مسائل متفرّقه زكات فطره

(مسأله 2024) انسان بايد زكات فطره را به قصد قربت يعني براي انجام فرمان خداوند عالم بدهد1 و موقعي كه آن را مي دهد، نيّت دادن فطره نمايد.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- سيستاني: براي تذلّل در پيشگاه خداوند عالم بدهد...

زنجاني: براي خداوند عالم بدهد...

*****

مكارم: مسأله- در زكات فطره مانند زكات مال قصد قربت لازم است، يعني بايد براي اطاعت فرمان خدا زكات فطره بدهد و نيّت فطره نيز شرط است.

وحید: مسأله- انسان باید زكات فطره را به قصد قربت ـ چنانكه در وضو گذشت ـ و با اخلاص بدهد ، و موقعى كه آن را مى دهد نیّت  دادن فطره نماید.

(مسأله 2025) اگر پيش از ماه رمضان فطره را بدهد صحيح نيست1 و احتياط واجب آن است 2 كه در ماه رمضان هم فطره را ندهد3. ولي اگر4 پيش از ماه رمضان يا در ماه رمضان5 به فقير قرض بدهد 6و بعد از آن كه فطره بر او واجب شد، طلب خود را بابت فطره حساب كند مانعي ندارد7.

1- مكارم: زكات فطره را نمي توان قبل از ماه رمضان داد و اگر بدهد بايد روز عيد فطر اعاده كند...

2- خوئي، تبريزي، سيستاني: بهتر آن است...

زنجاني: احتياط مستحّب آن است...

3- گلپايگاني: اگر پيش از ماه رمضان فطره را بدهد صحيح نيست، بلي اگر در ماه رمضان بدهد صحيح است ولي احتياط لازم آن است كه قصد وجوب نكند مگر آن كه فطره را بعد از مغرب شب عيد يا صبح روز عيد پيش از نماز عيد بدهد...

صافي: اگر پيش از ماه رمضان فطره را بدهد صحيح نيست، لكن جواز دادن آن در ماه رمضان بعید نيست...

4- گلپايگاني، صافي: و اگر...

5- خوئي، سيستاني،: اگر پيش از  رمضان...

6- زنجانی: اگر پیش از رمضان به مستحقّ قرض بدهد...

مظاهری: اگر پیش از ماه رمضان یا در ماه رمضان فطره را بدهد صحیح نیست ولی اگر به عنوان قرض بدهد...

7- زنجانی:  مگر بداند  که اکنون دیگر گیرنده مستحقّ فطره نیست.

*****

بهجت: مسأله- اگر پيش از ماه رمضان يا در ماه رمضان به فقير قرض بدهد و بعد از آنكه فطره بر او واجب شد، طلب خود را بابت فطره حساب كند مانعي ندارد.

وحید: مسأله- اگر پیش از ماه رمضان فطره را بدهد صحیح نیست ، ولى بعد از داخل شدن ماه رمضان مى تواند بدهد ، و احتیاط آن است كه در ماه رمضان هم ندهد ، و مى تواند پیش از ماه رمضان به فقیر قرض بدهد ، و بعد از آن كه فطره بر او واجب شد ، طلب خود را بابت فطره حساب كند.

مسائل اختصاصي

مكارم: مسأله 1720- در زكات فطره خوراك شخصي خود انسان ملاك نيست، بلكه خوراك معمولي اهل شهر و يا محلّ ملاك است، بنابراين كسي كه هميشه برنج مي خورد مي تواند زكات فطره را از گندم بدهد.

مكارم: مسأله-1721- در زكات فطره مي توان بجاي جنس، پول داد، مثلاً حساب مي كند قيمت يك من گندم چه اندازه است، پول آن را به همين عنوان به فقير مي دهد، ولي بايد توجه داشت ملاك، قيمت، قيمت خرده فروشي در بازار آزاد است نه قيمت عمده فروشي و نرخ رسمي و به تعبير ديگر بايد پولي بدهد كه فقير اگر بخواهد بتواند با آن همان جنس را از بازار بخرد.

(مسأله 2026) گندم يا چيز ديگري را كه براي فطره مي دهد، بايد به جنس ديگر يا خاك مخلوط نباشد1، يا اگر مخلوط است چيزي كه مخلوط شده به قدري كم باشد كه قابل اعتنا نباشد و اگر بيش از اين مقدار باشد در صورتي صحيح است كه خالص آن به يك صاع برسد2 ولي اگر مثلاً يك صاع گندم به چندين من خاك مخلوط باشد كه خالص كردن آن خرج يا كار بيشتر از متعارف دارد، دادن آن كافي نيست.

1- گلپايگاني، خوئي، تبريزي، صافي: و چنانچه مخلوط باشد اگر خالص آن به يك صاع كه تقريباً سه كيلو است برسد، يا آنچه مخلوط شده به قدري كم باشد كه قابل اعتنا نباشد اشكال ندارد.

سيستاني: و چنانچه مخلوط باشد، اگر خالص آن به يك صاع برسد و بدون جدا كردن قابل استفاده باشد، يا جدا كردن آن زحمت فوق العاده نداشته باشد، يا آنچه مخلوط شده بقدري كم باشد كه قابل اعتنا نباشد، اشكال ندارد.

وحید: و چنانچه مخلوط باشد ، اگر خالص آن به یك صاع ـ كه تقریباً سه كیلوگرم است ـ برسد و جدا كردن آن زحمت و خرج نداشته باشد ، یا آنچه مخلوط شده به قدرى كم باشد كه عرف مردم آن را گندم خالص بدانند ، اشكال ندارد.

زنجاني: ولي مقداري خاك و مانند كه معمولاً همراه گندم مي باشد مانعي ندارد و اگر بيش از مقدار متعارف به چيزي كه خالص كردن آن نياز به خرج و كار زائد داشته باشد مخلوط باشد، كفايت نمي كند.

فاضل: بايد خالص باشد و عرفاً با چيز ديگري مثل خاك مخلوط نباشد و اگر مقداري خاك يا چيز ديگر داشته باشد ولي عرف آن را خالص بشمارد اشكالي ندارد و در اين فرض بهتر است به مقداري بدهد كه خالص آن يك صاع باشد.

مكارم: بايد مخلوط با خاك و اشياء ديگر نباشد، مگر اين كه به قدري كم باشد كه به حساب نيايد. [پايان مسأله]

2- سبحانی: [پايان مسأله]

مظاهری:رجوع کنید به ذیل مسأله اختصاصی1483قبل از مسأله1971متن اصلی .

 (مسأله 2027) اگر فطره را از چيز معبوب بدهد كافي نيست1.

1- خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید: بنابر احتياط واجب ...

نوري، سبحانی، مظاهری: ولي اگر جايي باشد كه خوراك غالب آن معيوب است اشكال ندارد.

*****

مكارم: مسأله- زكات فطره را از جنس معيوب نمي توان داد، ولي اگر جايي باشد كه آن جنس خوراك غالب آنها محسوب مي شود اشكال ندارد.

(مسأله 2028) كسي كه فطره چند نفر  را مي دهد، لازم نيست همه را از يك جنس بدهد و اگر مثلاً فطره بعضي را گندم و فطره بعض ديگر را جو بدهد كافي است1.

1- بهجت: و همچنين مي تواند بعضي را جنس و بعضي ديگر را قيمت بدهد، خواه قيمت همان جنس يا قيمت جنس ديگر، ولي بنابر احتياط واجب يك فطره را از دو جنس ندهد و اگر قيمت را مي دهد قيمت دو جنس را مخلوط نكند.

مسأله اختصاصي

بهجت: مسأله 1592- افضل اين است كه زكات فطره را از خرما بدهد و بعد از آن كشمش و بعد از آن خوراك غالب مردم شهر، ولي اگر شخصي خوراك غالبش غير از خوراك غالب مردم شهر بود، بعيد نيست كه بعد از خرما و كشمش، دادن فطره از همان خوراك خودش افضل باشد، نه خوراك غالب مردم شهر.

(مسأله 2029) كسي كه نماز عيد فطر مي خواند، بنابراحتياط واجب بايد فطره را1 پيش از نماز عيد بدهد2، ولي اگر نماز عيد نمي خواند، مي تواند دادن فطره را3 تا ظهر تأخير بيندازد4.

1- مظاهری: مستحّب است زکات فطره را ...

2- گلپايگاني، صافي: و يا جدا نمايد...

تبريزي: يا آن را عزل كند...

مكارم: وقت اداي زكات فطره روز عيد فطر قبل از انجام نماز است، بنابراين كسي كه نماز عيد فطر را مي خواند بايد فطره را پيش از نماز عيد بدهد...

3- تبريزي: يا عزل آن را...

4-بهجت: و ابتداي وقت واجب شدن فطره، وقت رؤيت هلال عيد است.

*****

زنجاني: مسأله- كسي كه نماز عيد فطر مي خواند، بايد فطره را پيش از نمازعيد بدهد، ولي اگر نماز عيد نمي خواند، به احتياط واجب در روز عيد فطر، زكات فطره را بدهد.

(مسأله 2030) اگر به نيّت فطره، مقداري از مال خود را كنار بگذارد و تا ظهر روز عيد به مستحقّ ندهد، احتياط واجب1 آن است كه هر وقت آن را مي هد نيّت فطره نمايد.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- اراكي: احتياط مستحّب...

*****

خوئي، فاضل، تبريزي، وحید: مسأله- اگر به نيّت فطره، مقداري از مال خود را كنار بگذارد و تا ظهر روز عيد به مستحقّ ندهد. هر وقت آن را مي دهد نيّت فطره نمايد*.

.زنجاني: اشكال ندارد و ...

*سيستاني: و تأخير، اگر براي غرض عقلائي باشد، اشكال ندارد.

مكارم: مسأله- اگر دسترسي به فقير ندارد و مي تواند مقداري از مال خود را به نيّت فطره جدا كرده و براي مستحقّي كه در نظر دارد يا براي هر مستحقّ كنار بگذارد و بايد هر وقت كه آن را مي دهد نيّت فطره نمايد.

مظاهری: مسأله- انسان مى‏تواند فطره خود را از مال خود قبل از نماز يا قبل از ظهر اگر نماز نمى‏خواند جدا كند و بعداً بدهد و اگر از بين برود ضامن نيست مگر آنكه در نگهدارى آن كوتاهى كرده باشد.

(مسأله 2031) اگر موقعي كه دادن زكات فطره واجب است1، فطره را ندهد و كنار هم نگذارد، احتياط واجب آن است كه بعداً بدون اين كه نيّت ادا و قضا كند فطره را بدهد2.

1- سیستانی: اگر تا ظهر روز عید...

2- اراكي: بايد به قصد قربت و بدون اين كه نيّت ادا و قضا كند فطره را بدهد.

گلپايگاني، تبريزي، صافي: بعداً بايد بدون اين كه نيّت ادا و قضا كند فطره را بدهد.

خوئي،: بعداً بنابر احتياط، بدون اين كه نيّت ادا و قضا كند فطره را بدهد.

وحید: بعد ـ بنابر احتیاط واجب ـ به نیّت  آنچه شارع مقدّس از او خواسته فطره را بدهد.

فاضل: به قصد قربت بدهد.

بهجت: احتياط مستحّب آن است كه بعداً قضا كند، ولي أظهر اين است كه زكات فطره ديگر بر او واجب نيست ولي معصيت كرده است.

زنجانی: معصیت کرده و به احتیاط مستحّب  پس از آن بدون این که نیّت  ادا یا قضا کند فطره را بدهد.

مكارم: احتياط آن است كه بعداً به نيّت ما في الذمه يعني بدون اين كه قصد ادا و قضا كند فطره را بدهد.

مظاهری: بايد بعداً به نيّت قضا فطره را بدهد.

(مسأله 2032) اگر فطره را كنار بگذارد، نمي تواند آن را براي خودش بردارد و مالي ديگر را براي فطره بگذارد.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

*****

مكارم: مسأله- مالي را كه به قصد فطره كنار بگذارد، نمي تواند آن را با مال ديگري عوض كند، بكله بايد همان را براي فطره بدهد.

(مسأله 2033) اگر انسان مالي داشته باشد كه قيمتش از فطره بيشتر است، چنانچه فطره را ندهد و نيّت كند كه مقداري از آن مال براي فطره باشد اشكال دارد1.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- تبريزي: و نيز جايز نيست فطره را در مثل لباس و فرش كه از اجناس گذشته يا پول ‌آنها نيست تعيين كند.

سيستاني: بنابر احتياط واجب، كافي نيست.

وحید: نیّت  كند كه مقدارى از آن مال براى فطره باشد كه مشترك باشد بین خودش و فطره اشكال دارد ، ولى اگر بخواهد همه آن را به فقیر بدهد اشكال ندارد.

سبحانی:  مگر اینکه بخواهد همه را به عنوان فطره به فقیر بدهد.

*****

مظاهری:  مسأله-  اگر انسان گندم و مانند آن داشته باشد كه مقدار آن از فطره بيشتر باشد چنانچه فطره را جدا نكند و نيّت كند كه مقدارى از آن براى فطره باشد مانعى ندارد.

(مسأله 2034) اگر مالي را كه براي فطره كنار گذاشته از بين برود، چنانچه دسترس به فقير داشته و دادن فطره را تأخير انداخته1، بايد عوض آن رابدهد2 و اگر دسترس به فقير نداشته ضامن نيست3، مگر آن كه در نگهداري آن كوتاهي كرده باشد.

1- سيستاني: يا در نگهداري آن كوتاهي كرده...

2- بهجت: و همچنين است اگر دسترسي به فقير نداشته ولي در نگهداري آن كوتاهي كرده باشد، و اگر در نگهداري آن كوتاهي نكرده باشد نيز بنابر احتياط واجب ضامن است.

3- اراكي، گلپايگاني، خوئي، فاضل، تبريزي، صافي: [پایان مسأله].

*****

زنجاني: مسأله- اگر مالي را كه براي فطره كنار گذاشته از بين برود، چنانچه در نگهداري مال كوتاهي كرده، بايد عوض آن را بدهد، و اگر كوتاهي نكرده، ضامن نيست، البته اگر مي توانسته زكات را به مصرف برساند، ولي دادن زكات را به تأخير انداخته، احتياط مستحّب آن است كه عوض آن را بدهد.

(مسأله 2035) در صورتي كه زكات فطره را از مال خود جدا كرده باشد اگر در محلّ خودش مستحقّ پيدا شود، احتياط واجب آن است كه فطره را بجاي ديگر نبرد1 و اگر به جاي ديگر ببرد و تلف شود، بايد عوض آن را بدهد.

1- اراكي: اگر چه در محلّ خودش مستحقّ پيدا شود مي تواند آن را به جاي ديگر ببرد، اگر چه احتياط مستحّب است كه به جاي ديگر نبرد...

*****

خوئي، گلپايگاني، فاضل، نوري، صافي، وحید: مسأله- اگر در محلّ خودش مستحقّ پيدا شود، احتياط واجب. آن است كه فطره را به جاي ديگر نبرد* و اگر به جاي ديگر ببرد و تلف شود، بايد. عوض آن را بدهد.

. بهجت،سبحانی: احتياط مستحّب...

* سيستاني: و اگر برد و به مستحقّ رساند، كافي است...

. بهجت: بايد بنابر احتياط ...

مكارم: مسأله- احتياط واجب آن است كه زكات فطره را در همان محلّ مصرف كند، مثلاً نمي تواند براي بستگانش كه در شهر ديگري هستند بفرستد، مگر اين كه در آن محلّ مستحقّي پيدا نشود و هرگاه با وجود مستحقّ فطره را به جاي ديگري ببرد و تلف شود ضامن است ، ولي حاكم شرع مي تواند با توجه به مصالح نيازمندان اجازه دهد آن را به محلّ ديگري ببرند.

زنجاني: مسأله- اگر در محلّ خودش، نتواند فطره را به مصرف آن برساند، چنانچه اميد نداشته باشد كه بعداً بتواند به مصرف برساند، بايد آن را به شهر ديگر ببرد و به مصرف فطره برساند، و بنابر احتياط واجب مخارج بردن به آن شهر را از فطره برندارد و اگر فطره تلف شود ضامن نيست، و در صورتي كه بتواند زكات فطره را در محلّ خود به مصرف برساند، می تواند به شهر دیگر ببرد ولی چنانچه بدون اجازه حاكم شرع آن را به شهر ديگر ببرد و تلف شود، بايد عوض آن را بدهد.

مسأله اختصاصي

مكارم: مسأله 1732- همانطور كه قبلاً هم اشاره شد زكات فطره را بنابر احتياط واجب در غير مورد فقرا و مساكين نمي توان مصرف كرد، همچنين نمي توان از  آن كارخانه هايي تأسيس كرد و منافع آن را در خدمت نيازمندان گذارد، ولي تهيه سرمايه از آن براي افراد نيازمند به مقداري كه زندگاني آنها را اداره كند جايز است.