بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
الـسَّلاَمُ عَـلَى مَـهْدِيِّ الْأُمَـمِ وَ جَـامِـعِ الْـكَـلِم
وَٱلسَّلَامُ عَلی عِبادِالله
در باره سوره فاتحه
سوره فاتحه
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- کَانَتْ إِذَا نَزَلَتْ فَاتِحَهًُْ سُورَهًٍْ بِمَکَّهًَْ کُتِبَتْ بِمَکَّهًَْ ثُمَ یَزِیدُ اللَّهُ فِیهَا مَا یَشَاءُ بِالْمَدِینَهًْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) در آغاز هر سوره‌ای که در مکّه نازل می‌گشت، نوشته می‌شد: «مکّیّه» سپس خداوند آنچه را که می‌خواست در مدینه بر آن می‌افزود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸
بحارالأنوار، ج۳۵، ص۲۵۶
معنی سوره
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ لِأَبِی حَنِیفَهًَْ: مَا سُورَهًٌْ أَوَّلُهَا تَحْمِیدٌ وَ أَوْسَطُهَا إِخْلَاصٌ وَ آخِرُهَا دُعَاءٌ؟ فَبَقِیَ مُتَحَیِّراً ثُمَّ قَالَ: لَا أَدْرِی. فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام): السُّورَهًُْ الَّتِی أَوَّلُهَا تَحْمِیدٌ وَ أَوْسَطُهَا إِخْلَاصٌ وَ آخِرُهَا دُعَاءٌ سُورَهًُْ الْحَمْد.
امام صادق (علیه السلام) از امام کاظم (علیه السلام)، از پدرشان (علیه السلام) روایت شده است که حضرت به ابوحنیفه فرمود: «کدام سوره آغازش حمد و میانش اخلاص و پایانش دعاست»؟
ابوحنیفه حیران شد و گفت: «نمی‌دانم».
امام (علیه السلام) فرمود: «سوره‌ای که آغازش حمد و میانش اخلاص و پایانش دعاست، سوره‌ی»حمد» میباشد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸.
البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۵.
فضیلت سوره
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ اللَّهَ مَنَّ عَلَیَّ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ مِنْ کَنْزِ الْجَنَّهًِْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) خداوند با [نازل‌کردن] سوره‌ی حمد، از گنج بهشت بر من منّت نهاد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸.
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۸.
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۶.
نورالثقلین.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَن جَابِرٍ عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) حَدِیثٌ طَوِیلٌ یَقُولُ فِیهِ حَاکِیاً عَنِ اللهِ تَعَالَی وَ أَعْطَیْتُکَ وَ لِأُمَّتِکَ کَنْزاً مِنْ کُنُوزِ عَرْشِی فَاتِحَهًَْ الْکِتَاب.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) جابر (رحمة الله علیه) در حدیثی طولانی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل می‌کند که حضرت از قول خداوند متعال فرمود: «به امّتت گنجی از گنج‌های عرشم را عطا کردم که آن فاتحة الکتاب (سوره‌ی مبارکه‌ی حمد) است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸.
نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۹۳.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَالَ لِی: یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ فَأَفْرَدَ الِامْتِنَانَ عَلَیَّ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ جَعَلَهَا بِإِزَاءِ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ إِنَّ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ أَشْرَفُ مَا فِی کُنُوزِ الْعَرْشِ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَصَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ شَرَّفَهُ بِهَا وَ لَمْ یُشْرِکْ مَعَهُ فِیهَا أَحَداً مِنْ أَنْبِیَائِهِ مَا خَلَا سُلَیْمَانَ (علیه السلام).
پیامبر (صلی الله علیه و آله) همانا خداوند متعال به من فرمود: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! ما به تو سوره‌ی حمد و قرآن عظیم دادیم! (حجر/۸۷). پس با فاتحة الکتاب، جداگانه بر من منّت نهاد و آن را در کنار قرآن بزرگ قرار داد. همانا فاتحة الکتاب، ارزشمندترین چیز در گنجینه‌ی عرش است و خداوند عزّوجلّ آن را به محمّد (صلی الله علیه و آله) اختصاص داد و او را به آن مفتخر ساخت و هیچ‌یک از پیامبران را در این امر با وی شریک نگرداند، مگر حضرت سلیمان (علیه السلام) را».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۸.
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۷.
الأمالی للصدوق، ص۱۷۵.
الإمام العسکری، ص۲۹.
نورالثقلین/ البرهان.
العسکری (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَدْ فَضَّلَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ عَلَی جَمِیعِ النَّبِیِّینَ (علیهم السلام) مَا أَعْطَاهَا أَحَدٌ قَبْلَهُ إِلَّا مَا أَعْطَی سُلَیْمَانَ‌بْنَ‌دَاوُدَ (علیه السلام) مِنْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَرَآهَا أَشْرَفَ مِنْ جَمِیعِ مَمَالِکِهِ الَّتِی أَعْطَاهَا. فَقَالَ: یَا رَبِّ مَا أَشْرَفَهَا مِنْ کَلِمَاتٍ إِنَّهَا لَآثَرُ عِنْدِی مِنْ جَمِیعِ مَمَالِکِیَ الَّتِی وَهَبْتَهَا لِی. قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: یَا سُلَیْمَانُ وَ کَیْفَ لَا یَکُونُ کَذَلِکَ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ وَ لَا أَمَهًٍْ سَمَّانِی بِهَا إِلَّا أَوْجَبْتُ لَهُ مِنَ الثَّوَابِ أَلْفَ ضِعْفِ مَا أُوْجِبُ لِمَنْ تَصَدَّقَ بِأَلْفِ ضِعْفِ مَمَالِکِکَ یَا سُلَیْمَانُ هَذَا سَبْعٌ مَا أَهَبُهُ إِلَّا لِمُحَمَّدٍ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ تَمَامَ فَاتِحَهًِْ الْکِتَابِ.
امام عسکری (علیه السلام) خداوند با عنایت‌کردن سوره‌ی حمد به پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله)؛ فضیلتی به آن جناب بخشید که به هیچ‌یک از پیامبران (علیهم السلام) پیشین نداده، مگر سلیمان‌بن‌داود (علیه السلام)؛ که فقط بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را از این سوره دارد. [و سلیمان (علیه السلام)] این آیه را از تمام سلطنت و قدرتی که خدا به او عنایت کرده بود برتر می‌شمرد [و] می‌گفت: «خدایا! چه کلمات عالی و باارزشی است، من این کلمات را از تمام مملکتی که [به من] عنایت کرده‌ای باارزشتر می‌دانم». خداوند به او خطاب کرد: ای سلیمان! چگونه با ارزشتر نباشد و حال اینکه هر بنده‌ی من چه زن و چه مرد مرا با این کلمات بخواند ثوابی هزار برابر مملکت تو را صدقه بدهد به او عنایت می‌کنم. این یک‌هفتم از تمام آن سوره‌ایست که به محمّد (صلی الله علیه و آله) سرور انبیاء (علیهم السلام) داده‌ام (سوره‌ی فاتحة الکتاب).
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰.
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۷.
الإمام العسکری، ص۵۸۹؛ فیه: «یا سلیمان هذا سبع ... الی آخر» محذوفٌ.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ‌بْنِ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِین (علیه السلام) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: قَسَمْتُ فَاتِحَهًَْ الْکِتَابِ بَیْنِی وَ بَیْنَ عَبْدِی فَنِصْفُهَا لِی وَ نِصْفُهَا لِعَبْدِی وَ لِعَبْدِی. مَا سَأَلَ إِذَا قَالَ الْعَبْدُ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: بَدَأَ عَبْدِی بِاسْمِی وَ حَقٌّ عَلَیَّ أَنْ أُتَمِّمَ لَهُ أُمُورَهُ وَ أُبَارِکَ لَهُ فِی أَحْوَالِه ... قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: هَذَا لِعَبْدِی وَ لِعَبْدِی مَا سَأَلَ فَقَدِ اسْتَجَبْتُ لِعَبْدِی وَ أَعْطَیْتُهُ مَا أَمَّلَ وَ آمَنْتُهُ عَمَّا مِنْهُ وَجِلَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) خدای تبارک‌وتعالی فرماید: «فاتحة الکتاب را میان خودم و بندگانم دو نیمه کردم؛ نیمه‌ای از من است و نیمه‌ای از بنده‌ی من؛ و از آن بنده منست آنچه خواهش کند». گاهی که بنده گوید: «بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» خدای جلّ جلاله فرماید: «بنده‌ام به نامم آغاز کرد و بر من لازمست امورش را تمام کنم و احوالش را مبارک سازم ...». خدای عزّوجلّ فرماید: «این از بنده‌ی منست و بنده‌ی من هرچه خواهد از آن اوست و برای بنده‌ام اجابت کردم و آنچه آرزو داشت به او دادم و از آنچه ترسید او را آسوده ساختم».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰
بحارالأنوار، ج۸۲، ص۵۹.
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۲۷.
عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۳۰۰.
الأمالی للصدوق، ص۱۷۴.
الإمام العسکری، ص۵۸.
نورالثقلین.
الرّضا (علیه السلام)- عَنِ الْفَضْلِ‌بْنِ‌شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: أُمِرَ النَّاسُ بِالْقِرَاءَهًِْ فِی الصَّلَاهًِْ لِئَلَّا یَکُونَ الْقُرْآنُ مَهْجُوراً مُضَیَّعاً وَ لْیَکُنْ مَحْفُوظاً مَدْرُوساً فَلَا یَضْمَحِلَّ وَ لَا یُجْهَلَ وَ إِنَّمَا بُدِئَ بِالْحَمْدِ دُونَ سَائِرِ السُّوَرِ لِأَنَّهُ لَیْسَ شَیْءٌ مِنَ الْقُرْآنِ وَ الْکَلَامِ جُمِعَ فِیهِ مِنْ جَوَامِعِ الْخَیْرِ وَ الْحِکْمَهًِْ مَا جُمِعَ فِی سُورَهًِْ الْحَمْدِ.
امام رضا (علیه السلام) فضل‌بن‌شاذان از امام رضا (علیه السلام) روایت می‌کند که می‌فرماید: مردمان از آن جهت به قرائت در نماز مأمور شده‌اند که مبادا قرآن متروک و به دست فراموشی سپرده شود و در نتیجه ضایع و نابود گردد، لیکن [چون قرائت قرآن در نمازها واجب شده، قرآن] حفظ گردیده و مورد آموزش و آموختن قرار گرفته پس نابود نگردد و جهل به آن نباشد و بدان جهت نماز با خواندن سوره‌ی حمد آغازگشته نه سوره‌های دیگر قرآن، که در هیچ کلام و هیچ سوره‌ی قرآن به اندازه سوره‌ی حمد، انواع خیر و حکمت یکجا جمع نشده است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰
من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۱۰/ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۳۸/ بحارالأنوار، ج۶، ص۶۸/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۵۴/ البرهان
(فاتحه/ مقدمه)
الرّضا (علیه السلام)- قَالَ الفَضْلُ‌بْنُ‌شَاذَانَ: ... قَالَ: فَلِمَ بَدَأَ بِالْحَمْدِ فِی کُلِ قِرَاءَهًٍْ دُونَ سَائِرِ السُّوَرِ قِیلَ لِأَنَّهُ لَیْسَ شَیْءٌ فِی الْقُرْآنِ وَ الْکَلَامِ جُمِعَ فِیهِ جَوَامِعُ الْخَیْرِ وَ الْحِکْمَهًِْ مَا جُمِعَ فِی سُورَهًِْ.
امام رضا (علیه السلام) فضل‌بن‌شاذان گوید: ... «چرا در هر قرائتی فقط به سوره‌ی حمد باید ابتداء نمود نه سوره‌های دیگر»؟ در جواب گفته می‌شود: «برای اینکه هیچ سوره‌ای از سوره‌های قرآن مثل سوره‌ی حمد مشتمل بر جوامع خیر و حکمت نیست».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰
عیون أخبارالرضا (ج۲، ص۱۰۷
(فاتحه/ مقدمه)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- لَوْ شِئْتُ لَأَوْقَرْتُ سَبْعِینَ بَعِیراً فِی تَفْسِیرِ فَاتِحَهًِْ الْکِتَاب.
امام علی (علیه السلام) اگر می‌خواستم می‌توانستم چنان فاتحةالکتاب را تفسیر کنم که بار هفتاد شتر شود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۰
البرهان/ بحارالأنوار، ج۴۰، ص۱۵۷
(فاتحه/ مقدمه)
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- لَمْ یَرِنَ إِبْلِیسُ مِثْلَ ثَلَاثِ رَنَّاتٍ قَطُّ رَنَّهًٍْ حِینَ لُعِنَ فَأُخْرِجَ مِنْ مَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ وَ رَنَّهًٍْ حِینَ وُلِدَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ رَنَّهًٍْ حِینَ أُنْزِلَتِ الْحَمْدُ وَ فِی ابْتِدَائِهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) شیطان هرگز فریادی آن‌طور که در سه مورد برآورده است بر نیاورده است؛ یک؛ آنگاه که از رحمت خدا دور شده و از ملکوت آسمان‌ها رانده شد. و باردیگر؛ آن موقعی است که حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) متولّد شد، و فریاد دیگر؛ آن هنگام که سوره‌ی حمد و در آغاز آن بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ نازل شد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲
مجموعه ورام، ج۱، ص۳۲
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- رَنَّ إِبْلِیسُ أَرْبَعَ رَنَّاتٍ أَوَّلُهُنَّ یَوْمَ لُعِنَ وَ حِینَ أُهْبِطَ إِلَی الْأَرْضِ وَ حِینَ بُعِثَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) عَلَی حِینِ فَتْرَهًٍْ مِنَ الرُّسُلِ وَ حِینَ أُنْزِلَتْ أُمُّ الْکِتَاب.
امام صادق (علیه السلام) شیطان چهار بار ناله سرداد؛ نخستین بار روزی که لعنت شد، بار دیگر زمانی که به زمین فرود آمد، دیگر وقتی که حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) پس از مدّتی که پیغمبری نیامده بود، به پیامبری برانگیخته شد و [بار چهارم] آنگاه که سوره‌ی حمد نازل شد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲
نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۱۱، ص۲۰۴
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- إِنَ إِبْلِیسَ رَنَ رَنِیناً، لَمَّا بَعَثَ اللَّهُ نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله) عَلَی حِینِ فَتْرَهًٍْ مِنَ الرُّسُلِ وَ حِینَ أُنْزِلَتْ أُمُّ الْکِتَاب.
امام صادق (علیه السلام) شیطان دو بار ناله سرداد؛ آنگاه که خداوند، محمّد (صلی الله علیه و آله) را پس از مدّتی که پیغمبری نیامده بود به پیامبری برانگیخت و هنگامی که سوره‌ی حمد نازل شد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲
البرهان/ بحارالأنوار، ج۱۸، ص۱۷۹
(فاتحه/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ قَالَ: جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَسَأَلَهُ أَعْلَمُهُمْ عَنْ أَشْیَاءَ فَکَانَ فِیمَا سَأَلَهُ أَخْبِرْنَا عَنْ سَبْعِ خِصَالٍ أَعْطَاکَ اللَّهُ مِنْ بَیْنِ النَّبِیِّینَ وَ أَعْطَی أُمَّتَکَ مِنْ بَیْنِ الْأُمَمِ. فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله): أَعْطَانِی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَاتِحَةَ الْکِتَاب.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) چند نفر یهودی به حضور پیغمبر آمدند و داناترینِ آنان مطالبی از حضرت پرسید و از جمله سؤالات اینکه: ما را از هفت خصلتی که خداوند از میان پیغمبران فقط به تو عطا کرده و از میان امّت‌ها فقط به امّت تو عطا فرموده آگاه فرما؟ پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند به من سوره‌ی حمد را عطا فرموده است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲
نورالثقلین/ الخصال، ج ۲، ص۳۵۵
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- لَوْ قُرِئَتِ الْحَمْدُ عَلَی مَیِّتٍ سَبْعِینَ مَرَّهًًْ، ثُمَّ رُدَّتْ فِیهِ الرُّوحُ مَا کَانَ ذَلِکَ عَجَبا.
امام صادق (علیه السلام) اگر سوره‌ی حمد هفتادمرتبه بر مرده‌ای خوانده شود و او زنده گردد، جای شگفتی نیست.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲
البرهان/ الکافی، ج ۲، ص۶۲۳
(فاتحه/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ إِسْمَاعِیلَ‌بْنِ‌أَبَانٍ یَرْفَعُهُ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِجَابِرِ‌بْنِ‌عَبْدِ اللَّهِ: یَا جَابِرُ! أَ لَا أُعَلِّمُکَ أَفْضَلَ سُورَهًٍْ أَنْزَلَهَا اللَّهُ فِی کِتَابِهِ؟ قَالَ: فَقَالَ جَابِرٌ: بَلَی، بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلِّمْنِیهَا. قَالَ: فَعَلَّمَهُ الْحَمْدُ لِلهِ أُمَّ الْکِتَابِ. قَالَ: ثُمَّ قَالَ لَهُ: یَا جَابِرُ! أَلَا أُخْبِرُکَ عَنْهَا؟ قَالَ: بَلَی بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی فَأَخْبِرْنِی. قَالَ: هِیَ شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ، إِلَّا السَّامَ یَعْنِی الْمَوْت.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) اسماعیل‌بن‌ابان در حدیثی مرفوع از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل می‌کند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به جابربن‌عبدالله (رحمة الله علیه) فرمود: «ای جابر! آیا می‌خواهی بهترین سوره‌ای را که خداوند در کتابش نازل فرموده، را به تو بیاموزم»؟ جابر (رحمة الله علیه) عرض کرد: «بله، پدر و مادرم به فدایت! بیاموز». راوی می‌گوید: «حضرت، الْحَمْدُ لله یعنی امّ الکتاب را به او آموخت». سپس فرمود: «ای جابر! آیا می‌خواهی تو را از این سوره آگاه سازم»؟ عرض کرد: «بله، پدر و مادرم به فدایت! آگاه ساز». حضرت فرمود: «آن شفای هر دردی است به جز مرگ».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲
البرهان/ بحارالأنوار، ج ۸۹، ص۲۳۷
ثواب قرائت
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- عَن أَبِی‌بَکرِ الحَضرَمِی قَالَ: قَالَ أَبُوعَبْداللَّهِ (علیه السلام): إِذَا کَانَتْ لَکَ حَاجَهًٌْ فَاقْرَأِ الْمَثَانِیَ وَ سُورَهًًْ أُخْرَی وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ ادْعُ اللَّهَ قُلْتُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ وَ مَا الْمَثَانِی. قَالَ فَاتِحَهًُْ الْکِتَابِ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. الْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.
امام صادق (علیه السلام) ابوبکر حضرمی نقل کرده است امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هرگاه حاجتی داشتی مثانی و سوره‌ای دیگر را بخوان و دو رکعت نماز بگزار و به‌سوی خدا دعا کن». عرض کردم: «خدایت شایسته بدارد، مثانی چیست»؟ فرمود: «فاتحة الکتاب است؛ بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، الْحَمْدُ لله رَبِّ الْعَالَمِینَ».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۲
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۵/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۰/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۶
(فاتحه/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) ... سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُول ... أَلَا فَمَنْ قَرَأَهَا مُعْتَقِداً لِمُوَالَاهًِْ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ (علیهم السلام) مُنْقَاداً لِأَمْرِهِمَا مُؤْمِناً بِظَاهِرِهِمَا وَ بَاطِنِهِمَا أَعْطَاهُ اللَّهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مِنْهَا حَسَنَهًًْ کُلُّ وَاحِدَهًٍْ مِنْهَا أَفْضَلُ لَهُ مِنَ الدُّنْیَا بِمَا فِیهَا مِنْ أَصْنَافِ أَمْوَالِهَا وَ خَیْرَاتِهَا وَ مَنِ اسْتَمَعَ إِلَی قَارِئٍ یَقْرَؤُهَا کَانَ لَهُ قَدْرُ ثُلُثِ مَا لِلْقَارِی فَلْیَسْتَکْثِرْ أَحَدُکُمْ مِنْ هَذَا الْخَیْرِ الْمُعْرِضِ لَکُمْ فَإِنَّهُ غَنِیمَهًٌْ لَا یَذْهَبَنَّ أَوَانُهُ فَتَبْقَی فِی قُلُوبِکُمُ الْحَسْرَهًُْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) بدانید که هرکس با اعتقاد به ولایت محمّد (صلی الله علیه و آله) و خاندان پاک او این سوره را بخواند و به فرمان آن گردن نهد و به ظاهر و باطن آن ایمان داشته باشد، خداوند عزّوجلّ به ازای هر حرف از آن پاداشی برتر از دنیا و تمامی اموال و خوبی‌های آن به او عطا فرماید؛ و هرکس به شخصی که این سوره را قرائت می‌کند، گوش بسپارد، به اندازه‌ی یک‌سوّم ثواب قاری را به او دهند. پس تا می‌توانید از این خیر و برکتی که در اختیارتان نهاده شده، بهره گیرید که آن یک غنیمت است؛ مبادا فرصتش بگذرد و حسرتش در دل‌هایتان باقی بماند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۷/ الأمالی للصدوق، ص۱۷۵؛ فیه: «من اصناف اموالها ... الی آخر» محذوفٌ/ الإمام العسکری، ص۲۹؛ فیه: «کل واحده منها أفضل ... الی آخر» محذوفٌ/ نورالثقلین/ البرهان
(فاتحه/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ قَالَ: جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَسَأَلَهُ أَعْلَمُهُمْ عَنْ أَشْیَاءَ ... قَالَ الیَهُودِیُّ: یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله)! فَمَا جَزَاءُ مَنْ قَرَأَ فَاتِحَهًَْ الْکِتَابِ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ قَرَأَ فَاتِحَهًَْ الْکِتَابِ أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِعَدَدِ کُلِّ آیَهًٍْ نَزَلَتْ مِنَ السَّمَاءِ ثَوَابَ تِلَاوَتِهَا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) امام حسن (علیه السلام) در حدیثی طولانی نقل کرده است: چند نفر یهودی به حضور پیغمبر آمدند و داناترینِ آنان مطالبی از حضرت پرسید ... [مرد یهودی گفت:] «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! پاداش آنکه سوره‌ی حمد را بخواند چیست»؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هرکس که سوره‌ی حمد را بخواند خداوند ثواب خواندن همه‌ی آیاتی را که از آسمان نازل‌شده به او عطا خواهد فرمود».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴
نورالثقلین/ الخصال، ج ۲، ص۳۵۵
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- عَن أبی‌عَبدالله (علیه السلام) قال: مَا قَرَأْتُ الْحَمْدَ عَلَی وَجَعٍ سَبْعِینَ مَرَّهًًْ إِلَّا سَکَن.
امام صادق (علیه السلام) بر هیچ دردی سوره‌ی حمد را هفتاد بار نخواندم مگر اینکه آرام یافت.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴
نورالثقلین/ الدعوات للراوندی، ص ۱۸۸
۵
(فاتحه/ مقدمه)
الباقر (علیه السلام)- مَنْ لَمْ یَبْرَأْهُ الْحَمْدُ لَمْ یَبْرَأْهُ شَیْء.
امام باقر (علیه السلام) کسی که سوره‌ی حمد او را از بیماری نجات ندهد، چیزی او را نجات نخواهد داد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴
نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۶۱
۶
(فاتحه/ مقدمه)
الباقر (علیه السلام)- مَنْ لَمْ یُبْرِئْهُ الْحَمْدُ لَمْ یُبْرِئْهُ شَیْء.
امام باقر (علیه السلام) هرکس را سوره‌ی حمد شفا نبخشد، هیچ چیز شفا ندهد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴
البرهان/ کافی، ج۲، ص۶۲۶
۷
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- لَوْ قَرَأْتَ الْحَمْدَ عَلَی مَیِّتٍ سَبْعِینَ مَرَّهًًْ ثُمَ رُدَّتْ فِیهِ الرُّوحُ مَا کَانَ ذَلِکَ عَجَبا.
امام صادق (علیه السلام) اگر سوره‌ی حمد هفتاد بار بر مرده‌ای خوانده شود و روح به تن او بازگردد، شگفت نیست.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴
نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۷
۸
(فاتحه/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فِی تَفسِیرِالعَیَاشِی: أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ لِجَابِرِ‌بْنِ‌عَبْدِ‌اللَّهِ الْأَنْصَارِی (رحمة الله علیه) ... فَعَلَّمَهُ الْحَمْدَ أُمَّ الْکِتَابِ ثُمَّ قَالَ یَا جَابِرُ (رحمة الله علیه) أَ لَا أُخْبِرُکَ عَنْهَا؟ قَالَ: بَلَی بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی فَأَخْبَرَهُ. قَالَ: هِیَ شِفَاءٌ مِنْ کُلِ دَاءٍ إِلَّا السَّامَ وَ السَّامُ الْمَوْت.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به جابربن‌عبدالله (رحمة الله علیه) الْحَمْدُ لله یعنی امّ الکتاب را آموخت. سپس فرمود: «ای جابر! آیا می‌خواهی تو را از این سوره آگاه سازم»؟ عرض کرد: «بله، پدر و مادرم به فدایت! آگاه ساز». حضرت فرمود: «آن شفای هر دردی است به جز مرگ».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴
البرهان/ جامع الأخبار، ص۴۳
۹
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ نَالَتْهُ عِلَّهًٌْ، فَلْیَقْرَأْ فِی جَیْبِهِ الْحَمْدَ سَبْعَ مَرَّاتٍ، فَإِنْ ذَهَبَتِ الْعِلَّهًُْ وَ إِلَّا فَلْیَقْرَأْهَا سَبْعِینَ مَرَّهًًْ وَ أَنَا الضَّامِنُ لَهُ الْعَافِیَهًْ.
امام صادق (علیه السلام) هرکس به مرضی مبتلا شود، سر در گریبان کند و هفت‌مرتبه سوره‌ی حمد را بخواند، اگر درد برطرف شد که هیچ؛ وگرنه هفتادمرتبه این سوره را بخواند. من ضامن بهبودیافتن او هستم.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴
البرهان/ وسایل الشیعه، ج۶، ص۲۳۲
۱۰
(فاتحه/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- لَمَّا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنْ یُنْزِلَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ شَهِدَ اللَّهُ وَ قُلِ اللَّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ إِلَی قَوْلِهِ بِغَیْرِ حِسابٍ تَعَلَّقْنَ بِالْعَرْشِ وَ لَیْسَ بَیْنَهُنَ وَ بَیْنَ اللَّهِ حِجَابٌ فَقُلْنَ: یَا رَبِّ تُهْبِطُنَا إِلَی دَارِالذُّنُوبِ وَ إِلَی مَنْ یَعْصِیکَ وَ نَحْنُ بِالطَّهُورِ وَ الْقُدْسِ مُتَعَلِّقَاتٌ فَقَالَ سُبْحَانَهُ: وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی مَا مِنْ عَبْدٍ قَرَأَکُنَّ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاهًٍْ إِلَّا أَسْکَنْتُهُ حَظِیرَهًَْ الْقُدْسِ عَلَی مَا کَانَ فِیهِ وَ إِلَّا نَظَرْتُ إِلَیْهِ بِعَیْنِیَ الْمَکْنُونَهًِْ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ نَظْرَهًًْ وَ إِلَّا قَضَیْتُ لَهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ حَاجَهًًْ أَدْنَاهَا الْمَغْفِرَهًُْ وَ إِلَّا أَعَذْتُهُ مِنْ کُلِّ عَدُوٍّ وَ نَصَرْتُهُ عَلَیْهِ وَ لَا یَمْنَعُهُ دُخُولَ الْجَنَّهًِْ إِلَّا الْمَوْت.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) چون خداوند عزیز و جلیل خواست فاتحة الکتاب، آیة الکرسی، شَهِدَ اللهُ؛ و قُلِ اللَّهُمَّ مالِکَ مالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ* تُولِجُ الَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فِی الَّیْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ را نازل کند، بر عرش معلّق شدند درحالی‌که بینشان و خدا هیچ حجابی نبود، گفتند: «پروردگارا! ما را به دیار گناهان به‌سوی کسانی که تو را معصیت می‌کنند فرود می‌آوری و حال آنکه ما به طهارت و نزاهت معلّقیم»؟ خداوند سبحان فرمود: «به عزّت و جلالم قسم! که هیچ بنده‌ای بعد از هر نمازش شما را نخواند مگر آنکه او را در بهشت [با هرچه در آن است] سکنی می‌دهم، با نظر مخصوص خود، هر روز هفتادمرتبه به او می‌نگرم، هر روز هفتاد حاجت را برایش روا می‌کنم که کمترینش آمرزش است، از هر دشمنی پناهش داده و بر او یاریش می‌دهم، و جز مرگ، چیزی مانع ورود او به بهشت نمی‌گردد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۴
نورالثقلین/ عده الداعی، ص۲۹۶
۱۱
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا کَانَتْ لَکَ حَاجَهًٌْ، فَاقْرَأِ الْمَثَانِیَ وَ سُورَهًًْ أُخْرَی، وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ ادْعُ اللَّه.
امام صادق (علیه السلام) هرگاه حاجتی داشتی مثانی و سوره‌ای دیگر را بخوان و دو رکعت نماز بگزار و به‌سوی خدا دعا کن.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶
البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۸، ص۳۴۸
سبع مثانی، سوره حمد اسم‌های سوره)
۱
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- عَن یُونُسِ‌بنِ‌عَبدِ‌الرَّحمَن عَمَّن رَفَعَهُ قَالَ: سأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی: وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ. قَالَ: هِیَ سُورَهًُْ الْحَمْدِ وَ هِیَ سَبْعُ آیَاتٍ مِنْهَابِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ إِنَّمَا سُمِّیَتِ الْمَثَانِیَ لِأَنَّهَا تُثَنَّی فِی الرَّکْعَتَیْنِ.
امام صادق (علیه السلام) یونس‌بن‌عبدالرّحمان گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه‌ی ما به تو سوره‌ی حمد و قرآن عظیم دادیم! (حجر/۸۷) پرسیدم، ایشان فرمود: «سبع المثانی سوره‌ی حمد است که هفت آیه دارد و بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ یکی از آن‌هاست. این سوره از آن رو المثانی نام گرفته که در دو رکعت تکرار می‌شود».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۵۷/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۰/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۵؛ فیه: «المثانی» محذوفٌ
۲
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَعْدِ‌بْنِ‌عُمَرَ الْجَلَّابِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ ذِکْرُهُ: وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ قَالَ: هِیَ فَاتِحَهًُْ الْکِتَابِ.
امام صادق (علیه السلام) سعدبن‌عمر الجلاب گوید: از امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه: ما به تو سوره‌ی حمد و قرآن عظیم دادیم! (حجر/۸۷) سؤال کردم؛ امام (علیه السلام) فرمود: «منظور [از السَّبْعُ الْمَثَانِی] سوره‌ی حمد است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۸/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۴
۳
(فاتحه/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فَاتِحَةُ الْکِتَابِ هِیَ السَّبْعُ الْمَثَانِی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فَاتِحَةُ الْکِتَابِ همان سبع المثانی است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶
وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۹/ نورالثقلین
۴
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- وَ السَّبْعُ الْمَثَانِی أُمُّ الْکِتَابِ یُثَنَّی بِهَا فِی کُلِّ صَلَاهًٍْ.
امام صادق (علیه السلام) سبع المثانی سوره‌ی حمد است که در هر نماز دوبار خوانده می‌شود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۵۷
۵
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ: وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ فَقَالَ: فَاتِحَةُ الْکِتَابِ یُثَنَّی فِیهَا الْقَوْلُ.
امام صادق (علیه السلام) محمّدبن‌مسلم گوید: از امام صادق (علیه السلام) پیرامون [مراد] آیه: ما به تو سوره‌ی حمد و قرآن عظیم دادیم! (حجر/۸۷) سؤال کردم». امام (علیه السلام) فرمود: «منظور، سوره‌ی حمد است که در هر نماز دوبار خوانده می‌شود».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۸/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۶ و نورالثقلین؛ بتفاوتٍ/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۸
۶
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ مُقَطَّعٌ فِی أُمِ الْکِتَاب.
امام صادق (علیه السلام) اسم اعظم خداوند در امّ الکتاب؛ سوره‌ی‌حمد، پراکنده شده است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶
البرهان/ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۱۰۴
۷
(فاتحه/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَکْرٍ‌الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قَالَ: إِذَا کَانَتْ لَکَ حَاجَهًٌْ، فَاقْرَأِ الْمَثَانِیَ وَ سُورَهًًْ أُخْرَی وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ ادْعُ اللَّهَ. قُلْتُ: أَصْلَحَکَ اللَّهُ وَ مَا الْمَثَانِی؟ فَقَالَ: فَاتِحَةُ الْکِتَابِ.
امام صادق (علیه السلام) ابوبکر خضرمی از امام صادق (علیه السلام) روایت می‌کند که امام (علیه السلام) فرمود: «هرگاه حاجتی داشتی مثانی و سوره‌ای دیگر را بخوان و دو رکعت نماز بگزار و به‌سوی خدا دعا کن. عرض کردم: «خدایت تو را شایسته بدارد مثانی چیست»؟ فرمود: «فاتحة الکتاب است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۶
البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۸، ص۳۴۸
آیه بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ [1]
به‌نام خداوند بخشنده‌ی مهربان
فضیلت
۱
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- مَا نَزَلَ کِتَابٌ مِنَ السَّمَاءِ إِلَّا أَوَّلُهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
امام صادق (علیه السلام) کتابی از آسمان نازل نگردیده مگر اینکه در ابتدای آن، بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸
وسایل الشیعه ، ج۶، ص۶۰
۲
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ کِتَاباً إِلَّا وَ فَاتِحَتُهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ إِنَّمَا کَانَ یُعْرَفُ انْقِضَاءُ السُّورَهًِْ بِنُزُولِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ ابْتِدَاءً لِلْأُخْرَی.
امام صادق (علیه السلام) خداوند هیچ کتابی را از آسمان فرو نفرستاد، مگر آنکه آغازگر آن بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بوده است و پایان هر سوره نیز با نزول بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ آغازین سوره‌ی بعدی مشخص شده است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۶/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۰/ نورالثقلین/ البرهان/ العیاشی، ج۱، ص۱۹
۳
(فاتحه/ ۱)
الباقر (علیه السلام)- أَوَّلُ کُلِ کِتَابٍ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم.
امام باقر (علیه السلام) ابتدای هر کتابی که از آسمان نازل گردیده بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸
نورالثقلین/ کافی، ج۳، ص۳۱۳
۴
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- لَا تَدَعْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ إِنْ کَانَ بَعْدَهُ شِعْر.
امام صادق (علیه السلام) بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ را وامگذار، گرچه پس از آن شعری باشد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸
نورالثقلین/ کافی، ج۲، ص۶۷۲
۵
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- فِی کَشفِ الغُمَّهًِْ: قَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ تِیجَانُ الْعَرَبِ.
امام صادق (علیه السلام) بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ تاج‌های عرب است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸
بحارالأنوار، ج۷۵، ص۲۱۰
۶
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ: بَعدَ اَن حَکَی عَنِ النَّبِیّ (صلی الله علیه و آله) مَا رَاَی اِذ عَرَجَ بِهِ وَ عِلَّهًْ الاَذَانِ وَ الاِفتِتَاحِ: فَلَمَّا فَرَغَ مِنَ التَّکْبِیرِ وَ الِافْتِتَاحِ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْآنَ: وَصَلْتَ إِلَیَّ فَسَمِّ بِاسْمِی. فَقَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَمِنْ أَجْلِ ذَلِکَ جُعِلَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فِی أَوَّلِ السُّوَر.
امام صادق (علیه السلام) در علل الشّرایع در حدیثی طولانی بعد از اینکه امام صادق (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله) آنچه را در معراج مشاهده فرموده بود و [همچنین] علّت گفتن اذان و تکبیرة الاحرام [در نماز] را نقل فرمود ... گفت: [حضرت رسول (صلی الله علیه و آله)] وقتی از تکبیر و افتتاح فارغ شد خداوند عزّوجلّ فرمود: «الان به من رسیدی پس اسم مرا یاد کن». حضرت (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» و به‌همین خاطر در اوّل هر سوره، گفتن بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مشروع گردید.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸
نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۷۹، ص۲۴۱
۷
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ: فَلَمَّا فَرَغَ مِنَ التَّکْبِیرِ وَ الِافْتِتَاحِ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: الْآنَ وَصَلْتَ إِلَیَّ فَسَمِّ بِاسْمِی. فَقَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَمِنْ أَجْلِ ذَلِکَ جُعِلَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فِی أَوَّلِ کُلِّ السُّورَهًٍْ ... فَقَالَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ: قَطَعْتَ ذِکْرِی فَسَمِ بِاسْمِی فَقَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَمِنْ أَجْلِ ذَلِکَ جُعِلَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بَعْدَ الْحَمْدِ فِی اسْتِقْبَالِ السُّورَهًِْ الْأُخْرَی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: هنگامی‌که پیامبر (صلی الله علیه و آله) از گفتن الله اکبر و تکبیرة الاحرام فارغ شد خداوند عزّوجلّ فرمود: «اکنون به من رسیدی، پس نام مرا ببر». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ»؛ به‌همین خاطر در ابتدای هر سوره [از قرآن] بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قرار داده شده است. خداوند عزیز و جبّار فرمود: «یاد مرا قطع نمودی، پس نام مرا ببر». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ»؛ به‌همین خاطر بعد از قرائت سوره‌ی حمد و در ابتدای سوره‌ی دیگر [که بعد از حمد خوانده می‌شود] بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قرار داده شده است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸
علل الشرایع، ج۲، ص۳۱۴
۸
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَصَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ شَرَّفَهُ بِهَا وَ لَمْ یُشْرِکْ مَعَهُ فِیهَا أَحَداً مِنْ أَنْبِیَائِهِ (علیهم السلام) مَا خَلَا سُلَیْمَانَ (علیه السلام) فَإِنَّهُ أَعْطَاهُ مِنْهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَ لَا تَرَاهُ یَحْکِی عَنْ بِلْقِیسَ حِینَ قَالَتْ: إِنِّی أُلْقِیَ إِلَیَّ کِتابٌ کَرِیمٌ* إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) امام علی (علیه السلام) فرمود: خداوند عزّوجلّ آن (فاتحه‌الکتاب) را به محمّد (صلی الله علیه و آله) اختصاص داد و او را بدان مفتخر ساخت و هیچ یک از پیامبران (علیهم السلام) را در این امر با وی شریک نگرداند، مگر حضرت سلیمان (علیه السلام) را که از فاتحة الکتاب آیه: بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را به او عطا فرمود و از بلقیس حکایت کرد، آنگاه که او گفت: نامه‌ی پرارزشی به‌سوی من افکنده شده! این نامه از سلیمان است، و چنین میباشد: به‌نام خداوند بخشنده‌ی مهربان. (نمل/۳۰۲۹).
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۱۸
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۷/ الأمالی للصدوق، ص۱۷۵/ الأمالی للصدوق، ص۱۷۵/ الإمام العسکری، ص۲۹/ نورالثقلین/ البرهان
۹
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا أَمَّ الرَّجُلُ الْقَوْمَ جَاءَ شَیْطَانٌ إِلَی الشَّیْطَانِ الَّذِی هُوَ قَرِینُ الْإِمَامِ فَیَقُولُ: هَلْ ذَکَرَ اللَّهَ؟ یَعْنِی هَلْ قَرَأَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ؟ فَإِنْ قَالَ: نَعَمْ؛ هَرَبَ مِنْهُ وَ إِنْ قَالَ: لَا؛ رَکِبَ عُنُقَ الْإِمَامِ وَ دَلَّی رِجْلَیْهِ فِی صَدْرِهِ فَلَمْ یَزَلِ الشَّیْطَانُ إِمَامَ الْقَوْمِ حَتَّی یَفْرُغُوا مِنْ صَلَاتِهِمْ.
امام صادق (علیه السلام) هرگاه کسی به امامت گروهی ایستد، شیطان به نزد شیطانی دیگر که نزدیک امام ایستاده می‌آید و می‌پرسد: «آیا نام خدا را به زبان آورد»؟ یعنی آیا بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را خواند؟ اگر بگوید: آری، او از امام دور می‌شود و اگر بگوید نه، او بر گردن امام سوار می‌شود و پاهایش را بر سینه‌اش می‌آویزد و این‌گونه شیطان پیشاپیش آن گروه به امامت می‌ایستد تا نمازشان را به پایان رسانند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۶/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۵/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۰
۱۰
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ الآیهًْ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِذَا تَهَجَّدَ بِالْقُرْآنِ تَسَمَّعَ قُرَیْشٌ لِحُسْنِ قِرَاءَتِهِ وَ کَانَ إِذَا قَرَأَبِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَرُّوا عَنْهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) از امام صادق (علیه السلام) روایت است: هنگامی‌که پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد می‌کنی، آن‌ها پشت می‌کنند و از تو روی بر می‌گردانند. (اسراء/۴۶) وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) در تهجّد و شب زنده‌داری‌اش قرآن می‌خواند به خاطر صوت زیبایی که حضرت داشت، قریش به صدای او گوش می‌دادند و هرگاه که بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ می‌خواند آنان می‌گریختند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰
بحارالأنوار، ج۸۲، ص۸۲
۱۱
(فاتحه/ ۱)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ عِیسَی‌بْنِ‌عَبْدِ‌اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّه عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ: بَلَغَهُ أَنَّ أُنَاساً یَنْزِعُونَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَقَالَ: هِیَ آیَهًٌْ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ أَنْسَاهُمْ إِیَّاهَا الشَّیْطَانُ.
امام علی (علیه السلام) از حضرت علی (علیه السلام) روایت شده است که چون به حضرت گفتند برخی از مردم، بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را جا می‌اندازند، ایشان فرمود: «آن آیه‌ای از کتاب خداست که شیطان آن را از یادشان برده است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۵/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۱/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۷/ البرهان/ العیاشی، ج۱، ص۲۱
۱۲
(فاتحه/ ۱)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- کَشفُ الغُمَّهًْ: وَ قَدْ نَقَلْتُ مِنْ مُسْنَدِ أَحْمَدَ‌بْنِ‌حَنْبَلٍ قَالَ علی (علیه السلام) ... قال (علیه السلام) مَرَّهًًْ لَوْ شِئْتُ لَأَوْقَرْتُ بَعِیراً مِنْ تَفْسِیرِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم.
امام علی (علیه السلام) در کشف‌الغمّه آمده است: از مسند احمدبن‌حنبل روایت شده است امام علی (علیه السلام) فرمود: اگر بخواهم می‌توانم بار هفتاد شتر را از [شرح] بسم الله الرحمن الرحیم سنگین کنم.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰
بحارالأنوار، ج۴۰، ص۱۸۶/ کشف الغمه ، ج۱، ص۱۳۰
۱۳
(فاتحه/ ۱)
علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- إِنِّی لَأَعْرِفُ مَا فِی کِتَابِ أَصْحَابِ الْیَمِینِ وَ کِتَابِ أَصْحَابِ الشِّمَالِ وَ أَمَّا کِتَابُ أَصْحَابِ الْیَمِینِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) من می‌دانم آنچه در کتاب اصحاب یمین و [آنچه در] کتاب اصحاب شمال است؛ امّا کتاب اصحاب یمین [شامل] بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ است (یعنی ابتدای آن بسم الله است چون نوشته‌ی رحمت است).
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰
بحارالأنوار، ج۲۶، ص۱۱۸/ القمی، ج۲، ص۳۸۵
۱۴
(فاتحه/ ۱)
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ فِی الْمَجْلِسِ: فَإِنْ قَرَأَبِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أُوجِرَ بِهِ. فَقَالَ: وَ أَیُّ آیَهًٍْ أَعْظَمُ فِی کِتَابِ اللَّهِ؟ فَقَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
امام کاظم (علیه السلام) از سلیمان جعفری روایت است: مردی که در جلسه حضور داشت به امام کاظم (علیه السلام) گفت: «[اینکه فرمودید مرد بعد از آمیزش با همسرش، آیه‌ای از قرآن بخواند] اگر بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ را بخواند [کفایت می‌کند و] ثواب خواهد برد»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «چه آیه‌ای در قرآن با عظمت‌تر [از بسم الله] میباشد»؟! و [خود نیز] بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ گفت.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۸
۱۵
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ خَالِدِ بْنِ الْمُخْتَارِ قَالَ: سَمِعْتُ جَعْفَرَبْنَ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) یَقُولُ: مَا لَهُمْ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ وَ عَمَدُوا إِلَی أَعْظَمِ آیَهًٍْ فِی کِتَابِ اللَّهِ فَزَعَمُوا أَنَّهَا بِدْعَهًٌْ إِذَا أَظْهَرُوهَا وَ هِیَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
امام صادق (علیه السلام) خالدبن‌مختار گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: «خداوند آنان را بکشد! والاترین آیه‌ی‌کتاب خدا را به عمد نمی‌خوانند و گمان کرده‌اند اگر آن را آشکار کنند، بدعت می‌شود. آن آیه: بِسْمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۸/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۲۱/ العیاشی، ج۱، ص۲۱/ البرهان
۱۶
(فاتحه/ ۱)
العسکری (علیه السلام)- فُضِّلَتْ {بِ}بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ هِیَ الْآیَهًُْ السَّابِعَهًُْ مِنْهَا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) در تفسیر امام عسکری (علیه السلام) آمده است: رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: سوره‌ی حمد به‌واسطه‌ی بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ برتری یافته است و بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ یکی از هفت آیه‌ی آن میباشد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۰
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۷
۱۷
(فاتحه/ ۱)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عن الصادق (علیه السلام): لَقَدْ دَخَلَ عَبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌یَحْیَی عَلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام). فَقَالَ عَبْدُاللَّهِ‌بْنُ‌یَحْیَی: یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَدْ أَفَدْتَنِی وَ عَلَّمْتَنِی فَإِنْ أَرَدْتَ أَنْ تُعَرِّفَنِی ذَنْبِیَ الَّذِی امْتُحِنْتُ بِهِ فِی هَذَا الْمَجْلِسِ حَتَّی لَا أَعُودَ إِلَی مِثْلِهِ. قَالَ: تَرْکُکَ حِینَ جَلَسْتَ أَنْ تَقُولَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَجَعَلَ ذَلِکَ لِسَهْوِکَ عَمَّا نُدِبْتَ إِلَیْهِ تَمْحِیصاً بِمَا أَصَابَکَ. أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حَدَّثَنِی عَنِ اللَّهِ عَزَّوجَلَّ کُلُّ أَمْرٍ ذِی بَالٍ لَمْ یُذْکَرْ فِیهِ بِسْمِ اللهِ فَهُوَ أَبْتَرُ؟ فَقُلْتُ: بَلَی! بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی، لَا أَتْرُکُهَا بَعْدَهَا. قَالَ: إِذاً تَحْظَی بِذَلِکَ وَ تَسْعَدُ ثُمَّ قَالَ عَبْدُاللَّهِ‌بْنُ‌یَحْیَی: یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ مَا تَفْسِیرُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ؟ قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَقْرَأَ أَوْ یَعْمَلَ عَمَلًا فَیَقُولُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِفَإِنَّهُ تُبَارَکُ لَهُ فِیه.
امام علی (علیه السلام) از امام صادق (علیه السلام) روایت است: عبدالله‌بن‌یحیی بر امام علی (علیه السلام) وارد شد و گفت: «ای امیرمؤمنان! اگر می‌خواهی به من فایده رسانی و مرا آموزش دهی؛ به من آن گناهی را که برایش در این مجلس گرفتار بلا شدم بشناسان تا بدان باز نگردم»؟ فرمود: «آن این بود که هنگام نشستن بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ نگفتی و خدا از تو این بی‌ادبی و ترک وظیفه را چنین نمود که این مصیبت و گرفتاریت، تو را پاک کرد. آیا ندانستی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از جانب خدای عزّوجلّ به من فرمود: «هرکار مهمّی که در آن بسم الله گفته نشود دنباله بریده شود». گفتم: «پدر و مادرم بقربانت! از این پس آن را واننهم». فرمود: «در این صورت به آن بهره‌مند شوی و خوشبخت گردی». عبداللَّه‌بن‌یحیی گفت: «ای امیرمؤمنان! تفسیر بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ چیست»؟ فرمود: «بنده هرگاه؛ اراده‌ی خواندن یا به‌جا آوردن عملی داشت، می‌گوید: بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ به این معنا که: [به این اسم، این کار را به جا می‌آورم]. پس؛ هر عملی که به جا می‌آورد، در آن با [بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ] آغاز کند. یقینا! برایش در آن، میمنت و مبارکی است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۲
۱۸
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عن ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه): ... دَخَل عَبْدُ‌اللَّهِ‌بْنُ‌سَلَام مِنْ رُؤَسَاءِ بَنِی إِسْرَائِیل عَلی الرَسول فَقال: ... فَأَخْبِرْنِی أَیُ شَیْءٍ مُبْتَدَأُ الْقُرْآنِ وَ أَیُ شَیْءٍ مُؤَخَّرُهُ؟ قَالَ: مُبْتَدَؤُهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم ... سَهْمُ اللَّهِ الْمَنْزَلُ فِی کِتَابِهِ الْمُحْکَمِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سُنَّهًُْ اللَّهِ سَبَقَتْ رَحْمَهًُْ اللَّهِ غَضَبَه.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) از ابن‌عباس (رحمة الله علیه) روایت است که عبدالله‌بن‌سلام از رؤسای بنی اسرائیل بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وارد شد و گفت: «مرا خبر بده که ابتدای قرآن و انتهای آن چیست»؟ فرمود: «ابتدای آن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ است ... سهم خداست که در کتاب محکم او تعیین شده است. بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سنّت خداست که رحمتش بر غضب او سبقت گرفته است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲
الاختصاص، ص۴۴
۱۹
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- وَ لَرُبَّمَا تُرِکَ فِی افْتِتَاحِ أَمْرِ بَعْضِ شِیعَتِنَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَیَمْتَحِنُهُ اللَّهُ بِمَکْرُوهٍ، لِیُنَبِّهَهُ عَلَی شُکْرِ اللَّهِ تَعَالَی وَ الثَّنَاءِ عَلَیْهِ، وَ یَمْحُوَ عَنْهُ وَصْمَهًَْ تَقْصِیرِهِ عِنْدَ تَرْکِهِ قَوْلَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم.
امام صادق (علیه السلام) و چه بسا! برخی از شیعیان ما، در آغاز کار، بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را [فراموش کند و] واگذارد! در نتیجه؛ خداوند به گرفتاری و بلا، دچارش کند برای اینکه؛ آگاه و بیدارش سازد! تا شکر و ثنای او را به جای آورد. و در آن گرفتاری و بلا، لکّه‌ی ننگ و تقصیر و کوتاهی او را [به هنگام ترک (بسم الله)] از او، بزداید.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲
البرهان/ بحارالأنوار، ج۷۳، ص۳۰۵
۲۰
(فاتحه/ ۱)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام): لَقَدْ دَخَلَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ یَحْیَی عَلَی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ بَیْنَ یَدَیْهِ کُرْسِیٌّ فَأَمَرَهُ بِالْجُلُوسِ عَلَیْهِ فَجَلَسَ عَلَیْهِ فَمَالَ بِهِ حَتَّی سَقَطَ عَلَی رَأْسِهِ فَأَوْضَحَ عَنْ عَظْمِ رَأْسِهِ وَ سَالَ الدَّمُ فَأَمَرَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) بِمَاءٍ فَغَسَلَ عَنْهُ ذَلِکَ الدَّمَ ثُمَّ قَالَ: ادْنُ مِنِّی فَوَضَعَ یَدَهُ عَلَی مُوضِحَتِهِ وَ قَدْ کَانَ یَجِدُ مِنْ أَلَمِهَا مَا لَا صَبْرَ لَهُ مَعَهُ وَ مَسَحَ یَدَهُ عَلَیْهَا وَ تَفَلَ فِیهَا فَمَا هُوَ إِنْ فَعَلَ ذَلِکَ حَتَّی انْدَمَلَ فَصَارَ کَأَنَّهُ لَمْ یُصِبْهُ شَیْءٌ قَطُّ ثُمَّ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): یَا عَبْدَ اللَّهِ! الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ تَمْحِیصَ ذُنُوبِ شِیعَتِنَا فِی الدُّنْیَا بِمِحَنِهِمْ لِتَسْلَمَ لَهُمْ طَاعَاتُهُمْ وَ یَسْتَحِقُّوا عَلَیْهَا ثَوَابَهَا فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌یَحْیَی: یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ إِنَّا لَا نُجَازَی بِذُنُوبِنَا إِلَّا فِی الدُّنْیَا، قَالَ: نَعَمْ! أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): الدُّنْیَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ وَ جَنَّهًُْ الْکَافِرِ؟ إِنَّ اللَّهَ یُطَهِّرُ شِیعَتَنَا مِنْ ذُنُوبِهِمْ فِی الدُّنْیَا بِمَا تُبْلِیهِمْ بِهِ مِنَ الْمِحَنِ وَ بِمَا یَغْفِرُهُ لَهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ: وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثِیرٍ حَتَّی إِذَا أَوْرَدُوا الْقِیَامَهًَْ، تَوَفَّرَتْ عَلَیْهِمْ طَاعَتُهُمْ وَ عِبَادَاتُهُمْ وَ إِنَّ أَعْدَاءَ آلِ مُحَمَّدٍ یُجَازِیهِمْ عَنْ طَاعَهًٍْ تَکُونُ مِنْهُمْ فِی الدُّنْیَا وَ إِنْ کَانَ لَا وَزْنَ لَهَا لِأَنَّهُ لَا إِخْلَاصَ مَعَهَا حَتَّی إِذَا وَافَوُا الْقِیَامَهًَْ، حُمِلَتْ عَلَیْهِمْ ذُنُوبُهُمْ وَ بُغْضُهُمْ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ خِیَارِ أَصْحَابِهِ، فَقُذِفُوا لِذَلِکَ فِی النَّار. فَقَالَ عَبْدُ‌اللَّهِ: یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام)! قَدْ أَفَدْتَنِی وَ عَلَّمْتَنِی فَإِنْ أَرَدْتَ أَنْ تُعَرِّفَنِی ذَنْبِیَ الَّذِی امْتُحِنْتُ بِهِ فِی هَذَا الْمَجْلِسِ حَتَّی لَا أَعُودَ إِلَی مِثْلِهِ؟ قَالَ: تَرْکُکَ حِینَ جَلَسْتَ أَنْ تَقُولَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، فَجَعَلَ اللَّهُ ذَلِکَ لِسَهْوِکَ عَمَّا نُدِبْتَ إِلَیْهِ تَمْحِیصاً بِمَا أَصَابَکَ، أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حَدَّثَنِی عَنِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ أَنَّهُ قَالَ: کُلُّ أَمْرٍ ذِی بَالٍ لَمْ یُذْکَرْ فِیهِ بِسْمِ اللهِ فَهُوَ أَبْتَرُ. فَقُلْتُ: بَلَی بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی لَا أَتْرُکُهَا بَعْدَهَا. قَالَ: إِذاً تَحْظَی بِذَلِکَ وَ تَسْعَد.
امام علی (علیه السلام) از امام صادق (علیه السلام) روایت است: عبداللَّه‌بن‌یحیی بر امیرالمؤمنان (علیه السلام) وارد شد. و در مقابلش صندلی بود، امیرالمؤمنان (علیه السلام) به او دستور نشستن داد و او هم، روی آن نشست. [ناگهان] صندلی کج شد! و با سرش [به زمین] فرود آمد! و [سرش شکست] و استخوان سرش اندکی نمایان شد! و خون، جاری گشت! امیرالمؤمنان (علیه السلام)، دستور آب داد. آوردند و خون را از او شست. آنگاه فرمود: «نزدیک من بیا»! نزدش آمد. دستش را بر آن [زخمی] که استخوانش نمایان بود، گذاشت. از درد آن، بیتاب شد و بر آن، دست مالید و آب دهان انداخت. به مجرّد این کار زخمش خوب شد! آنچنان‌که گویی [اصلا]! جراحتی به او نرسیده است. امیرالمؤمنان (علیه السلام) فرمود: «ای عبداللَّه! حمد و ستایش برای خداوندی است که پاک‌کردن گناه شیعیان ما را [در دنیا] به رنج و محنتشان قرار داده است! تا فرمانبری و طاعت، آنان را بی‌آلایش و سالم گرداند! و مستحقّ اجر و ثواب آن گرداند». عبداللَّه‌بن‌یحیی گفت: «ای امیرالمؤمنان (علیه السلام)! آیا به‌راستی ما جز در دنیا به گناهانمان مجازات نمی‌شویم»؟! فرمود: «آری! [همین طور است]. آیا نشنیدی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «دنیا، زندان مؤمن است! و بهشت کافر»! خدا شیعیان ما را [به خاطر محنت و رنجی که در این دنیا متحمّل شده‌اند، و به خاطر آمرزشی که؛ نصیب آنان فرموده است] حتما از گناهان، پاک و پاکیزه می‌گرداند! از این جهت است که خدا می‌فرماید: آنچه از گرفتاری و پیشامدی به شما رسد، از آن چیزی است که تاب‌وتوان شما به‌دست آورده، و [تعداد] بی‌شماری [از آن را] می‌بخشد و می‌گذرد. (شوری/۳۰) تا هنگامی‌که؛ به آستان رستاخیز در آمدند، طاعات و عباداتشان بر آن‌ها، سرشار گردد! و دشمنان محمّد (صلی الله علیه و آله) و دشمنان و بدخواهان ما را بنا به فرمانبری و طاعتی که از آنان سر می‌زند در دنیا پاداش و جزا می‌دهد! اگرچه طاعتشان بی‌وزن و بی‌ارزش است! چون خلوصی همراهش نیست. تا هنگامی‌که به آستان رستاخیز درآمدند، گناه و کینه‌ی خود [که از محمّد و آل محمّد (علیهم السلام) و یاران خوب او، در دل داشتند] بر آنان بازگردد! و به خاطر آن، در آتش افکنده شوند». در این هنگام؛ عبداللَّه‌بن‌یحیی گفت: «یا امیرمؤمنان (علیه السلام)! به‌من بال و پر دادی و مرا تعلیم فرمودی! پس اگر صلاح بدانی، گناهم را که در این مجلس به آن امتحان شدم به من بشناسان، تا همچنان تکرارش نکنم». فرمود: «لحظه‌ای که نشستی بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ نگفتی! نتیجه این شد که به خاطر سهو و نسیانت از آنچه به آن دعوت گشتی و خوانده شدی، خدا به این مصیبت و گرفتاریت، تمحیص و پاکی از گناه قرار داد. آیا ندانستی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از جانب خدای عزّوجلّ فرمود: «هر اقدام قابل توجّه که در آن، یادی از [بسم اللهِ] نشود، ناقص و بریده است»!؟ گفتم: «آری، پدر و مادرم فدای شما! بعد از این، ترکش نمی‌کنم». فرمود: «در این صورت از آن، بهره‌مند و سعادتمندی».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۲
البرهان/ بحارالأنوار، ج۷۳، ص۳۰۵/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۱
ثواب قرائت
۱
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا مَرَّ الْمُؤْمِنُ عَلَی الصِّرَاطِ فَیَقُولُ بِسْمِ‌اللهِ‌الرَّحْمنِ‌الرَّحِیمِ طُفِیَتْ لَهَبُ النِّیرَانِ وَ تَقُولُ جُزْ یَا مُؤْمِنُ فَإِنَّ نُورَکَ قَدْ أَطْفَأَ لَهَبِی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) اگر مؤمن به هنگام عبور از صراط بگوید: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ»، شعله‌ی آتش فرو نشیند و گوید: «ای مؤمن! بگذر؛ چراکه نور تو شعله‌ام را خاموش کرد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۴
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۸۸
۲
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا قَالَ الْمُعَلِّمُ لِلصَّبِیِّ قُلْ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. فَقَالَ الصَّبِیُ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، کَتَبَ اللَّهُ بَرَاءَهًًْ لِلصَّبِیِ وَ بَرَاءَهًًْ لِأَبَوَیْهِ وَ بَرَاءَهًًْ لِلْمُعَلِّم.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرگاه معلّم به کودک بگوید: «بگو: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم». و کودک بگوید: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ»، خداوند برائت نامه‌ای برای کودک، برائت نامه‌ای برای پدر و مادرش و برائت نامه‌ای برای معلّمش می‌نویسید.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۴
البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۷
۳
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ حَزَنَهُ أَمْرٌ یَتَعَاطَاهُ فَقَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ هُوَ مُخْلِصٌ لِلَّهِ وَ یُقْبِلُ بِقَلْبِهِ إِلَیْهِ لَمْ یَنْفَکَّ مِنْ إِحْدَی اثْنَتَیْنِ إِمَّا بُلُوغِ حَاجَتِهِ فِی الدُّنْیَا وَ إِمَّا یُعَدُّ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ یُدَّخَرُ لَهُ لَدَیْهِ وَ مَا عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَ أَبْقَی لِلْمُؤْمِنِینَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرکس را امری که بدان پرداخته غمگین و محزون‌کند، آنگاه بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بگوید درحالی‌که خالص برای خدا باشد و با جان و دل، به او روی آورد در آن، یکی از دو فایده است: یا رسیدن به نیاز دنیایی اوست! و یا چیزی است که به نزد خدا، برایش مهیّاست وَ مَا عِنْدَ اللهِ خَیْرٌ وَ أَبْقَی؛ و آنچه نزد خداست، برای مؤمنین، بهتر و پاینده‌تر است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۴
وسایل الشیعه ، ج۷، ص۱۶۹/ الإمام العسکری، ص۲۷/ نورالثقلین؛ بتفاوتٍ/ البرهان/ التوحید، ص۲۳۰
۴
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ ... قال الصادق (علیه السلام): و لَرُبَّمَا تَرَکَ بَعْضُ شِیعَتِنَا فِی افْتِتَاحِ أَمْرِهِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَیَمْتَحِنُهُ اللَّهُ بِمَکْرُوهٍ لِیُنَبَّهَ عَلَی شُکْرِ اللَّهِ وَ الثَّنَاءِ عَلَیْهِ وَ یُمْحَقَ وَصْمَهًُْ تَقْصِیرِهِ عِنْدَ تَرْکِهِ قَوْلَ بِسْمِ اللَّهِ قَالَ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِعِبَادِهِ أَیُّهَا الْفُقَرَاءُ إِلَی رَحْمَتِی قَدْ أَلْزَمْتُکُمُ الْحَاجَهًَْ إِلَیَّ فِی کُلِّ حَالٍ وَ ذِلَّهًَْ الْعُبُودِیَّهًِْ فِی کُلِّ وَقْتٍ فَإِلَیَّ فَافْزَعُوا فِی کُلِّ أَمْرٍ تَأْخُذُونَ فِیهِ وَ تَرْجُونَ تَمَامَهُ وَ بُلُوغَ غَایَتِهِ فَقُولُوا عِنْدَ افْتِتَاحِ کُلِّ أَمْرٍ صَغِیرٍ أَوْ عَظِیمٍ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَیْ أَسْتَعِینُ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ بِاللَّهِ.
امام صادق (علیه السلام) و چه بسا! برخی از شیعیان ما در آغاز کار بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را [فراموش‌کند و] واگذارد! در نتیجه؛ خدا به گرفتاری و بلا، دچارش کند برای اینکه آگاه و بیدارش سازد! تا شکر و ثنای او به‌جای آورد. و در آن گرفتاری و بلا، لکّه‌ی ننگ و تقصیر و کوتاهی او را به‌هنگام ترک بِسْمِ اللهِ از او بزداید. خدای تعالی به بندگانش فرمود: ای نیازمندان رحمتم! به‌راستی؛ ذلّت بندگی را [در همه حال] و نیاز را [در همه‌ی اوقات]، گردنگیرتان ساختم! پس در [هر چیز و] هرکاری که شروع می‌کنید و به تمام آن و بلوغ نهاییش امیدوارید، به‌سوی من کرنش کنید و آغاز هر مطلب کوچک و بزرگی، بگویید: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ که در واقع چنین گفته‌اید: بر این کار، استعانت و یاری از خدا می‌طلبم.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۴
وسایل الشیعه ، ج۷، ص۱۶۹/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۴۰/ البرهان/ نورالثقلین
۵
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا قَالَ الْعَبْدُ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: بَدَأَ عَبْدِی بِاسْمِی وَ حَقٌّ عَلَیَّ أَنْ أُتَمِّمَ لَهُ أُمُورَهُ وَ أُبَارِکَ لَهُ فِی أَحْوَالِه.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرگاه بنده بگوید: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» خدای بزرگ و با عظمت فرماید: «بنده‌ام به نامم آغاز کرد و بر من لازم است امورش را تمام کنم و احوالش را مبارک سازم».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۶/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۵۹/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۲۷/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۳۰۰/ الأمالی للصدوق، ص۱۷۴/ الإمام العسکری، ص۵۸/ نورالثقلین
۶
(فاتحه/ ۱)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَکُلُ أَمْرٍ یَعْمَلُهُ یَبْدَأُ فِیهِ {بِ} بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَإِنَّهُ یُبَارَکُ لَهُ فِیهِ.
امام علی (علیه السلام) [انسان] هر عملی که به جا می‌آورد در آن به بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ آغاز کند. یقیناً! برایش در آن، میمنت و مبارکی است!.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶
الإمام العسکری، ص۲۵
۷
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا قَالَ الْعَبْدُ عِنْدَ مَنَامِهِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، یَقُولُ اللَّهُ مَلَائِکَتِی اکْتُبُوا نَفَسَهُ إِلَی الصَّبَاحِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) اگر کسی هنگام خوابیدن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بگوید خداوند می‌فرماید: «فرشتگان من! نفَس‌هایش را تا صبح، برایش [حسَنه] بنویسید»!
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۸
۸
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ سَلْمَانَ (رحمة الله علیه) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): لَا یَدْخُلُ الْجَنَّهًَْ أَحَدٌ إِلَّا بِجَوَازِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ هَذَا کِتَابٌ مِنَ اللَّهِ لِفُلَانِ بْنِ فُلَانٍ أَدْخِلُوهُ جَنَّةً عَالِیَةً قُطُوفُها.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) سلمان (رحمة الله علیه) گوید: رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «کسی وارد بهشت نمی‌شود مگر با اجازه‌نامه‌ای از بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ [که در آن نوشته شده] این نوشته‌ای از جانب خداوند برای فلان شخص است، او را در بهشتی عالی، که میوه‌هایش در دسترس است. (حاقه/۲۳۲۲) نمایید».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶
أعلام الدین، ص۱۴۸/ بحارالأنوار، ج۷، ص۸۳
۹
(فاتحه/ ۱)
الباقر (علیه السلام)- عَنْ فُرَاتِ‌بْنِ‌أَحْنَفَ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُول وَ إِذَا قَرَأْتَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سَتَرَتْکَ فِیمَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ.
امام باقر (علیه السلام) فرات‌بن‌احنف از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند و می‌گوید از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «هنگامی‌که بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را تلاوت نمایی، این آیه تو را میان آسمان‌ها و زمین حفظ خواهد کرد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶
نورالثقلین/ وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۹
۱۰
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ أَرَادَ أَنْ یُنَجِّیَهُ اللَّهُ مِنَ الزَّبَانِیَهًِْ التِّسْعَهًَْ عَشَرَ، فَلْیَقْرَأْ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَإِنَّهَا تِسْعَهًَْ عَشَرَ حَرْفاً. لِیَجْعَلَ اللَّهُ کُلَّ حَرْفٍ مِنْهَا جُنَّهًًْ مِنْ وَاحِدٍ مِنْهُم.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرکس که می‌خواهد خداوند او را از شعله‌های نوزده‌گانه‌ی جهنّم رهایی بخشد بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را بخواند، زیرا آن نوزده حرف است و خداوند هر حرف را سپر شعله‌ای قرار می‌دهد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶
البرهان/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۸۷
۱۱
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِ حَرْفٍ أَرْبَعَهًَْ آلَافِ حَسَنَهًٍْ وَ مَحَا عَنْهُ أَرْبَعَهًَْ آلَافِ سَیِّئَهًٍْ وَ رَفَعَ لَهُ أَرْبَعَهًَْ آلَافِ دَرَجَهًْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرکس بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را بخواند، خداوند متعال برای هر حرف از آن چهارهزار پاداش برایش می‌نویسد و چهارهزار بدی را از او می‌زداید و چهار هزارمقام، برایش بالا ببرد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۶
البرهان/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۷
۱۲
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ أُمَّتِی یَأْتُونَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ هُمْ یَقُولُونَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَتَثْقُلُ حَسَنَاتُهُمْ فِی الْمِیزَانِ فَیُقَالُ أَلَا مَا أراجح {أَرْجَحَ} مَوَازِینَ أُمَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله). فَتَقُولُ الْأَنْبِیَاءُ (علیهم السلام): إِنَّ ابْتِدَاءَ کَلَامِهِمْ ثَلَاثَهًُْ أَسْمَاءٍ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ لَوْ وُضِعَتْ فِی کِفَّهًِْ الْمِیزَانِ وَ وُضِعَتْ سَیِّئَاتُ الْخَلْقِ فِی کِفَّهًٍْ أُخْرَی لَرَجَحَتْ حَسَنَاتُهُم.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) [دعایی که با بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ آغاز شود رد نخواهد شد]. همانا امّت من درحالی‌که بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بر لب دارند روز قیامت وارد شوند و نیکی‌های آن‌ها در میزان، سنگینی کند. در این هنگام، دیگر امّت‌ها گویند: «چه چیز کفه‌ی ترازوهای امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) را سنگینی بخشید»؟ پیامبران (علیهم السلام) به آنان پاسخ دهند: «سرآغاز سخن ایشان سه اسم از اسم‌های خداوند بود که اگر در یک کفه‌ی ترازو قرار گیرد و گناهان مخلوقات در کفه‌ی دیگر، نیکی‌های ایشان سنگینی خواهد کرد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۸
البرهان/ مجموعه ورام، ج۱، ص۳۲
۱۳
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- جامع الاخبار عن النبی (صلی الله علیه و آله) قال: مَنْ قَالَ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بَنَی اللَّهُ لَهُ فِی الْجَنَّهًِْ سَبْعِینَ أَلْفَ قَصْرٍ مِنْ یَاقُوتَهًٍْ حَمْرَاءَ فِی کُلِّ قَصْرٍ سَبْعُونَ أَلْفَ بَیْتٍ مِنْ لُؤْلُؤَهًٍْ بَیْضَاءَ فِی کُلِّ بَیْتٍ سَبْعُونَ أَلْفَ سَرِیرٍ مِنْ زَبَرْجَدَهًٍْ خَضْرَاءَ فَوْقَ کُلِّ سَرِیرٍ سَبْعُونَ أَلْفَ فِرَاشٍ مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ وَ عَلَیْهِ زَوْجَهًٌْ مِنْ حُورِ الْعَیْنِ وَ لَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ ذُؤَابَهًٍْ مُکَلَّلَهًٍْ بِالدُّرَرِ وَ الْیَوَاقِیتِ مَکْتُوبٌ عَلَی خَدِّهَا الْأَیْمَنِ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلَی خَدِّهَا الْأَیْسَرِ عَلِیٌّ وَلِیُّ اللَّهِ وَ عَلَی جَبِینِهَا الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ عَلَی ذَقَنِهَا الْحُسَیْنُ (علیه السلام) وَ عَلَی شَفَتَیْهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِمَنْ هَذِهِ الْکَرَامَهًُْ؟ قَالَ: لِمَنْ یَقُولُ بِالْحُرْمَهًِْ وَ التَّعْظِیمِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) در جامع الاخبار آمده است: هرکس بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ را بخواند خداوند متعال در بهشت هفتادهزار قصر از یاقوت سرخ برایش بنا کند و در هر قصر هفتادهزار اتاق از درّ سفید بسازد و در هر اتاق هفتادهزار تخت از یاقوت سبز گذارد و بر هر تخت، هفتادهزار بستر از ابریشم ظریف و زربافت بگستراند و پری سیه چشمی با هفتادهزار طرّه موی آراسته به تاج مروارید و یاقوت به همسریش درآورد که بر گونه‌ی راستش محمّد رسول الله نوشته شده و بر گونه‌ی چپش علی ولیّ الله و بر پیشانی‌اش حسن (علیه السلام) و بر زنخدانش حسین (علیه السلام) و بر لبش بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ. عرض شد: «ای رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! چنین کرامتی برای کیست»؟ فرمود: «هرکه با احترام و بزرگداشت بگوید: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۸
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۵۸/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۸۷/ البرهان
۱۴
(فاتحه/ ۱)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ فِی لَیْلَهًِْ الْأَسْرَی عُرِضَ عَلَیَّ جَمِیعُ الْجِنَانِ فَرَأَیْتُ فِیهَا أَرْبَعَهًَْ أَنْهَارٍ نَهَراً مِنْ مَاءٍ وَ نَهَراً مِنْ لَبَنٍ وَ نَهَراً مِنْ خَمْرٍ وَ نَهَراً مِنْ عَسَلٍ قَالَ اللَّهُ: فِیها أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَیْرِ آسِنٍ وَ أَنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ یَتَغَیَّرْ طَعْمُهُ وَ أَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِینَ وَ أَنْهارٌ مِنْ عَسَلٍ . . . فَقُلْتُ: یَا جَبْرَئِیلُ مِنْ أَیْنَ یَجِیءُ هَذِهِ الْأَنْهَارُ وَ إِلَی أَیْنَ تَذْهَبُ؟ قَالَ: تَذْهَبُ الَی الْحَوْضِ الْکَوْثَرِ وَ لَا أَدْرِی مِنْ أَیْنَ تَجِیءُ؟ فَاسْئَلِ اللَّهَ أَنْ یُعَلِّمَکَ أَوْ یُرِیَکَ. فَدَعَوْتُ اللَّهَ فَجَاءَ مَلَکٌ فَسَلَّمَ وَ قَالَ: یَا مُحَمَدُ (صلی الله علیه و آله) أَغْمِضْ عَیْنَیْکَ. فَغَمَّضْتُ ثُمَّ قَالَ: إِفْتَحْ فَفَتَحْتُ فَإِذَا أَنَا عِنْدَ شَجَرَهًٍْ فَرَأَیْتُ قُبَّهًًْ مِنْ دُرٍّ بَیْضَاءَ وَ لَهَا بَابٌ مِنْ یَاقُوتٍ أَخْضَرَ وَ قُفْلٌ مِنْ ذَهَبٍ أَحْمَرَ لَوْ أَنَّ جَمِیعَ مَا فِی الدُّنْیَا مِنَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ وُضِعُوا عَلَی تِلْکَ الْقُبَّهًِْ لَکَانُوا مِثْلَ طَایِرٍ جَالِسٍ عَلَی جَبَلٍ . . . وَ رَأَیْتُ هَذِهِ الْأَنْهَارَ الْأَرْبَعَهًَْ تَجْرِی مِنْ تَحْتِ هَذِهِ الْقُبَّهًِْ فَلَمَّا أَرَدْتُ أَنْ أَرْجِعَ قَالَ لِی ذَلِکَ الْمَلَکُ: لِمَ لَا تَدْخُلُ فِی الْقُبَّهًِْ؟ قُلْتُ: کَیْفَ أَدْخُلُ وَ عَلَی بَابِهَا قُفْلٌ؟ فَقَالَ لِی: إِفْتَحِ الْقُفْلَ. قُلْتُ: کَیْفَ أَفْتَحُهُ وَ لَیْسَ فِی یَدَی مِفْتَاحٌ؟ قَالَ لِی: فِی یَدِکَ مِفْتَاحُهُ. قُلْتُ: أَیْنَ؟ قَالَ: مِفْتَاحُهُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَدَنَوْتُ وَ قُلْتُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فَفُتِحَ الْقُفْلُ وَ دَخَلْتُ فِی الْقُبَّهًِْ فَرَأَیْتُ هَذِهِ الْأَنْهَارَ تَجْرِی مِنْ أَرْبَعَهًِْ أَرْکَانِ الْقُبَّهًِْ فَلَمَّا أَرَدْتُ الْخُرُوجَ مِنْ الْقُبَّهًِْ قَالَ لِی مَلَکٌ: هَلْ نَظَرْتَ وَ رَأَیْتَ؟ قُلْتُ: نَعَمْ. قَالَ: أُنْظُرْ ثَانِیاً فَلَمَّا نَظَرْتُ فَرَأَیْتُ مَکْتُوباً عَلَی أَرْبَعَهًِْ أَرْکَانِ الْقُبَّهًِْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ رَأَیْتُ نَهَرَ الْمَاءِ یَخْرُجُ مِنْ مِیمِ بِسْمِ اللهِ وَ نَهَرَ اللَّبَنِ مِنْ هَاءِ اللهِ وَ نَهَرَ الْخَمْرِ مِنْ مِیمِ الرَّحْمَنِ وَ نَهَرَ الْعَسَلِ یَخْرُجُ مِنْ مِیمِ الرَّحِیمِ فَعَلِمْتُ أَصْلَ هَذِهِ الْأَنْهَارِ الْأَرْبَعَهًِْ مِنَ الْبَسْمَلَهًِْ، فَقَالَ اللَّهُ: یَا مَحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله)! مَنْ ذَکَرَنِی بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ مِنْ أُمَّتِکَ بِقَلْبٍ خَالِصٍ مِنْ رِیَاءٍ وَ قَالَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سَقَیْتُهُ مِنْ هَذِهِ الْأَنْهَارِ الْأَرْبَعَهًِْ. إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یُسْقِی أَهْلَ الْجَنَّهًِْ یَوْمَ السَّبْتِ مَاءَ الْجَنَّهًِْ، وَ یَوْمَ الْأَحَدِ مِنْ عَسَلِهَا وَ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ یَشْرَبُونَ مِنْ لَبَنِهَا، وَ یَوْمَ الثَّلَاثَاءِ یَشْرَبُونَ مِنْ خَمْرِهَا فَإِذَا شَرِبُوا سَکِرُوا وَ إِذَا سَکِرُوا طَارُوا أَلْفَ عَامٍ حَتَّی یُنْتَهَی الَی جَبَلٍ عَظِیمٍ مِنْ مِسْکٍ أَذْفَرَ فَیَخْرُجُ السَّلْسَبِیلُ مِنْ تَحْتِهِ فَیَشْرَبُونَ مِنْهُ وَ ذلِکَ یَوْمُ الْأَرْبَعََاءِ ثُمَّ یَطِیرُونَ أَلْفَ عَامٍ حَتَّی یُنْتَهَی الَی قَصْرٍ عَقِیقٍ وَ فِیهِ سُرُرٌ مَرْفُوعَهًٌْ وَ أَکْوابٌ مَوْضُوعَهًٌْ کَمَا فِی الْآیَهًِْ فَیَجْلِسُ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ عَلَی سَرِیرٍ فَیَنْزِلُ عَلَیْهِمُ شَرَابُ الزَّنْجَبِیلِ فَیَشْرَبُونَ مِنْهُ وَ ذَلِکَ یَوْمُ الْخَمِیسِ ثُمَّ یَمْطُرُ عَلَیْهِمْ غَیْمٌ أَبْیَضُ الَّذِی خُلِقَ مِنَ الزَّعْفَرَانِ أَلْفَیْ عَامٍ أَلْفَ عَامٍ حُلَلٌ وَ أَلْفَ عَامٍ جَوْهَرٌ وَ یَتَعَلَّقُ بِکُلِّ جَوْهَرٍ حُورٌ عِیْنٌ ثُمَّ یَطِیرُونَ أَلْفَ عَامٍ حَتَّی یَنْتَهُوا الَی مَقْعَدِ صِدْقٍ وَ ذلِکَ یَوْمُ الْجُمُعَهًِْ وَ یَقْعُدُونَ عَلَی مَائِدَهًِْ الْخُلْدِ وَ یَنْزِلُ عَلَیْهِمُ الرَّحِیقُ الْمَخْتُومُ خِتامُهُ مِسْکٌ فَیَشْرَبُونَهُ وَ قَالَ: وَ هُمْ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ وَ یَجْتَنِبُونَ الْمَعَاصِیَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) در شب معراج، تمامی بهشت‌ها بر من عرضه شد در میان آن‌ها چهار نهر مشاهده کردم نهری از آب، نهری از شیر، نهری از شراب و نهری از عسل؛ خداوند فرموده است: در آن نهرهایی از آب صاف و خالص که بدبو نشده، و نهرهایی از شیر که طعم آن دگرگون نگشته، و نهرهایی از شراب [طهور] که مایه‌ی لذّت نوشندگان است، و نهرهایی از عسل مصفّاست، و برای آن‌ها در آن از همه‌ی انواع میوه‌ها وجود دارد و [از همه بالاتر] آمرزشی است از سوی پروردگارشان! آیا این‌ها همانند کسانی هستند که همیشه در آتش دوزخند و از آب جوشان نوشانده می‌شوند که اندرونشان را از هم متلاشی می‌کند؟! (محمّد/۱۵). گفتم: «ای جبرئیل! این نهرها از کجا آمده و به کجا می‌روند»؟ گفت: «به حوض کوثر می‌روند ولی نمی‌دانم از کجا می‌آیند، از خداوند بخواه تا تو را آگاه ساخته یا به تو نشان دهد». من نیز از خدا خواستم؛ در این حال فرشته‌ای آمد و سلام کرد و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! چشمانت را ببند»! من نیز چشمانم را بستم؛ سپس گفت: «چشمانت را باز کن». من نیز باز کردم و خود را کنار درختی دیدم و قُبّه‌ای از مروارید درخشان مشاهده کردم که دری از یاقوت سبز و قفلی از طلای سرخ داشت؛ اگر تمام انسان‌ها و جنّیانی که در دنیا هستند بر روی آن قبّه قرار گیرند همچون پرنده‌ای خواهند بود که بر کوهی نشسته یا بادامی که در دریایی افتاده باشد؛ و این نهرهای چهارگانه را دیدم که از زیر این قبّه جاری شده‌اند. هنگامی‌که خواستم برگردم همان فرشته به من گفت: «چرا داخل قبّه نمی‌شوی»؟ گفتم: «چگونه داخل شوم با اینکه قفلی بر در آن است»؟ فرشته گفت: «قفل را باز کن»! گفتم: «چگونه بازش کنم با اینکه کلیدی در دست ندارم»؟ گفت: «کلیدش در دستان توست»! گفتم: «کجاست»؟ گفت: «کلیدش بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ است». پس نزدیک شدم و بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ گفتم، قفل بازگشت و داخل قبّه شدم و دیدم که این نهرها از چهار رکنِ قبّه جاری هستند. هنگامی‌که خواستم از قبّه خارج شوم فرشته‌ای به من گفت: «آیا نگاه کردی و دیدی»؟ گفتم: «آری»! گفت: «دوباره نگاهی بیانداز». چون نگاه کردم دیدم بر روی چهار رکن قبّه نوشته شده بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ. و دیدم نهر آب از میم بِسْمِ اللهِ و نهر شیر از هاء الله و نهر شراب از میم الرَّحمن و نهر عسل از میم الرَّحیم خارج می‌شود، دانستم که سرچشمه‌ی این چهار نهر از بِسْمِ اللهِ است. [در این حال] خداوند فرمود: «ای محمّد! هرکس از امّتت با نیّتی خالص مرا به این نام‌ها بخواند و بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بگوید او را از این نهرهای چهارگانه سیراب خواهم نمود». خداوند روز شنبه، اهل بهشت را از آب بهشت و روز یکشنبه از عسل بهشت سیراب می‌فرماید و روز دوشنبه از شیر بهشت و روز سه شنبه از شراب بهشت می‌نوشند چون [از شراب] بنوشند مست گردند و چون مست گردند هزار سال به پرواز درآیند تا در نهایت به کوهی بلند از مُشک خوشبو رسند که چشمه‌ی «سلسبیل» (نام چشمه‌ای در بهشت) از زیر آن جاری می‌گردد و آن‌ها از آن چشمه می‌نوشند و این در روز چهارشنبه خواهد بود. آنگاه هزارسال دیگر به پرواز درآیند تا به قصری [ساخته‌شده] از سنگ عقیق رسند که در آن تخت‌های زیبای بلند و پیاله‌هایی نهاده شده است، چنانکه در آیه: در آن تخت‌های زیبای بلندی است، و قدح‌هایی [از شراب طهور] نهاده شده. (غاشیه/۱۴۱۳) به آن اشاره گردیده است، پس هرکدام از ایشان بر تختی نشیند و بر آن‌ها شراب زنجبیل فرود آید و از آن بنوشند و این در روز پنج‌شنبه خواهد بود. آنگاه ابری سفید که از زعفران تشکیل شده است دوهزار سال بر ایشان باریدن گیرد، هزارسال زیور و هزار سال گوهر بر آن‌ها ببارد که بر هر گوهر، حورالعینی آویزان است؛ آنگاه هزارسال دیگر به پرواز درآیند تا در نهایت به جایگاه راستین [اشاره به آیه: در جایگاه صدق نزد خداوند حاکم مقتدر. (قمر/۵۵)] رسند و این در روز جمعه خواهد بود و بر سفره‌ی جاودانگی نشینند و شراب زلال دست نخورده و سربسته‌ای که مهری از مُشک بر آن نهاده شده [اشاره به آیات: آن‌ها از شراب طهور دست‌نخورده و مهر شده‌ای سیراب می‌شوند. مُهری که بر آن نهاده شده از مشک است؛ و مشتاقان باید برای این [نعمت‌های بهشتی] بر یکدیگر پیشی‌گیرند. (مطفّفین/۲۶۲۵)] بر ایشان فرود آید و از آن بنوشند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «این‌ها کسانی هستند که اعمال صالح انجام می‌دهند و از گناهان پرهیز می‌کنند».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۲۸
بحرالعرفان، ج ۱، ص ۴۴
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ در شمار این هفت آیه است
۱
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- عَن مُحَمَّدِبنِ‌مُسلِم قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنِ السَّبْعِ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ أَهِیَ الْفَاتِحَهًُْ؟ قَالَ: نَعَمْ. قُلْتُ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مِنَ السَّبْعِ؟ قَالَ: نَعَمْ! هِیَ أَفْضَلُهُنَّ.
امام صادق (علیه السلام) محمّدبن‌مسلم گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی سبع المثانی و قرآن عظیم پرسیدم: «آیا سبع المثانی، سوره‌ی فاتحه است»؟ فرمود: «بله»! عرض کردم: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم در شمار این هفت آیه است»؟ فرمود: «بله! آن بهترین آن‌هاست».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۰
وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۷/ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۸۹/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- هِیَ سَبْعُ آیَاتٍ مِنْهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
امام صادق (علیه السلام) سوره‌ی حمد هفت آیه دارد و بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ یکی از آن‌هاست.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۰
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۵۷/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۵/ البرهان/ العیاشی، ج۱، ص۱۹/ نورالثقلین
۳
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَعْدِ‌بْنِ‌عُمَرَ‌الْجَلَّابِ قَال: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ فَاتِحَهًُْ الْکِتَابِ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ ذِکْرُهُ وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ. قَالَ: هِیَ فَاتِحَهًُْ الْکِتَاب قُلْتُ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مِنْهَا؟ قَالَ: هِیَ أَفْضَلُهَا لِفَضْلٍ مِنْهَا.
امام صادق (علیه السلام) سعدبن‌عمرالجلّاب گوید: «از امام صادق (علیه السلام) مراد از سبع المثانی در آیه: ما به تو سوره‌ی حمد و قرآن عظیم دادیم! (حجر/۸۷) پرسیدم»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «مراد، سوره‌ی حمد است». پرسیدم: «آیا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ جزء آن است»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ به خاطر فضیلتی که دارد برترین آیه‌ی آن است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۶۸
۴
(فاتحه/ ۱)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قِیلَ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَخْبِرْنَا عَنْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَهِیَ مِنْ فَاتِحَهًِْ الْکِتَابِ فَقَالَ: نَعَمْ. کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقْرَؤُهَا وَ یَعُدُّهَا آیَهًًْ مِنْهَا وَ یَقُولُ فَاتِحَهًُْ الْکِتَابِ هِیَ السَّبْعُ الْمَثَانِی.
امام علی (علیه السلام) امام حسن عسکری (علیه السلام) از پدرانش از امام علی (علیه السلام) نقل می‌کند: به امیرالمؤمنین (علیه السلام) گفتند: «ای امیرمؤمنان! ما را از بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ که آیا جزء فاتحة الکتاب است، خبر بده». فرمود: «بلی! رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آن را قرائت می‌فرمود و یک آیه از فاتحة الکتاب می‌شمرد و می‌فرمود که فاتحة الکتاب سبع المثانی است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲
وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۹/ نورالثقلین
۵
(فاتحه/ ۱)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قِیلَ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَخْبِرْنَا عَنْ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أَهِیَ مِنْ فَاتِحَهًِْ الْکِتَابِ قَالَ فَقَالَ: نَعَمْ. کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقْرَؤُهَا وَ یَعُدُّهَا آیَهًًْ مِنْهَا وَ یَقُولُ: فَاتِحَهًُْ الْکِتَابِ هِیَ السَّبْعُ الْمَثَانِی.
امام علی (علیه السلام) امام عسکری از پدرانش از امام علی (علیه السلام) نقل می‌کند: از امیر المؤمنین (علیه السلام) سؤال شد: «آیا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ از فاتحة الکتاب است»؟ حضرت فرمود: «بله! رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) آن را قرائت می‌فرمود و آن را جزء آن سوره به حساب می‌آورد و می‌فرمود: «فاتحة الکتاب، سبع المثانی است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۲۶
۶
(فاتحه/ ۱)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ آیَهًٌْ مِنْ فَاتِحَهًِْ الْکِتَابِ وَ هِیَ سَبْعُ آیَاتٍ تَمَامُهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ.
امام علی (علیه السلام) همانا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ آیه‌ای از فاتحة الکتاب است. و این سوره شامل هفت آیه است که همه‌ی آن بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲
وسایل الشیعه ، ج۶، ص۵۹/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۴۸/ نورالثقلین
۷
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- اَلحَمْدُ سَبعُ آیَاتٍ.
امام صادق (علیه السلام) سوره‌ی حمد، هفت آیه است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲
نورالثقلین
۸
(فاتحه/ ۱)
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُعَاوِیَهًَْ‌بْنِ‌عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام): إِذَا قُمْتُ لِلصَّلَاهًِْ أَقْرَأُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فِی فَاتِحَهًِْ الْکِتَابِ؟ قَالَ: نَعَمْ. قُلْتُ: فَإِذَا قَرَأْتُ فَاتِحَهًَْ الْکِتَابِ أَقْرَأُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ مَعَ السُّورَهًِْ؟ قَالَ: نَعَم.
امام صادق (علیه السلام) معاویه‌بن‌عمّار گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «هنگامی‌که می‌خواهم نماز بخوانم آیا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را در ابتدای سوره‌ی حمد بخوانم»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آری بخوان»! عرض کردم: «سوره‌ی حمد را که خواندم با سوره‌ی بعدی نیز بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را بخوانم»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آری بخوان»!
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲
نورالثقلین/ الإستبصار، ج۱، ص۳۱۱
۹
(فاتحه/ ۱)
الباقر (علیه السلام)- عَنْ یَحْیَی‌بْنِ‌أَبِی‌عِمْرَانَ الْهَمْدَانِیِّ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا تَقُولُ فِی رَجُلٍ ابْتَدَأَ بِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ فِی صَلَاتِهِ وَحْدَهُ فِی أُمِّ الْکِتَابِ فَلَمَّا صَارَ إِلَی غَیْرِ أُمِّ الْکِتَابِ مِنَ السُّورَهًِْ تَرَکَهَا؟ فَقَالَ الْعَبَّاسِیُّ: لَیْسَ بِذَلِکَ بَأْسٌ! فَکَتَبَ بِخَطِّهِ: یُعِیدُهَا مَرَّتَیْنِ عَلَی رَغْمِ أَنْفِهِ یَعْنِی الْعَبَّاسِی.
امام جواد (علیه السلام) یحیی‌بن‌أبی‌عمران الهمدانی گوید: در نامه‌ای به امام جواد (علیه السلام) نوشتم: «فدایتان شوم! نظر شما در مورد کسی که در نمازش فقط در ابتدای سوره‌ی حمد بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را گفته و هنگام خواندن سوره بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ را نگفته چیست؟ و عبّاسی (هشامبنإبراهیم العبّاسی) گفته این کار اشکالی ندارد»؟! امام (علیه السلام) با دست خط مبارک خود مرقوم فرمود: «بر خلاف میل عبّاسی، بِسمِ اللهِِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ را [در هر رکعت] دوبار تکرار کند».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۲
نورالثقلین/کافی، ج۳، ص۳۱۳
تاریخ به روزرسانی: شنبه, ۳۱ خرداد ۱۴۰۴
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
.jpg)
