تقلید ابتدایی از مجتهد میّت[9]

(مسأله 9) تقلید میّت ابتداءً جایز نیست ، ولی بقاء بر تقلید میّت اشکال ندارد و باید بقاء بر تقلید میّت به فتوای مجتهد زنده باشد و کسی که در بعضی از مسائل به فتوای مجتهدی عمل کرده 1، بعد از مردن آن مجتهد می تواند در همه مسائل از او تقلید کند.

1-اراکی:کسی که در مقدار قابل توجّهی از مسائل به فتوای مجتهدی عمل کرده و همانگونه که متعارف و معمول است بنا بر عمل در بقیّه هم داشته ...

*****

گلپایگانی:مسأله – اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می کند ،از دنیا برود باید از مجتهد زنده تقلید کند *.ولی کسی که در مسئله ای به فتوای مجتهدی عمل کرده یا آن را یاد گرفته و ملتزم به عمل به آن شده باشد، اگر بعد از مردن آن مجتهد در آن مسأله به فتوای مجتهد زنده رفتار نکرده باشد، می تواند در آن مسأله به فتوای مجتهدی که از دنیا رفته باقی باشد. اگر چه احتیاط مستحبّ آن است که به فتوای مجتهد زنده رفتار نماید.

*نوری: ولی کسیکه در بعضی از مسائل به فتوای مجتهد عمل کرده ، بعد از مردن آن مجتهد می تواند در همه مسائل از او تقلید کند، مگر اینکه مجتهد زنده اعلم از میّت باشد که در این صورت رجوع به آن زنده واجب است.

.صافی: بلکه جواز بقاء بر تقلید او در سایر مسائل نیز بعید نیست . ولی اگر مجتهد میتی که از او تقلید می کرده اعلم از حیّ باشد بقا بر تقلید او بنا بر احتیاط ،واجب است چنانکه اگر مجتهد حیّ از میّت اعلم باشد عدول به حیّ واجب است .

خوئی ، تبریزی:مسأله – اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می کند از دنیا برود در صورتی که فتوای او در نظر مقلّد بوده و فراموش نکرده باشد حکم بعد از فوت او حکم زنده بودنش است ؛ اگر فتوای او را یاد نگرفته (خوئی : یا فراموش کرده است ) لازم است به مجتهد زنده رجوع کند (تبریزی : و بعید نیست در صورتی که فراموش کرده است باز بتواند به فتوای او عمل کند).

فاضل: مسأله – باقی ماندن بر تقلید میّت جایز است در صورتی که مجتهد میّت و مجتهد حیّ مساوی در علم باشند و چنانچه یکی از آن دو اعلم باشد تقلید از اعلم لازم است . و در باقی ماندن بر تقلید میّت ، فرقی بین مسائلی که عمل نموده و مسائلی که عمل ننموده وجود ندارد.

سیستانی: مسأله – اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می کند از دنیا برود حکم بعد از فوت او حکم زنده بودنش است بنابر این اگر او اعلم از مجتهد زنده باشد باید-با علم به اختلاف در مسائل محل ابتلاء ولو اجمالأ –بر تقلید او باقی بماند و چنانچه مجتهد زنده اعلم از او باشد باید به مجتهد زنده رجوع کند . و اگر اعلمیتی در میان آنها معلوم نشود یا مساوی باشند مخیر است عمل خود را با فتوای هر کدام تطبیق نماید مگر در موارد علم اجمالی یا قیام حجت اجمالی بر تکلیف مانند موارد اختلاف در قصر و تمام که بنا بر احتیاط واجب باید رعایت هر دو فتوا را بنماید و مراد از تقلید در صدر این مسأله صرف التزام به متابعت از فتوای مجتهد معیّن است نه عمل کردن به دستور او .

وحید: مسأله – اگر مجتهدی که وظیفه انسان تقلید از او بوده از دنیا برود ، در صورتی که اعلم بودن مجتهد زنده از میت برایش ثابت شود، در مسائل مورد ابتلایی که علم – اگر چه اجمالاً – به اختلاف بین میت و حیّ دارد واجب است به حیّ رجوع کند، و در صورتی که اهمیت مجتهد میت برایش ثابت بوده مادامی که اعلم بودن مجتهد زنده برایش ثابت نشود باید به فتوای مجتهد میت عمل کند، چه در زمان حیات او التزام به عمل به فتوای او داشته یا نداشته باشد، و چه عمل به فتوای او کرده یا نکرده باشد، و چه فتوای او را یاد گرفته یا یاد نگرفته باشد.

مکارم: مسأله – هر گاه مجتهدی که انسان از او تقلید می کند از دنیا برود باقی ماندن بر تقلید او جایز است بلکه اگر اعلم باشد واجب است ،به شرط این که عمل به فتوای او کرده باشد .عمل کردن به فتوای مجتهد مرده ابتداءً جایز نیست هر چند اعلم باشد بنا بر احتیاط واجب .

زنجانی:مسأله – اگر انسان در هنگامی که ممیز بوده و خوب و بد را می فهمیده مجتهدی را درک کرده که در آن زمان می توانسته از او تقلید کند ، می تواند پس از مرگ آن مجتهد از او تقلید کند ، خواه در زمان زنده بودن مجتهد از او تقلید کرده باشد یا تقلید نکرده باشد، در غیر این صورت ،بنا بر احتیاط عمل کردن به فتوای مجتهدی که از دنیا رفته جایز نیست . و چنانچه مجتهدی که انسان از او تقلید می کند از دنیا برود پس از وفات ،حکم زنده بودن را دارد، بنابر این اگر مجتهدی که از دنیا رفته اعلم باشد یا در صورت تساوی به فتوای او – هرچند در برخی از مسائل - عمل کرده باشد ،لازم است در تمام مسائل بر فتوای او باقی بماند و اگر مجتهد زنده اعلم شده باشد ، باید  از او تقلید کند و اگر به فتوای مجتهد متوفی که با مجتهد زنده مساوی است اصلاً عمل نکرده باشد، از هر یک از آنها که بخواهد می تواند تقلید کند .

و اگر مجتهد پیش از عمل کردن مقلد به فتوای او از دنیا برود و انسان به فتوای مجتهد مساوی دیگر عمل کند دیگر نمی تواند به فتوای مجتهدی که از دنیا رفته عمل نماید.

بهجت: مسأله – فقها حیات را شرط می دانند یعنی می گویند :برای ابتدای تقلید بایداز مجتهد زنده تقلید کرد امّا اگر مرجع تقلید انسان از دنیا رفت در اینکه آیا می تواند بر تقلید او باقی بماند یا باید به مجتهد زنده مراجعه نماید،اختلاف است ، پس اگر کسی در این مسأله مجتهد بود طبق نظر خودش عمل می کند وگر نه طبق نظر مجتهد زندۀ اعلم عمل می نماید . باقی ماندن بر تقلید میّت در مسائلی که در آنها تقلید و عمل کرده است در صورتی که مجتهد از دنیا رفته با مجتهد زنده از نظر علمی مساوی باشند ،بنا بر اقوی جایز است ،هر چند با اجازۀ مجتهدی دیگر بر تقلید باقی بوده و عمل کرده باشد؛و اگر مجتهدی که از دنیا رفته اعلم باشد، واجب است بر تقلید او باقی بماند و اگر مجتهد زنده بعداً اعلم شد واجب است در تمامی مسائل به او عدول نماید .

سبحانی: مسأله – اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می کند ، از دنیا برود باید از مجتهد زنده تقلید کند. ولی در مسائلی که آنها را یاد گرفته است می تواند بر تقلید قبلی باقی بماند.

مظاهری: مسأله – انسان باید از مجتهد زنده تقلید کند و اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می کند از دنیا برود، می توان در همه مسائل بر تقلید او باقی بود اگر چه به هیچ یک از فتواهای او عمل نکرده باشد. اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می کند از دنیا برود ، بقاء بر تقلید از او جایز است نه واجب. گرچه مجتهد میت، اعلم از مجتهدین زنده باشد.

مسائل اختصاصی

زنجانی:مسأله 9- اگر انسان به فتوای مجتهدی عمل کرد نمی تواند از مجتهد دیگر تقلید کند ، مگر مجتهد دیگر اعلم از مجتهد اوّل شده باشد که لازم است به فتوای مجتهد دیگر عدول کند.

بهجت:مسأله 13- اگر مسائلی را از مجتهد میت یاد گرفته و بنا داشته عمل کند ، چنانچه عمل نکرده و یا شک در عمل کردن دارد ، در صورت بقاء بر تقلید میت، نمی تواند در آن مسائل بر تقلید باقی بماند ، هر چند مجتهد میت اعلم باشد.

بهجت:مسأله 14- شخصی که مقلّد مرجعی بوده و بعد از وفات او بر طبق نظر مرجعی دیگر بر تقلید باقی مانده ، ولی در بعضی از فتاویْ ( از قبیل بلاد کبیره و شب مهتاب یا هر مسأله دیگر) به مرجع دوّم عدول کرده ، بعد از وفات مرجع دوّم ، درصورت بقاء نمی تواند در این مسائل به مرجع اوّل برگردد ولی می تواند به تقلید مرجع دوم باقی باشد.

بهجت:مسأله 15- کسی که مقلد مرجعی بوده و بعد از وفات او به فتوای مرجعی دیگر به تقلید اوّل باقی بوده ، پس از وفات مرجع دوّم ، در صورت جواز بقاء تنها درمسائلی که طبق فتوای مجتهد اوّل عمل کرده می تواند باقی بماند و اگر چند مرجع داشته و بعد از وفات هرکدام طبق موازین از دیگری تقلید کرده و با اجازه بعدی برتقلید باقی مانده ودر نتیجه از هر مجتهد چند مسأله عمل کرده است ، درآن مسائل می تواند برتقلید مجتهدین قبلی باقی بماند، ولی در هر صورت در مسائلی که عمل نکرده باید به فتوای مجتهد زنده عمل کند.

بهجت:مسأله 16- شخصی که مقلد مرجعی بوده ، بعد از فوت آن مرجع اگر احراز و یا احتمال اعلمیّت میت در بین نباشد ، رجوع به مجتهد زنده جایز است و در صورتی که مجتهد زنده اعلم باشد یا احتمال اعلمیّت او در بین باشد رجوع به او واجب است .