احکام تیمم

(مسأله 702) اگر مختصری از پیشانی و پشت دستها را هم مسح نکند تیمّم باطل است چه عمداً مسح نکند، یا مسأله را نداند، یا فراموش کرده باشد1 ولی دقت زیاد هم لازم نیست و همین قدر که بگویند تمام پیشانی و پشت دست مسح شده کافی است2.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- مکارم: تمام پيشانى و پشت دستها را بايد مسح کند و اگر مختصرى از آن را مسح نکند تيمّم باطل است، خواه عمداً باشد يا از روى فراموشى...

2- زنجانی: همین قدر که بگویند پیشانی و پشت دست مسح شده کافی است.

(مسأله 703) برای آن که یقین کند تمام پشت دست را مسح کرده باید مقداری بالاتر از مچ را هم مسح نماید، ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

*****

سیستانی: مسأله- اگر یقین نکند که تمام پشت دست را مسح کرده، باید برای اینکه یقین کند، مقداری بالاتر از مچ را هم مسح نماید، ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.

مکارم: مسأله- برای این که یقین کند تمام پیشانی و پشت دستها را مسح کرده، باید کمی از اطراف آن را نیز مسح کند، ولی مسح میان انگشتان لازم نیست.

زنجانی: مسأله- مسح بین انگشتان لازم نیست.

مظاهری: مسأله- برای آنکه یقین کند تمام پیشانی و تمام پشت دست را مسح کرده باید مقداری از دو طرف پیشانی و مقداری از بالای پشت دست را هم مسح نماید ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.

(مسأله 704) پیشانی و پشت دستها را باید1 از بالا به پایین مسح نماید و کارهای آن را باید پشت سر هم بجا آورد  واگر بین آنها به قدری فاصله بدهد که نگویند تیمّم می کند2 باطل است.

1- خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی: بنابراحتیاط...

فاضل، مکارم، صافی: بنابراحتیاط واجب...

2- زنجانی: نگویند یک کار انجام داده است...

(مسأله 705) در موقع نیّت باید معین کند 1که تیمّم او بدل از غسل است یا بدل از وضو و اگر بدل از غسل باشد باید آن غسل را معین نماید2 و چنانچه اشتباهاً به جای بدل از وضو، بدل از غسل یا به جای بدل از غسل، بدل از وضو نیّت کند، یا مثلاً در تیمّم بدل از غسل جنابت، نیّت تیمّم بدل از غسل مسّ میّت نماید، تیمّم او باطل است3.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- سبحانی: در موقع نیّت اگر یک تیمّم بر او واجب باشد تنها نیّت تیمّم کافی است. واگر تیمّم های  متعدد بر او واجب باشد باید معین کند...

2- خوئی، تبریزی: و چنانچه یک تیمّم بر او واجب باشد و قصد نماید که وظیفه فعلی خود را انجام دهد، اگر چه در تشخیص اشتباه کند تیمّمش صحیح است.

وحید: و تعیین به نحو اجمال هم –مثل اینکه نیّت کند این تیمّم بدل از آن چیزی است که بر او واجب شده یا دوم- کفایت می کند. و چنانچه یک تیمّم بر او واجب باشد و  قصد نماید که وظیفه فعلی خود را انجام دهد، اگر چه در تشخیص اشتباه کند تیمّمش صحیح است.

فاضل: اگر بر او هم تیمّم بدل از غسل واجب باشد هم تیمّم بدل از وضو، در موقع نیّت باید معین کند که تیمّم او بدل از غسل است یا بدل از وضو، و نیز اگر چند تیمّم بدل از غسل باشد باید آن غسل را معین نماید...

3- اراکی: مگر آن که در تطبیق آن اشتباه کرده باشد.

فاضل: اگر اشتباه او اشتباه در تشخیص نباشد تیمّم او باطل است و اگر بر او یک تیمّم واجب باشد قصد امر فعلی را بنماید کافی است.

سبحانی: بنابراحتیاط، دوباره تیمّم کند.

*****

سیستانی: مسأله- در نیّت لازم نیست معیّن کند که تیمّم او بدل از غسل است یا بدل از وضو، ولی در مواردی که باید دو تیمّم انجام دهد لازم است به طوری هر یک از آنها را معیّن کند. و چنانچه یک تیمّم بر او واجب باشد و قصد نماید که وظیفه فعلی خود را انجام دهد، اگر چه در تشخیص اشتباه کند، تیمّمش صحیح است.

مکارم: مسأله- لازم نیست در موقع نیّت معین کند که تیمّم او بدل از غسل است یا بدل از وضو؛همین اندازه که قصد اطاعت امر الهی را دارد کافی است، حتی اگر یکی را به جای دیگری نیّت کند امّا قصد او اطاعت امر واقعی الهی باشد، صحیح است.

زنجانی: مسأله- چنانچه بر انسان دو گونه تیمّم لازم باشد؛ مثلاً به جهت نداشتن آب باید به جای غسل تیمّم کند و نیز به جهت نذری که داشته باید بجای وضو تیمّم نماید، باید در موقع نیّت معین کند که تیمّم بدل از غسل را انجام می دهد یا بدل از وضو؛ ولی اگر یک تیمّم بر او واجب است لازم نیست نوع آن را تعیین کند.

مظاهری: مسأله- در موقع نیّت لازم نیست معیّن کند که تیمّم او بدل از غسل است یا بدل از وضو، یا بدل از چه غسلی است.

(مسأله 706) در تیمّم باید1 پیشانی و کف دستها و پشت دستها پاک باشد2 و اگر3 کف دست نجس باشد و نتواند آن را آب بکشد4، باید با همان کف دست نجس تیمّم کند5.

1- صافی: بنابراحتیاط...

2- مکارم: بنابراحتیاط واجب  باید اعضای تیمّم و کف دستها پاک باشد...

3- فاضل: ولی اگر...

4- گلپایگانی: احتیاط واجب(صافی: احتیاط مستحب) آن است که دو تیمّم کند: یکی با کف دست و یکی با پشت دست یعنی پشت دست را به چیزی که تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستها بکشد.

5- فاضل: ولی اگر نجاست کف دست مسری باشد در این صورت باید با پشت دست یا ذراع تیمّم نماید.

بهجت: و احتیاط واجب در این است که اگر روی دست نجس نیست، هم با کف دست و هم با روی دست تیمّم نماید.

سبحانی: و احتیاط مستحب آن است علاوه بر این ، پشت دست ها را به چیزی که تیمّم بر آن صحیح است بزند و بر دست ها و پیشانی بکشد.

مظاهری: باید با همان وضع تیمّم کند .

*****

خوئی، زنجانی، تبریزی، وحید: مسأله- در تیمّم بنابراحتیاط استحبابی باید(خوئی، زنجانی: پیشانی و) کف دستها و پشت دستها در صورت تمکن پاک باشد.

سیستانی: مسأله- در تیمّم لازم نیست پیشانی و کف دستها و پشت دستها پاک باشد، اگر چه بهتر است.

(مسأله 707) انسان باید برای تیمّم1 انگشتر را از دست بیرون آورد و اگر در پیشانی یا پشت دستها یا در کف دستها مانعی باشد، مثلاً چیزی به آنها چسبیده باشد، باید برطرف نماید2.

1- سیستانی: انسان باید هنگام مسح کشیدن بر دستها...

2- مظاهری: و اگر نتواند باید با همان وضع تیمّم کند.

(مسأله 708) اگر پیشانی یا پشت دستها1 زخم است و پارچه یا چیز دیگری را که بر آن بسته نمی تواند باز کند2، باید دست را روی آن بکشد و نیز اگر کف دست زخم باشد و پارچه یا چیز دیگری را که بر آن بسته نتواند باز کند، باید3دست را با همان پارچه به چیزی که تیمّم به آن صحیح است بزند و پیشانی و پشت دستها بکشد4.

1- مکارم: پشت دستها یا کف دستها...

2- مکارم: یا ضرر دارد، باید با همان حال تیمّم کند[پایان مسأله]

3- وحید: بنابراحتیاط واجب...

4- بهجت:  و اگر کف دست به سبب شکستگی یا عارضه دیگری بطوری در میان گچ باشد که قابل برداشتن نیست، برای تیمّم از دیگران کمک بگیرد.

سیستانی: ولی اگر قسمتی از آن باز باشد زدن آن مقدار و مسح با آن کافی است.

وحید: و به پشت دست ها هم تیمّم کند.

سبحانی: و برای احتیاط، پشت دست ها را به چیزی که تیمّم بر آن صحیح است بزند و تیمّم کند.

(مسأله 709) اگر پیشانی و پشت دستها 1 مو داشته باشد اشکال ندارد ولی اگر موی سر روی پیشانی آمده باشد2، باید آن را عقب بزند.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- سیستانی: به مقدار متعارف...

2- بهجت: و بیش از حد معمول باشد...

*****

مکارم: مسأله- اگر موی پیش سر روی پیشانی افتاده آن را باید کنار زند.

(مسأله 710) اگر احتمال دهد که در پیشانی و کف دستها یا پشت دستها مانعی هست، (چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد1) باید جستجو نماید، تا یقین یا اطمینان2 پیدا کند که مانعی نیست3.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله اراکی نیست.]

2- مظاهری: تا اطمینان...

3- وحید: بلکه اگر ثقه ای هم خبر دهد به عدم آن ، کفایت می کند در صورتی که ظن بر خلاف گفته او نباشد.

*****

مکارم: مسأله- اگر احتمال قابل توجهی می دهد که مانعی در کار باشد باید جستجو نماید.

(مسأله 711) اگر وظیفه او تیمّم است و نمی تواند تیمّم کند، باید نائب بگیرد1. و کسی که نائب می شود، باید او را با دست خود او تیمّم دهد2 و اگر ممکن نباشد3 باید نائب، دست خود را به چیزی که تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستهای او بکشد4.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- وحید:  اگر وظیفه او تیمّم است و نمی تواند تیمّم کند، باید نائب بگیرد -حتی به گذاشتن دست بر خاک- ، باید کمک بگیرد، و اگر با کمک هم نمی تواند تیمّم کند باید نائب بگیرد...

2- اراکی: باید دست او را بر چیزی که تیمّم صحیح است بزند و بر پیشانی  و دستهایش بکشد و اگر زدن ممکن نباشد، دست او را بر چیزی که تیمّم صحیح است بگذارد و او را تیمّم دهد...

3- مکارم: کسی که خودش توانایی بر تیمم ندارد باید نائب بگیرد، یعنی کسی دستهای او را بر زمین بزند و اگر ممکن نیست بر زمین بگذارد و بعد با دست خودش او را تیمّم دهد، اگر این هم ممکن نباشد...

4- وحید: و باید خود او نیّت تیمّم کند، و بنابراحتیاط واجب نائب هم نیّت کند.

*****

سیستانی: مسأله- اگر وظیفه او تیمّم است و نمی تواند به تنهایی تیمّم کند باید از دیگری کمک بگیرد تا دستهای او را بر چیزی که تیمّم با آن صحیح است بزند و سپس آنها را بر پیشانی و دستهای او بگذارد تا خود او در صورت امکان کف دو دست را بر پیشانی و بر پشت دستها بکشد، و اگر این ممکن نبود باید نائب، او را با دست خود او تیمّم دهد، و اگر ممکن نباشد باید نائب دست خود را به چیزی که تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستهای او بکشد، و در این دو صورت، بنابراحتیاط لازم باید هر دو نیّت تیمّم را نمایند ولی در صورت اول، نیّت خود مکلف کافی است.

(مسأله 712) اگر بعد از آن که وارد تیمّم شد شک کند که قسمت پیش از آن را فراموش کرده یا نه، اعتنا نکند و تیمّم او صحیح است و نیز اگر بعد از بجا آوردن هر جزء شک کند که درست بجا آورده یا نه، اعتنا نکند و تیمّم او  صحیح است.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و سبحانی نیست.

*****

خوئی، صافی، تبریزی، سیستانی، وحید: مسأله- اگر در بین تیمّم شک کند که قسمتی از آن را فراموش کرده یا نه. چنانچه از محل آن گذشته به شکّ خود اعتنا نکند و اگر نگذشته باید آن قسمت را (صافی: با آنچه بعد از آن است) بجا آورد.

.گلپایگانی: باید آن قسمت را با آنچه بعد از آن است بجا آورد.

. زنجانی: چنانچه از محل آن نگذشته، باید آن قسمت را بجا آورد، بلکه بنابراحتیاط اگر از محل آن هم گذشته، باید برگردد و آن قسمت را بجا آورد.

مکارم: مسأله- بعد از فراغت از تیمّم اگر شک کند که درست انجام داده، یا نه اعتنا نکند و اگر در اثناء، شک کند احتیاط واجب آن است که برگردد و قسمت مشکوک را دوباره انجام دهد.

(مسأله 713) اگر بعد از مسح دست چپ1 شک کند که درست تیمّم کرده یا نه2، تیمّم او صحیح است3.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- سبحانی: در حالی که عرفاً از محل تیمّم گذشته باشد یا مشغول کار دیگری شده باشد...

2- خوئی، تبریزی، وحید: در صورتی که احتمال بدهد که حال عمل ملتفت بوده...

زنجانی: در صورتی که مسأله را می دانسته و احتمال می دهد که در حال عمل متوجه بوده...

3- خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید: و چنانچه شک او در مسح دست چپ باشد لازم است او را مسح کند مگر آن که (سیستانی: عرفاً از تیمّم فارغ شده باشد مثل این که) در عملی که مشروط به طهارت است داخل شده و یا موالات فوت شده باشد.(وحید: و اگر شک در صحت مسح دست چپ باشد، تیمّمم او صحیح است).

زنجانی: و چنانچه شک او در مسح دست چپ باشد لازم است آن را مسح کند مگر آن که در عملی وارد شده که شرط آن  طهارت است، یا موالات فوت شده باشد.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 712.

(مسأله 714) کسی که وظیفه اش تیمّم است بنابراحتیاط واجب نباید1 پیش از وقت نماز برای نماز تیمّم کند2،  ولی اگر برای کار واجب دیگر یا مستحبّی تیمّم کند و تا وقت نماز عذر او باقی باشد3، می تواند با همان تیمّم نماز بخواند. 4

1- خوئی، گلپایگانی، صافی، وحید: نمی تواند...

تبریزی: بنابراحتیاط نمی تواند...

اراکی، مکارم، مظاهری: کسی که وظیفه اش تیمّم است نباید...

2- سیستانی: کسی که وظیفه اش تیمّم است چنانچه از برطرف شدن عذرش در تمام وقت نماز مأیوس باشد و یا احتمال دهد اگر تیمّم را به تأخیر بیندازد، نتواند در وقت تیمّم کند، می تواند قبل از وقت نماز تیمّم کند...

3- سبحانی: و از پیدا کردن آب مأیوس باشد...

4- وحید: در صورتی که از زوال عذر تا آخر وقت مأیوس باشد،  می تواند با همان تیمّم نماز بخواند و در غیر این صورت محل اشکال است.

*****

زنجانی: مسأله- کسی که وظیفه اش تیمّم است چنانچه پیش از وقت نماز برای کار واجب یا مستحبّ دیگر تیمّم کند، می تواند با همان تیمّم نماز بخواند؛ ولی بنابراحتیاط مستحبّ برای خود نماز پیش از وقت تیمّم نکند.

(مسأله 715) کسی که وظیفه اش تیمّم است، اگر بداند1 تا آخر وقت عذر او باقی می ماند2، در وسعت وقت می تواند با تیمّم نماز بخواند3، ولی اگر بداند4 که تا آخر وقت عذر او برطرف می شود، باید 5 صبر کند و با وضو  یا غسل نماز بخواند6، یا در تنگی وقت با تیمّم نماز را بجا آورد.

1- فاضل: اگر بداند یا احتمال بدهد...

زنجانی : اگر اطمینان داشته باشد...

2- سیستانی: یا از برطرف شدن آن مأیوس باشد...

3- زنجانی: ولی اگر تصادفاً عذرش قبل از گذشتن وقت برطرف شد، باید نماز را با وضو یا غسل اعاده کند...

بهجت: و همچنین اگر امید برطرف شدن عذر در آخر وقت را دارد أظهر جواز مبادرت به نماز با تیمّم است، اگر چه تأخیر افضل  و احوط است.[پایان مسأله]

مظاهری: و اگر امید دارد که عذر او برطرف شود یا بداند که تا آخر وقت عذر او برطرف می شود نمی تواند در وسعت وقت با تیمّم نماز بخواند.

سبحانی: اگر بداند یا احتمال عقلایی دهد که تا آخر وقت عذر او برطرف می شود، باید صبر کند و با وضو یا غسل نماز بخواند.

4- زنجانی: اگر اطمینان دارد...

5- گلپایگانی،‌صا فی: احتیاط لازم آن است...

6- گلپایگانی: و اگر امید دارد که عذرش برطرف می شود واجب نیست صبر کند بلکه می تواند در وسعت وقت با تیمّم نماز بخواند، اگر چه دراین صورت هم احتیاط خوب است.

خوئی، تبریزی، صافی، نوری:‌ ونیز اگر امید دارد که عذرش برطرف شود احتیاط واجب (صافی: احتیاط لازم) ‌آن است که صبر کند و با وضو یا غسل نماز بخواند یا در تنگی وقت با تیمّم نماز را بجا آورد.

زنجانی: و نیز اگر امید دارد که عذرش برطرف شود، باید صبر کند و با وضو  یا غسل نماز بخواند یا در تنگی وقت  با تیمّم نماز را بجا آورد البته می تواند در اول وقت رجاءً  با تیمّم نماز بخواند که اگر عذرش برطرف نشد نمازش صحیح است.

سیستانی: بلکه اگر از برطرف شدن  آن تا آخر وقت مأیوس نباشد نمی تواند تا وقتی که مأیوس نشده تیمّم کند و نماز را بخواند مگر آنکه احتمال دهد که اگر زودتر با تیمّم نماز نخواند، نتواند تا آخر وقت- حتّی با تیمّم – نماز بخواند.

*****

(مسأله 716) کسی که نمی تواند وضو بگیرد یا غسل کند1، می تواند نمازهای قضای خود را با تیمّم بخواند2 هرچند احتمال بدهد که به زودی عذر او برطرف می شود3 ولی در صورت علم به زوال عذر تا پیش از ضیق شدن وقت باید منتظر بماند.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- خوئی، تبریزی: اگر یقین کند یا احتمال بدهد که عذرش برطرف نمی شود...

گلپایگانی، صافی: اگر احتمال ندهد که عذرش به زودی برطرف شود...

سیستانی: اگر مأیوس از برطرف شدنش باشد...

2- خوئی، تبریزی: ولی اگر بعداً عذرش برطرف شد باید دوباره آنها را با وضو یا غسل بجا آورد.

گلپایگانی، صافی: ولی اگر احتمال دهد به زودی عذر او برطرف می شود خواندن نماز قضا برای او اشکال دارد.

سیستانی: ولی اگر بعداً عذرش برطرف شد احتیاط واجب آن است که دوباره آنها را با وضو یا غسل بجا آورد، و اگر مأیوس از برطرف شدن عذرش نباشد بنابراحتیاط لازم نمی تواند برای نمازهای قضا تیمّم کند.

مکارم: ولی هرگاه یقین دارد عذر او به زودی برطرف می شود باید صبر کند؛ همچنین بنابراحتیاط واجب اگر امید برطرف شدن عذر را به زودی دارد، تأخیر اندازد.

زنجانی: نمی تواند نمازهای قضای خود را با تیمّم بخواند؛ مگر آن که احتمال عقلایی بدهد که با تأخیر نتواند تا آخر عمر قضا را بجا آورد. و مس نوشته قرآن و بودن در مسجد الحرام و مسجد پیامبر صلِّي الله عليه و آله و سلّم و نیز ورود یا ماندن در سایر مساجد، هرچند در حال عبور نباشد، با تیمّم ظاهراً جایز است، و احتیاط مستحبّ در ترک است.

3- بهجت، نوری، مظاهری: [پایان مسأله].

فاضل: ولی در صورت علم به زوال عذر، بنابراحتیاط واجب باید منتظر بماند؛ بلی، اگر گمان به فوت نماز قضا پیدا شود لازم است با تیمّم آن را بجا آورد.

*****

وحید: مسأله- کسی که نمی تواند وضو بگیرد، یا غسل کند، اگر یقین یا اطمینان دارد  که عذرش برطرف می شود ، نمی تواند نمازهای قضای خود را با تیمم بخواند،  وگرنه می تواند ؛ ولی اگر بعد عذرش برطرف شد  باید دوباره آنها را  با وضو یا غسل بجا آورد.

(مسأله 717) کسی که نمی تواند وضو بگیرد یا غسل کند، جایز است نمازهای مستحبی را که مثل نافله های شبانه روز وقت معین دارد با تیمّم بخواند1، حتی در اول وقت2 به شرط آن که علم به زوال عذر تا آخر وقت نداشته باشد.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- گلپایگانی: هر چند احتمال دهد که تا آخر وقت آنها عذر او برطرف می شود.

خوئی، تبریزی: ولی اگر احتمال دهد که تا آخر وقت آنها عذر او برطرف می شود أحوط آن است که آنها را در اوّل وقتشان بجا نیاورد.

سیستانی: ولی اگر مأیوس نباشد که تا آخر وقت آنها عذر او برطرف می شود احتیاط لازم آن است که آنها را در اول وقتشان بجا نیاورد. و امّا نمازهای مستحبی که وقت معیّن ندارد، مطلقاً می تواند با تیمّم بخواند.

صافی: ولی اگر احتمال دهد که تا آخر وقت آنها عذر او برطرف مي شود احتياط اين است كه آنها را درآخر وقت بجا آورد.

زنجاني: ولي اگر احتمال دهد كه تا آخر وقت آنها عذر او برطرف شود، نبايد آنها را زودتر بخواند ، مگر آنها را رجاءً انجام دهد و تا آخر وقت عذرش هم برطرف نشود.

مکارم: جایز است نمازهای مستحبی را با تیمّم بخواند، حتی اگر مثلاً برای انجام نماز شب وقت تنگ است می تواند تیمّم کند.[پایان مسأله]

2- بهجت، نوری، مظاهری: [پایان مسأله].

*****

وحید: مسأله- کسی که نمی تواند وضو بگیرد یا غسل کند، نافله هایی را که وقت معین دارد در صورتی که مأیوس باشد از زوال عذر تا آخر وقت، می تواند با تیمّم بخواند، واگر مأیوس نباشد ، احتیاط و اجب آن است که آنها را در آخر وقتشان بجا آورد.

(مسأله 718) کسی که احتیاطاً باید غسل جبیره ای و تیمّم نماید مثلاً جراحتی در پشت اوست، اگر بعد از غسل و تیمّم نماز بخواند و بعد از نماز حدث اصغری از او سر زند مثلاً بول کند، برای نمازهای بعد، باید وضو بگیرد1.

این مسأله در رساله آیات عظام: فاضل، مکارم و بهجت و مظاهری نیست.

1- گلپایگانی، صافی: اگر بعد از غسل و تیمّم حدث اصغری از او سر بزند مثلاً بول کند، برای نمازهای بعد تا عذرش باقی است تیمّم بدل از غسل واجب نیست و وضو کافی است.

تبریزی: برای نمازهای بعد بدل از غسل احتیاطاً تیمّم کند و وضو هم بگیرد.

سبحانی: و بهتر است تیمّم نیز نماید.

*****

خوئی: مسأله – کسی که احتیاطاً غسل جبیره ای و تیمّم نماید، اگر بعد از غسل و تیمّم نماز بخواند و بعد از نماز حدث اصغری از او سر بزند، مثلا بول کند برای نمازهای بعد، بدل از غسل احتیاطاً تیمّم کند و وضو هم بگیرد و چنانچه حدث پیش از نماز باشد برای آن نماز نیز وضو گرفته و تیمّم نماید.

سیستانی: مسأله - کسی که احتیاطاً غسل جبیره‌ای کند و تیمم نماید، اگر بعد از غسل و تیمم نماز بخواند و بعد از نماز حدث اصغری از او سر بزند مثلاً ادرار کند، برای نمازهای بعد باید وضو بگیرد، و چنانچه حدث پیش از نماز باشد، برای آن نماز نیز باید وضو بگیرد.

زنجانی: مسأله- کسی که احتیاطاً هم غسل جبیره ای و هم تیمّم نموده اگر بعد از تیمّم حدث اصغری از او سر بزند مثلاً بول کند باید برای نماز و مانند آن وضو بگیرد و بنابراحتیاط مستحب تیمّم هم بنماید.

وحید: مسأله- کسی که وظیفه اش –بنابراحتیاط واجب- جمع بین غسل جبیره ای و تیمّم است، اگر بعد از غسل وتیمّم نماز بخواند و بعد از نماز حدث اصغری از او سر بزند ، مثل آنکه بول کند،  برای نمازهای بعد بدل از غسل- احتیاطا- تیمّم کند و وضو هم بگیرد و چنانچه حدث پیش از نماز باشد، برای ان نماز نیز وضو گرفته و تیمّم نماید.

(مسأله 719) اگر بواسطه  نداشتن آب یا عذر دیگری تیمّم کند، بعد از برطرف شدن عذر، تیمّم او باطل  می شود.

(مسأله 720) چیزهایی که وضو را باطل می کند[1]، تیمّم بدل از وضو را هم باطل می کند 1و چیزهایی که غسل را باطل می نماید ، تیمّم بدل از غسل را هم باطل می نماید.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- مظاهری: [پایان مسأله]

(مسأله 721) کسی که نمی تواند غسل کند، اگر چند غسل بر او واجب باشد احتیاط واجب آن است که بدل هر یک از آنها یک تیمّم نماید1.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- اراکی، مکارم، مظاهری: می تواند به نیّت همه آنها یک تیمّم بنماید.

خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی، نوری: جایز است یک تیمّم بدل از آنها بنماید، و احتیاط مستحب آن است که بدل هر یک از انها یک تیمّم بنماید.

گلپایگانی، صافی: می تواند به قصد بدل از همه یک تیمّم کند، و بهتر آن است كه بدل از هر غسلي يك تيمم بنمايد. ولي اگر بدل ازغسل جنابت تيمم كرد،  دیگر بدل از سایر اغسال تیمّم نکند مگر رجاءً.

وحید: در صورتی که یکی از آنها غسل جنابت باشد، یک تیمّم بدل از غسل جنابت برای همه کفایت می کند و اگر غیر از غسل جنابت باشد، باید بدل هر یک از انها یک تیمّم بنماید.

سبحانی: یک تیمّم بدل از همه کافی است، و احتیاط مستحبّ آن است که بدل هر یک از انها یک تیمّم بنماید.

 (مسأله 722) کسی که نمی تواند غسل کند، اگر بخواهد عملی را که برای آن غسل واجب است انجام دهد، باید بدل از غسل تیمّم نماید و اگر نتواند وضو بگیرد و بخواهد عملی را که برای آن وضو واجب است انجام دهد، باید بدل از وضو تیمّم نماید.

این مسأله در رساله آیات عظام: مکارم، بهجت و مظاهری نیست.

*****

زنجانی: مسأله- اگر به جهت عذری در اول وقت با تیمّم نماز خواند و قبل از گذشتن وقت ، عذرش برطرف شد، لازم است وضو یا غسل را انجام داده و نماز را دوباره بخواند؛ هرچند اطمینان داشته که عذرش تا آخر وقت باقی است،  مگر در برخی صورتهایی که در مسأله [658 و 659] گذشت.  و اگر احتمال می داده عذرش برطرف می شود و رجاءً در اول وقت با قصد قربت با تیمّم نماز خواند و عذرش تا آخر وقت باقی بود، نماز خوانده شده صحیح می باشد.

(مسأله 723) اگر بدل از غسل جنابت تیمّم کند، لازم نیست برای نماز وضو بگیرد1، ولی اگر بدل از غسل های دیگر تیمّم کند، باید وضو بگیرد و اگر نتواند وضو بگیرد، باید تیمّم دیگری هم بدل از وضو بنماید2.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- گلپایگانی، صافی: نباید برای نماز وضو بگیرد...

مکارم: لازم نیست وضو بگیرد یا تیمّم دیگری بدل از وضو کند، خواه غسل جنابت باشد یا غسلهای دیگر، ولی احتیاط مستحبّ آن است که در غسلهای دیگر وضو بگیرد یا اگر نمی تواند، تیمّم دیگری بدل از وضو کند.

زنجانی: بلکه اگر بدل از غسل های دیگر هم،  چه واجب، چه مستحب در صورتی که استحبابش ثابت شده باشد،  تیمّم کند کفایت از وضو می کند، مگر در تیمّم بدل از غسل استحاضه که لازم است وضوهم بگیرد و اگر نتواند وضو بگیرد، تیمّم دیگری هم بدل از وضو بنماید؛ و احتیاط مستحب آن است که در غیر غسل جنابت وضو هم بگیرد و اگر نتواند تیمّم دیگری هم بدل از وضو بکند.

سیستانی: و همچنین اگر بدل از غسلهای دیگر باشد، گرچه در این صورت احتیاط مستحبّ آن است که وضو هم بگیرد و اگر نتواند وضو بگیرد، تیمّم دیگري هم بدل از وضو بنماید.

2- نوری: اگر بدل از غسل های دیگر تیمّم کند  نیز لازم نیست وضو بگیرد، مگر اینکه تیمّم او بدل از غسل استحاضۀ متوسطه باشد که در این صورت باید یک تیمّم دیگر، بدل از وضو بجا بیاورد.

*****

مظاهری: مسأله- اگر بدل از غسل جنابت یا غسل های دیگر تیمّم کند، لازم نیست وضو بگیرد یا تیمّم دیگری بدل از وضو کند.

(مسأله 724) اگر بدل از غسل1تیمّم کند و بعد کاری که وضو را باطل می کند برای او پیش آید2، چنانچه برای نمازهای بعد نتواند غسل کند باید وضو بگیرد3 و اگر نمی تواند وضو بگیرد، باید بدل از وضو تیمّم نماید.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- خوئی، تبریزی، وحید: اگر بدل از غسل جنابت...

2- زنجانی: باید وضو بگیرد و احتیاط مستحب آن است که تیمّم بدل از غسل هم بنماید، و اگر نمی تواند وضو بگیرد تیمّم بدل از وضو می نماید و بنابراحتیاط مستحب در غیر غسل جنابت، تیمّم دیگری بدل از غسل نماید.

مکارم: برای نمازهای بعد فقط باید وضو بگیرد و اگر نمی تواند وضو بگیرد بجای آن تیمّم کند.

3- گلپایگانی: و بنابراحتیاط مستحبّ (صافی: و بنابراحتیاط واجب) بدل از غسل تیمّم نماید و اگر نمی تواند وضو بگیرد دو تیمّم کند یکی بدل از غسل و دیگری بدل از وضو؛ ولی اگرتیمّم او بدل از غسل جنابت بوده، چنانچه یک تیمّم نماید به قصد این که آنچه تکلیف او است انجام داده باشد کافی است.

سیستانی: و احتیاط مستحبّ آن است که تیمّم نیز بکند و اگر نمی تواند وضو بگیرد، باید بدل از آن تیمّم کند.

خوئی، تبریزی: باید بدل از غسل تیمّم نماید (خوئي: و احتیاط مستحبّ آن است که وضو هم بگیرد).

وحید: باید بدل از غسل تیمّم کند و احتیاط مستحب آن است که وضو نیز بگیرد. و هم چنین است حکم تیمّم بدل از غسل حدث اکبر غیر از جنابت –مانند حیض و نفاس و مس میّت- به جز اینکه وضو هم باید بگیرد.

(مسأله 725) کسی که وظیفه اش آن است که بدل از وضو و بدل از غسل تیمّم کند، همین دو تیمّم کفایت می کند و تیمّم دیگری لازم نیست.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت، مکارم، سیستانی، مظاهری و سبحانی نیست.

*****

خوئی، تبریزی: مسأله- کسی که باید برای انجام عملی مثلاً برای خواندن نماز، بدل از وضو و بدل از غسل تیمّم کند. اگر در تیمّم اول، نیّت بدل از وضو یا نیّت بدل از غسل نماید و تیمّم دوم را به قصد این که وظیفه خود را انجام داده باشد بجا آورد*کفایت می کند.

. گلپایگانی ، صافی:  احتیاط مستحبّ آن است که تیمّم سومی هم به قصد این که بتواند آن عمل را انجام دهد بنماید ولی...

*گلپایگانی، صافی:  تیمّم سوم لازم نیست.

وحید: مسأله- کسی که باید برای انجام عملی ،مثل خواندن نماز،  بدل از وضو و بدل از غسل تیمّم کند، تیمّم سومی به این قصد که بتواند  آن عمل را انجام بدهد لازم نیست. ولی اگر در تیمّم اول نیّت بدل از وضو یا نیّت بدل از غسل نماید و تیمّم دوم را به قصد ما فی الذمه انجام بدهد ، مطابق با احتیاط است.

(مسأله 726) کسی که وظیفه اش تیمّم است اگر برای کاری تیمّم کند تا تیمّم و عذر او باقی است کارهایی را که باید با وضو یا غسل انجام داد، می تواند بجا آورد1 ولی اگر با داشتن آب برای نماز میت  یا خوابیدن تیمّم کرده فقط کاری را که برای آن تیمّم نموده می تواند انجام دهد2 و در مورد تیمّم به خاطر تنگی وقت به احتیاط واجب سایر غایات را انجام ندهد.

1-خوئی، گلپایگانی، فاضل، صافی، بهجت، تبریزی، سیستانی، وحید، سبحانی، مظاهری: ولی اگر عذرش تنگی وقت بوده، یا با داشتن آب برای نماز میت یا خوابیدن تیمّم کرده، فقط کاری را که برای آن تیمّم نموده می تواند انجام دهد.

مکارم: حتی اگر تیمّم را به خاطر تنگی وقت نماز گرفته باشد دست گذاردن روی خط قران و مانند آن برای او جایز است[پایان مسأله]

زنجانی: حتی اگر عذرش تنگی وقت باشد.[پایان مسأله]

2-  نوری: و همچنین است بنابراحتیاط واجب اگر عذرش تنگی وقت بوده.

(مسأله 727) در چند مورد مستحبّ است1 نمازهایی را که انسان با تیمّم خوانده دوباره بخواند:

اول: آن که از استعمال آب ترس داشته و عمداً خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.

دوم: آن که می دانسته یا گمان داشته که آب پیدا نمی کند و عمدا خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.

سوم: آن که تا آخر وقت، عمداً در جستجوی آب نرود و با تیمّم نماز بخواند و بعد بفهمد که اگر جستجو می کرد، آب پیدا می شد.

چهارم: آن که عمداً نماز را تأخیر انداخته و در آخر وقت با تیمّم نماز خوانده است.

پنجم: آن که می دانسته یا گمان داشته که آب پیدا نمی شود و آبی را که داشته ریخته است2.

این مسأله در رساله آیات عظام:  بهجت و سبحانی نیست.

1- خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید: بهتر است...

2-وحید: و با تیمّم نماز خوانده است.

گلپایگانی: [و] ششم: آن که از ترس مزاحمت جمعیت و نرسیدن به نماز جماعت، نماز جمعه را با تیمّم خوانده است.

*****

مکارم: مسأله- نمازهایی را که با تیمّم خوانده اعاده و قضا ندارد، ولی در چند مورد احتیاط مستحبّ آن است که نمازهای خود را اعاده کند:

اول: در جایی که آب نداشته یا مانع از استعمال آب داشته و عمداً خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.

دوم: در جایی که عمدا‍ به جستجوی آب نرود و در تنگی وقت با تیمّم نماز بخواند و بعد بفهمد اگر جستجو می کرد آب پیدا می شد.

سوم: آنکه می دانسته  یا گمان داشته که دسترسی به آب ندارد و آبی را که داشته ریخته و تلف کرده است.

زنجانی: مسأله- در مواردی که انسان می توانسته است نماز خود را با وضو یا غسل بخواند ولی به اختیار خود کاری کرده است که ناچار شده با تیمّم نماز بخواند، بهتر است نماز خود را دوباره با وضو یا غسل بخواند؛ مانند موارد زیر:

اول: از استعمال آب ترس داشته و عمداً خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.

دوم: می دانسته یا احتمال می داده که آب پیدا نمی کند و عمداً خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.

سوم: عمداً در جستجوی آب نرود و در آخر وقت با تیمّم نماز بخواند و بعد بفهمد یا احتمال دهد که اگر جستجو  می کرد آب پیدا می شد.

چهارم: آب در اختیار داشته و عمداً نماز را تأخیر بیندازد تا آب از دست برود و در آخر وقت با تیمّم نماز بخواند.

پنجم: می دانسته یا احتمال می داده که آب پیدا نمی شود و آبی را که داشته ریخته است.

مظاهری: مسأله- اگر انسان عمدا کاری انجام دهد که مجبور شود برای نماز تیمّم کند، نظیر اینکه عمدا نماز را تأخیر بیندازد تا وقت تنگ شود، یا استعمال آب برایش ضرر داشته، یا می دانسته آب پیدا نمی کند و خود را جنب کرده، مستحبّ است نمازهایی را که با تیمّم خوانده دوباره بخواند.