صحت وقف پیروان ادیان دیگر
سؤال: چنانچه پیروان ادیان دیگر مالی را برای هم کیشان خود جهت اجرای مراسمات مذهبی خود وقف کنند، چنین وقفی صحیح و معتبر است؟
جواب: اشکالى ندارد; مشروط بر این که تبلیغات ضدّ اسلامى نکنند.
زمان محقق شدن وقف
سؤال: آیا در صیغه وقف می توان تحقق وقف را به بعد از فوت موکول کرد؟ و یا می توان در وقف شرط کند تا مدتی توسط خود واقف مورد استفاده قرار گیرد؟ و یا می توان وقف را برای مدت مشخصی محدود کرد؟
جواب: 1.کسى که مالى را وقف مى کند بنابر احتیاط مستحبباید از همان موقع خواندن صیغه وقف کند، و اگر مثلاً بگوید این مال بعد از وفات من وقف باشد اشکال دارد. 2. ولی می توان مالی را برای همیشه وقت کرد مشروط بر اینکه مثلاً چند سال اوّل منافعش در اختیار واقف یا شخص دیگری باشد و در موقوفه مصرف نشود. 3. کسى که مالى را وقف مى کند باید براى همیشه مال را وقف کند یعنی اگر بگوید از حالا تا ده سال وقف باشد، اشكال دارد
حکم وقف پیش از اجرای صیغه و قبض و اقباض
سؤال: اگر کسی مالی را براى وقف معيّن كند اما پيش از خواندن صيغه يا تحويل به موقوف علیهم، از این کار پشيمان شود يا از دنیا برود وقف چه حکمی دارد؟
جواب: هرگاه ملکى را براى وقف معیّن کند و پیش از خواندن صیغه یا تحویل به کسانى که براى آنها وقف شده پشیمان شود یا بمیرد وقف درست نیست.
لزوم قبض در وقف
سؤال: آيا قبض در وقف لازم است؟
جواب: بین وقف خاص و عام تفاوت وجود دارد. در وقف خاص مانند وقف بر اولاد یا وقف بر فرد خاصّی قبض به موقوف علیهم لازم است و اگر نسلاً بعد نسل است باید به نسل موجود تحویل داده شود. ولی در وقف عام مانند مسجد و مدرسه و امثال آن قبض لازم نیست. هرچند احتیاط مستحبآن است که پس از خواندن صیغه آن را در اختیار کسانى که وقف براى آنها شده قراردهند تا وقف کامل گردد.
وقف برای فرزندان
سؤال: آیا وقف بر فرزندان، صحیح است؟
جواب: در صورتى که شرایط دیگر وقف فراهم باشد صحیح است.
وقف منافع
سؤال: آیا منافع مال را می توان وقف نمود؟
جواب: وقف باید چیزی باشد که عین آن باقی بماند و از منافع آن استفاده شود بنابراین منافع مالی مانند حمل گوسفند را می توان وقف کرد که از شیر و پشمش استفاده کنند ولی وقف منافعی مانند میوه که اصل آنها باقی نمی ماند صحیح نیست.
وقف برای خود
سؤال: آیا می توان چیزی را برای خود وقف کند؟
جواب: هرگاه کسى چیزى را براى خودش وقف کند (مثل آن که ملکى را وقف کند که عایدى آن صرف خودش شود، یا بعد از مرگ او خرج مقبرهاش نمایند). صحیح نیست ولى اگر مثلًا، مدرسه یا مزرعهاى را وقف بر طلّاب کند و خودش طلبه باشد، مىتواند مانند سایرین از منافع وقف استفاده نماید.
وقف مال هدیه داده شده توسط هدیه دهنده
سؤال: زمینى به کسى هبه شده، آیا هبه کننده مى تواند آن زمین را بدون اذن هبه گیرنده وقف خاص کند؟ اگر وقف عام نماید چه حکمى خواهد داشت؟
جواب: در صورتى که هدیه را تحویل داده، ملک هدیه گیرنده مى شود. ولى اگر هدیه گیرنده از خویشاوندان او نباشد، و هدیه معوّضه نیز نباشد، مى تواند آن را باز پس گیرد، و وقف کند.
مکانی که بدون اجازه مالک به تدریج تبدیل به مسجد شده
سؤال: شخصى گوشه اى از ملك خود را براى عبادت برگزيده است. به تدريج همسايگان او نيز در حال حياتش در آن محل نماز مى خوانند و بعد از وفات شخص مذكور، آن مکان را به صورت مسجد در مى آورند ولى ورثه راضى به این کار نیستند، بلكه آن زمين را غصبى اعلان كرده اند. حكم این مسجد و نمازهايى كه در ظرف بيست سال در آن خوانده شده چيست؟
جواب: هرگاه وقف آن محل براى مسجد ثابت نشود، و مالک وصیّتى هم نکرده باشد، اقامه نماز در آنجا بدون رضایت ورثه جایز نیست.
اختصاص قسمتی از منزل جهت اقامه عزا
سؤال: بعضی ها شهرها رسم است یک اتاق منزل را بعنوان حسینیه در نظر می گیرند؛ آیا به سبب اقامه عزای حسینی در آن مکان، وقف محقق خواهد شد و از ملکیت آنها بیرون خواهد رفت؟
جواب: تا صیغه وقف جاری نشود یا به نیّت وقف در آن اقامه عزا نشود از ملکیت خارج نمی شود.
شرایط مال وقفی
سؤال: مالی که وقف شده چه شرایطی باید داشته باشد؟
جواب: شرایط موقوفه عبارتند از 1- ملک واقف باشد 2- عین باشد 3 - معلوم و معین باشد 4- قابل انتفاع یا منفعت باشد.
وقف شی پیدا شده
سؤال: آیا وقف مالی که پیدا شده جایز است؟
جواب: در صورتى که یابنده آن طبق شرایط شرعى آن را تملّک کند، هرگونه تصرّفى از جمله وقف عام یا خاص جایز است.
تفاوت حکم وقف با تملیک اشیای اهدایی به مسجد
سؤال: اشیایى که به مسجد داده مى شود ممکن است گاهى با عنوان وقف و گاهى با عنوان تملیک باشد، آیا احکام شرعى این دو عنوان مختلف است؟
جواب: آرى مختلف است. آن جا که تملیک است کار آسان تر مى باشد و طبق مصالح مسجد مى توان آن را عوض کرد، ولى وقف تا در آستانه سقوط از انتفاع قرار نگیرد، تبدیل آن جایز نیست.
راههای اثبات وقف
سؤال: وقف از چه راههایى ثابت مى شود؟
جواب: اثبات وقف بودن یا از طریق علم و شهرت در محل است و یا بیّنه شرعیّه (دو شاهد عادل) و تنها با ادّعا و حتّى وقف نامه هاى مشکوک چیزى ثابت نمى شود، مگر آن که وقف نامه مورد اعتماد باشد.
وقف قسمتی از ملک
سؤال: آیا وقف کردن قسمتی از خانه یا باغ جایز است ؟
جواب: وقف مشاع جایز است، یعنى مىتوان مثلًا، دو دانگ از خانه یا مزرعهاى را وقف کرد
خارج شدن موقوفه از ملکیت مالک
سؤال: آیا کسی که چیزی را وقف می کند می تواند آن را بفروشد یا ببخشد یا به ارث برسد؟
جواب: هرگاه کسى چیزى را وقف کند از ملک او خارج مىشود نه او، و نه دیگران نمىتوانند آن را بفروشند، یا ببخشند و هیچ کس از آن ارث نمى‌برد، ولى در بعضى از موارد فروختن آن جایز است.
وصیت به وقف
سؤال: آیا وصیت به وقف صحیح است و اگر وصیت به وقف با وصایای دیگر بیشتر از ثلث باشد چگونه باید به وصایا عمل شود؟
جواب: اگر کسى وصیّت کند «بعد از من فلان محل یا فلان چیز را وقف کنید»، این وصیّت را مانند دیگر وصایاى میّت از ثلثحساب مىکنیم و بر ورثه لازم است به این وصیّت و دیگر وصایا عمل کنند و اگر مجموع آنها از ثلثبیشتر بود به نسبت از هر کدام کم مىکنیم تا به قدر ثلثبرسد.
خبر به وقف در وصیت نامه
سؤال: اگر در وصیت نامه میت عبارتی باشد که از آن وقف در زمان حیات فهمیده شود آیا این وصیت به وقف است یا خبر از وقف؟
جواب: گاهى اوقات میّت به این صورت نوشته است که «فلان زمین وقف شده است» این تعبیر خبر مىدهد که آن زمین در زمان حیات او وقف شده مثل آنکه بگوید «فلان شخص از من طلب دارد» اینها غیر از وصیّت است و از ثلثحساب نمىشوند.
شک در "خبر به وقف" یا "وصیت به وقف"
سؤال: اگر "خبر به وقف" یا "وصیت به وقف" مبهم باشد وظیفه چیست؟
جواب: باید دقّت کرد و از قراین فهمید که این عبارت خبر از وقف است یا وصیّت به وقف. البته اگر عبارت میّت ابهام داشت و هیچ یک از این دو مورد از آن فهمیده نمىشد باید قدر متیقّن را در نظر گرفت که آن وصیّت به وقف است.
روش های وقف کردن
سؤال: به چند طریقه می توان وقف کرد؟
جواب: 1- یا خواندن صیغه وقف. 2- با نوشتن و امضاء کردن. 3- وقف معاطاتی
وقف کردن با کتابت
سؤال: آیا وقف به صورت نوشتاری نیز تحقق می یابد؟
جواب: با نوشتن و امضاء کردن هم وقف حاصل مىشود چون به نظر ما (در غیر امثال نکاح و یا طلاق) کتابت جانشین خواندن صیغه است و حتى در عرف، انشاءِ با کتابت داراى اهمیّت بیشترى نسبت به انشاء لفظى است، زیرا در معاملات مهم سراسر دنیا لفظ به تنهایى اعتبار ندارد و تا کتابت نباشد مقبول نیست.
شرط تبدیل موقوفه به احسن ضمن صیغه وقف
سؤال: آیا واقف می تواند در ضمن عقد شرط کند که اموال موقوفه با نظر واقف یا متولی تبدیل به احسن گردد؟
جواب: این شرط صحیح نیست. جز در موارد ضرورت، وقف را نمی توان تبدیل به احسن نمود.
شرط فسخ در وقف
سؤال: اگر شخصی در ضمن وقف شرط کند که اگر روز مبادا پیش بیاید مال خودم یا اولادم باشد، شرعاً چطور است؟
جواب: کسى که مالى را وقف مى کند باید براى همیشه مال را وقف کند و وقف را نمی توان مشروط کرد که به هنگام ضرورت آن را فسخ کند .
وضعیت وقف به اولاد بدون قید نَسْلا بَعْدَ نَسْل
سؤال: شخصى قطعه زمینى را بدون این که مقیّد به «نَسْلا بَعْدَ نَسْل» کند، بر اولاد ذکور خود وقف نموده است. آیا این وقف صحیح است؟
جواب: این در واقع هبه به فرزندان ذکور است، نه وقف. و تنها شامل فرزندان ذکور نسل اوّل مى شود، و در طبقه بعد طبق قانون ارث میان همه ورثه تقسیم مى شود.
اصل بر وقف بودن در موارد اختلاف هدیه دهندگان در وجوه اهدایی
سؤال: وجوهى جهت خرید وسائل صوتى و مانند آن، براى مسجد جمع آورى شده است. بعد از خرید وسایل مذکور، عدّه اى مى گویند: «قصد ما این بوده که این وسایل منحصر به مسجد نباشد، بلکه از آن وسایل در اعیاد مذهبى و عزادارى در خارج مسجد نیز استفاده کنند.» و عدّه اى مى گویند: «ما پول را فقط جهت خرید وسائل صوتى به عنوان وقف براى مسجد داده ایم.» حال کدام جهت مقدّم است؟
جواب: با توجّه به این که گروهى نظرشان وقف خاصّ بوده، باید طبق وقف خاصّ با آن رفتار کرد.
وقف خانه برای مسجد مشروط به سکونت واقف در آن
سؤال: شخصى خانه اش را وقف مسجد نموده، مشروط بر این که خودش تا آخر عمر در آن ساکن باشد، و اگر فرزندى از او به وجود آمد، او هم در همین خانه ساکن باشد. و معلوم نیست چه زمانى این خانه به تصرّف مسجد در خواهد آمد. با توجّه به این مطلب بفرمایید: آیا این وقف صحیح است؟
جواب: آرى این وقف صحیح است، و باید مطابق آن عمل کرد.
وقف مجدد مال وقف شده
سؤال: آیا اولاد مى توانند موقوفه اولاد را مجدّداً براى بعضى امور خیریّه وقف کنند؟
جواب: وقف مجدّد جایز نیست.
استفاده از زکات برای وقف کردن
سؤال: آیا انسان می تواند از زکات اموال خود چیزی را وقف کند؟ و آیا در این حکم فرقی میان وقف عام و خاص یا وقف بر اولاد می باشد؟
جواب: انسان مىتواند از زکات، کتابهاى دینى و علمى و قرآن و دعا و سایر کتبى که در پیشرفت هدفهاى اسلامى موثّر است بخرد و وقف نماید، خواه وقف عموم کند، یا وقف اشخاص خاص، حتّى مىتواند بر اولاد خود و کسانى که واجبالنّفقه او هستند وقف کند؛ ولى نمىتواند از زکات املاکى بخرد و بر اولاد خود وقف نماید.
استفاده از زکات برای وقف کردن
سؤال: آیا انسان می تواند از زکات اموال خود چیزی را وقف کند؟ و آیا در این حکم فرقی میان وقف عام و خاص یا وقف بر اولاد می باشد؟
جواب: انسان مىتواند از زکات، کتابهاى دینى و علمى و قرآن و دعا و سایر کتبى که در پیشرفت هدفهاى اسلامى موثّر است بخرد و وقف نماید، خواه وقف عموم کند، یا وقف اشخاص خاص، حتّى مىتواند بر اولاد خود و کسانى که واجبالنّفقه او هستند وقف کند؛ ولى نمىتواند از زکات املاکى بخرد و بر اولاد خود وقف نماید.
مشروط کردن منافع مال وقف شده
سؤال: آیا کسی که وقف می کند می تواند منافع آن را در اختیار خود و یا شخص دیگری قرار دهد؟
جواب: می توان مالی را برای همیشه وقف کرد مشروط بر اینکه مثلا چند سال اوّل منافعش در اختیار واقف یا شخص دیگری باشد و در موقوفه مصرف نشود.و این را وقف منقطع الاول می گویند.
عدم نیاز به قبول وقف از طرف موقوف علیهم
سؤال: آیا در وقف قبول شرط می باشد و آیا این حکم در وقف عام و خاص یکسان است؟
جواب: وقف احتیاج به قبول ندارد، خواه وقف عام باشد یا وقف خاص، هرچند احتیاط مستحبآن است که حاکم شرع در وقف عام و اشخاصى که براى آنها وقف شده در وقفخاص، صیغه قبول بخوانند.
عدم صدق وقف بر اجازه استفاده چند ساله از محصولات
سؤال: بعضى از مردم به عنوان مثال ميوۀ باغى را چند سال معيّن در اختيار مردم قرار می دهند و بعد از آن دوباره در اختيار خودش قرار می گیرد؛ آیا اين کار در حکم وقف است؟
جواب: این اباحه منافع یا هبّه منافع است نه وقف.
هدیه دادن به نیت وقف
سؤال: آیا می شود کتابی را به نیت وقف به کسی هدیه داد؟
جواب: این نوعی حبس است و بعد از فوت شخص به ملکیت فرد وقف کننده و یا ورثه او برمی گردد.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
