احکام پوشانيدن بدن در نماز

(مسأله 788) مرد باید در حال نماز، اگر چه کسی او را نمی بیند عورتین خود را بپوشاند. و بهتر است از ناف تا زانو را هم بپوشاند1.

1-  مکارم: و از آن بهتر این که لباس کاملی که در برابر افراد محترم می پوشد به تن داشته باشد.

وحید: احتیاط مستحبّ آن است از ناف تا زانو را هم بپوشاند.

(مسأله 789) زن باید در موقع نماز، تمام بدن حتّی سر و موی خود را بپوشاند1 ولی پوشاندن صورت2 (به مقداری که در وضو شسته می شود3) و دستها تا مچ و پاها 4 تا مچ پا لازم نیست5. امّا برای آن که یقین کند6 که مقدار واجب را پوشانده است، باید7 مقداری از اطراف صورت و قدری پایین تر از مچ را هم بپوشاند.

1- خوئی، تبریزی، زنجانی، وحید: و احتیاط مستحب آن است که کف پاها را هم بپوشاند...

سیستانی: و بنابراحتیاط واجب حتّی از خودش نیز پوشانده شود پس اگر چادر را طوری بپوشد که خودش بدنش را ببیند اشکال دارد...

بهجت: حتّی اگر کسی او را نبیند...

2- مکارم: گردی صورت...

3- [قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: مکارم، بهجت و سیستانی نیست.]

4- خوئی، زنجانی، تبریزی، وحید: روی پاها...

5- زنجانی: [پایان مسأله].

بهجت: ولی احتیاط در این است که صورت بیش از آنچه شستن آن در موقع وضو واجب است در حال نماز باز نباشد و همچنین کف پا و درون دست نیز باز نباشد...

سبحانی: دست ها تا مچ و پاها تا مچ،خواه روی پا ویا کف آن لازم نیست...

6-  مظاهری: اطمینان کند...

7- مکارم: احتیاط این است که...

مسائل اختصاصی

فاضل: مسأله 798- برای زنان در حال نماز پوشانیدن موهای مصنوعی و زینت های پنهانی (مانند دستبند و گردن بند) و زینت صورت (مانند سرمهٔ چشم) لازم نیست، امّا واجب است از نامحرم بپوشاند.

(مسأله 790) موقعی که انسان قضای سجدهٔ فراموش شده یا تشهد فراموش شده را بجا می آورد1 بلکه بنابراحتیاط واجب، در موقع سجدهٔ سهو هم باید خود را مثل موقع نماز بپوشاند.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- خوئی، تبریزی،‌سیستانی: باید خود را مثل موقع نماز بپوشاند. واحتیاط مستحب آن است که در موقع بجا آوردن سجدهٔ سهو نیز خود را بپوشاند.

فاضل: باید پوشش لازم را داشته باشد...

بهجت: یا نماز احتیاط می خواند باید خود را مثل موقع نماز بپوشاند.

مظاهری: بلکه در موقع سجده سهو هم باید خود را مثل موقع نماز بپوشاند.

*****

زنجانی: مسأله- موقعی که انسان نماز احتیاط می خواند یا قضای سجده فراموش شده یا تشهد فراموش شده را بجا می آورد باید خود را مثل هنگام نماز بپوشاند و احتیاط آن است که در هنگام بجا آوردن سجده سهو نیز خود را بپوشاند.

وحید : مسأله- موقعی که انسان قضای سجده و تشهد فراموش شده  و سجده سهوی که  برای قضای تشهد فراموش شده بجا می آورد  باید خود را مثل موقع نماز بپوشاند و احتیاط مستحب آن است که در موقع بجا آوردن سجده سهو در غیر این مورد نیز خود را بپوشاند.

(مسأله 791) اگر انسان عمداً، در نماز عورتش را نپوشاند، نمازش باطل است1، بلکه اگر از روی ندانستن مسأله هم باشد2 بنابراحتیاط واجب باید نمازش را دوباره بخواند3.

این مسأله در رساله آیات عظام  مکارم و سبحانی نیست.

1-  بهجت: [پایان مسأله].

2-  سیستانی: نمازش باطل است واگر بخاطر ندانستن مسأله باشد، چنانچه نادانی او بعلّت کوتاهی کردن در فراگیری مسائل بوده...

3-  اراکی: اگر از روی ندانستن مسأله هم باشد باید نمازش را دوباره بخواند.

*****

خوئی، گلپایگانی، صافی، تبریزی، نوری: مسأله- اگر انسان عمداً یا از روی ندانستن مسأله (خوئی: از روی تقصیر) در نماز عورتش را نپوشاند، نمازش باطل است.

زنجانی: مسأله- اگر کسی عمدا پوشش لازم را در نماز رعایت نکند نمازش باطل است، خواه حکم پوشش نماز را بداند یا در آن شک داشته باشد؛ بلکه بنابراحتیاط در صورت غفلت از مسأله، یا اشتباه در آن نیز نمازش باطل است.

وحید: مسأله- اگر انسان عمدا یا از روی ندانستن –در صورتی که دریاد گرفتن مسأله کوتاهی کرده باشد- در نماز عورتش را نپوشاند، نمازش باطل است.

مظاهری: مسأله- اگر انسان عمدا جایی که در نماز باید خود را بپوشاند، نپوشاند، نمازش باطل است، ولی اگر از روی ندانستن مسأله باشد لازم نیست نمازش را دوباره بخواند.

(مسأله 792) اگر در بین نماز بفهمد که عورتش پیدا است، باید آن را بپوشاند1 و (چنانچه پوشاندن عورت زیاد طول بکشد2) احتیاط واجب3 آن است که نماز را تمام کند و دوباره بخواند4، ولی اگر بعد از نماز بفهمد که در نماز، عورت او پیدا بوده، نمازش صحیح است.

1-  سیستانی: ولازم نیست که نماز را اعاده نماید، ولی احتیاط واجب آن است که در حالی که فهمیده که عورت او پیدا است چیزی از اجزاء نماز را بجا نیاورد. و اگر بعد از نماز بفهمد که در نماز عورت او پیدا بوده، نمازش صحیح است.

سبحانی: باید فورا  آن را بپوشاند...

2- [قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: گلپایگانی، فاضل و صافی نیست]

3- اراکی: احتیاط...

4- بهجت: باید آن را بپوشاند بدون اینکه پوشاندن عورت زیاد طول بکشد، ولی احتیاط در آن است که نماز را تمام کند و دوباره بخواند...

*****

خوئی، تبریزی،وحید مسأله- اگر شخصی در بین نماز بفهمد که عورتش پیدا است اظهر این است که نمازش باطل است .ولی اگر بعد از نماز بفهمد که در نماز عورت او پیدا بوده، نمازش صحیح است؛ و همچنین است اگر در اثناء نماز بفهمد که قبلاً عورتش پیدا بوده، در صورتی که فعلاً (تبریزی: در صورتی که زمان فهمیدن) پوشیده باشد.

. وحید: باید فورا آن را بپوشاند و بنابراحتیاط واجب نماز را تمام کند و دوباره اعاده نماید...

زنجانی: مسأله- اگر شخصی در بین نماز بفهمد که پوشش لازم را دارا نیست باید خود را بپوشاند و نمازش صحیح است، ولی نباید بعد از فهمیدن، بدون پوشاندن خود کارهای نماز را انجام دهد؛ همچنین اگر بعد از نماز بفهمد که در نماز پوشش لازم را نداشته، نمازش صحیح است.

مکارم: مسأله- هر گاه در بین نماز بفهمد قسمتی  را که باید بپوشاند پیدا است باید فوراً آن را بپوشاند به شرط این که کاری که صورت نمار را بر هم می زند بجا نیاورد و چنانچه پوشاندن ان زیاد طول بکشد احتیاط واجب آن است که خود را بپوشاند و نماز را تمام کند و دوباره بخواند.

هرگاه بعد از نماز بفهمد مقدار واجب را در حال نماز نپوشانده نمازش صحیح است.

مظاهری: مسأله- اگر در بین نماز بفهمد جایی که باید بپوشاند پیداست، باید آن را بپوشاند و چنانچه پوشاندن آن ممکن نباشد نماز او باطل است، ولی اگر بعد از نماز بفهمد نمازش اشکال ندارد.

(مسأله 793) اگر در حال ایستاده لباسش عورت او را می پوشاند1 ولی ممکن است در حال دیگر، مثلاً در حال رکوع و سجود نپوشاند، چنانچه موقعی که عورت او پیدا می شود2، به وسیله ای3 آن را بپوشاند، نماز او صحیح است. ولی احتیاط مستحب آن است که با آن لباس نماز نخواند.

این مسأله در رساله آیات عظام مکارم، بهجت ، مظاهری و سبحانی نیست.

1- زنجانی: لباسش او را می پوشاند...

1- زنجانی: چنانچه هنگامی که ممکن است لباسش او را نپوشاند به وسیله ای خود را بپوشاند...

2- گلپایگانی، صافی: به وسیله ای که پوشاندن به آن در حال اختیار جایز است...

(مسأله 794) انسان می تواند در نماز، خود را به علف و برگ درختان بپوشاند ولی احتیاط مستحب1 آن است موقعی خود را با اینها بپوشاند که چیز دیگری نداشته باشد2.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1-  بهجت: احتیاط...

2- سیستانی: که لباس نداشته باشد.

*****

خوئی، تبریزی، زنجانی: مسأله- انسان موقعی که پوشاک ندارد، می تواند در نماز، خود را با علف و برگ درختان بپوشاند (زنجانی: و بنابراحتیاط، هنگامی که پوشاک دارد، با علف و برگ درختان، خود را نپوشاند).

مظاهری: مسأله – انسان باید در نماز بدن خود را بپوشاند گرچه با برگ درختان باشد ولی گل ساتر نیست.

(مسأله 795) اگر غیر از گِل هیچ چیز ندارد که در نماز خود را بپوشاند1، گِل ساتر نیست و می تواند برهنه نماز بخواند2.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1-  اراکی: ساتر بودن آن محلّ اشکال است.

بهجت: واجب نیست خود را با گِل بپوشاند ولی بنابراحتیاط برای این که رکوع و سجود بجا آورد، خود را با گِل بپوشاند با عدم مشقّت.

مکارم: باید بدن خود را با آن بپوشاند و نمار بخواند.

2- فاضل: ولی احتیاط مستحبّ، جمع است یعنی یک بار به کیفیت برهنه نماز بخواند و یک بار با گِل عورتین را بپوشاند و نماز بخواند.

وحید: بنابراحتیاط واجب  بین نماز اختیاری با پوشاندن عورت به گل و نماز اضطراری عریان جمع کند.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 794.

*****

گلپایگانی، صافی: مسأله- انسان در حال نماز اگر ناچار باشد که خود را با گِل بپوشاند و نماز بخواند، احتیاط لازم آن است که یک مرتبهٔ دیگر مثل برهنه نماز بخواند یعنی با ایماء و اشاره.

خوئی، تبریزی: مسأله- انسان در حال ناچاری می تواند در نماز خود را با گِل بپوشاند.

سیستانی: مسأله- انسان در حال ناچاری -که چیزی برای پوشانیدن عورت خود ندارد- می تواند برای نمایان نبودن پوست عورت خود را با گِل و مانند آن بپوشاند.

زنجانی: مسأله- بنابراحتیاط انسان اگر فقط گِل یا لجن یا آب گل آلود و مانند آن در اختیار دارد، دو نماز بخواند: در یک نماز با گِل و مانند آن خود را با ان بپوشاند و در نماز دیگر مانند کسی که چیزی ندارد که در نماز خود را با آن بپوشاند رفتار کند، همانطور که در مسأله[797] خواهد آمد.

(مسأله 796) اگر چیزی ندارد که در نماز خود را با آن بپوشاند چنانچه احتمال دهد که پیدا می کند، بنابراحتیاط واجب باید 1 نماز را تأخیر بیندازد2 ، و اگر چیزی پیدا نکرد، در آخر وقت مطابق وظیفه اش نماز بخواند3.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- خوئی: بهتر این است که...

وحید: احتیاط مستحب است که...

2-  اراکی:  چنانچه احتمال دهد که پیدا می کند باید نماز را تأخیر بیندازد...

مظاهری: چنانچه احتمال دهد که پیدا می کند باید نماز را تأخیر بیندازد. [پایان مسأله]

3- اراکی، نوری:  مطابق وظیفه اش -که در مسأله بعد خواهد آمد- نماز بخواند.

وحید: و می تواند هم نماز خود را بخواند و اگر تا آخر وقت چیزی پیدا نکرد نماز او صحیح است و اگر پیدا کرد اعاده کند.

*****

تبریزی: مسأله- اگر چیزی ندارد که در نماز خود را با آن بپوشاند می تواند نمازش را در اوّل وقت به طوری که در مسأله بعدی ذکر می شود، بجا آورد ، ولی اگر تا آخر وقت پوشاک پیدا کند، لازم است آن نماز را اعاده کند.

سیستانی: مسأله- اگر چیزی ندارد که در نماز خود را با آن بپوشاند چنانچه مأیوس از پیدا کردن آن نباشد، احتیاط واجب آن است که نماز خود را تأخیر بیندازد و اگر چیزی پیدا نکرد در آخر وقت مطابق وظیفه اش نماز بخواند، و اگر مأیوس باشد می تواند در اوّل وقت طبق وظیفه اش نماز بخواند و در این صورت اگر نماز را در اوّل وقت بخواند و پس از آن عذرش برطرف گردد لازم نیست نماز را دوباره بخواند.

زنجانی: مسأله- اگر چیزی ندارد که در نماز خود را با آن بپوشاند چنانچه مأیوس از پیدا کردن آن تا آخر وقت باشد می تواند در اوّل وقت نماز بخواند؛ ولی اگر اتفاقاً تا آخر وقت پیدا شد باید نماز خود را اعاده کند. و اگر احتمال دهد پیدا می کند، می تواند نمار خود را به تأخیر بیندازد و در آخر وقت مطابق وظیفه اش نماز بخواند و می تواند قبل از آن رجاءً نماز بخواند که اگر تا آخر وقت عذرش باقی بود نماز خوانده شده صحیح،  وگر نه باید آن را اعاده کند.

مکارم: مسأله- هرگاه برهنه است و چیزی برای پوشاندن بدن در نماز ندارد، چنانچه احتمال می دهد تا آخر وقت پیدا کند، احتیاط آن است که نماز را به تأخیر اندازد، و اگر پیدا نکرد، چنانچه کسی او را می بیند، باید نشسته نماز بخواند و عورت خود را به این وسیله بپوشاند و اگر کسی او را نمی بیند، ایستاده نماز بخواند و بنابراحتیاط واجب عورت را با دست بپوشاند و رکوع و سجود را با اشاره انجام دهد و برای سجود سر را قدری پایین تر بیاورد.

بهجت: مسأله- تهیهٔ ساتر برای نماز واجب است، اگر چه به خریدن باشد و یا اجاره ای که مضرّ به حالش نباشد؛ واگر مضرّ به حالش باشد یا موجب خواری و تحمّل منّت باشد لازم نیست؛ و أحوط تأخیر نماز است تا آخر وقت برای تهیهٔ ساتر، مگر آنکه از تهیهٔ آن تا آخر وقت مأیوس باشد.

(مسأله 797) کسی که می خواهد نماز بخواند، اگر برای پوشاندن خود حتّی برگ درخت و علف نداشته باشد واحتمال ندهد، که تا آخر وقت چیزی پیدا کند که خود را با آن بپوشاند، در صورتی که نامحرم او را می بیند 1باید نشسته نماز بخواند و عورت خود را با ران خود بپوشاند 2 و اگر کسی او را نمی بیند، ایستاده نماز بخواند و جلوی خود را بادست بپوشاند3 و در هر صورت4 رکوع و سجود را با اشاره انجام می دهد و برای سجود سر را قدری پایین تر می آورد.

1- سبحانی: کسی که می خواهد نماز بخواند و احتمال ندهد که تا آخر وقت چیزی پیدا کند که خود را با آن بپوشاند در صورتی که شخص ممیزی غیر از همسرش اورا می بیند...

2- اراکی: و رکوع و سجده را با اشاره انجام دهد و برای سجود سر را به قدری پایین تر ببرد و مُهر را بالا بیارد و بر پیشانی بگذارد، و اگر کسی او را نمی بیند، بنابراحتیاط واجب یک بار ایستاده نماز بخواند و جلوی خود را با دست بپوشاند و رکوع و سجود را با اشاره انجام دهد و یک بار هم مانند کسی که پوشش دارد ایستاده نماز بخواند و رکوع و سجود را به طور متعارف انجام دهد.

3- بهجت: و اگر در رکوع و سجود بیشتر عورت او دیده شود، می تواند رکوع و سجود را در حال قیام با اشاره انجام دهد و برای سجود سر را قدری پایین تر آورد.

4- سبحانی: در هر دو صورت...

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 796.

*****

خوئی، تبریزی: مسأله-  کسی که می خواهد نماز بخواند ، اگر برای پوشاندن خود حتّی برگ درخت و علف و گل و لجن نداشته باشد  (خویی: و احتمال ندهد که تا آخر وقت  چیزی پیدا کند که خود را با آن  بپوشاند) در صورتی که احتمال بدهد که نامحرم او را می بیند، باید نشسته نماز بخواند و اگر اطمینان دارد که نامحرم او را نمی بیند، ایستاده نماز بخواند  وبنابراحتیاط دست را بر عورت خود بگذارد و در هر دو حال رکوع و سجود را با اشاره بجا آورد و (خوئی: بنابراحتیاط استحبابی) اشاره سجود را بیشتر نماید.

گلپایگانی، صافی: مسأله- کسی که می خواهد نماز بخواند، اگر برای پوشاندن خود حتّی برگ درخت و علف نداشته باشد و یا گودالی هم که در آن بایستد پیدا نکند و احتمال ندهد که تا آخر وقت چیزی پیدا کند که خود را با آن بپوشاند، در صورتی که احتمال بدهد که ناظر محترم او را می بیند، نشسته نماز بخواند و برای رکوع و سجود به قدری خم شود که عورتش پیدا نباشد و برای  سجود کمی بیشتر از رکوع خم شود و مُهر را بالا بیاورد و پیشانی را بر آن بگذارد؛ واگر اطمینان دارد که ناظر محترم او را نمی بیند، احتیاط آن است که دو نماز ایستاده بخواند و موقعی که ایستاده است، قُبُل خود را با دست بپوشاند و در یکی از آن دو نماز، رکوع و سجود را بجا آورد و در دیگری بجای رکوع و سجود با سر اشاره نماید (گلپایگانی: اگر چه بنابرأقوی می تواند اکتفاء کند به نماز با اشارهٔ سر در رکوع و سجود) و اگر گودالی هست که بتواند در آن بایستد، باید نماز مختار بخواند.

زنجانی: مسأله- کسی که می خواهد نماز بخواند، اگر برای پوشاندن خود حتّی برگ درخت و علف و گِل و لجن  و مانند آن پیدا نکند و تا آخر وقت هم چیزی پیدا نکند که خود را با آن بپوشاند، در صورتی که احتمال بدهد که کسی که پوشاندن عورت از او واجب است او را ببیند، باید نشسته نماز بخواند، و چنانچه کسی او را از پشت سر می بیند رکوع و سجود را با اشاره بجا آورد، و اگر کسی او را از پشت سر نبیند رکوع و سجود را به طور معمولی بجا آورد؛ و در صورتی که اصلاً احتمال ندهد که کسی که پوشاندن عورت از او واجب است او را ببیند، باید ایستاده نماز بخواند و رکوع و سجود را با اشاره بجا آورد.

سیستانی: مسأله- کسی که می خواهد نماز بخواند، اگر برای پوشاندن خود حتّی برگ درخت و علف و گِل و لجن نداشته باشد و مأیوس باشد که تا اخر وقت چیزی پیدا کند که خود را با آن بپوشاند، در صورتی که اطمینان دارد کسی که ستر عورت از او واجب است او را نمی بیند، ایستاده و با رکوع و سجود اختیاری نماز بخواند و چنانچه احتمال دهد که ناظر محترم او را می بیند، باید طوری نماز بخواند که عورت او نمایان نباشد مثل اینکه نشسته نماز بخواند و اگر برای اینکه خودش را از دیدِ ناظر محترم نگاه دارد، ناچار شود ایستادن  و رکوع  و سجود را ترک کند؛ یعنی در هر سه حالت دیده می شود، بنشیند و رکوع و سجود را با اشاره انجام دهد. و اگر یکی از این سه چیز را فقط ناچار است ترک کند، همان را ترک کند، پس اگر می تواند بایستد و رکوع و سجود را با اشاره انجام دهد ،و اگر ایستادن موجب دیده شدن است، بنشیند و رکوع و سجود را انجام دهد، گرچه در این صورت، احتیاط مستحب آن است که جمع کند بین این گونه نشستن و نماز ایستاده با اشاره به رکوع و سجود. و احتیاط لازم آن است که شخص برهنه در حال نماز عورت خود را با بعضی از اعضای بدن خود بپوشاند مثل دو ران در حال نشستن و دو دست در حال ایستاده.

وحید: مسأله- کسی که می خواهد نماز بخواند، اگر برای پوشاندن عورت خود حتّی گِل و لجن نداشته باشد در صورتی که ناظر محترم عورت او را نمی بیند ایستاده نماز بخواند و بنابراحتیاط واجب دست را بر عورت خود بگذارد و باید رکوع و سجود را با اشاره بجا آورد، و بنابراحتیاط واجب اشاره سجود را بیشتر نماید و اگر به گونه ای است که ناظر محترم او را می بیند باید نشسته نماز بخواند و رکوع و سجود را با اشاره بجا آورد و  بنابر احتیاط واجب اشاره سجود را بیشتر کند.