احکام نماز قضا

مسأله 1370- كسي كه نماز واجب1 خود را در وقت آن نخوانده بايد قضاي آن را بجا آورد، اگر چه در تمام وقت نماز، خواب مانده يا بواسطه مستي2 نماز نخوانده باشد3، ولي نمازهاي يوميه اي را كه زن در حال حيض يا نفاس نخوانده، قضا ندارد4.

1- سيستاني: نماز يوميه...

2- وحید: بواسطه مستی یا بیهوشی که به اختیار او بوده ...

مكارم: بواسطه بيماري يا مستي...

سبحانی: بواسطه بیهوشی که به دست خود انسان انجام گرفته و یا مستی...

3- مكارم: اما كسي كه در تمام وقت بي هوش بوده قضا بر او واجب نيست، همچنين كافري كه مسلمان شده و زني كه در حال حيض يا نفاس بوده.

بهجت: ولي كسي كه در تمام وقت نماز هنوز بالغ نشده و يا ديوانه و يا بيهوش است و يا زني كه در تمام وقت نماز در حال حيض يا نفاس است، نمازي كه اينها نخوانده اند قضا ندارد مگر اين كه قبل از تمام شدن وقت نماز، اين افراد از چنين حالي خارج شوند يعني شخص غير بالغ به تكليف برسد و بيهوش به هوش آيد و زن از حيض و نفاس پاك شود و مجنون عاقل شود كه دراين صورت ، نمازي را كه لااقل يك ركعت از آن را ولو با تيمم و حذف مستحبات ، در وقت مي توانسته بخواند و نخوانده، بايد قضا نمايد.

سيستاني: و همچنين است هر نماز واجب ديگري كه آن را دروقتش نخواند، حتي – بنابراحتياط لازم- نمازي را كه در وقت معيني به نذر بر او واجب شده، ولي نماز عيد فطر و قربان قضا ندارد و همچنين نمازهايي را كه زن درحال حيض يا نفاس نخوانده قضا ندارد چه نمازهاي يوميه باشد چه غير آن و حكم قضای نماز آيات خواهد آمد.

سبحانی: ولی نمازهایی را که کافر مسلمان شده  و زن در حال حیض یا نفاس نخوانده  قضا ندارد چه نمازهای یومیه باشد و چه غیر آن.

4- گلپايگاني، صافي: و همچنين كسي كه در تمام وقت (صافي: بدون عمد) بي هوش بوده قضا بر او واجب نيست.

زنجاني: همچنين اگر به جهت بي هوشي غير اختياري درتمام وقت نماز قضا شود، ولي اگر بي هوشي به اختيار خود شخص باشد، مثل اين كه به خاطر عمل جراحي خود را در اختيار پزشك قرار داده  پس چنانچه به مقدار انجام نماز از وقت هوشیار بوده بدون اشکال باید ان را قضا کند بلکه اگر در تمام وقت هم بي هوش بوده، بايد قضاي آن را بجا آورد.

خوئي، تبريزي: نمازهايي را كه زن در حال حيض يا نفاس نخوانده، قضا ندارد چه نمازهاي يوميه باشد چه غير آن . (تبريزي: و نيز كسي كه در تمام وقت نماز بي هوش بوده قضا ندارد چه يوميه باشد چه غير آن).

وحید: نمازهایی را که زن در حال حیض یا نفاس نخوانده قضا ندارد  چه نمازهای یومیه باشد و چه غیر آن ولی در نماز آیات برای زلزله و رعد و برق بنابراحتیاط واجب بدون نیت ادا و قضا بجا آورد.

مظاهری: و همچنین نمازهایی را که به واسطه جنون یا بیهوشی یا حواس پرتی در اثر کهولت سن و مانند این ها  نخوانده قضا ندارد.

مسأله 1371- اگر بعد از وقت نماز بفهمد نمازي را كه خوانده باطل بوده، بايد قضاي آن را بخواند.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

مسأله 1372- كسي كه نماز قضا دارد، بايد در خواندن آن كوتاهي نكند ولي واجب نيست 1 فوراً آن را بجا آورد2.

1- زنجاني: لازم نيست...

2- مكارم: مگر آن كه يك يا دو نماز قبل از آن قضا شده باشد كه احتياط واجب اين است كه پيش از نماز همان روز، آن را قضا كند.

مسائل اختصاصي

بهجت: مسأله 1113- اگر كسي به اختيار خود سبب حصول ديوانگي يا بيهوشي، يا حيض و نفاس در خود شود، بنابراحتياط واجب بايد نمازهاي فوت شده درآن حال را قضا نمايد، خصوصاً اگر اين عمل بعد از دخول وقت باشد.

بهجت: مسأله 1114- نمازهايي كه واجب است قرائت در آنها بلند خوانده شود هنگام قضا هم بايد بلند خوانده شود و همچنين نمازهايي كه واجب است آهسته بخواند هنگام قضا نيز واجب است آهسته بخواند و بلند يا آهسته خواندن قضاي نافله ها، تابع خود آنها است.

بهجت: مسأله 1115- كسي كه وضو، غسل و تيمم برايش ممكن نيست، درخود وقت، نماز بر او واجب نيست و بنابراحتياط واجب بايد در وقتي كه قادر بر تحصيل طهارت است نماز را قضا نمايد، خصوصاً اگر خودش با اختيار سبب از بين رفتن تمكن شده باشد، بلكه اگر اين عمل را بعد از گذشتن وقت كافي براي انجام نماز صورت گيرد، بايد نمازش را قضا كند.

بهجت: مسأله 1116- كافر اصلي، به جميع اقسام آن، در صورتي كه مسلمان شود، نمازهاي سابق او قضا ندارد، و اما مسلماني كه نماز نخوانده اگر چه معذور بوده يا مسلماني كه مرتد شده، اگر چه مرتد فطري باشد بنابرأظهر و يا مسلماني كه محكوم به كفر است ، مثل خوارج، در صورت توبه برهمه اينها قضا لازم است، ولي مسلماني كه شيعه شده و نمازهايش را قبلاً مطابق مذهب خودش يا مطابق مذهب شيعه با نيت قربت خوانده است بنابرأظهر قضا بر او واجب نيست، و اما اگر اصلاً نمازش را نخوانده، بايد قضا كند.

فاضل: مسأله 1381- اگر بچه قبل ازتمام شدن وقت ولو به مقدار يك ركعت بالغ شود، نماز به نحو ادا بر او واجب است و چنانچه ترك نمايد قضا آن نماز بر او واجب است و همچنين اگر زن حائض يا نفساء قبل از تمام شدن وقت، عذر آنان برطرف شود و بتواند با غسل ولو يك ركعت از نماز را در وقت درك بكنند.

فاضل: مسأله 1382- بر شخصي كه نماز جمعه واجب است چنانچه آن را در وقتش انجام ندهد، لازم است نماز ظهر را بخواند و چنانچه نماز ظهر را هم ترك كرد، بايد قضاء نماز ظهر را بجا آورد.

فاضل: مسأله 1383- قضاء نمازهاي واجب را در هر وقتي از شبانه روز مي توان انجام داد چه در سفر و چه در حضر، لكن در حضر چنانچه بخواهد نماز در سفر را قضا كند، بايد به صورت قصر قضا كند و بر عكس چنانچه بخواهد در سفر، نماز قضا شده در حضر را انجام دهد، بايد به صورت تمام قضا كند.

فاضل: مسأله 1384- چنانچه نماز در مكانهايي كه مانند مسجد الحرام، مكلف مخيّر بين قصر و اتمام است خوانده نشود، احتياط واجب آن است كه چنانچه در غير آن امكنه قضا كند به صورت قصر انجام دهد و چنانچه در همان امكنه بخواهد قضا كند، مخير است بين قصر و اتمام.

مسأله 1373- كسي كه نماز قضا دارد مي تواند نماز مستحبي بخواند1.

1- مكارم: و خواندن نماز قضا ، قبل از نماز يوميه يا بعد از آن مانعي ندارد.

بهجت: تا وقتي كه وقت فريضه تنگ نشده، مي تواند نماز قضا يا نماز مستحبي بخواند.

مظاهری: می تواند نماز مستحبی یا نماز استیجاری بخواند و همچنین است کسی که روزه قضا دارد.

مسأله 1374- اگر انسان احتمال دهد كه نماز قضايي دارد يا نمازهايي را كه خوانده صحيح نبوده، مستحب است احتياطاً قضاي آن را بجا آورد1.

اين مسأله در رساله آيات عظام: فاضل و بهجت نيست

1- زنجاني: بهتر است قضاي آن را بجا آورد ولی اگر مسأله را نمی دانسته بنابراحتیاط آن را قضا کند.

وحید: احتیاط مستحب آن است که قضای آن را بجا آورد.

سبحانی: خوب است قضای آن را بجا آورد.

مظاهری: مستحب است قضای آن را بجا آورد.

*****

مكارم: مسأله- اگر كسي كه گمان دارد بعضي از نمازهاي گذشته او صحيح نبوده،يا فراموش كرده است ، احتياط مستحب آن است كه قضاي آن را بجا آورد.

مسأله 1375- قضاي نمازهاي يوميه لازم نيست به ترتيب خوانده شود مثلاً كسي كه يك روز نماز عصر و روز بعد نماز ظهر را نخوانده، لازم نيست اول نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا نمايد.

*****

اراكي: مسأله- قضاي نماز هاي يوميه بايد به ترتيب خوانده شود، مثلاً كسي كه يك روز نماز عصرو  روز بعد نماز ظهر را نخوانده، بايد اول نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا نمايد.

گلپايگاني، صافي: مسأله- قضاي نمازهاي يوميه كه اداي آنها بايد به ترتيب خوانده شود مثل ظهر و عصر و از يك روز، يا مغرب و عشا از يك شب بايد قضاي آنها را نيز به ترتيب بخواند، مثلاً اگر كسي نماز ظهر و عصر يك روز فوت شود بايد اول قضاي ظهر را بخواند و بعد از آن عصر را، ولي اگر كسي مثلاً يك روز نماز ظهر وروز بعد نماز عصر را نخوانده، مي تواند اول نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا نمايد و ترتيب در بين آنها لازم نيست هرچند سزاوار است تا ممكن است رعايت ترتيب را بنمايد.

خوئي، سیستانی، تبريزي، نوري، سبحانی: مسأله- در قضاي نمازهاي يوميه ترتيب لازم نيست، مگر در نمازهايي كه در اداي آنها ترتيب هست، مثل نمازظهر وعصر يا مغرب وعشا از يك روز. اگرچه بهتر در غير آنها نيز مراعات ترتيب است.

. سيستاني: [پايان مسأله].

. تبریزی، نوری، سبحانی: اگر چه بهتر مراعات ترتیب است.

. وحید: اگر چه  احتیاط مستحب در غیر این ها نیز مراعات ترتیب است .

زنجاني: مسأله- در قضاي نمازهاي يوميه ترتيب لازم نيست بلكه مطابق احتياط استحبابي است مگر در نمازهايي كه در اداي آنها ترتيب لازم است ، مثل نمازظهر و عصر يا مغرب و عشا از يك روز، كه در قضاي آنها نيز لازم است.

بهجت: مسأله- قضاي نمازهاي يوميه در صورتي كه ترتيب آنها معلوم باشد بايد به ترتيب خوانده شود، مثلاً كسي كه يك روز نماز عصرو روز بعد نماز ظهر را نخوانده، بنابرأظهر و أحوط بايد اول نماز عصر  و بعد از آن نماز ظهر را قضا نمايد.

فاضل: مسأله- احتياط واجب، رعايت ترتيب در قضاء نمازهاي يوميه است براي كسي كه ترتيب قضا شدن نمازهاي خود را مي داند، و در نمازهايي كه در اداء آنها ترتيب لازم است، مانند نماز ظهر و عصر، لازم است در قضا ترتيب بین آنها رعايت شود.

مكارم: مسأله- در نماز قضا ترتيب لازم نيست، جز در ميان قضاي ظهر و عصر و مغرب و عشا از يك روز.

مظاهری: مسأله- قضای نمازها  لازم نیست به ترتیب خوانده شود مگر انکه ترتیب در ادای آنها لازم باشد  مثل نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء.

مسأله 1376- اگر بخواهد قضاي چند نماز غير يوميه مانند نماز آيات را بخواند، يا مثلاً بخواهد قضاي يك نماز يوميه و چند نماز غير يوميه را بخواند، لازم نيست آنها را به ترتيب به جا آورد.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

مكارم، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1357.

مسأله 1377- اگر كسي نداند كه نمازهايي كه از او قضا شده كدام يك جلوتر بوده، لازم نيست به طوري بخواند كه ترتيب حاصل شود و هر يك را مي تواند مقدم بدارد.

اين مسأله در رساله آيات عظام سيستاني ، مكارم، سبحانی و مظاهری نيست.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله- گذشت در مسأله [1375] كه در قضاي نمازها ترتيب لازم نيست، خصوصاً در صورتي كه ترتيب فوت را فراموش كرده باشد مگر در جايي كه در اداي آنها ترتيب واجب باشد، ولي اگر بخواهد احتياط كند و مراعات ترتيب نمايد، خوب است و اگر بخواهد طوري آنها را بخواند كه يقين كند به ترتيبي كه قضا شده بجا آورده است، اگر قضاي يك نماز ظهر و يك نماز مغرب بر او واجب است و نمي داند كدام اول قضا شده، احتياطاً بايد اول يك نماز مغرب و بعد از آن يك نماز ظهر و دوباره نماز مغرب را بخواند، يا اول يك نماز ظهر و بعد از آن يك نماز مغرب و دوباره نماز ظهر را بخواند، تا يقين كند هر كدام را كه اول قضا شده اول خوانده است.

خوئي، تبريزي: مسأله- اگر ترتيب نمازهايي را كه نخوانده، فراموش كند بهتر آن است كه طوري آنها را بخواند. كه يقين كند به ترتيبي كه قضا شده بجا آورده است. مثلاً اگر قضاي يك نماز ظهر و يك نماز مغرب بر او واجب است و نمي داند كدام اول قضا شده، اول* يك نماز مغرب و بعد از آن يك نماز ظهر و دوباره نماز مغرب را بخواند، يا اول يك نمازظهر و بعد از آن يك نماز مغرب و دوباره نماز ظهر را بخواند، تا يقين كند هر كدام را اول قضا شده اول خوانده است..

.  اراكي: بايد طوري آنها را بخواند...

.  زنجاني، وحید: احتياط مستحبّ آن است كه طوري آنها را بخواند...

* اراكي: بايد اوّل...

. اراكي: ولي اگر نمازهايي كه ترتيب آنها را فراموش كرده به قدري زياد باشد كه اگر بخواهد به ترتيب بخواند، خيلي مشقت دارد، لازم نيست آنها را به ترتيب بجا آورد.

بهجت: مسأله- اگر كسي نداند و گمان هم ندارد كه نمازهايي كه از او قضا شده كداميك جلوتر بوده، بنابرأقوي لازم نيست به طوري بخواند كه ترتيب حاصل شود و مي تواند هر كدام را خواست، مقدم بدارد، اگر چه احتياط در صورتي كه عسر و حرج پيش نيايد و موجب فوت آنچه يقيناً فوت شده نشود، تحصيل يقين به ترتيب است پس اگر نداند نماز مغرب و ظهر كه از او فوت شده، كداميك جلوتر بوده يك نماز مغرب بين دو ظهر يا يك نماز ظهر بين دو مغرب بنابراحتياط مستحب بخواند.

مسائل اختصاصي

گلپايگاني، صافي: مسأله 1387- اگر نماز ظهر يك روز و نماز عصر روز ديگر يا دو نماز ظهر و يا دو نماز عصر از او قضا شده و نمي داند كدام اول قضا شده است چنانچه دو نماز چهار ركعتي بخواند، به نيت اين كه اولي قضاي نماز روزاول و دومي قضاي نماز روز دوم باشد، كافي است. .

. خوئي، تبريزي، زنجاني، وحید: در حاصل شدن ترتيب كافي است.

گلپايگاني، صافي: مسأله 1388- اگر يك نماز ظهر و يك نمازعشا يا يك نماز عصر و يك نماز عشا از او قضا شود و نداند كدام اول قضا شده است. و بخواهد احتياط نمايد ، بايد طوري آنها را بخواند كه يقين كند به ترتيب بجا آورده است، مثلاً اگر يك نماز ظهر و يك نماز عشا از او قضا شده و اولي آنها را نمي داند بايد اول يك نماز ظهر، بعد يك نماز عشا دوباره يك نماز ظهر، يا اول يك نماز عشا بعد يك نماز ظهر دوباره يك نماز عشا بخواند.

. خوئي، تبريزي: بهتر آن است (زنجاني: احتياط مستحبّ آن است) كه طوري آنها را بخواند كه يقين كند به ترتيب بجا آورده است، مثلاً اگر يك نماز ظهر، و يك نماز عشا از او قضا شده و اولي آنها را نمي داند، اول يك نماز ظهر، بعد از آن يك نماز عشا دوباره يك نماز ظهر بخواند يا اول يك نماز عشا بعد يك نماز ظهر دوباره يك نماز عشا بخواند.

.وحید: احتیاط مستحب آن است که طوری آنها را بخواند که ترتیب حاصل شود و برای یقین به حصول ترتیب –مثلا اگر یک نماز ظهر و یک نماز عشا از او قضا شده و اولی آنها را نمی داند- می تواند اول یک نماز ظهر و بعداز آن یک نماز عشا و دوباره یک نماز ظهر بخواند یا اول یک نماز عشا و بعد یک نماز ظهر دوباره یک نماز عشا بخواند.

بهجت: مسأله 1122- اگر نمازظهر و عصر از او قضا شده ولي نمي داند از يك روز بوده يا از دو روز و نمي داند كدام زودتر قضا شده، مي تواند دو نماز چهار ركعتي بخواند، چهار ركعت اول به قصد نمازي كه اول فوت شده و چهار ركعت دوم به قصد نماز دوم.

مسأله 1378- اگر كسي كه نمازهايي از او قضا شده مي داند كدام يك جلوتر قضا شده احتياط مستحب آن است كه به ترتيب قضا كند1، و آنچه اول قضا شده اول بخواند  و دومي را بعد و همين طور.

اين مسأله در بقيه رساله ها  نيست.

1- اراكي: بايد به ترتيب قضا كند...

نوري، مظاهری: بهتر آن است كه به ترتيب قضا كند،(نوری: هرچند رعايت ترتيب واجب نيست.)

فاضل: رجوع کنید به ذیل مسأله 1375.

مسأله 1379- اگر براي ميتي مي خواهند نماز قضا بدهند1 و مي دانند كه آن ميت ترتيب قضا شدن را مي دانسته باز لازم نيست طوري قضا را بجا  بياورند كه ترتيب حاصل شود2.

1- فاضل: و ورثه علم به ترتيب نمازهاي فوت شده داشته باشند، بنابراحتياط لازم است ترتيب رعايت شود و بنابراين صحيح نيست براي ميت چند نفر را در يك وقت براي نماز اجير نمود و لازم است براي هر يك از آنها وقتي را معين نمود و اگر ترتيب قضا شدن را نمي دانند اين شرط لازم نيست.

2- اراكي: بايد طوري قضا را بجا بياورند كه ترتيب حاصل شود.

نوري: بهتر آن است طوري قضا را بجا آورند كه ترتيب حاصل شود هر چند لازم نيست.

خوئي، گلپايگاني، تبريزي، سيستاني، وحید، صافي، بهجت، زنجانی، مکارم، سبحانی، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1543.

مسأله 1380- اگر براي ميتي كه در مسأله پيش گفته شد بخواهند چند نفر را اجير كنند كه نماز بخوانند لازم نيست براي آنها وقت مرتب معين كنند كه با هم شروع نكنند در عمل1.

اين مسأله در بقيه رساله ها  نيست.

1- اراكي: بايد براي آنها وقت مرتب معين كنند كه با هم شروع نكنند.

فاضل: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1379.

مسأله 1381- اگر بدانند كه ميت ترتيب قضا شدن را نمي دانسته يا ندانند كه مي دانسته1 لازم نيست به ترتيب براي او قضا بجا بياورند2.

اين مسأله در بقيه رساله ها  نيست.

1- نوري: ندانند كه مي دانسته يا نه يا بدانند كه مي دانسته...

2- اراكي: بايد به تفصيلي كه در مسأله [1377] گفته شد، طوري نمازهاي او را قضا كنند كه يقين به مراعات ترتيب حاصل شود.

مسأله 1382- در مسأله پيش اگر بخواهند چند نفر را براي بجا آوردن نماز ميت اجير كنند لازم نيست وقت معين كنند و مي توانند همه با هم شروع به قضا كنند.

اين مسأله به جز در رساله آیت الله مظاهری در بقيه رساله ها  نيست.

فاضل: رجوع کنید به ذیل مسأله 1379.

مسأله 1383- كسي كه چند نماز از او قضا شده و شمارنده آنها را نمي داند1 مثلاً نمي داند  چهار تا بوده يا پنج تا، چنانچه مقدار كمتر را بخواند كافي است2 و همچنين اگر شماره آنها را مي دانسته و فراموش كرده اگر مقدار كمتر را بخواند كفايت مي كند.

1- مكارم: مثلاً نمي داند دو نمازبوده يا سه نماز، كافي است مقدار كمتر را بخواند اما اگر قبلاً شماره آنها را مي دانسته، ولي بواسطه سهل انگاري فراموش كرده، احتياط واجب آن است كه مقدار بيشتر را بخواند.

2- مظاهری: [پایان مسأله].

فاضل: لكن احتياط واجب آن است چنانچه شماره آنها را قبلاً مي دانسته و بعد فراموش نموده مقدار زيادتر را بخواند.

بهجت: چنانچه براي او مشكل نيست و عسر وحرج در كار نباشد، لازم است آنقدر نماز بخواند تا علم پيدا كند به مقدار نمازهاي قضا شده يا اينكه بيشتر نماز قضا خوانده است  و اگر تحصیل علم ممکن نیست به مقداری که اطمینان پیدا کند  نماز بخواند و اگر آن هم نشد به قدري كه گمان پيدا كرد، و اين احتياطات، در صورتي است كه مي داند يا احتمال مي دهد كه سابقاً مقدار آنها را مي دانسته و الا فقط به قدري كه يقين دارد نماز بخواند و در مورد مقدار بيشتر، احتياط كردن خوب است ولي ظاهر اين است كه لازم نيست.

*****

گلپايگاني، خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني، صافي، سبحانی: مسأله- كسي كه مثلاً چند نماز صبح يا چند نماز ظهر از او قضا شده و شماره آنها را نمي داند. مثلاً نمي داند كه سه يا چهار يا پنج نماز بوده، چنانچه مقدار كمتر را بخواند كافي است* . ولي. بهتر آن است كه به قدري نماز بخواند كه يقين كند تمام آنها را خوانده است مثلاً اگر فراموش كرده كه چند نماز صبح از او قضا شده است و يقين دارد كه بيشتر از ده نماز نبوده (خوئي، تبريزي، سيستاني، سبحانی: احتياطاً) ده نماز صبح بخواند.

.خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید، سبحانی: يا فراموش كرده،..

*زنجاني: و احتياط مستحبّ آن است كه مقدار بيشتر را بخواند، بخصوص اگر شماره آنها را مي دانسته و فراموش كرده، مثلاً اگر فراموش كرده كه چند نماز صبح از او قضا شده و يقين دارد كه بيشتر از ده نبوده، به احتياط مستحب ده نماز صبح بخواند.

* وحید: ولی احتیاط مستحب این است که به قدری نماز بخواند که یقین کند تمام آنها را خوانده است مخصوصا در صورتی که یقین به مقدار داشته باشد. و بعد از آن مقدار را فراموش کرده باشد .

.  گلپايگاني، صافي: ولي اگر شماره آنها را مي دانسته و فراموش كرده...

مسأله 1384- كسي كه نماز قضا از همين روز يا روزهاي پيش دارد مي تواند قبل از خواندن نمازي كه قضا شده نماز ادايي را بخواند و لازم نيست نماز قضا را جلو بيندازد1.

1- بهجت: گرچه مطابق احتياط است.

*****

گلپايگاني، خوئي، تبريزي، صافي، وحید، سیستانی، سبحانی: مسأله- كسي كه فقط يك نماز قضا از روزهاي پيش دارد، بنابراحتياط مستحب اگر ممكن است بايد اول آن را بخواند. بعد مشغول نماز آن روز شود. و نيز اگر از روزهاي پيش نماز قضا ندارد ولي يك نماز يا بيشتر از همان روز از او قضا شده است، در صورتي كه ممكن باشد بنابراحتياط مستحبّ *نماز قضاي آن روز را پيش از نماز ادا بخواند.

.خوئی، تبریزی: بهتر است اگر ممکن است اول آن را بخواند...

. سیستانی: بهتر این است که اگر وقت فضیلت نماز آن روز فوت نمی شود  اول آن را بخواند...

.وحید: احتیاط مستحب این است که در صورت امکان اوّل آن را بخواند...

.سبحانی: احتیاط واجب آن است که اوّل آن را بخواند...

* خوئی، تبریزی: بهتر است ...

* سیستانی: در صورتی که وقت فضیلت آن نماز فوت نمی شود بهتر این است ...

* وحید: مستحب است که در صورت امکان نماز قضای آن روز را پیش از نماز ادا بخواند و در هر دو صورت، اگر وقت فضیلت نماز یومیه فوت می شود ، بهتر آن است که نماز یومیه را مقدم بدارد.

* سبحانی: احتیاط واجب آن است که نماز قضای ان روز را پیش از نماز ادا بخواند مگر این که وقت تنگ باشد در این صورت فقط نماز ادا بخواند.

فاضل: مسأله- كسي كه نماز قضاي روزي كه مي خواهد نماز ادا را بخواند بر او واجب باشد احتياط واجب، تقديم نماز قضاء بر نماز اداء همان روز است.

زنجاني: مسأله- كسي كه فقط يك نماز قضا از روزهاي پيش دارد  بنابراحتياط اگر ممكن است اول آن را بخواند، بعد مشغول نماز آن روز شود و نيز اگر يك نماز يا بيشتر از همان روز از او قضا شده است ، در صورتي كه ممكن باشد بنابر احتياط نماز قضاي آن روز را پيش از نماز ادا بخواند.

مكارم: مسأله- كسي كه نماز قضا از روزهاي پيش بر ذمه دارد مي تواند قبل از خواندن نماز قضا به نماز اداي روزانه مشغول شود، مگر آن كه يك بار يا دو نماز قبل از آن باشد كه بنابراحتياط واجب بايد قبلاً بجا آورد.

مسأله 1385- كسي كه مي داند يك نماز چهار ركعتي نخوانده و نمي داند نماز ظهر است يا عصر است يا عشا1، اگر يك نماز چهار ركعتي بخواند به نيت قضاي نمازي كه نخوانده، كافي است2.

اين مسأله در رساله آيات عظام فاضل و سبحانی نيست

1- خوئي، سيستاني،تبريزي، وحید: نمي داند نماز ظهر است يا نماز عشاء...

گلپايگاني، صافي، زنجاني: نمي داند نماز ظهر است يا نماز عصر...

2- خوئي، تبريزي، سيستاني، مکارم: و نسبت به جهر و اخفات مخير مي باشد.

زنجاني: و همچنين است حكم كسي كه مي داند يك نماز چهار ركعتي نخوانده ولي نمي داند مثلاً نماز ظهر است يا نماز عشا و ظاهراً مي تواند حمد و سوره نماز را بلند يا آهسته بخواند.

وحید: وهمچنین است اگر نداند نمازی که نخوانده ظهر است یا عشا در این صورت نسبت به جهر و اخفات مخیر می باشد.

مسائل اختصاصي

گلپايگاني، صافي: مسأله 1390- كسي كه پنج نماز پشت سر هم ازاو قضا شده و نمي داند اولي آنها كدام است و بخواهد احتياطاً مراعات ترتيب را نمايد، بايد نه نماز به ترتيب بخواند مثلاً از نماز صبح شروع كند و بعد از آن كه ظهر و عصر و مغرب و عشا را خواند، دو مرتبه نمازصبح و ظهر و عصر و مغرب را بخواند و اگر شش نماز پشت سر هم از او قضا شده و اولي آنها را نمي داند، بايد ده نماز را به ترتيب قضا كند و همين طور براي هر يك نمازي كه به نمازهاي قضاي او اضافه مي شود در صورتي كه پشت سر هم قضا شده باشد، بايد يك نماز به مقداري كه گفته شد اضافه نمايد مثلاً اگر هفت نماز او قضا شده و اولي آنها را نمي داند بايد يازده نماز را به ترتيب بجا آورد.

خوئي، تبريزي: مسأله 1390-  وحید: مسأله 1389- كسي كه پنج نماز پشت سر هم از او قضا شده و نمي داند اولي آنها كدام است چنانچه نه نماز به ترتيب بخواند مثلاً از نمازصبح شروع كند و بعد از آن كه ظهر و عصر و مغرب و عشا را خواند، دو مرتبه نماز صبح و ظهر و عصر و مغرب را بخواند، يقين به ترتيب حاصل نموده است.(وحید: واگر شش نماز پشت سر هم از او قضا شده واولی آن را نمی داند برای یقین به حصول ترتیب ده نماز به ترتیب قضا کند و همین طور برای هر یک نمازی که به نمازهای قضای او اضافه می شود در صورتی که پشت سر هم قضا شده باشد یک نماز بر مقداری که گفته شد  اضافه نماید تا یقین به حصول طهارت پیدا شود.)

زنجاني: مسأله 1390- كسي كه چند نماز پشت  سرهم  از او قضا شده و نمي داند اولي كدام است، اگر يك بار تمام آن نماز ها را بخواند و بار ديگر نماز ها را به همان ترتيب – به غير از نماز آخري-  بخواند ترتيب يقيناً حاصل مي شود، مثلاً كسي كه پنج نماز پشت سر هم از او قضا شده و نمي داند اولي آنها كدام است، چنانچه نه نماز به ترتيب بخواند، مثلاً از نماز صبح شروع كند و بعد از آن كه ظهر و عصر و مغرب و عشا را خواند، دو مرتبه نماز صبح و ظهر و عصر و مغرب را بخواند  يقين به ترتيب حاصل نموده است.

گلپايگاني، صافي: مسأله 1391- كسي كه مي داند نمازهاي پنج گانه او هر كدام از يك روز قضا شده و ترتيب آنها را نمي داند چنانچه نماز يك شبانه روز را بجاآورد كافي است ولي اگر بخواهد احتياط كند (گلپايگاني: بايد پنج شبانه روز نماز بخواند و اگر شش نماز از شش روز از او قضا شده) بايد شش شبانه روز نماز بخواند و همچنين براي هر نمازي كه به نمازهاي قضاي او اضافه شود، بايد يك روز بيشتر بخواند تا يقين كند به ترتيبي كه قضا شده بجا آورده است، مثلاً اگر هفت نماز از هفت روز نخوانده باشد، بايد هفت شبانه روز قضا نمايد.

خوئي، تبريزي: مسأله 1391-  وحید: مسأله 1390- كسي كه مي داند نمازهاي پنجگانه او هر كدام از يك روز قضا شده و ترتيب آنها را نمي داند،  بهتر این است که پنج  پنج شبانه روز نماز بخواند، و اگرشش نماز از شش روز از او قضا شده، نمازشش شبانه روز را بخواند و همچنين براي هر نمازي كه به نمازهاي قضاي او اضافه شود، يك شبانه روز بيشتر بخواند . تا  يقين مي كند به ترتيبي كه قضا شده بجا آورده است،  مثلا اگر هفت نماز از هفت روز را نخوانده باشد نماز هفت شبانه روز را قضا نماید.

. وحید: و به این کیفیت یقین پیدا می کند که به ترتیبی که  قضا شده بجا آورده است مثلا اگر هفت نماز از هفت روز  نخوانده باشد نماز هفت شبانه روز را قضا نماید. و کفایت می کند برای هر روزی اگر در حضر و آنچه در حکم آن است فوت شده باشد ، یک نماز دو رکعتی و یک نماز سه رکعتی. و یک نماز چهار رکعتی مردد بین ظهر و عصر و عشا، بجا آورد و اگر در سفر فوت شده باشد یک نماز دو رکعتی مردد بین نماز صبح و ظهر و عصر و عشا و یک نماز سه رکعتی بجا آورد.

زنجانی مساله -1391: کسی که میداند نمازهای پنجگانه اوهرکدام ازیک روز قضاشده وترتیب آنها رانمیداندبرای رعایت ترتیب میتواند پنج شبانه روز نماز بخواند واگرشش نمازازشش روز او قضا شده می تواند برای رعایت ترتیب شش شبانه روز نماز بخواند و همچنین برای هر نمازی که به نمازهای قضای او اضافه شود می تواند یک شبانه روز بیشتر بخواند.و یقین می کند به ترتیبی که قضا شده بجا آورده است البته با کمتر از مقدارهای ذکر شده نیز می توان ترتیب را رعایت کرد به گونه ای که در اینجا مجال توضیح آن نیست.

خوئي، گلپايگاني، صافي، تبريزي، زنجاني: مسأله 1394- سيستاني: مسأله 1366-  وحید: مسأله- 1393- سبحانی: مسأله 1083- اگر دربين نماز يادش بيايد كه يك نماز يا بيشتر از همان روز از او قضا شده، يا فقط يك نماز قضا از روزهاي پيش دارد چنانچه وقت وسعت دارد و ممكن است نيت را به نماز قضا برگرداند (بهتر اين است كه نيت نماز قضا كند،.)  مثلاً اگر در نماز ظهر پيش از ركوع ركعت سوم* يادش بيايد كه نماز صبح آن روز قضا شده در صورتي كه وقت نماز ظهر*تنگ نباشد، (گلپايگاني، صافي: مي تواند) نيت را به نماز صبح برگرداند و آن را دو ركعتي تمام كند بعد نماز ظهر را بخواند، ولي اگر وقت تنگ است. يا نمي تواند نيت را به نماز قضا برگرداند ، مثلاً در ركوع ركعت سوم نماز ظهر يادش بيايد كه نماز صبح را نخوانده، چون اگر بخواهد نيت نماز صبح كند يك ركوع كه ركن است زياد مي شود نبايد نيت را به قضاي صبح برگرداند.

. سيستاني: اگر وقت فضيلت نماز آن روز فوت نمي شود...

. گلپايگاني، صافي: مي تواند نيت نماز قضا كند...

. وحید: احتیاط مستحب این است که نیت نماز قضا کند...

. [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله سبحانی نیست].

* گلپايگاني، صافي: پيش از تمام شدن ركعت دوم...

* سيستاني: وقت فضيلت نماز ظهر...

.  سيستاني: اگر وقت فضيلت تنگ است...

بهجت: مسأله 1126- كسي كه مي داند يكي از نمازهاي پنج گانه از او فوت شده و نمي داند كدام بوده، كافي است يك نماز صبح و يك مغرب و يك چهار ركعتي به قصد ما في الذمّه بخواند. و در بلند يا آهسته خواندن آن، مخير است. و اگر مسافر بوده، كافي است يك مغرب و يك دو ركعتي به قصد ما في الذمّه بخواند.

مسأله 1386- اگر از روزهاي گذشته نمازهاي قضا دارد و يك نماز يا بيشتر هم از همان روز از او قضا شده1 اگر چه لازم نيست نمازهاي قضا را پيش از نماز ادا بخواند حتي اگر چه وقت داشته باشد و ترتيب بين نمازهاي قضا را هم بداند، ولي احتياط استحبابي آن است كه نماز هاي قضا، مخصوصاً نماز قضاي همان روز را پيش از نماز ادا بخواند2.

اين مسأله دررساله آيات عظام: فاضل ، سبحانی و مظاهری  نيست.

1- گلپايگاني، خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید، بهجت، صافي، زنجاني، نوري: چنانچه براي قضاي تمام آنها وقت ندارد يا نمي خواهد همه را در آن روز بخواند مستحب است (زنجاني: احتياط آن است  كه) نماز قضاي آن روز را پيش از نماز ادا بخواند. و بهتر اين است (گلپايگاني، زنجاني،وحید، صافي: احتياط مستحب آن است ) كه بعد از خواندن قضاي نمازهاي سابق دوباره نماز قضايي را كه در آن روز پيش از نماز ادا خوانده بجا آورد

. سيستاني: [پايان مسأله]

. بهجت: بلكه مطابق احتياط است.

. نوري: اگر چه ترتيب بين قضاها را مي داند.

2- اراكي: ولي بايد بعد از خواندن قضاي نمازهاي سابق دوباره نماز قضايي را كه در آن روز پيش از نماز ادا خوانده بجا آورد.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1384.

مسأله 1387- تا انسان زنده است اگر چه از خواندن نماز قضاهاي خود عاجز باشد، ديگري نمي تواند نمازهاي او را قضا نمايد.

اين مسأله در رساله آيات عظام بهجت و سبحانی نيست.

مسأله 1388- نماز قضا را1 با جماعت مي شود خواند2، چه نماز امام جماعت ادا باشد يا قضا3؛ و لازم نيست هر دو يك نماز را بخوانند4 مثلاً اگر نماز قضاي صبح را با نماز ظهر يا عصر امام بخوانداشكال ندارد.

1-  مظاهری: چه یقینی باشد و چه احتیاطی...

2- سبحانی: به شرط اینکه نماز قضا بر ذمه امام قطعی باشد...

3-  مظاهری:  وچه قضا یقینی باشد یا  احتیاطی...

4- مكارم: احتياط مستحبّ اين است كه هر دو يك نماز را بخوانند مثلاً قضاي نماز ظهر را بايد با نماز ظهر بخواند و نماز قضاي عصر را با نماز عصر.

مسأله اختصاصي

بهجت: مسأله 1129- نمازهاي مستحبي كه وقت خاص دارند، درصورت ترك، قضاي آنها مستحب است ولي اگر در اثر بيماري فوت شد، استحباب قضا، تأكد ندارد، و اگر نمازهاي مستحبي فوت شده را قضا نكرد، مستحبّ است براي هر نماز فوت شده يك مد طعام صدقه بدهد.

مسأله 1389- مستحبّ است بچه مميز يعني بچه اي كه خوب و بد را مي فهمد به نماز خواندن و عبادتهاي ديگر عادت دهند1، بلكه مستحبّ است او را به قضاي نمازها هم وادار نمايند2.

اين مسأله دررساله آيت الله بهجت نيست

1-سبحانی:  [پایان مسأله]

2-  مكارم: (البته نباید اين كار به صورتي انجام گيرد كه موجب ناراحتي و بيزاري او از نماز گردد).

*****

گلپايگاني: مسأله- مستحب است اطفال مميز را به خواندن نمازهاي واجب و نوافل تمرين و عادت دهند، بلكه مستحبّ است آنان را به قضاي نماز هم وادار نمايند و همچنين مستحب است تمرين و عادت دادن آنان بر هر عبادت و عمل صالح و خلق وروش نيك. و واجب است بر اولياء اطفال كه آنان را از هر كاري كه باعث ضرر بر خودشان و يا ديگران باشد، جلوگيري كنند و از هر كاري كه شارع مقدس وجود آن را در خارج منع فرموده، مثل زنا، لواط، غيبت و غنا واجب است اطفال را جلوگيري كرد.. و حرام است آنان را در مدارس ، تحت تعليم معلمين فاسق و بي ايمان، كه سبب فساد اخلاق و عقيده اطفال مي شوند، بگذارند، بلكه باید مخصوصاً در اين زمان مسلمانان كمال مراقبت و مواظبت را بنمايند و تا كاملاً از وضع كودكستان ، دبستان و دبيرستان از هر جهت مطمئن نشده اند از فرستادن فرزندان معصوم خود به اين گونه مراكز خودداري كنند و وزر و وبال فساد عقيده اولاد، بلكه اولاد اولاد خود را تا روز قيامت به گردن نگيرند.

. صافي: از هر كاري كه شارع مقدس، وجود آن را در خارج منع فرموده، مثل زنا، لواط و دزدي واجب است اطفال را جلوگيري كرد، و مخصوصاً در آموزش و پرورش آنها نظارت كامل داشته باشند، كه زير نظر معلمان صالح و متعهد باشند و آنها را به كودكستان ، دبستان و دبيرستانهايي كه از هر جهت مورد اعتماد باشند، بفرستند، و حتي حسن انتخاب نام براي فرزندان خود را رعايت نمايند و عقيده اولاد، بلكه اولاد اولاد خود را تا روز قيامت به گردن نگيرند.