رابطه والدین با فرزندان و فرزندان با یکدیگر-آیت الله العظمی بهجت (قدس سره)

دست مزد همسر و فرزندان

472. آیا فرزندان در صورت کار در خانه مى توانند ادعاى دست مزد یا سود کنند؟

پاسخ: در این جهت مثل سایرین هستند.

نذر گذاشتن دو اسم براى فرزند

سؤال 473. پدرى براى نام گذارى فرزندش، اسمى را نذر کرده و مادر، نام دیگرى را نذر نموده است، در این رابطه چه دستور مى دهید؟

پاسخ: تا ممکن است هر دو نام را بر فرزند بگذارند، هر چند یکى اسم و دیگرى لقب او باشد، یا یکى اسم معروف و دیگرى غیر معروف باشد.

تکلیف پدر از جهت تعلیم

سؤال 474. آیا بر پدر واجب است خواندن و نوشتن را به فرزندان خود یاد دهد؟

پاسخ: واجب نیست.

تعارض کار پدر با وقت نماز فرزند

سؤال475. اگر موقع نماز، پدرى با پسرش کار داشته باشد، وظیفه ى پسر چیست؟

پاسخ: اگر وقت نماز اندک باشد، نماز مقدم است.

رفتار فرزندان با والدین خلاف کار خود

سؤال476. آیا براى جلوگیرى والدین از خلافى که مکرر انجام مى دهند و با هیچ راهى هم قانع نمى شوند، مى توان با خشونت با آن ها رفتار کرد؟

پاسخ: اگر کار حرام انجام مى دهند و اگر احتمال تأثیر عقلایى در خشونت مى دهد، آن را به دیگرى واگذار کند، به طورى که متوجّه نشوند.

مسؤولیت فرزند در قبال غذاى حرام پدر

سؤال477. آیا فرزند در برابر غذاى حرامى که پدر به خانه مى آورد، مسؤولیت دارد؟

پاسخ: علاوه بر نهى ازمنکر اگر عین حرام است، حق استفاده از آن غذا را ندارد، به خلاف این که به نحو متعارف به ذمه خریده باشد.

روزه مستحبى فرزند بدون اطلاع و رضایت والدین

سؤال478. آیا بدون اطلاع پدر و مادر روزه مستحبى گرفتن، درست است، در حالى که اگر خبر داشته باشند، ممکن است راضى نباشند؟

پاسخ: به مسأله ى 1369 رساله رجوع شود.

رفتن به سینما بدون اذن پدر

سؤال479. آیا رفتن به سینما بدون اجازه ى پدر، اشکال ندارد؟

پاسخ: به نحو مطلق جایز نیست.

اجازه والدین در اهداى خون

سؤال480. آیا در اهداى خون، اجازه ى پدر و مادر شرط است؟

پاسخ: خیر.

ترک رابطه با مادر

سؤال481. آیا قطع رابطه با مادر جهت افعال و رفتار آزار دهنده مادر، جایز است؟

پاسخ: خیر، جایز نیست.

بخشش تمام اموال پدر به یک فرزند

سؤال482. آیا پدر حق دارد تمام اموالش را به یکى از فرزندانش ببخشد، و یا ملک مشاع خود با فرزندانش را بفروشد؟

پاسخ: بله، در صورت اوّل حق دارد، البته رعایت مساوات بین اولاد مستحب است؛ و اما در صورت دوم، اگر فرزند بالغ رشید است، تنها سهم مشاع خود را مى تواند بفروشد.

وظیفه فرزند در قبال والدین غیبت کننده

سؤال483. هنگامى که پدر و مادر غیبت شخصى را مى نمایند، وظیفه فرزند در برخورد با والدین چیست؟

پاسخ: آن ها را منع کند و اگر ادامه دادند، فرزند باید به وظیفه ى خود مثل سایر موارد تحقق غیبت رفتار کند، هم چون دفاع از فرد غیبت شونده و ترک مجلس غیبت و مانند آن.

واجب النفقه بودن پدر

سؤال484. پدرى مادر پسرش را با ظلم و ستم مطلّقه و با زنى دیگر ازدواج مى کند و پسر زن مطلّقه را تا سن چهارده سالگى نگه مى دارد و پس از آن براى کارگرى در مغازه ها مى گذارد. اما خداى متعال به فرزند مذکور علم و تقوى عطا نمود، علاوه بر آبرو و وجهه اجتماعى، مایحتاج زندگى هم مرحمت فرمود. پدر مذکور ثروتش را به پسر زن دوّمى مى بخشد. اکنون که درمانده و پیر شده و آن ها پس از قبضه کردن ثروتش به او اعتنایى نمى کنند، مى خواهد به پسر زن مطلّقه اش تحمیل شود و مخارجش را از او بگیرد. آیا چنین شخصى درباره چنین پدر ستم کارى باز هم مسؤولیتى دارد؟

پاسخ: پدر واجب النفقه ى فرزندان است و در صورت فقر پدر و تمکّن فرزند بین فرزندان همسر اوّل یا دوّم، فرقى نمى کند.

اجازه پدر جهت شرکت در مراسم معنوى ـ فرهنگى

سؤال485. آیا اذن پدر براى دانشجویان در مورد رفتن به نماز جمعه و جماعات و کلاس هاى تفریحى لازم است؟

پاسخ: اجازه لازم نیست، ولى باید سبب ایذا پدر نشود.

موارد جواز مخالفت با والدین

سؤال486. در چه صورتى مخالفت با پدر و مادر جایز است؟

پاسخ: در صورتى که موافقت با آنان با فعل واجب یا ترک حرامى منافات داشته باشد.

تهیه جهیزیه دختر توسط پدر

سؤال487. آیا تهیه جهیزیه بر پدر واجب است؟

پاسخ: خیر، واجب نیست.

مرز اطاعت از والدین

سؤال488. اطاعت از پدر و مادر، تا چه اندازه لازم است؟

پاسخ: تا حدى که برخلاف حرام و واجب نباشد، مطلقا اطاعت از آن ها مطلوب است، ولى حدّ لزوم اطاعت از آن ها، در جایى است که مخالفت با آن ها سبب ایذاى آن ها شود.

اجازه پدر براى خروج دختر از خانه

سؤال489. آیا براى بیرون رفتن از خانه، اجازه پدر براى دختر لازم است؟

پاسخ: احتیاطا اجازه بگیرد.

پرستارى از پدر

سؤال490. آیا پرستارى پدر در صورت نیاز، بر اولاد الزامى است؟

پاسخ: الزام دارد که اسباب اذیّت فراهم نشود.

تنبیه برادر یا خواهر توسط برادر دیگرى

سؤال491. آیا برادر حق دارد که برادر یا خواهر خود را تنبیه کند؟

پاسخ: اگر مورد از موارد جواز تنبیه است، باید با اذن از پدر باشد و به حدّ لزوم دیه هم نرسد.

احراز حلال زادگى بچه شیرخوارگاه

سؤال492. بچه اى که از جاهایى مانند شیرخوارگاه، به فرزندى قبول مى شود، چگونه مى توان به حلال زاده بودن او پى برد؟

پاسخ: تا علم بر خلاف نباشد، حمل بر حلال زادگى مى شود.

وابستگى فرزندى که از تلقیح مصنوعى به وجود آمده است

سؤال493. فرزندى که با استفاده از تلقیح مصنوعى در دستگاه، پرورش یافته متعلق به کیست؟

پاسخ: متعلق به صاحب نطفه و صاحب تخمک است.

حضانت فرزندان پس از طلاق

سؤال494. در صورت طلاق والدین، بر اساس چه شرایط و مصالحى حضانت فرزندان به یکى از آن دو سپرده مى شود؟ اگر حضانت به مادر سپرده شود، آیا بر شوهر لازم است که نفقه فرزندان را بدهد؟ حضانت فرزندان تا چه سنى بر عهده ى والدین است؟

پاسخ: در این رابطه به مسایل 1985 تا 1987 رساله رجوع شود، ولى نفقه ى آن ها بر پدر واجب است و تا حدى که به حدّ بلوغ و رشد نرسیده اند، حضانت آن ها بر پدر و مادر است.

اجازه زنى که در عقد است

سؤال495. خانمى که عقد کرده، ولى به خانه ى شوهر نرفته، به اجازه ى پدر و مادر نیاز دارد یا اجازه ى شوهر کافى است؟

پاسخ: اجازه ى شوهر کافى است.

حضانت فرزندان نامشروع

سؤال496. حضانت فرزندانى که از طریق نامشروع به دنیا مى آیند، بر عهده ى چه کسى مى باشد؟

پاسخ: بنابر جریان احکام ولد ـ مگر آن چه به دلیل خارج شده ـ مثل دیگران است.

واگذارى حضانت فرزندان

سؤال497. اگر زن و شوهر بعد از جدایى، حق حضانت فرزندانشان را به دیگرى یا شخص ثالثى واگذار کنند، آیا بلافاصله بعد از واگذارى یا بعد از گذشت مدتى، مى توانند از حرف خود بازگردند؟

پاسخ: اگر این واگذارى در قبال وجهى نبوده، مى توانند از آن برگردند ولى اگر در قبال گرفتن وجهى به صلح و مثل آن باشد، ممکن است گفته شود حکم آن عقد را دارد و هم چنین اگر شرط ضمن عقدى لازم ـ به عنوان صرف نظر نمودن از حق حضانت ـ شده باشد، رعایت آن شرط لازم است.

انتقال حضانت به زوج

سؤال498. زوجه اى علاوه بر بذل تمام یا مقدارى از مهریه، حضانت بدون نفقه یا با نفقه ى فرزندان دختر بالاتر از هفت سال خود را به عهده مى گیرد؛ ولى بعد از طلاق از حضانت و نگهدارى اطفال امتناع مى ورزد. در این مورد آیا دادگاه مى تواند زوجه را به حضانت از فرزندان دختر الزام کند و یا این که حضانت به زوج منتقل مى شود؟

پاسخ: به زوج منتقل مى شود.

ممانعت ولىّ قهرى از حضانت مادر

سؤال499. آیا ولىّ قهرى اطفال بعد از فوت پدر آن ها مى تواند از حضانت آن ها توسّط مادرشان به علّت ازدواج بعدى مادر و یا هر علّت دیگر ممانعت به عمل آورد؟

پاسخ: در صورت وفات پدر، حضانت مخصوص مادر است؛ اما در صورت ازدواج او تأمل است، احتیاط در رعایت رضایت صاحب حقى است که حق او از حق پدر و مادر متأخر است.

مشقت زیاد در حقّ حضانت

سؤال500. آیا اگر عمل به حقّ الحضانه، مستلزم عسرو حرج فوق العاده نسبت به دیگرى باشد ـ مثل این که گرفتن فرزند از مادر بعد از دو سال و ردّ به پدر باعث مشقّت خوف عقلایى خطرناک و غیر قابل تحمّل براى مادر باشد، که این مشقّت اضافه بر اصل مشقّت فراق است که معمولاً متوجّه مادر مى شود ـ و یا عمل به حقّ الحضانه باعث فساد و انحراف اخلاقى و تربیتى کودک باشد، در این صورت باز حقّ حضانت ثابت است یا به حکم حرج و فساد ساقط مى شود؟

پاسخ: در فرض سؤال، حقّ حضانت ساقط است.

مطالبه ى اجرت در قبال حضانت

سؤال501. پس از فوت پدر، آیا مادر در قبال حضانت فرزندان صغیر مى تواند از جدّ پدرى مطالبه ى اجرت کند؟

پاسخ: اگر حضانت بر او باشد، مشکل است.

حاملگى از طریق نامشروع

سؤال502. دختر و پسرى رابطه ى نامشروع داشته اند و دخول نشده ولى پس از خروج منى از مرد، رحم زن جذب کرده و دختر حامله شده است پس از آن، این دو با هم ازدواج کرده اند. آیا فرزند ولدالزّناست یا ملحق به ابوین است؟

پاسخ: ولد از فعل حرام است؛ ولى ملحق به آن ها است.

بچه دار شدن مرد عقیم

سؤال503. زنى که شوهرش ـ به اتّفاق نظر دکترها ـ عقیم است، در اثر زنا حامله شده و زانى منکر ولد است. آیا به قاعده الولد للفراش، ولد ملحق به زوج است؟

پاسخ: تا وقتى امکان لحوق به زوج هست، ملحق به زوج است.

نحوه ى اثبات ولد بودن

سؤال504. شخصى بچّه اى سر راهى را بزرگ مى کند، بعد از مدّتى زن و مردى آمده و اظهار مى دارند که کودک بچه ى آن ها بوده است و آن فرد انکار مى کند. آیا مى توان بدون بیّنه کودک را گرفته و به زن و مرد مدّعى داد؟

پاسخ: ولد بودن با بیّنه ثابت مى شود و هم چنین با استفاضه و با علم و اطمینان کسى که مکلّف به ترتیب اثر شخصى بر آن است و هم چنین به اقرار بدون منازع با تفصیلى که در محل خود، ذکر گردیده است.

ولد شبهه

سؤال505. آیا ولد شبهه یا ولد زنا با سایر اولاد، از نظر محرم و نامحرمى و توارث فرق دارند؟

پاسخ: احکام محرمیّت به نسب در ولد شبهه و ولد زنا جارى است و محرمیّت به مصاهرت و توارث در ولد شبهه جارى است و محرمیّت به مصاهرت در ولد زنا مورد تأمّل و احتیاط است و توارث در ولد زنا منتفى است. (به مسأله ى 2263 رساله رجوع شود.)

فرزند زنى که مجبور به زنا شده

سؤال506. مردى با یکى از محارم نسبى خویش عنفا زنا کرده است، آیا فرزند متولد شده از آنان نسبت به مادر، ولد شبهه حساب مى شود یا خیر؟

پاسخ: لحوق ولد به زنى که با اکراه مجبور به زنا شده، خالى از وجه نیست.

بچه زنا زاده

سؤال507. بچّه اى که از زنا متولّد شده، آیا به زانى داده مى شود یا به زانیه؟

پاسخ: ظاهرا مثل بچّه هاى دیگر است، فقط در صورت اکراهِ یکى به زنا، ولد ملحق به مکرَه است شرعا، چنان چه گذشت.

جدا نمودن فرزند از مادر

سؤال508. گرفتن اولاد از مادر در اثر طلاق یا به نحو دیگرى ـ که حضانت با پدر است ـ در صورتى که مشقّت غیر قابل تحمّل براى مادر داشته باشد یا باعث عدم رشد روانى فرزند شود، یا هر دو در عُسر و حرج بیفتند، آیا پدر مى تواند فرزند را از مادر جدا کند؟

پاسخ: ادعاهاى ذکر شده مى تواند از طرفین باشد، ولى پدر با این که حقّ حضانت دارد، لکن به گونه اى نباید عمل کند که مادر به مشقّت زیاد و عُسر و حرج واقع شود و نباید مانع شود او را از زیارت و دیدار و اجتماع براى صله رحم، و دفع یا رفع عسر و ضرر، به فرستادن طفل یا آوردن او ممکن است و همین حکم در ایام حضانت مادر هم هست و اختلاف باید نزد حاکم شرع حلّ و فصل گردد.

فرزند خواندگى کودک سر راهى

سؤال509. اینجانب نوزادى را به عنوان فرزندى گرفته و او را حسین نام گذارى و به همین اسم شناسنامه گرفته ام، در صورتى که پدر و مادر کودک معلوم نیست، از نظر شرع مقدّس اسلام چه صورتى دارد؟

پاسخ: مانعى ندارد.

منظور از رعایت غبطه

سؤال510. آیا منظور از رعایت غبطه، غبطه ى واقعى است و یا آن چه که ولىّ، غبطه تصوّر مى کند، هر چند در حقیقت بر خلاف غبطه باشد، همان غبطه محسوب مى شود؟

پاسخ: میزان در تکلیف، احراز ولىّ است.

سرپرستى طفل غیر رشید پس از بلوغ

سؤال511. طفلى پس از بلوغ، رشید نشده است و نیاز به سرپرستى دارد، چه کسى سرپرست او است؟

پاسخ: سرپرستى او مربوط به ولىّ شرعى اوست و این غیر از حق حضانت است که تا پیش از بلوغ براى یکى از پدر یا مادر ثابت است.

تنبیه کودک

سؤال512. آیا مى توان بچه را براى یادگیرى تنبیه کرد؟

پاسخ: ولىّ او یا کسى که از ولىّ اجازه دارد مى تواند تا به حدّ واجب شدن دیه نرسد، تنبیه کند در محدوده ى ذکر شده در مسأله 1609 رساله.

اسم گذارى فرزند به اسم و کنیه ى پیامبر ـ صلّى اللّه علیه وآله وسلّم ـ

سؤال513. نهى وارد شده درباره این که اسم فردى به نام مقدس حضرت رسول ـ صلّى اللّه علیه وآله وسلّم ـ و کنیه اش کنیه آن حضرت ـ صلّى اللّه علیه وآله وسلّم ـ باشد، چه نوع نهى اى است؟

پاسخ: شاید نهى تنزیهى باشد.

خسارت کودک به دیگران

سؤال514. اگر کودکى که از دنیا رفته، در زمان حیات آسیبى به کسى وارد کرده است، آیا خانواده او باید از آن شخص حلالیت بطلبند؟

پاسخ: اگر آسیب مالى زده، از اموالِ آن کودک باید خسارت را بپردازد.

عقد حامل و حکم ولد

سؤال515. زنى را عقد کرده اند، پس از ازدواج معلوم شد که حامله است، حکم مسأله را بیان کرده و بفرمایید که ولد ملحق به کیست؟

پاسخ: اگر بین نزدیکى و زایمان حداقل شش ماه هلالى ـ که کم ترین مدت حمل است ـ فاصله شده باشد، نیز بیشتر از نه ماه فلاصله نشود، فرزندى که از زن متولد مى شود، ملحق به شوهر است