حقوق متقابل زن و شوهر-آیت الله العظمی بهجت (قدس سره)

اطاعت زن از شوهر

سؤال 176. اطاعت زن از شوهر در چه امورى واجب نیست؟

پاسخ: فقط در امر استمتاعات و خروج از منزل واجب است.

محدوده اطاعت از شوهر

سؤال 177. آیا اطاعت از شوهر در تمام امور حلال و شرعى واجب است یا فقط در مسایل مربوط به تمکین و مقاربت محدود مى شود؟

پاسخ: زنى که عقد دایم شده، نباید بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود و باید خود را براى هر لذتى که او مى خواهد تسلیم نماید و بدون عذر شرعى از نزدیکى کردن او جلوگیرى نکند.

گذشتن زن از حقوق خود

سؤال 178. در صورتى که در عقد ازدواج دایم، زوجه از حقوق خود تنازل کند (از حق مضاجعت، حق قسم، نفقه و ارث رفع ید کند)، آیا ازدواج صحیح است؟

پاسخ: اگر شرط فقط گذشتن از حق باشد نه شرط عدم استحقاق، عقد و شرط صحیح است وگرنه فقط عقد صحیح است.

نشوز زن

سؤال179. عدم اطاعت زن از مرد در چه مواردى نشوز محسوب مى گردد؟ در غیر این موارد آیا زن حق گرفتن نفقه را دارد؟

پاسخ: عدم اطاعت زن در مورد بیرون رفتن از خانه و بهره جنسى مرد از او نشوز محسوب شده و زن گناه کار است و حق غذا، لباس، منزل و هم خوابى ندارد؛ ولى مهر او از بین نمى رود.

خروج از منزل و صدق نشوز

سؤال180. اگر خانمى بدون رضایت و اجازه ى شوهر از منزل خارج شود، تکلیف او از لحاظ نماز و روزه چیست؟ آیا او ناشزه مى شود؟

پاسخ: ناشزه مى شود و در سفر با این خصوصیت، نمازش تمام و روزه اش واجب است.

عدم اذن براى انتقام

سؤال181. اگر مردى براى انتقام و اذیّت کردن زن خود به او اجازه ندهد که از منزل خارج شود، آیا زن باید اطاعت کند؟

پاسخ: تا وقتى که علم به رفع وجوب اطاعت از شوهر پیدا نکرده، باید اطاعت کند.

حقوق زن و شوهر قبل از عروسى

سؤال182. آیا احکام مربوط به حقوق زن و شوهر در مدت زمان عقد، قبل از عروسى آنان نیز جارى است؟

پاسخ: بله، جارى است.

اجازه زن در هر بار خروج از خانه

سؤال183. آیا زن هنگام خروج از خانه، در هر بار خروج باید از شوهر اجازه بگیرد یا اگر از قراینى بداند که شوهر راضى است، لازم نیست دوباره اجازه بگیرد؟

پاسخ: علم به رضایت شوهر کافى است، بنابراین اگر شوهر راضى است، خروج مانع ندارد. (جهت توضیح بیشتر به مسأله ى 18 از مسایل متفرقه رساله رجوع شود.)

اختلاف نظر بین پدر و شوهر

سؤال184. اگر در مسأله اى، زن ناچار باشد از بین نظرات پدر و شوهرش یکى را انتخاب کند، اطاعت کدام یک لازم است؟

پاسخ: اطاعت زن از شوهر، فقط در استمتاعات و خروج از خانه لازم است و هم چنین فقط ایذاى پدر حرام است، مثل مادر.

طلب اجرت در قبال کار در منزل

سؤال185. آیا زن مى تواند در قبال کارهایى که در منزل انجام مى دهد، از شوهر خود طلب اجرت کند؟

پاسخ: بله.

وجوب تمکین زن در هر شرایط

سؤال186. در ایام قاعدگى و یا بیمارى که زن میل و رغبتى به آمیزش ندارد، آیا مرد مى تواند از او تقاضاى نزدیکى بنماید (در صورت عدم دخول و رعایت مسایل شرعى) و در این صورت آیا اطاعت از شوهر بر زن واجب است؟

پاسخ: بله، واجب است.

آرایش زن براى شوهر

سؤال187. در صورت درخواست مرد، آیا آرایش زن براى شوهر واجب مى شود؟

پاسخ: بله، واجب مى گردد.

عدم اجازه ى شوهر به تحصیل و اشتغال زن

سؤال188. 1) در مواردى که زن با کسب تحصیلات عالیه خواستار اشتغال در ادارات و خدمت به مردم است، لکن مورد مخالفت و نارضایتى شوهر واقع مى شود، تکلیف زن در این موارد چیست؟

پاسخ: خارج شدن زن بدون رضایت شوهر از منزل جایز نیست؛ مگر در امور واجب.

2) بر فرض لزوم تبعیّت از شوهر، آیا این تبعیّت، ظلم و خیانت به زن و هم چنین جامعه اى که هزینه اى سنگین جهت تحصیلات زنان متحمّل شده نخواهد بود؟

پاسخ: مراعات حکم فوق در مورد امور واجب، اشکال را برطرف مى کند.

شرکت زن در مراسم دینى و سیاسى

سؤال189. به اعمال دینى و مراسم مذهبى ـ مثل نماز جمعه و راهپیمایى ـ علاقه دارم، لکن شوهرم رضایت نمى دهد، تکلیف من چیست؟

پاسخ: نمى توانید بروید.

منع از درس خواندن زن

سؤال190. آیا شوهر مى تواند از درس خواندن و یا کار کردن همسر خود ـ که کارمند مى باشد ـ جلوگیرى نماید؟

پاسخ: اگر با شرط خروج از منزل و اشتغال کارمندى ازدواج کرده، شوهر نمى تواند مانع گردد. (جهت اطلاع بیشتر به مسأله ى 18 از متفرقات رساله مراجعه شود.)

تحصیل در صورت دورى از خانواده

سؤال191. شخصى که براى تحصیل در شهر دیگرى زندگى مى کند و به دلیل عدم امکانات مالى توانایى ندارد که همسر و فرزندانش را نزد خود بیاورد و این امر چندین سال طول مى کشد، در چنین صورتى تحصیل علم او چه حکمى دارد؟

پاسخ: تحصیل علم برایش جایز است، ولى باید نفقه زن و فرزندانش را بدهد.

به کار گیرى زن به اذن شوهر

سؤال192. چنان چه شوهر در موارد درس خواندن یا کار کردن نتواند مانع خروج همسر خویش از منزل شود، آیا مراکز ادارى مربوط شرعا مجاز به بکارگیرى و یا ادامه ى تحصیل همسر ایشان مى باشند؟

پاسخ: در موردى که کمک او بر خروج صدق مى کند، شرعا مجاز نیستند.

مصرف حقوق بدون اجازه ى شوهر

سؤال193. زن کارمندى است که با اجازه ى شوهر کار مى کند و حقوق مى گیرد. آیا مى تواند حقوق خود را بدون اجازه ى شوهر مصرف کند یا صدقه بدهد یا به کسى هدیه بدهد؟ در تمام این موارد اجازه ى شوهر لازم است؟

پاسخ: اجازه همسر لازم نیست.

مطالبه ى اجرت از طرف زن

سؤال194. در عرف، معمول است که زن کارهاى خانه را انجام مى دهد. آیا مى توان گفت زن و شوهر با توجّه به این عرف به صورت ارتکازى، عقد را به این مبنا انجام مى دهند که زوجه در منزل کار کند؟ لذا زوجه جهت انجام کارهاى منزل آیا مزدى طلب کار نیست؟

پاسخ: زن حق مطالبه ى اجرت را دارد.

مجبور نمودن زن به کار منزل

سؤال195. آیا زن مى تواند در منزل وظایف خود را انجام ندهد، مثلاً غذا نپزد، خانه را مرتّب نکند؟ آیا مرد مى تواند زن را مجبور به انجام این گونه امور نماید؟

پاسخ: نمى تواند مجبور کند.

حکم کار خانم ها

سؤال196. حکم کار خانم ها در اجتماع چیست؟

پاسخ: اصل کار آن ها با مراعات حجاب و وظایف شرعیّه ى دیگر و عدم اختلاط مردها و زن ها مانع ندارد؛ ولى خارج شدن زن شوهردار از منزل، باید با رضایت شوهر باشد، مگر ضمن عقد ازدواج شرط شده باشد.

فعالیت زن در عرصه تعلیم و تربیت

سؤال197. کار زن در مراکز تعلیم و تربیت به صورت مختلط با اساتید مرد ـ که گاهى جلسات مشورتى مشترک منعقد مى شود ـ چه حکمى دارد؟

پاسخ: کار آقایان و خانم ها نباید به گونه اى باشد که مختلط باشند و اگر از یکدیگر مجزّا باشند و مفسده نباشد، بى اشکال است.

شرکت زن در امور اجتماعى

سؤال198. شرکت زن در مجامع کارى، ادارى و امور اجتماعى جایز است یا نه؟

پاسخ: در مجامع مردان شرکت نکنند.

اشتغال زنان

سؤال199. اشتغال زنان در مواردى که شغل آن ها صد در صد مورد نیاز جامعه نیست (مثل ادارات) و نیز خانواده نیاز مبرم به حقوق دریافتى آنان ندارند، (فقط به این عنوان که زن هم عضوى از خانواده و اجتماع است و باید در مسایل روزمرّه دخیل باشد)، چه حکمى دارد؟

پاسخ: کار کردن زن، مانعى ندارد؛ ولى باید خارج شدن از خانه با رضایت شوهر باشد و از اختلاط و ارتباط با مردها پرهیز کند.

اختلاف در نحوه ى کار زن در خانه

سؤال200. مردى همسرش را طلاق داده است. زن مى گوید: خدمات من در خانه تبرّعى نبوده، لذا مطالبه ى اجرت المثل مى کند. آیا ادّعاى زن قابل قبول است یا خیر؟

پاسخ: در صورت اعلام قبلى زن، مستحق اجرت المثل است و گرنه حمل بر تبرّع مى شود.

رسیدگى زن به پدر و مادر

سؤال201. با توجّه به نصّ قرآن کریم مبنى بر احسان نسبت به والدین، در صورت عدم رضایت و اذن شوهر، آیا زن مى تواند بدون توجّه به اذن شوهر، براى رسیدگى به پدر و مادر از منزل خارج شود؟

پاسخ: زن باید براى خارج شدن از منزل رضایت شوهر را مراعات نماید؛ مگر در واجباتى که انجام آن ها متوقف بر خروج از منزل باشد.

خروج براى جلسه

سؤال202. اگر من بخواهم به خانه ى خواهر یا مادر یا دوستم بروم، شوهرم سخت گیرى نمى کند و حتّى گاه خوشحال مى شود، ولى اگر بخواهم در جلسات مذهبى مثل جلسات سخنرانى، جمعه و جماعات بروم، سخت عصبانى شده و بد مى گوید. با توجّه به این که واقعا این کلاس ها براى من سازنده است، آیا مى توانم به بهانه ى رفتن به منزل مادر و... به آن جا بروم؟

پاسخ: در غیر واجبات، باید با رضایت او از خانه خارج شوید و نباید دروغ بگویید.

خروج بدون اذن به مسجد

سؤال203. آیا زن مى تواند بدون اجازه ى شوهر، براى فراگیرى مسایل شرعى یا مسجد یا نماز جمعه یا مجالس مذهبى از خانه خارج شود؟

پاسخ: تا وقتى که وجوب بالفعل ندارد، نمى تواند بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود.

رانندگى و خرید زنان

سؤال204. رانندگى کردن و خرید رفتن زنان در مواقعى که نیاز و ضرورت تامّ نباشد، چه طور است؟

پاسخ: اگر براى زنان باشد و فساد نداشته باشد مانع ندارد و از رانندگى، در غیر موارد ضرورت اجتناب شود، چون معرضیّت براى مفسده دارد.

خروج زن از خانه بدون اجازه شوهر

سؤال205. آیا در هر شرایطى، زن نباید بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود؟

پاسخ: بله، مگر براى انجام واجبات شرعیه. (توضیح بیشتر در مسأله ى 18 از مسایل متفرقه رساله آمده است.)

تصرف در اموال همسر بدون اجازه

سؤال206. خرج کردن مال شوهر، بدون اجازه، چه حکمى دارد؟

پاسخ: جایز نیست.

عدم پرداخت نفقه از سوى شوهر

سؤال207. آیا اگر مرد نفقه همسر خود را نپردازد، گناه کار است؟

پاسخ: بله، گناه کار و مدیون است.

کمک مالى شوهر به خانواده

سؤال208. آیا کمک مالى شوهر به خانواده ى خویش ـ با توجه به درآمد کم خود ـ درست است؟

پاسخ: نفقه ى زوجه و نیز اقارب مقدّم است. (به توضیح مذکور در مسأله ى 1989 رساله رجوع شود.)

پیروى زن از همسر در انتخاب پوشش

سؤال209. آیا زن در انتخاب پوشش، باید مطیع همسر خود باشد؟

پاسخ: در هر موردى که مرتبط با حقوق او نیست، لازم نیست.

تعارض بین حکم والدین و شوهر

سؤال210. در مواردى که بین حکم والدین و شوهر تباین و تضادّ حاکم است، وظیفه ى زن تبعیّت از کدام است و کدام یک اولویّت دارد؟

پاسخ: تبعیّت از حکم هیچ یک لازم نیست. بلى، خارج شدن زن از منزل باید با اجازه ى شوهر باشد و در استمتاعات باید از شوهر اطاعت کند.

وظیفه زن در برابر شوهرى که احکام دین را رعایت نمى کند

سؤال211. وظیفه زن در قبال شوهرى که ریش مى تراشد و در مجالس عروسى شرکت مى کند و طبق احکام شرع رفتار نمى کند، چیست؟

پاسخ: اگر قدرت امر به معروف و نهى ازمنکر دارد، با وجود شرایط، از هر راه ممکن او را امر به معروف و نهى ازمنکر کند.

سهم زن در اموالى که با مشارکت شوهر تهیه کرده اند

سؤال212. سهم زن در مالکیت اموالى که پا به پاى شوهرش به دست آورده اند چیست؟

پاسخ: اگر زن با شوهر در آن اموال شریک بوده، به اندازه ى سهم خودش حق دارد.

تزاحم اعمال مستحبى با حقوق شوهر

سؤال213. در صورت تلاقى مستحبات با حقوق شوهر، وظیفه زن چیست؟

پاسخ: در مواردى که با حقوق واجبه اش منافات داشته باشد، اطاعت از شوهر مقدم است.

تهیه مسکن وظیفه کیست؟

سؤال214. آیا تهیه مسکن وظیفه مرد است و آیا مرد مى تواند از مسکن زن استفاده کند و آیا حق نفقه همسر قابل انتقال یا اسقاط است؟

پاسخ: تهیه ى مسکن از وظایف مرد است و حق نفقه قابل انتقال نیست، مگر آن را به چیزى مصالحه کنند و قابل اسقاط هم نیست، مگر این که زن از حقش بگذرد و مسکنى که ملک زن است، در حکم سایر اموال او است.

مطالبه مرد از درآمد همسر

سؤال215. آیا مرد مى تواند در مقابل کار زن در بیرون از خانه، چیزى از درآمد او را مطالبه کند؟

پاسخ: خیر، نمى تواند بدون ملزم شرعى درآمد زن را مطالبه نماید.

تعارض حق همسر با حق والدین

سؤال216. در تعارض بین حقوق شوهر و پدر و مادر کدام یک مقدم است.

پاسخ: حقوق واجبه ى همسر مقدم است.

انفاق زن از اموال شوهر

سؤال217. آیا زن مى تواند بدون اجازه شوهر از اموال او انفاق کند؟

پاسخ: خیر، نمى تواند.

نذر زن بدون اجازه شوهر

سؤال218. اگر زنى مالى بدون اجازه شوهر نذر بنماید، چه حکمى دارد؟

پاسخ: اجازه ى شوهر در نذر زن بنابر احتیاط واجب لازم است؛ ولى اگر بدون اذن او نذر کرد، باید بنابر احتیاط به نذرش عمل کند با وجود سایر شرایط صحّت نذر، مثل عدم منافات با حقوق زوج.

صدقه زن از پول خود بدون اذن شوهر

سؤال219. آیا زن مى تواند از پول خودش صدقه بدهد؟

پاسخ: مانعى ندارد.

درخواست شوهر از زن براى شرکت در میهمانى

سؤال220. اگر شوهر از زن بخواهد که در مجالس عروسى و میهمانى شرکت کند، وظیفه ى او چیست؟

پاسخ: تکلیف ندارد؛ ولى خوب است اگر خلاف شرعى در کار نباشد، به تقاضاى شوهر عمل کند.

درآمد زن و ندادن آن به شوهر

سؤال221. خانم من حقوقش را پس انداز مى کند یا به پدر و مادرش مى دهد و در خانه خرج نمى کند، آیا چنین حقى دارد؟

پاسخ: بله، دارد.

درآمد مستقل زن و مصرف آن

سؤال222. اگر زن درآمد مستقلى دارد، مى تواند حقوق خود را بدون اذن شوهر خرج کند؟

پاسخ: بله، مى تواند.

دادن درآمد زن به شوهر

سؤال223. آیا من درآمدم را به شوهر بدهم یا این که آن ها را پس انداز نمایم و در موارد ضرورى به او کمک کنم؟

پاسخ: اختیار با شما است.

پس گرفتن جهیزیه هنگام طلاق

سؤال224. اگر زن هنگام ازدواج، جهیزیه اش را با پول مرد بخرد، هنگام طلاق مى تواند جهیزیه را پس بگیرد؟

پاسخ: اگر شوهر جهیزیه را تملیک او کرده، از باب رجوع در هبه جایز است، گر چه خلاف احتیاط است.

اندازه مو بنا بر نظر شوهر

سؤال225. آیا اگر شوهر امر کند که زن موهایش را کوتاه یا بلند بگذارد، اطاعت از او لازم است؟

پاسخ: چون راجع به استمتاعات است، زن باید اطاعت کند.

ممانعت از اشتغال زن

سؤال226. اگر کسى با زن کارمندى ازدواج کند، آیا پس از ازدواج مى تواند از ادامه ى اشتغال زن مانع شود؟

پاسخ: تا وقتى که ضمن عقد شرطى نشده باشد، مى تواند مانع اشتغال زن شود.

فعالیت هاى اجتماعى زن بدون اجازه شوهر

سؤال227. آیا زن بدون اجازه شوهر مى تواند براى فعالیت هاى سیاسى و اقتصادى و اجتماعى و فرهنگى از منزل خارج شود؟

پاسخ: خیر، نمى تواند