شروط ضمن عقد نکاح-آیت الله العظمی بهجت (قدس سره)

شرط عدم انفاق

سؤال 87. آیا شوهر ضمن عقد ازدواج مى تواند عدم انفاق را، به معنى اسقاط حقّ نفقه شرط کند؟

پاسخ: عدم استحقاق را نمى تواند، ولى عدم انفاق فعلیّه را مى تواند شرط نماید.

شرط عدم نزدیکى

سؤال 88. آیا در عقد دایم مى توان شرط کرد که بین زن و مرد نزدیکى صورت نگیرد؟

پاسخ: اگر شرط عقلایى و غیر سفهى باشد، نافذ است.

شرط در مورد کارهاى منزل

سؤال89. آیا این شرط که همسر در آینده کارهاى معمول منزل را انجام دهد صحیح است؟ و در صورتى که به شرط عمل نکرد، حکم آن چیست؟

پاسخ: شرط صحیح و واجب الوفاء است و شرط ضمن نکاح الزام آور هست؛ اما خیارآور نیست.

شرط مقدار تمکین

سؤال90. اگر زن دایمى شرط کند که هفته اى فقط یکى دو بار تمکین کند، آیا این شرط صحیح است؟

پاسخ: ظاهرا صحیح است.

شرط نوع تمکین

سؤال91. اگر نوع و مقدار تمکین توسط زن شرط شود، در چه صورتى لازم الاجرا است؟ آیا باید لزوما ضمن عقد نکاح باشد، یا این که اگر بعد از آن باشد و مورد قبول زوج باشد نیز قابل قبول است؟

پاسخ: اگر ضمن عقد شرط شود با فرض عقلایى بودن و سفهى نبودن، لازم الاجرا است.

شرط عدم تمکین

سؤال92. زن ضمن عقد نکاح شرط مى کند که شوهر هیچ گونه استمتاعى از او نبرد. آیا این شرط خلاف مقتضاى عقد است یا صحیح و نافذ است؟

پاسخ: در محدوده اى که عقلایى باشد و سفهى نباشد، نافذ است.

شرط بکارت دختر

سؤال93. اگر عقد نکاح مشروط به باکره بودن دختر باشد، در صورت باکره نبودن دختر، آیا شوهر حقّ فسخ دارد؟

پاسخ: اگر ثابت شود که قبل از عقد باکره نبوده، شوهر حقّ فسخ دارد.

شرط خرید اشیا

سؤال94. اگر شرط عروسى از طرف خانواده ى عروس، خریدارى طلا و ملزومات دیگر باشد، ولى مرد به علّت شرایط بد اقتصادى از این امر سرباز زند، آیا با توجّه به این که زن فعلاً در خانه ى پدرى خود زندگى مى کند، مى تواند زن را بدون هیچ تشریفاتى به خانه خود ببرد یا خیر؟

پاسخ: اگر شرط ضمن عقد شده باشد، باید به شرایط عمل کند.

شرط عدم ازدواج مجدّد

سؤال95. از جمله ى شروط ضمن عقد نکاح اینجانب، عدم ازدواج دوّم مى باشد. چنان چه با داشتن همسر دایم به دلیل عسر و حرج ایجاد شده توسّط زوجه، اقدام به ازدواج موقّت نمایم، آیا از نظر شرعى ازدواج مذکور [ازدواج موقّت] باعث فراهم نمودن موجبات طلاق از ناحیه ى زوجه ى دایم مى گردد؟

پاسخ: خیر و ازدواج مذکور جایز و صحیح بوده است و اگر شرط شده که در صورت ازدواج دوّم مطلقا زوجه در طلاق وکیل باشد، شرط صحیح است و ازدواج دوّم بر ازدواج موقّت هم صدق مى کند، هر چند عقد مزبور به دلیل عسر و حرج انجام گرفته باشد، مگر مدّت به اندازه اى کم باشد که به مجرّد اطّلاع زوجه، مدّت منتفى شده باشد که ممکن است مشمول شرط نباشد.

سؤال96. با توجه به این که امروزه یکى از شرایطى که در عقد نکاح گذارده مى شود «عدم ازدواج مجدد زوج» مى باشد و این نکته که بیان مى شود «این شرط صحیح نیست». آیا این موضوع باعث سستى زوج نسبت به تعهدهایى که در قبال زوجه دارد و تشویق او به ازدواج مجدد، نمى شود؟

پاسخ: مرد شرعا حق دارد تا چهار زن دایم داشته باشد، پس اگر این شرط به معناى سلب حق است صحیح نیست و انحاى دیگرى از شرط فعل یا شرط نتیجه ممکن است، که صحیح است.

سؤال97. مردى ضمن عقد شرط کرده بود که ازدواج مجدد ننماید، آیا در صورت تخلف و تجدید فراش، زن حق فسخ عقد را دارد یا مرد فقط عمل حرامى مرتکب شده است؟

پاسخ: این شرط اگر به معناى سلب حق بوده است اصلاً صحیح و نافذ نیست و اگر به نحو صحیحى بوده است، شرط در ضمن عقد نکاح خیارآور نیست، هر چند الزام آور هست.

انتخاب مسکن یا عدم شرط

سؤال98. آیا زوجه بدون این که در مورد انتخاب مسکن شرطى بکند حقّ دارد به منزلى که زوج اجاره کرده یا تهیه نموده نرود؟ و آیا در این صورت حقّ مطالبه ى نفقه را دارد؟

پاسخ: حق ندارد، اگر در حدّ نفقه واجبه که شوهر باید تهیه کند هست، و با امتناع، در بعض موارد، ناشزه محسوب مى شود.

رجوع زوج از اجازه تحصیل زوجه

سؤال99. زوج ابتدا به زوجه اجازه مى دهد که براى تحصیل و درس خواندن از خانه بیرون برود ولى پس از استخدام به کارى، اجازه اشتغال وى را نمى دهد. آیا زوج حقّ دارد از اجازه اش برگردد؟ حکم اشتغال زوجه چیست؟

پاسخ: اگر اجازه ى اوّلِ زوج، شرط ضمن عقد نبوده است، زوج مى تواند از اجازه اش برگردد و و در این صورت خروج از منزل هم براى زوجه حرام است.

تخلف از شرط عقد توسط شوهر

سؤال100. اگر هنگام عقد زوج شرایطى را قبول کند، ولى بعد از ازدواج از شرط خود تخلف کند، چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر شرط صحیح و نافذ بوده، تخلف از آن حرمت تکلیفى دارد و قابل الزام است، امّا حق فسخ نمى آورد.

شرط پرداخت پول به پدرزن

سؤال101. آیا زن مى تواند در عقد ازدواج شرط کند که داماد علاوه بر مهریه، مقدارى پول هم به پدر یا مادر عروس بدهد؟ آیا چنین شرطى لازم الوفاء است؟

پاسخ: بله، لازم الوفاء است.

سلب حق ازدواج مجدد از خود

سؤال102. آیا مرد مى تواند ضمن عقد نکاح حق ازدواج مجدد را از خود سلب کند؟

پاسخ: خیر، نمى تواند.

گذاشتن شروط در عقد نکاح

سؤال103. آیا زوجه ضمن عقد نکاح، مى تواند هر نوع شرطى بگذارد، به این معنا که او در گذاردن هر نوع شرطى آزاد باشد و با اشکالى مواجه نباشد ولى مرد بتواند شروطى که قادر به انجام آن ها نیست قبول نکند؟

پاسخ: هر شرطى که شرعا صحیح باشد را با توافق زوج ضمن عقد حق دارد قرار دهد و اگر زوج قبول نکرد، آن شرط نافذ نیست.

اختیارات زن در شرط ضمن عقد

سؤال104. آیا زن مى تواند در عقد نکاح شرط کند که بعد از ازدواج شرایطى را تعیین کند به این معنا که ضمن عقد نکاح شرط مطلق بگذارد که بعد از ازدواج مصادیق آن را مشخص کند که از طرف مرد لازم الاجرا باشد؟

پاسخ: خیر، چون عقلایى نیست.

مفاد عقدنامه ها

سؤال105. در عقدنامه ها دو بند زیر ذکر شده است:

الف) ضمن عقد خارج لازمعقد نکاح زوجه شرط کرد هر گاه طلاق بنا به درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه تقاضاى طلاق ناشى از تخلّف زن از وظایف همسرى یا سوء اخلاق و رفتار وى نبوده، زوج موظّف است تا نصف دارایى موجود خود را که در ایّام زناشویى با او به دست آورده یا معادل آن را طبق نظر دادگاه بلاعوض به زوجه منتقل کند.

ب) ضمن عقد خارج لازمعقد نکاح زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حقّ توکیل غیر داد که در غیر موارد مشروحه ى زیر با رجوع به دادگاه و اخذ مجوّز از دادگاه پس از انتخاب نوع طلاق، خود را مطلّقه کند و نیز به زوجه وکالت بلاعزل با حقّ توکیل غیر داد تا در صورت بذل از طرف او قبول بذل کند.

سؤالات زیر در این رابطه مطرح است:

1) آیا بند الف و ب شرط فعل است یا شرط نتیجه؟

پاسخ: اولى شرط فعل است و هم چنین ظاهر دومى، هر چند قابل حمل بر شرط نتیجه هم هست.

2) آیا مى توان با توافق زوجین این وکالت را به هم زد یا این که وکالت کما کان باقى است؟

پاسخ: اگر منظور طرفین، شرط نتیجه بوده، قابل رفع نیست و اگر شرط فعل بوده احکام عقد وکالت در آن جارى است و قید بلاعزل فایده ندارد.

3) امروزه عاقد با گرفتن کلیه شروط مذکوره در قباله، بدون قرائت شروط، صیغه را جارى مى کند و حال آن که اگر مرد این شروط را بداند، ممکن است قبول نکند. در صورت جهل به شروط وظیفه چیست؟

پاسخ: باید شروط مذکوره به زوجین تفهیم شود