روزه های حرام و مکروه-روزه

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۹۷۳- روزه چهار قسم است: واجب، حرام، مستحب و مکروه.

امام خامنه ای: مسأله ۹۷۴- روزه های واجب عبارت اند از: ۱. روزه ماه مبارک رمضان؛ ۲. روزه قضا؛ ۳. روزه کفاره؛ ۴. روزه روز سوم اعتکاف؛ ۵. روزه بدل از قربانی در حج تمتّع (*)؛ ۶. روزه مستحبی که به واسطه نذر و عهد و قسم واجب شده است (**)؛ ۷. روزه قضای پدر و بنابر احتیاط واجب مادر که بر پسر بزرگ واجب است.

(*) اگر حاجی در حج، قدرت بر قربانی نداشته و نتواند قرض کند، باید به جای آن، ده روز روزه بگیرد که سه روز آن باید در سفر حج و هفت روز دیگر در وطنش باشد.

(**) در واقع آنچه واجب شده است عمل به نذر و ... است ؛ نه اینکه روزۀ مستحبی تبدیل به روزة واجب شود.

مسأله 1739- روزه عيد فطر و قربان حرام است. و نيز روزي را كه انسان نمي داند آخر شعبان است يا اول رمضان، اگر به نيّت اول رمضان روزه بگيرد حرام مي باشد.

*****

امام خامنه ای: مسأله - برخی از روزه های حرام عبارت است از: ۱. روزه عید فطر؛ ۲. روزه عید قربان؛ ۳. روزه روزی که نمی دانند آخر شعبان است یا اول ماه رمضان به نیت ماه رمضان؛ ۴. روزه مستحب زن در صورت از بین رفتن حق شوهر؛ ۵. روزه کسی که روزه برای او ضرر دارد؛ ۶. روزه مسافر، مگر مواردی که استثنا شده است.

بهجت: 1367، مظاهری: مسأله 1317- روزه عيد فطر و قربان حرام است.

تبريزي: مسأله 1748- روزه عيد فطر و قربان صحيح نيست و نيز روزي را كه انسان نمي داند آخر شعبان است يا اول رمضان، اگر به نيّت اول رمضان روزه بگيرد صحيح نيست.

مكارم: مسأله 1462- دو روز از سال روزه اش حرام است ، عيد فطر (اول ماه شوال) و عيد قربان (دهم ماه ذي الحجه). {و} روزي كه انسان شك دارد كه آخر شعبان است يا اول ماه رمضان اگر مي خواهد روزه بگيرد بايد به قصد آخر شعبان باشد و اگر به نيّت اول ماه رمضان روزه بگيرد حرام و باطل است.

جوادی آملی: مسأله 1630- روزه حرام چهار قسم دارد: 1. روزه عید قربان. 2. روزه عید فطر. 3. روزه ایام تشریق برای حج گذار. 4. روزه گرفتن در شب که بدعت است.

زنجانی: مسأله 1748- روزۀ عید فطر و قربان حرام است، و روزی را که انسان نمی‌داند آخر شعبان است یا اوّل رمضان اگر بخواهد روزه بگیرد باید به نیّت ماه شعبان روزه بگیرد و اگر به نیت اوّل ماه رمضان روزه بگیرد، حرام می‌باشد، همچنین اگر نیّت کند که‌ اگر ماه شعبان باشد روزۀ مستحبی و اگر ماه رمضان باشد روزۀ واجب می‌گیرم، همان طور که در مسألۀ {1568} گذشت.

مسأله 1740- اگر زن بواسطه گرفتن روزه مستحبّي حق شوهرش از بين برود1 و همچنين اگر شوهر، او را از گرفتن روزه مستحبّي جلوگيري كند، بنابراحتياط واجب بايدخودداري كند.

1- گلپايگاني، صافي: روزه بر زن حرام است و احتياط مستحب آن است كه اگر حق شوهر هم از بين نرود، بدون اجازه او روزه مستحبّي نگيرد.

خوئي:روزه او حرام است (تبريزي: روزه او باطل است) و احتياط واجب آن است كه اگر حق شوهر هم از بين نرود، بدون اجازه او روزه مستحبّي نگيرد.

فاضل، سبحانی: جايز نيست روزه بگيرد بلكه اگر حق شوهر هم از بين نرود ولي شوهر او را(سبحانی: نسبت به آن) از گرفتن روزه مستحبّي جلوگيري كند بنابراحتياط واجب بايد خودداري كند.

مظاهری: جایز نیست روزه بگیرد بلکه اگر حقّ شوهر هم از بین نرود ولی شوهر او را از گرفتن روزه مستحبی باز دارد بهتر است خودداری کند

وحید: نباید روزه بگیرد ، و بنابر احتیاط مستحبّ اگر حقّ شوهر هم از بین نرود ، بدون اجازه او روزه مستحبّى نگیرد.

نوري: جايز نيست روزه بگيرد بلكه اگر حق شوهر هم از بين نرود احتياط واجب آن است كه بدون اجازه او روزه مستحبّي نگيرد.

زنجاني: روزه او حرام است و بنابراحتياط، از حقوق شوهر آن است كه زن بدون اجازه او روزه مستحبّي نگيرد.

امام خامنه ای: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1739.

*****

مكارم: مسأله 1463- روزه گرفتن زن (روزه مستحبّي) در صورتي كه حق شوهرش از بين برود بدون اجازه او جايز نيست و اگر حق او از بين نرود نيز بنابراحتياط واجب بايد با اجازه شوهر باشد.

سيستاني: مسأله 1708- اگر روزه مستحبّي زن با حق استمتاع شوهر منافات داشته باشد حرام است و همچنين روزه اي كه واجب است ولي روز معيّني ندارد مانند نذر غير معيّن که دراين صورت هم بنابراحتياط واجب روزه باطل است و از نذر كفايت نمي كند، و همچنين است – بنابراحتياط واجب – اگر شوهر او را از گرفتن روزه مستحبّي يا واجب غيرمعيّن نهي نمايد اگر چه با حق او منافات نداشته باشد و احتياط مستحب آن است كه بدون اجازه او روزه مستحبّي نگيرد.

بهجت: مسأله 1368- بنابراحتياط روزه مستحبّي براي زن، بدون اذن شوهر صحيح نيست، چه منافات با حق شوهر داشته باشد و چه نداشته باشد، و اگر شوهر به خاطر منافات باحقش، زن را از روزه اي كه به نحوي بر خود واجب نموده منع كند، در صورتي كه وقت روزه وسعت دارد زن نبايد روزه بگيرد، ولي اگر وقت روزه تنگ شود اذن شوهر شرط نيست.

زنجانی: مسأله 1749- اگر زن به واسطۀ گرفتن روزۀ مستحبی، حق شوهرش از بین برود، روزۀ او حرام است، بلکه بدون رضایت شوهر نباید روزۀ مستحبی بگیرد.

مسأله 1741- روزه مستحبّي اولاد اگر اسباب اذيت پدر و مادر يا جد شود1 جايز نيست بلكه اگر اسباب اذيت آنان نشود2 ولي او را از گرفتن روزه مستحبّي جلوگيري كنند احتياط واجب آن است كه روزه نگيرد3.

1- مظاهری: اگر سبب اذیت پدر و مادر شود...

2- اراكي: ولي پدر يا جد او را از گرفتن روزه مستحبّي جلوگيري كنند نبايد روزه بگيرد.

3- سبحانی: احتياط مستحب آن است كه روزه نگيرد.

مظاهری: بهتر آن است که روزه نگیرد.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله 1750- روزه مستحبّي اولاد اگر باعث اذيت پدر يا مادر شود با نهي آنان حرام است، بلكه اگر از آن نهي نكنند ولي سبب اذيت آنان شود، يا جد ّ نهي نمايد و روزه سبب اذيت او شود بنابراحتياط واجب روزه اولاد جايز نيست.

خوئي، تبريزي: 1750، وحید1749: مسأله- روزه مستحبّي اولاد اگرسبب اذيت پدر ومادر یا جد شود حرام است.

سيستاني: مسأله 1709- روزه مستحبی فرزند، در صورتی که موجب اذیت پدر و مادر شود و این اذیت، از روی شفقت و دلسوزی باشد، حرام است.

نوري: مسأله 1738- اولاد با نهي پدر و مادر ، مخصوصاً در صورتي كه روزه گرفتن آنها موجب اذيت پدر و مادر باشد از گرفتن روزه مستحبّي خودداري كنند.

مكارم: مسأله 1463- روزه مستحبّي اولاد اگر اسباب اذيت پدر و مادر شود جايز نيست، ولي اجازه گرفتن از آنها لازم نمي باشد.

بهجت: مسأله 1369- بنابراحتياط مستحب در صحيح بودن روزه مستحبّي فرزند، اذن پدر و مادر شرط است ، گرچه بنابرأقوي همين كه موجب ناراحتي آنها نشود و يا نهي نكرده باشند روزه اش صحيح است.

فاضل: مسأله 1786- روزه مستحبّي اولاد اگر اسباب اذيت پدر و مادر يا جد به خاطر شفقت بر اولاد شود جايز نيست.

زنجانی: مسأله 1750- روزۀ مستحبی اولاد اگر سبب اذیت پدر یا مادر شود، بلکه اگر آن‌ها به گرفتن روزه رضایت نداشته باشند، جایز نیست.

مسأله 1742- اگر پسر بدون اجازه پدر روزه مستحبّي بگيرد و در بين روز پدر، او را نهي كند، بايد افطار نمايد1.

اين مسأله در رساله آيات عظام: مكارم ، نوري و بهجت نيست.

1- خوئي، تبريزي: چنانچه مخالفت او موجب اذيتش باشد باید افطار نماید.

گلپايگاني، صافي: اگر در مخالفت نهي، اذيت مي شود باید افطار نماید.

فاضل: به نحوي كه از روزه گرفتنش به خاطر شفقت بر وي اذيت شودباید افطار نماید.

سبحانی: در صورتی که اسباب اذیت پدر شودباید افطار نماید.

*****

زنجانی: مسأله 1751- اگر فرزند با رضایت پدر و مادر روزۀ مستحبی بگیرد و در بین روز پدر یا مادر از ادامۀ روزه اذیت شوند، باید فرزند روزۀ خود را افطار کند.

سيستاني: مسأله 1710- اگر فرزند بدون اجازه پدر يا مادر روزه مستحبّي بگيرد و در بين روز پدر يا مادر او را نهي كند، چنانچه مخالفت نمودن فرزند موجب اذيت آنان شود و این اذیت از روی شفقت و دلسوزی باشد، بايد افطار نمايد.

وحید: مسأله 1750- اگر فرزند بدون اجازه پدر روزه مستحبّى بگیرد و در بین روز پدر او را نهى كند ، چنانچه مخالفت او موجب اذیتش باشد باید افطار نماید ، و همچنین اگر مادر او را نهى كند و مخالفت او موجب اذیتش باشد.

مظاهری: مسأله 1320- اگر اولاد بدون اجازه پدر يا مادر روزه مستحبّى بگيرد و در بين روز پدر يا مادر او را نهى كند، در صورتى كه روزه سبب اذيت آنها شود، بايد افطار نمايد.

مسأله 1743- كسي كه مي داند روزه براي او ضرر1 ندارد اگر چه دكتر بگويد ضرر دارد، بايد روزه بگيرد 2و كسي كه يقين يا گمان دارد كه روزه برايش ضرردارد3 اگر چه دكتر بگويد ضرر ندارد، بايد روزه نگيرد4 و اگر روزه بگيرد صحيح نيست5 مگر آن كه به قصد قربت بگيرد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.

1- سيستاني: ضرر قابل توجهي...

2- مظاهری: كسى كه اطمينان يا گمان دارد كه روزه برايش ضرر دارد و دكتر بگويد ضرر ندارد جايز نيست روزه بگيرد و در هر صورت اگر روزه بگيرد روزه او صحيح است.

3- سيستاني: ضرر قابل توجهي دارد...

وحید: كسى كه یقین یا گمان به ضرر مورد اعتنا یا ترس آن را كه منشأ عقلایى داشته باشد دارد ...

4- سيستاني: واجب نيست روزه بگيرد.

5- اراكي، گلپايگاني، خوئي، صافي، نوري، سبحانی: [پايان مسأله]

تبريزي: و اگر شك كند روزه براي او ضرر دارد يا نه و دكتر حاذق موثق بگويد ضرر دارد يا ندارد لازم است از قول او تبعيت كند.

وحید: مگر این كه روزه براى او ضرر نداشته و قصد قربت كرده باشد ، كه در این صورت روزه اش صحیح است.

امام خامنه ای: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1739.

*****

امام خامنه ای: مسأله - کسی که می داند روزه برای او ضرر دارد یا احتمال عقلائی می دهد که ضرر داشته باشد (یعنی خوف ضرر دارد)روزه بر او واجب نیست، بلکه در مواردی نیز حرام است، خواه این یقین و ترس از تجربه شخصی حاصل شده باشد یا از گفته پزشک امین و یا از منشأ عقلایی دیگر و اگر روزه بگیرد، صحیح نیست؛ مگر آنکه به قصد قربت گرفته باشد و بعداً معلوم شود که ضرر نداشته است.

تشخیص تأثیر روزه در ایجاد بیماری یا تشدید آن و عدم قدرت بر روزه یا ضرر داشتن روزه بر عهده مکلف است. پس اگر پزشک بگوید: روزه ضرر دارد ولی گفته او موجب اطمینان یا ترس از ضرر نشود یا مکلف با تجربه دریافته باشد که روزه ضرر ندارد، باید روزه بگیرد، همچنین اگر پزشک بگوید: روزه ضرر ندارد ولی خودش بداند روزه برایش ضرر دارد یا خوف ضرر عقلایی داشته باشد، نباید روزه بگیرد و روزه بر او حرام است.

زنجاني: مسأله 1752- كسي كه مي ترسد روزه برايش ضرر داشته باشد، اگر چه پزشک بگويد ضرر ندارد نبايد روزه بگيرد، و كسي كه نمي ترسد بايد روزه بگيرد، اگر چه پزشک بگويد ضرر دارد.

بهجت: مسأله 1361- اگر كسي مريض باشد بطوري كه بداند يا گمان كند روزه گرفتن براي او ضرر دارد نبايد روزه بگيرد و اگر روزه بگيرد روزه اش صحيح نيست و در صورت خوف ضرر در صورتي كه خوف او عقلائي باشد مي تواند روزه اش را افطار كند.

مكارم: مسأله 1464- كسي كه مي داند روزه براي او ضرر دارد بايد روزه را ترك كند و اگر روزه بگيرد صحيح نيست همچنين اگر يقين ندارد اما احتمال قابل توجهي مي دهد كه روزه براي او ضرر دارد، خواه اين احتمال از تجربه شخصي حاصل شده باشد يا از گفته طبيب.

مكارم: مسأله 1465- اگر طبيب بگويد روزه ضرر دارد اما او با تجربه دريافته است كه ضرر ندار بايد روزه بگيرد و در صورت معلوم نبودن ضرر مي تواند يكي دو روز تجربه كند و بعد طبق دستور بالا عمل نمايد.

جوادی آملی: مسأله 1815- اگر طبیب به مریض بگوید كه روزه برای شما ضرر دارد، ولی به تشخیص بیمار، روزه برای او ضرر ندارد، باید روزه بگیرد و چنانچه طبیب بگوید كه روزه برای شما ضرر ندارد، ولی به تشخیص بیمار، روزه برای او ضرر دارد، نباید روزه بگیرد.

مسأله 1744- اگر انسان احتمال بدهد كه روزه برايش ضرر دارد و از آن احتمال، ترس براي او پيدا شود1 چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، نبايد روزه بگيرد2 و اگر روزه بگيرد صحيح نيست3 مگر آن كه به قصد قربت گرفته باشد و بعد معلوم شود ضرر نداشته .

1- اراكي: نبايد روزه بگيرد و اگر روزه بگيرد صحيح نيست.

2- مظاهری: بگيرد ولى اگر روزه بگيرد روزه او صحيح است.

3- خوئي، گلپايگاني، تبريزي، صافي، نوري، سبحانی: [پايان مسأله]

امام خامنه ای، مكارم، بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1743.

*****

زنجانی: مسأله 1753- کسی که می‌ترسد روزه برایش ضرر داشته باشد چنانچه روزه بگیرد، روزه‌اش صحیح نیست، مگر به جهتی -مثلاً ندانستن مسأله- با قصد قربت روزه بگیرد، و بعد بفهمد که ضرر نداشته است.

سيستاني: مسأله 1712- اگر انسان يقين يا اطمينان داشته باشد كه روزه برايش ضرر قابل توجهي دارد يا آن را احتمال بدهد، و از آن احتمال، ترسي براي او پيدا شود چنانچه احتمال او در نظر عقلا بجا باشد، واجب نيست روزه بگيرد، بلكه اگر آن ضرر موجب هلاكت يا نقص عضو شود روزه حرام است و در غير اين صورت اگر رجاءً روزه بگيرد و بعد معلوم شود ضرر قابل توجهي نداشته روزه اش صحيح است.

وحید: مسأله 1752- اگر انسان احتمال بدهد كه روزه برایش ضرر قابل اعتنا دارد و از آن احتمال ترس براى او پیدا شود ، چنانچه احتمال او عقلایى باشد ، نباید روزه بگیرد ، و اگر روزه بگیرد باطل است ، مگر در صورتى كه ضرر نداشته و قصد قربت كرده باشد.

جوادی آملی: مسأله 1812- بیماری كه علم یا اطمینان عقلایی داشته باشد كه روزه برای او ضرر دارد، یا خوف دارد که از راه روزه‌داری تلف یا ضرر مهم یا شدّت مرض برای او پدید آید، به گونه‌ای که تحمّل چنین ضرر حرام باشد، روزه برای او مشروع نیست و اگر بگیرد، صحیح نیست و بر وی واجب تكلیفی است که به قدر ضرورت افطار کند؛ ولی اگر فقط گمان دارد، یا احتمال بدهد که روزه برای او ضرری است و علم یا اطمینان ندارد، نباید روزه را افطار كند. تشخیص مرض و ضرر در این موارد، بر عهدهٔ خود شخص است؛ اما پس از بهبودی و رفع ضرر باید روزه را قضا کند.

مسأله اختصاصی

جوادی آملی: مسأله 1813 - اگر بیمار ضرر‌ِ روزه را تشخیص نداد و خوف از ضرر هم نداشت، یا بی توجه به ضرر آن، روزه گرفت، روزهٔ او صحیح است و قضا ندارد.

مسأله 1745- كسي كه عقيده اش اين است كه روزه بري او ضرر 1ندارد، اگر روزه بگيرد و بعد از مغرب بفهمد روزه براي او ضرر داشته2، بايد قضاي آن را بجا آورد3.

اين مسأله در رساله آيات عظام: بهجت و مظاهری نيست

1-وحید: ضرر قابل اعتناء...

2- اراكي: روزه اش صحيح است.

خوئي: در صورتي كه ضرر به مرتبه اي باشد كه با علم و عمد ارتكاب آن حرام است...

سيستاني، وحید: ضرر قابل توجهي داشته...

3- خوئي، گلپايگاني، تبريزي، سيستاني، صافي، فاضل: بنابراحتياط واجب.

مكارم: احتياط آن است که قضای آن را بجا آورد.

*****

امام خامنه ای: مسأله - کسی که معتقد است روزه برای او ضرر ندارد، اگر روزه بگیرد و بعد از مغرب بفهمد روزه برای او ضرر داشته است، روزه اش باطل است و باید قضای آن را به جا آورد.

زنجاني: مسأله 1754- كسي كه نمي ترسد روزه برايش ضرر داشته باشد، اگر روزه بگيرد و بعد معلوم شود كه روزه براي او ضرر داشته، روزه اش باطل است.

جوادی آملی: مسأله 1814- اگر بیماری روزه گرفت و سپس معلوم شد روزه برای او ضرر داشت، روزهٔ او صحیح است.

مسأله 1746- غير از روزه هايي كه گفته شد، روزه هاي حرام ديگري هم هست كه در كتابهاي مفصل گفته شده است.

اين مسأله در رساله آيات عظام: بهجت، سبحانی و مظاهری نيست

*****

زنجانی: مسأله 1755- روزۀ روز عاشورا باطل است و مناسب است انسان بدون نیت روزه در این روز به جهت شبیه شدن به حضرت سید الشهدا (علیه السلام) تا عصر از خوردن و آشامیدن پرهیز کند و در عصر به چیزی افطار کند. روزۀ مستحبی مهمان، همچنین روزۀ واجب وی که وقتش وسعت دارد بدون احراز رضایت میزبان باطل است. غیر از روزه‌هایی که گفته شد، روزه‌های حرام دیگری هم هست که در کتاب‌های مفصّل گفته شده است.

امام خامنه ای: روزه از یک نظر بر چهار نوع است:۱. روزه‌ی واجب، مثل روز‌ه‌ی ماه مبارک رمضان.۲. روزه‌ی مستحب، مثل روزه‌ی ماه رجب و شعبان.۳. روز‌ه‌ی مکروه، مثل روزه‌ی روز عاشورا.۴. روز‌ه‌ی حرام مثل روزه‌ی عید فطر(اول ماه شوال) و قربان(دهم ماه ذی‌الحجه).

مسأله 1747- روزه روز عاشورا، و روزي كه انسان شك دارد روزه عرفه است يا عيد قربان، مكروه است1.

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست.

1- فاضل: ولي مستحب است در روز عاشورا انسان بدون قصد روزه تا عصر از خوردن و آشاميدن خودداري كند.

مكارم: و روزه ميهمان بدون اجازه ميزبان نيز كراهت دارد.

امام خامنه ای: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1747.

*****

وحید: مسأله 1755- روزه روز عاشورا بنابر احتیاط واجب جایز نیست ، و روزه روزى كه انسان شكّ دارد كه روز عرفه است یا عید قربان مكروه است.

زنجانی: مسأله 1756- روزی که انسان شک دارد روز عرفه است یا عید قربان، بهتر است روزه نگیرد.

امام خامنه ای: مسأله - روزه های مکروه عبارت است از: ۱. روزه مستحب مهمان بدون اذن میزبان یا با نهی او؛ ۲. روزه روز عرفه در صورتی که موجب ضعفی شود که مانع از اعمال عرفه گردد.