استطاعت-شرایط وجوب حج

1- استطاعت فردی که نصف خانه به نام اوست

سؤال: زنی که نصف خانه( خانه ای که در آن زندگی می کند )به نام اوست آیا برای رفتن به حج مستطیع هست یا نه ؟

پاسخ: در صورتی که غیر از آن خانه، خانه ای برای سکونت ندارید مستطیع نیستید.

2- انجام فریضه حج تمتع با پول قرضی

سؤال: آیا کسی میتواند جهت رفتن به حج قرض بگیرد .و در صورت انجام فریضه حج با پول قرضی آیا در زمان استطاعت تکلیف به قوت خود باقی است یا اینکه همین حج کفایت میکند؟

پاسخ: در صورتی که مالی معادل آن داشته باشد و بتواند دین را با آن اداء کند و پرداختن قرض برای او آسان باشد اشکالی ندارد و کفایت می کند.

3- مستطیع شدن با هدیه هزینه های حج

سؤال: پدر من کارمند باز نشسته وزارت بهداری است مادرم نیز خانه دار است پدرم دارای حقوق باز نشستگی و دارای منزل شخصی است ولی به علت این که دو دختر شوهر داده و جهیزیه تهیه نموده و همچنین برادرم دانشجوی دانشگاه آزاد است و هر ترم حدود 500000 تومان هزینه اش می شود و پدرم باید بپردازد استطاعت رفتن به خانه خدا را نداشته و فکر نمی کنم که با این شرایط در آینده نزدیک هم بتوانند مشرف شوند، من و همسرم نیز سال قبل به خانه خدا مشرف شدیم پرسش من از حضور جنابعالی این است که آیا من و همسرم می توانیم پدر و مادرم را به حج واجب بفرستیم یا خیر یعنی کل هزینه را متقبل شویم، در ضمن پدر و مادر من مقلد امام خمینی هستند

پاسخ: آری اگر شما هزینه حج را در اختیار آنها بگذارید حج بر آنها واجب می شود.

4- نائب شدن واجب الحج

سؤال: من خودم به واسطه سهم الارث واجب الحج شده بودم اما پول خود را صرف خرید خانه کردم .دو سال پیش به نیابت از خواهرم که فوت شده اند ثبت نام حج کردم. آیا این حج صحیح است و میتوانم به نیابت از ایشان بروم یا خیر؟ در حا ل حاضر برای ثبت نام خودم موجودی ندارم.

پاسخ: حج بر شما در اولین فرصت واجب است ولی با این حال نیابت از دیگری صحیح است و برای او محسوب می شود نه برای شما.

5- استطاعت خدمه کاروان

سؤال: خدمه اى که در کاروان به حج مى روند با توجّه به عدم استطاعت مالى خود، حج را چگونه انجام دهند آیا باید نیّت واجب کنند؟

پاسخ: خدمه کاروان مستطیع هستند (به شرط این که نفقه همسر و فرزندان خودرا در مدّت حج داشته باشند) و باید نیّت حجّ واجب کنند و اگر مرتبه اوّل آنهاست نمى توانند به قصدنیابت کسى حج بجا بیاورندهمچنین اگر کسى به عنوان کمک کسى به حج برود.

6- استطاعت کسی که احتیاج به منزل شخصی دارد

سؤال: آیا شخصى که به منزل شخصى احتیاج دارد مستطیع مى شود؟

پاسخ: چنانچه احتیاج به منزلى داشته باشد مى تواند آن پول را صرف خریدمنزل کند و در این صورت مستطیع نخواهد بود.

7- استطاعت به واسطه مهریه

سؤال: مهریه خانمى چند برابر استطاعت اوست آیا بعد از فوت زن بر ورثه لازم است که قبل از تقسیم ترکه مخارج حج را کسر کنند؟

پاسخ: چنانچه زن در حیات شوهر، طبق عرف و عادت مى توانسته مهریه را ازشوهربگیرد،مستطیع بوده باید ازترکه او برداشته شود و چنانچه نمى توانسته، مستطیع نبوده است.

8- عدم استطاعت در زمان اعزام

سؤال: کسى پنج سال پیش مثلا مستطیع بوده و در ثبت نام حج شرکت کرده، ولى الآن فقیر شده آیا حج بر چنین شخصى واجب است؟ و اگر سیّد باشد مى شود از خمس آل محمّد(صلى الله علیه وآله) به او داد تا به مکّه برود؟

پاسخ: اگر موقعى که نوبت او مى رسد فاقد بعضى از شرایط باشد حج بر او واجب نیست.

9- فوت قبل از رسیدن نوبت حج

سؤال: شخصى حدود ده سال قبل براى حجّ بیت الله الحرام ثبت نام نموده لیکن در سال 66 به رحمت ایزدى پیوست امسال نوبت حجّ آن مرحوم رسیده است مستدعى است تکلیف ورثه و برى شدن ذمّه آن مرحوم را بیان فرمایید از طرف دیگر تصرّف در این وجه چگونه است؟

پاسخ: اگر راهى براى رفتن به مکّه جز بودن در نوبت نداشته است چنین کسى مستطیع نشده و وجه مزبور جزء مال الارث است و اگر بخواهند احتیاط کنند مى توانند حجّ میقاتى به مبلغ کم بگیرند مشروط بر این که صغیر نداشته باشد یا اگر صغیر دارد از سهم کبیر بردارند.

10- حج کسی که نیاز به همراه دارد

سؤال: اگر زنى نیاز به همراه داشته باشد و همراه هم مزد مى گیرد و او توانایى پرداخت مزد را ندارد آیا مستطیعه است؟

پاسخ: مستطیع نیست.

11- خرید نوبت دیگران حج به قیمت بالا

سؤال: در صورتى که کسى بر تهیه فیش حج به قیمت آزاد قدرت داشته باشد ولى این قیمت با نرخ متعارف خیلى متفاوت باشد و مستلزم به تأخیر افتادن نوبت دیگران شود، آیا حج بر او واجب است؟

پاسخ: در صورتى که تفاوت قیمت به صورت اجحاف کلّى بوده باشد و یا مایه ضایع شدن حقّ دیگران گردد مستطیع نیست.

12- حج خانمی که نوزاد شیرخوار دارد

سؤال: آیا خانمى که به لحاظ مالى و بدنى و راه مستطیع است ولى طفل شیرخوارى دارد که با غیر او آرام نمى گیرد مستطیع است؟

پاسخ: چنانچه جداشدن از آن طفل داراى خطر جانى یا بیمارى شدید یا سبب عسر و حرج براى دیگران شود مستطیع نیست .

13- هزینه های حج نیابتی

سؤال: کسى که خود مستطیع نیست ولى پدرش ثبت نام کرده و الآن فوت کرده فیش بانکى او را به نام خود کرده و به نیابت او حج انجام مى دهد مخارج اعمال بعدى از جمله فراهم کردن ارز به عهده کیست؟ آیا از ثلث مال او مى تواند بگیرد؟

پاسخ: هرگاه پدرش در اوّلین فرصت استطاعت ثبت نام کرده و قبل از رفتن به حج فوت نموده،نیابت از او واجب نیست و تنها در صورتى که ورثه راضى باشند مى تواند حج به جا آورد و اما اگر قبلا مستطیع شده و در ثبت نام و رفتن به حج کوتاهى نموده، باید حجّ میقاتى براى او انجام بدهند مگر این که وصیّت کرده باشد که حجّ بلدى انجام دهند و اگر بتوانند فیش بانکى او را طبق موازین قانونى بفروشند با قسمتى از آن اجیر بگیرند احتیاط واجب آن است که چنین کنند.

14- استطاعت برای شخصی که وسیله نقلیه شخصی ندارد

سؤال: سهم الارث شخصى به اندازه استطاعت حج مى باشد. ولى این شخص ماشین ندارد، و در شأن اوست که ماشین داشته باشد، هر چند در مضیقه نیست. یعنى اگر ماشین نخرد هم زندگى او مى گذرد، ولى با ماشین راحت تر زندگى مى کند. آیا این شخص واجب الحج است؟

پاسخ: در صورتى که ماشین نیاز دارد، مى تواند صرف خرید ماشین کند.

15- استطاعت از طریق وام بانکی و دیه

سؤال: آیا پول حاصل از وام بانکی و یا حاصل از دیه شامل حج می شود؟

پاسخ: در صورتی که وام و دیه از طریق مشروع باشد و بتواند با آن زیارت خانه خدا برود و زندگی او مختل نشود حج واجب است.

16- حصول استطاعت با وجوه شرعیه

سؤال: شخصى حجّ واجب را بجا آورده، ولى امرار معاش او از وجوه شرعیّه بوده، سپس در حالى که استطاعت قطعى از غیر وجوه شرعیه پیدا کرده، به نیابت از دیگرى حج بجا آورده است. آیا حجّ نیابتى او صحیح است، یا باید پس از انجام حجّ واجب خودش، حجّ نیابتى را تکرار کند؟

پاسخ: حجّ اوّل صحیح بوده، و حجّ نیابتى او نیز صحیح است، و استطاعت از امرار معاش با وجوهات شرعیه حاصل مى شود.

17- قرض کردن برای ثبت نام حج تمتع

سؤال: باز نشستگانی که چند سال قبل به سبب دریافت پاداش بازنشستگی مستطیع شده و ثبت نام حج کرده اند و اکنون که نوبتشان فرا رسیده است هزینه اضافی باید بپردازند و اگر عقب بیندازند باز هم گرانتر میشود آیا میتوانند بقیه مبلغ را قرض بگیرند با توجه به اینکه در مظیقه نمی افتند و آیا کفایت از حج واجب میکند؟

پاسخ: اگر مال اضافی معادل مبلغی که قرض می کنند داشته باشند مانعی ندارد و حج واجب آنها محسوب می شود.

18- مصرف هزینه برای مخارج ازدواج فرزند

سؤال: کسی که استطاعت مالی برای حج دارد و پسرش به سن ازدواج رسیده باشد‌‌ گرفتن زن برای پسرش واجب است یا رفتن به حج؟

پاسخ: اگر آن چه را دارد خرج ازدواج پسر کند حج از او ساقط است.

19- حج با پول غیر مخمس

سؤال: تمام مخارج حج را شوهرم بر عهده گرفته است، ولى مى دانم که اهل خمس نیست و من از خود مالى ندارم، تکلیف من در ارتباط با هزینه رفت و برگشت، ارز، لباس احرامى و قربانى چیست؟ خمس اینها بر عهده کیست؟

پاسخ: خمس اینها بر عهده شماست و اگر توانایى ندارید مستطیع نیستید.

20- خرید نوبت حج دیگران به قیمت بالا

پاسخ: در صورتى که تفاوت قیمت به صورت اجحاف کلّى بوده باشد و یا مایه ضایع شدن حقّ دیگران گردد مستطیع نیست.

21- استطاعت پزشکان کاروان

سؤال: پزشکان و پرستارانى که به عنوان مأموریّت به حج مشرف مى شوند، آیا حج آنها کفایت از حج واجب (حجة الاسلام) مى کند؟

پاسخ: آرى کفایت مى کند.

22- استطاعت طبیب در صورت فروش ابزار کار مازاد بر نیاز

سؤال: طبیبى ابزار کار اضافه بر نیاز دارد، که اگر اضافه را بفروشد مى تواند با بقیّه آن بدون زحمت امرار معاش کند، آیا چنین شخصى مستطیع است؟

پاسخ: در صورتى که فروختن آن مخالف شؤونات او نباشد، و سایر شرایط نیز جمع باشد، مستطیع است.

23- استطاعت افراد معتاد

سؤال: از آنجا که متأسّفانه معتاد هستم، اداره بهداشت طبق مقرّرات جمهورى اسلامى از رفتن من به حج جلوگیرى مى کند. تکلیف من با وجود استطاعت مالى و هفتاد و دو سال سن چیست؟

پاسخ: اگر قبلا مستطیع بوده و قادر بر رفتن به مکّه نیز بوده اید و نرفته اید، حج بر شما مستقر شده است، و اگر مأیوس از ترک اعتیاد هستید باید نایب بگیرید. ولى اگر قبلا استطاعت نداشته اید، در فرض سؤال مستطیع نیستید; مگر اینکه بتوانید ـ هر چند با ترک اعتیاد ـ اجازه بگیرید و به حج بروید.

24- حج مستطیعی که بیمار است

سؤال: پدر من از نظر مالی مستطیع بوده ولی از نظر جسمی بیمار بود و هشت سال آخر عمرش را به علت سکته مغزی زمین گیر و خانه نشین شده بود. آیا حج بر او واجب بوده؟ و آیا باید از ارث و ماترک ایشان مبلغی برای حج اختصاص داده شود؟

پاسخ: هرگاه استطاعت او قبل از بیماری بوده باید برای او حج بجا آورید و اگر بعد از بیماری بوده حج بر او واجب نشده است.

25- استطاعت افراد مجرد برای حج

سؤال: من مجرد هستم و 28 سال سن دارم. امسال شرایطی برایم پیش به وجود آمده که امکان تشرف به حج تمتع را نصیبم می کند ولی مخارج آن بالغ بر سه میلیون تومان است و بنده باید مقداری از آن را وام بگیرم. آیا با توجه به این شرایط و اینکه شاید دیگر چنین فرصتی پیش نیاید، آیا من میتوام به حج مشرف شوم؟ آیا بهتر است ازدواج کنم یا به حج مشرف شوم؟ (البته هنوز شخص خاصی برای ازدواج وجود ندارد و شاید تا سال آینده هم پیدا نشود)

پاسخ: در صورتیکه محلی برای پرداختن آن وام داشته باشید و ازدواج ضرورت فوری نداشته باشد می توانید به مکه بروید و حجة الاسلام شما محسوب می شود.

26- استطاعت به واسطه مهریه

27- استطاعت زنی که بعد از مرگش مهریه اش را پرداخت نموده اند

سؤال: خانمی حدود یک سال است که فوت کرده، در زمان حیاتش خانه ای از پدرش به او و خواهر و برادرش به ارث رسیده ولی به دلیل عدم رضایت خواهر و برادرش و وجود مادرش در این خانه نمی توانسته آن را بفروشد. بعد از مرگش نیز همسرش مهریه اش را بین وراث زوجه تقسیم کرده (به دلیل عدم درخواست زوجه در زمان حیات مهر را به او نداده) آیا در زمان حیاتش حج بر گردن این خانم واجب بوده که الآن بجای آن حج کنند یا خیر؟

پاسخ: در صورتیکه در حال حیات می توانسته مهریه را بگیرد و در عرف محل عیب محسوب نمی شده و شوهر نیز آماده پرداخت بوده، در این صورت مستطیع بوده است و باید نخست از مهریه یا آنچه از او باقی مانده برای او حج بجا آورند (حج میقاتی که قیمتش کمتر است)

28- وجوب حج بر کسی که نمی تواند وضوی خود را نگه دارد

سؤال: آیا کسی که نمی تواند وضوی خود را نگه دارد، حج (عمره یا واجب) از گردنش ساقط می شود؟

پاسخ: حج از او ساقط نمی شود و برای اعمالی که نیاز به طهارت دارد باید نایب بگیرد.

29- تاخیر حج به جهت خوف از سفر بدون همراه

سؤال: دختری هستم 24 ساله که استطاعت رفتن به حج تمتع را یافته ام ولی کسی از خانواده ام نمی تواند در این سفر مرا همراهی کند، من نیز به تنهایی جرأت سفر حج را ندارم. آیا می توانم تا سال آینده صبر کنم تا کسی پیدا شود که مرا همراهی کند یا اینکه باید حتماً امسال مشرف شوم؟ به طور استطاعت مالی و جسمی کافیست برای حج تمتع؟

پاسخ: در صورتیکه واقعاً از تنهایی خوف دارید برای امسال مستطیع نیستید و می توانید تا سال آینده صبر کنید.

30- وام جعاله یا خرید کالا ، برای حج عمره

سؤال: وام هایی که اخیراً بانکهای ملی و ملت جهت ثبت نام حج عمره به مردم و کارمندان می دهند با درصد سود 11 و 14 درصد از لحاظ شرعی چه وجهی دارد؟

پاسخ: این وام نه مصداق جعاله است و نه از قبیل خرید کالا ، بلکه وامی است که در مقابل آن صریحاً سود گرفته می شود و سود هم در حد کارمزد نیست ( حداکثر کارمزد 4 درصد است ) بنابراین مصداق ربا است و شرعاً حرام می باشد .

31- استطاعت زن به واسطه ارث

سؤال: زنی که از پدرش به او ارث می رسد آیا باید حتما با پول خود حج واجب بجا آورد یا خیر؟

پاسخ: در صورتیکه با آن پول مستطیع شود یعنی بتواند هزینه حج را بپردازد و در بازگشت دچار مشکلی برای زندگی نشود باید حج بجا آورد.