فتاوای آیت الله العظمی سبحانی (مدظله)

فروش يك ملك به دو نفر

سؤال: منزلى با ثمن معلوم به طور شفاهى(تلفنى) فروخته و بخشى از ثمن پرداخته شد و مقرّر گرديد كه مابقى ثمن، به هنگام تنظيم سند در محضر پرداخت شود، لكن به جهت توقيف ملك، پرداخت مابقى ثمن در آن زمان انجام نگرفت و فروشنده پس از چند سال، ملك مزبور را پس از رفع بازداشت قضائى و با سند رسمى به ديگرى فروخت. آيا معامله ى دوم صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه شما براى پرداخت قسط دوم آمادگى داشتيد و فروشنده به هيچ عنوان حق فسخ نداشت، خانه شرعاً مِلك شماست و هر نوع معامله بر روى آن مِلك، صحيح نيست. والله العالم

خيار شرط مادام العمر

سؤال: آيا قرار دادن خيار (خيار شرط) به صورت مادام العمر و ابدى در معامله، صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- شرط خيار به صورت دائم، باطل و مبطل عقد است. والله العالم

خيار مجلس در عاقد واحد

سؤال: در عقد بيع اگر عاقد، واحد باشد، آيا خيار مجلس وجود دارد؟

جواب: بسمه تعالی- بعيد نيست كه مجلس عقد، ميزان باشد. والله العالم

حق فسخ پس از مهلت دادن به مشترى براى پرداخت ثمن

سؤال: ملكى را با ثمن مشخص، معامله نموده و مقدارى از ثمن را اخذ كرده اند و متعهد شده اند مابقى ثمن را در تاريخ مشخص بپردازند و شرط شده است كه در صورت تخلف، فروشنده حق فسخ داشته باشد. اگر در موعد مقرر به علّت عدم قدرت خريدار بر پرداخت ثمن، مدتى به وى مهلت داده شود، آيا پس از تمام شدن مهلت، در صورت عدم پرداختِ مابقى ثمن، حق فسخ براى فروشنده باقى است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه تمديد پرداخت ثمن با حفظ حق فسخ در صورت عدم پرداخت پس از انقضاى مدت، صورت پذيرد، فروشنده خيار شرط دارد و مى تواند معامله را فسخ كند. والله العالم

خيار مجلس در صورت افتراق اضطرارى

سؤال: آيا خيار مجلس در صورت افتراق و جدا شدن از روى اضطرار، ساقط مى شود؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه افتراق از روى ضرورت باشد، خيار هر دو باقى است . والله العالم

ملاك عقود معين و نامعين

سؤال: ملاك تعيين«عقود معين» از«عقود نامعين» چيست؟

جواب: بسمه تعالی- عقودى كه در عهد رسالت و عصر ائمه   ى اطهار (عليهم السلام) رايج بوده، «عقود معيّنه» و عقودى كه بعدها در ميان عقلا رخ داده، «عقود غير معيّنه» است. والله العالم

خيار مجلس در جنون يا بيهوش شدن متبايعين

سؤال: اگر يكى از متبايعين يا هر دو، مجنون يا بيهوش شوند، آيا خيار مجلس ساقط مى شود؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه اغما و جنون ادامه پيدا كند، خيار به ولىّ منتقل مى شود. در غير اين صورت مربوط به خود متبايعين است. والله العالم

خيار مجلس در بيع الخيار

سؤال: در برخى از روايات گفته شده است كه سقوط خيار مجلس ضررى به بيع الخيار نمى زند مقصود چيست؟

جواب: بسمه تعالی- مراد از بيع الخيار در روايت ياد شده اين است كه متبايعين يا يكى از آن دو براى خود شرط خيار بگذارد. مسلماً خيار مجلس با تفرّق ساقط مى شود، ولى بيع الخيار باقى مى ماند. بنابراين مراد از«المتبايان بالخيار مالم يفترقا إلاّ بيع الخيار» اين است كه حتى پس از تفرّق خيار باقى است. زيرا با از بين رفتن خيار مجلس، خيار شرط مستمر است.

جريمه اضافه بنا در ملك خريدارى شده

سؤال: آپارتمانى را خريدم كه از قبل دو طبقه اضافه بر ساخت داشت و شهردارى مبلغى را به عنوان تخلف تعيين نمود. جريمه به عهده ى چه كسى مى باشد؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه مشترى با علم به اين كه واحدهاى خريدارى شده، متعلَّق جريمه است، وارد معامله شده، جريمه متوجه اوست و در صورت جهل، اگر مقامات جريمه را از او مى خواهند، مى تواند معامله را به هم بزند; مگر اين كه مالك قبلى آماده پرداخت جريمه باشد. والله العالم

معامله در حالت اختلال حواس و فراموشى

سؤال: چنانچه كسى براى مدت طولانى دچار اختلال حواس و فراموشى گردد آيا در مورد وى با فرض استقرار اين حالت عنوان سفاهت صدق مى كند؟ و اگر ديگران بدون اطلاع از حال وى معامله اى انجام داده باشند معامله صحيح است يا نه؟

جواب: بسمه تعالی- با چنيـن فـردى ماننـد يك فـرد محجـور معامله مى شود و در حقيقت داخل آيه ( لكى لا يعلم بعد علم شيئـاً ) مى باشد قهراً كسانى كه از وضع او اطلاع دارند نمى توانند با او معامله كنند و اگر هم به خاطر استصحاب با چنين فردى معامله كرده، پس از اطلاع بايد معامله را به هم بزند زيرا كشف خلاف شده است، هر چند حكم محجوريت او از طرف قاضى صادر نشده باشد. والله العالم

فروختن بايع زمين فروخته شده

سؤال: بيست سال قبل زمينى را خريدارى و مقدارى از ثمن آن را پرداخت نمودم و مقرّر شد كه مابقى ثمن آن با تحويل سند پرداخت شود ولى فروشنده پس از معامله، زمين را به ديگرى فروخته است لطفاً نظر خود را در اين مورد بفرماييد؟

جواب: بسمه تعالی- در فرض سؤال زمين مزبور ملك مشترى است و مالك سابق فقط حق گرفتن باقى مانده مبلغ را دارد و صحت معامله دوم بستگى به رضايت مشترى اول دارد; يعنى مشترى اول مى تواند خود با اخذ ثمن جديد معامله را تنفيذ كند. والله العالم

تعليق در انشاء در معاملات و...

سؤال: آيا تعليق در انشاء يا منشأ موجب بطلان عقد مى باشد؟

جواب: بسمه تعالی- تعليق در انشاء غير صحيح است زيرا انشاء شبيه به ايجاد است و آن امرش داير بين وجود يا عدم است قهراً تمام تعليق ها به منشأ مثل مالكيت در بيع يا تمليك منافع در اجاره برمى گردد; در امورى مانند طلاق و نكاح تعليق صحيح نيست. زيرا با اغراض شارع تطبيق نمى كند; وضع زن بايد از نظر زوجيّت و عدم زوجيت روشن شود يا زوجه هست يا نيست و همچنين طلاق، ولى در غير اين موارد تعليق از نظر ما در صورتى كه موجب جهل و غرر نباشد اشكال ندارد.

آثار عقد در عقد تعليقى از چه زمانى است

سؤال: آثار عقد(مالكيت عين و منافع) بر فرض صحت تعليق در مُنْشَأ، از چه زمانى مترتب مى شود؟

جواب: بسمه تعالی- از زمان تحقق معلق عليه . والله العالم

اختيار خريد يا فروش

سؤال: در بازار كالا و اوراق بهادار(سهام)، معاملاتى تحت عنوان اختيار خريد يا فروش وجود دارد يعنى در مقابل دريافت مبلغ معينى ملتزم مى شود در صورت درخواست طرف مقابل، مقدار معينى از كالا يا دارايى خاص را در سر رسيد مشخص به قيمت معين به وى بفروشد يا از وى خريدارى كند و اين كار به جهت مصون ماندن از نوسانات احتمالى و سود بردن است آيا اين معاملات صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه شيوه معامله اين باشد كه معامله از طرف مالك تمام شده ولى از طرف مشترى منوط به گذشت زمان و سودآور بودن معامله باشد كه آنگاه  قبول كند در اين صورت اين معامله باطل است زيرا موالات بين ايجاب و قبول شرط است و وجهى كه به هنگام ايجاب پرداخت مى كند اكل مال به باطل است ولى اگر مالك در مقابل وجهى كه مى گيرد تعهد كند كه اگر مشترى مايل باشد حاضر به فروش باشد در اين صورت صحيح است. والله العالم

جعلى بودن سند و بى اطلاع بودن فروشنده

سؤال: زمينى را با سند جعلى فروخته ام در حالى كه از جعلى بودن آن اطلاع نداشتم آيا معامله صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه كه فرد از جريان هيچگونه آگاهى نداشته باشد معذور است ولى اگر معاملاتى انجام داده همگى فاقد اثر خواهد بود. والله العالم

فروش پول

سؤال: فروش پول به پول چه حكمى دارد؟

جواب: بسمه تعالی- فروش ارز به ارز ديگر مثل ريال به دلار اشكال ندارد و همچنين تبديل ارز به ارز مشابه در صورتى كه هر دو نقد باشد و در آن غرض عقلايى باشد مثل اين كه اسكناس مى دهد تا پول خرد بگيرد براى تلفن زدن و غير آن. فروش آن به صورت غير متساوى اشكال ندارد. اما اگر غرض عقلايى در آن نباشد و يا يكى نقد، ديگرى نسيه باشد جايز نيست. والله العالم

حبس مبيع تا پرداخت كل ثمن

سؤال: اگر خريدار قدرت پرداخت تمامى ثمن را ندارد و دادگاه وى را به پرداخت ثمن در طى چند قسط محكوم نموده است، آيا بايع مى تواند مبيع را تا پرداخت تمام ثمن نزد خود حبس نمايد؟

جواب:هرگاه تقسيط ثمن با رضايت فروشنده بوده، ثمن حال به مؤجّل مبدل مى شود و بايع بايد مبيع را تحويل دهد، در غير اين صورت حق دارد از تحويل مبيع امتناع ورزد.

قراردادهاى بيع، اجاره و صلح، و قراردادهاى خارج از اين عناوين متعارف

سؤال: آيا لازم است قراردادها تحت عنوان بيع، اجاره و صلح و... قرار گيرد يا قراردادهاى ديگرى هم كه تحت هيچ يك از اين عناوين قرار نمى گيرد نيز صحيح است؟

جواب:هر نوع قرارداد عقلايى كه متضمّن امرى محرم و ممنوع نباشد، لازم الوفاست و آن چه كه بايد به آن اهميت داد، علت آن وجود عقد و عهد است و عناوين ياد شده در سؤال، راهكار عمل به عقد است. والله العالم

معامله با بهايى

سؤال: معامله با بهائيها جايز است؟

جواب:اگر مايه تقويت آنها نباشد اشكال ندارد. والله العالم

ادعاى خريد يك جنس توسط دو نفر

سؤال: زمينى در ماه فروردين خريدارى كردم، پس از مدتى، شخص ديگر مدعى است كه اين زمين را از فروشنده در ماه ارديبهشت خريدارى نموده ام و فروشنده هر دو قولنامه را تأييد مى كند ولى خريدار دوم مدعى است كه قولنامه اول جعلى مى باشد لطفاً حكم مسئله را بيان نماييد؟ و در صورت مفقود شدن قولنامه راه حل شرعى چيست؟

جواب:در صورتى كه تاريخ قولنامه شما مقدم بر تاريخ قولنامه دومى است و خود فروشنده به آن اقرار دارد، قولنامه اول نافذ خواهد بود، و اگر دو عادل شهادت بدهند كه چنين مبايعه نامه اى موجود بوده است شهادت آنها حجت است . والله العالم

شرط فسخ با پرداخت مبلغ

سؤال: شخصى مغازه اى را فروخته و شرط كرده كه مقدارى از ثمن را به صورت نقد تحويل، و مابقى طى دو ماه ديگر به او پرداخت شود و طرفين پذيرفته اند كه هر كدام از طرفين از معامله عدول نمايد مبلغى را به عنوان زيان احتمالى به ديگرى بپردازد آيا معامله و شرط صحيح است؟ و در صورت تخلف مى تواند معامله را فسخ نمايد؟

جواب:هرگاه در ضمن معامله شرط كرده اند كه طرفين تا زمان قسط دوم حق دارند معامله را فسخ كنند مشروط بر اين كه مبلغى را بپردازند در اين صورت معامله و شرط هر دو صحيح است. والله العالم

كم فروشى

سؤال: در نانوايى كار مى كنم. صاحب مغازه مجبورم مى كند كه از چانه ى نان كم بگذارم. اين موضوع را به اماكن دولتى گزارش داده ام. آيا حقوقى كه دريافت مى كنم حلال است و وظيفه ام چيست؟

جواب:چنين كارى كمك به كار حرام است و لازم است در جاى ديگر كار كنيد. والله العالم

قيمت نامشخص

سؤال: اگر ثمن در معامله نامشخص باشد معامله صحيح است؟

جواب:بيعى كه در آن ثمن مجهول باشد صحيح نيست. والله العالم

شرط ضمن عقد بر معرفى خريدار ديگر

سؤال: اگر در ضمن معامله شرط شود كه خريدار، فرد ديگرى را براى خريد كالا معرفى كند آيا اين شرط ضمن عقد بيع صحيح است؟

جواب:شرط در صورتى صحيح است كه براى انسان مقدور باشد در حالى كه معرفى شخص ديگر صد در صد مقدور نيست، چه بسا ديگرى حاضر به خريد نباشد. والله العالم

سود تا چه مقدار شرعى است

سؤال: با توجه به اين كه يك كالاى مشخص با چند قيمت در يك شهر فروخته مى شود لطفاً درصد سود شرعى اجناس را براى كسبه بيان نماييد؟

جواب:شايسته است كه سود منصفانه باشد و حد آن را عرف معين مى كند. ولى حد خاصى براى آن تعيين نشده است . والله العالم

خريد خودرو از وام سازمان فنى حرفه اى

سؤال: از سازمان فنّى، حرفه اى با توجه به رشته ى تحصيلى وامى براى استفاده در همان رشته دريافت كردم، لكن از آن پول، خودرو خريدم و با آن مسافركشى مى كنم. آيا منافعى كه به دست مى آورم، حرام است؟

جواب:صرف پول در غير آن مورد تعيين شده، بر خلاف شرع است، ولى خريد ماشين چون به صورت ذمه اى بوده و بعداً پول را پرداخته ايد، اشكال ندارد. والله العالم

فروش قبل از پرداخت تمامى ثمن

سؤال: زمينى به ارزش 200هزار تومان قيمت گذارى مى شود، متقاضى مبلغ 150 هزار تومان را پرداخت مى نمايد و قرار گذاشته مى شود كه 50هزار تومان باقى مانده را بعداً پرداخت نمايد و معامله انجام شود، در اين فاصله، خريدار قبل از پرداخت مابقى، زمين را به فروش رسانده و مابقى پول را نيز نمى پردازد، آيا زمين در ملك بايع باقى است؟

جواب:هرگاه موقع پرداخت مبلغ صد و پنجاه هزار تومان، عقد شرعى و يا عرفى و به اصطلاح خريد و فروش انجام گرفته، منتها پرداخت مابقى به وقت ديگر موكول شده است يعنى فقره دوم به عنوان نسيه باشد در اين صورت اصل معامله صحيح و مشترى مى تواند ملك را به ديگرى بفروشد و فروشنده بايد براى تحويل مبلغ باقى مانده به دادگاه مراجعه و ارزش واقعى آن مبلغ را از وى مطالبه نمايد; و امّا اگر تنها گفتگو و مذاكره انجام شده نه خريد و فروش، و يا وقت قسط پرداخت دوم نيز مشخص نشده باشد در اين صورت معامله محقق نشده و ملك از اموال فروشنده است و مالكيت فروشنده محفوظ مى باشد. والله العالم

ثمن معيوب

سؤال: اگر ثمن، جنس باشد و پس از معامله معلوم گردد ثمن معيوب بوده و بايع مطالبه ارش كند آيا مشترى مخير است ارش را از پول نقد يا از جنس ثمن بدهد؟

جواب:هر دو جايز است ولى احوط دادن پول نقد است. والله العالم

فراموشى عيب كالا توسط مشترى

سؤال: در صورتى كه مشترى از عيب كالا مطلع بوده ولى هنگام خريد آن را فراموش نمايد آيا خيار عيب دارد؟

جواب:معذور است و خيار دارد. والله العالم

واقع شدن زمين در حريم جاده

سؤال: زمينى در كنار حريم جاده را خريدارى نمودم و طبق توافق طرفين، 22متر از زمين به جهت واقع شدن در حريم جاده كم شد و مابقى را خريدارى نمودم اكنون پس از استعلام از اداره راه متوجه شديم كه 47متر در حريم جاده قرار مى گيرد آيا مى توانم معامله را فسخ كنم؟

جواب:هرگاه توسعه حريم جاده در حدود47متر به هنگام معامله از طرف دولت تصويب و اعلام شده بود و طرفين در استعلام، كوتاهى كرده اند، خريدار يا فسخ كند يا مقدار موجود را بپذيرد ومازاد را از ثمن پس بگيرد; و اما اگر در آن زمان اين مصوبه نبوده است و بعداً تصويب شده است در اين صورت معامله نافذ بوده و حق فسخ ندارد. والله العالم

عدم رعايت مزايده در معاملات دولتى و اموال ورشكسته

سؤال: بر اساس ماده82 قانون محاسبات عمومى كشور، معاملات عمده دولتى بايد از طريق مزايده صورت پذيرد، حال اگر بدون رعايت مزايده، معامله انجام شود، آيا معامله باطل است يا خير و همچنين اگر طبق نظر دادگاه، بايد اموال ورشكسته با مراعات تشريفات مزايده فروخته شود آيا بدون مراعات مزايده معامله باطل است يا خير؟

جواب:هرگاه از طريق مزايده، جنس مديون به قيمت بالاترى به فروش مى رسد، براى حفظ حق مديون و داين مزايده لازم است ولى در صورتى كه بدون مزايده به قيمت واقعى به فروش برسد معامله صحيح است. والله العالم

بيع دين به دين

سؤال: بيع دين به دين صحيح است يا فاسد؟

جواب:در روايات ما چنين وارد شده است«لا يباع الدين بالدين» و آن سه صورت دارد:

1. فرض كنيد زيد از عمرو يك خروار گندم طلب دارد و عمرو هم از بكر پنجاه من برنج طلب دارد، هرگاه زيد طلب خود را از عمرو به خود او بفروشد در مقابل پنجاه من برنجى كه در ذمه بكر است، نتيجه اين كه گندم را تمليك زيد كند در مقابل برنج را تملّك كند.

2. هرگاه صد من گندم از زيد طلب دارد و آنگاه گندم را به او مى فروشد در مقابل صد تومان كه شش ماه بعد بگيرد.

3. فردى گندمى را در ذمّه به زيد بفروشد در مقابل مبلغى كه زيد بعداً بدهد يعنى هر دو مدت دار باشند; بطلان صورت اول و دوم قطعى و صورت سوم فى الجمله محل خلاف است. والله العالم

فروش سهميه بنزين

سؤال: آيا خريد و فروش سهميه ى بنزين و يا واگذارى بنزين بدون دريافت مبلغى، جايز است؟

جواب:فروختن سهميه   ى بنزين وسائل عمومى نظير تاكسى جايز نيست، ولى واگذارى بنزين شخصى بدون دريافت پول، به ديگرى اشكال ندارد. والله العالم

معامله با تلفن و...

سؤال: معامله اى كه به وسيله ى تلفن، فكس، اينترنت و... انجام مى شود، از چه زمانى منجّز و واقع مى شود؟ مكان وقوع معامله و محل تحويل مبيع و ثمن كجاست؟

جواب:هر موقع طرف، قبول را با گفتن يا نوشتن انجام داد، معامله منجز مى شود; هر چند كه فروشنده در آن لحظه آگاه نباشد. اگر مقصود از تعيين مكان معامله، رعايتِ خيار مجلس است، بايد گفت كه هرگاه طرف پس از گفتن «قبول»، از آن مكان برخيزد، خيار مجلس ساقط مى شود.

مبيع اگر عين شخصى است، محل تحويل آن، مكان وجود مبيع است و اگر كلى باشد و قرينه اى بر تعيين مكان نباشد، محل تحويل مكان حضور بايع است. والله العالم

اسقاط خيارات در عقد بيع و شرط خيار در عقد خارج لازم

سؤال: اگر در عقد بيع تمام خيارات را اسقاط كنند آيا مى توان در ضمن عقد خارج لازم با قرار دادن شرطى، خيار وضع نمايند؟

جواب:در فرض سؤال هر چند عقد با اسقاط تمام خيارات لازم خواهد بود ولى اين مانع از آن نيست با سبب ديگرى تزلزل به آن راه يابد و يكى از طرفين خيار فسخ پيدا كند البته مشروط بر اين كه شرط ابتدايى را نافذ بدانيم. والله العالم

فروختن كالايى كه در اختيار فروشنده نيست

سؤال: فروختن كالايى كه در اختيار فروشنده نيست جايز است يا خير؟ وآيا فرقى بين مثلى و قيمى وجود دارد؟

جواب:هرگاه به صورت كلى و در ذمه بفروشد كه بعداً تهيه كند و در اختيار مشترى بگذارد اشكال ندارد. و بيع او بيع سلم بوده و بايد شرايط سلم رعايت شود. و در اين قسمت فرقى بين مثلى و قيمى نيست به شرط اين كه مبيع مجهول نباشد. والله العالم

تأخير در پرداخت ثمن

سؤال: مغازه اى را فروختم و مقدارى از ثمن را دريافت نمودم و خريدار متعهد شد كه مابقى را طى دو ماه ديگر پرداخت نمايد و اگر پرداخت نكرد حق فسخ داشته باشم و وى مبلغى را به عنوان خسارت و زيان وارده پرداخت نمايد آيا فروشنده مى تواند در صورت تأخير معامله را فسخ و مبلغى كه به عنوان خسارت مطالبه نمايد؟

جواب:در فرض ياد شده شما حق فسخ و حق دريافت مبلغ ياد شده را داريد. والله العالم

فروش منزلى كه مستأجر دارد

سؤال: منزلى را با ثمن معيّن خريدارى نمودم و لكن مالك ادعا مى كند به جهت اين كه مستأجر اين منزل به اين انتقال رضايت نمى دهد حاضر به انتقال رسمى نيست، وظيفه شرعى ما چيست؟

جواب:در فرض سؤال عدم رضايت مستأجر مانع منتقل كردن نيست مالك بايد ملك را رسماً منتقل كند; اگر تعهد كرده بود كه ملك را خالى از مستأجر تحويل خواهد داد بايد كوشش كند كه ملك را خالى از مستأجر تحويل دهد و اگر چنين تعهدى نكرده بود و مشترى با آگاهى از وجود مستأجر خريده باشد، مالك وظيفه اى در اين مورد ندارد. والله العالم

خريد و فروش بيمار مبتلا به آلزايمر

سؤال: آيا بيمارى آلزايمر(فراموشى) موجب حجر و ممنوعيت ازتصرف و نيز ممنوع از انجام معاملات مى باشد؟

جواب:ميزان در حجر در اثر سفه اين است كه فرد، مصالح خود را در معاملات درست درك نكند، جنس گران قيمت را به نازل ترين قيمت بفروشد و بالعكس جنس نازل ترى را به قيمت بالا بخرد، هرگاه فرد مبتلا به بيمارى «آلزايمر» در اين حد باشد ملاكاً داخل در سفه است هر چند موضوعاً سفيه نيست. والله العالم

هزينه ثبت

سؤال: هزينه هاى مشترك مثل هزينه هاى ثبت در معاملات خريد و فروش برعهده چه كسى مى باشد؟

جواب:هزينه هاى ثبت در اسناد رسمى و امثال آن تابع مقرراتى است كه دولت بر دفاتر ثبت اسناد اِعلام كرده و يا برنامه اى كه خود دفتر براى اين كار دارند و يا عرف يا عموم مردم آن را پذيرفته اند، مگر اين كه در قرارداد ابتدايى خلاف آن را شرط كنند در اين صورت بايد به شرط خود عمل كنند. والله العالم

تأخير در پرداخت در معامله حال و مدت دار

سؤال: مغازه اى را فروختم و مقدارى از ثمن را دريافت نمودم و خريدار متعهد شد كه مابقى را طى دو ماه ديگر پرداخت نمايد و اگر پرداخت نكرد حق فسخ داشته باشم و وى مبلغى را به عنوان خسارت و زيان وارده پرداخت نمايد آيا فروشنده مى تواند در صورت تأخير معامله را فسخ و مبلغى كه به عنوان خسارت مطالبه نمايد؟

جواب:در فرض ياد شده شما حق فسخ و حق دريافت مبلغ ياد شده را داريد. والله العالم

تلف مبيع در بيع فاسد

سؤال: منزلى را با ثمن معيّن خريدارى نمودم و لكن مالك ادعا مى كند به جهت اين كه مستأجر اين منزل به اين انتقال رضايت نمى دهد حاضر به انتقال رسمى نيست، وظيفه شرعى ما چيست؟

جواب:در فرض سؤال عدم رضايت مستأجر مانع منتقل كردن نيست مالك بايد ملك را رسماً منتقل كند; اگر تعهد كرده بود كه ملك را خالى از مستأجر تحويل خواهد داد بايد كوشش كند كه ملك را خالى از مستأجر تحويل دهد و اگر چنين تعهدى نكرده بود و مشترى با آگاهى از وجود مستأجر خريده باشد، مالك وظيفه اى در اين مورد ندارد. والله العالم

ضمان در صورتى كه نفعى نبرد

سؤال: آيا عدم النفع موجب ضمان است يا نه؟

جواب:موجب ضمان نيست. والله العالم

نقد نكردن چك توسط فروشنده

سؤال: كسى منزلى با اسقاط كافه خيارات فروخته و تحويل خريدار گرديده و ثمن آن به صورت 4چك دريافت نموده است و فروشنده 2فقره چك را نقد ولى براى دريافت مابقى پول مراجعه نكرده است، اكنون پس از گذشت چند سال درخواست فسخ مى نمايد وظيفه چيست؟

جواب:هرگاه صاحب چك كه وصول نشده در بانك موجودى داشته و طرف دريافت نكرده است حق اعتراض ندارد و اگر موجودى نداشته لازم بود همان موقع به طرف مراجعه كند، و وجه خود را بگيرد، اكنون نيز با توجه به اسقاط كافه خيارات، فقط حق دريافت طلب خود را دارد; در فرض نبودن موجودى مى تواند تورم را نيز حساب كند. والله العالم

معاملات صبى پس از بلوغ

سؤال: آيا «صبى» پس از رسيدن «بلوغ» رشيد مى شود و معاملات وى نافذ است؟

جواب:«صبى» هنگامى كه بالغ شد، مكلف به احكام الهى است، ولى براى تصرف در اموال علاوه بر بلوغ، «رشد» هم لازم است; يعنى بتواند همانند افراد وارد، نفع و ضرر خود را تشخيص دهد; همچنان كه براى آميزش (پس از نكاح)، استعداد مزاجى نيز شرط است. والله العالم

سن رشد مالى

سؤال: يكى از شرايط صحت معامله بلوغ است. اكنون به سن بلوغ رسيده ام، لكن برادرم به عنوان قيّم ارث بنده را كه در اختيار داشته، به من تحويل نمى دهد، در حالى كه از جهت معاش در عسر و حرج به سر مى برم و ادعا مى كند كه بايد هجده ساله شوم. آيا كار وى مجوّز شرعى دارد؟

جواب: بسمه تعالی- با دو شرط بايد مال طرف را به وى تحويل داد:

از نظر سن، پانزده سال تمام شود;

2. از نظر مردم، رشد مالى داشته باشد و بتواند مال خود را حفظ كند و از آن استفاده كند، البته رشد به تناسب اموال، مراتب دارد .

اگر اين دو شرط حاصل است، بايد اموال به شما تحويل شود و در عين حال بايد معاش شما از مالتان در دست ديگرى است، تأمين شود و برادر نمى تواند از تأمين معاش به بهانه   ى اين كه تو بالغ و رشيد نيستى، خوددارى كند. والله العالم

فروش قبل از اتمام ساخت

سؤال: آيا فروش آپارتمان قبل از ساخت جايز است؟ آيا فروش چند دانگ از زمين و آنچه ساخته خواهد شد جايز است؟

جواب:هرگاه حدود مبيع روشن باشد، به گونه اى كه عرفاً مجهول و خطرى نباشد، صحيح است. والله العالم

تأخير در پرداخت ثمن

سؤال: منزلى را به مبلغ پنجاه ميليون تومان فروختم و مبلغ پنج ميليون تومان بيعانه گرفتم و مقرّر شد خريدار تا چند ماه آينده، مقدمات تنظيم سند را فراهم نمايد، لكن وى طرح دعوا نمود و در پرداخت ثمن تأخير كرد. آيا او ضامن خسارات مى باشد؟

جواب:هرگاه در پرداخت مابقى ثمن (45ميليون تومان)، بدون مجوز شرعى و قانونى تأخير داشته است، پس از گذشت زمان بايد ارزش واقعى پول را به صاحب ملك بپردازد و پرداخت 45ميليون تومان كافى نيست. والله العالم

فروش به شكل ترديد

سؤال: آيا فروختن دو جنس با قيمت متفاوت (به اين شكل كه بگويد اگر اين جنس را بردارى به فلان قيمت و اگر آن جنس را بردارى به قيمت مشخص ديگر به شما مى فروشم) صحيح است؟

جواب:هرگاه دو جنس را به دو قيمت و به صورت مردّد بفروشد، معامله محقق نمى شود. والله العالم

شرط قبل از معامله

سؤال: هرگاه خريدار و فروشنده، قبل از انجام معامله شروطى را متعهد شوند، آيا شروط ضمن اين تعهد، حكم شرط ضمن العقد را دارد؟

جواب:هـرگـاه شـروطى را در مـذاكره بيـان كننـد و معاملـه بـر اسـاس همـان شـروط انجـام شود، هرچند در مقام انشاى معامله، لفظ آن شروط ذكر نشود، ولى عمل به آن شروط لازم است. والله العالم

ناچيز بودن ثمن معامله

سؤال: در صورتى كه ثمن معامله بسيار ناچيز باشد، آيا معامله صحيح است؟

جواب:اگر در معامله غرض عقلائى وجود داشته باشد، بيع به شمار مى رود; مثلاً براى اين كه معامله قطعى شود و ورثه اعتراض نكنند، در مقابل مبلغ كمى خانه را به يكى از فرزندانش مى فروشد. والله العالم

فروش كالاهاى يكسان به نحو ترديد

سؤال: اگر همه ى افراد كالايى، يكسان باشد مثلاً قيمت بشقاب هاى يك كارخانه مساوى باشد، آيا فروختن آن كالا به نحو ترديد(به اين شكل كه بگويد هر كدام را مى خواهى به فلان مبلغ مشخص به تو مى فروشم) صحيح است؟

جواب:در صورتى كه همه   ى افراد يكسان باشد، مانند پارچه هايى كه به وسيله   ى دستگاه بافته مى شود و يا ظروفى كه ساخته مى شود، ترديد مضر نيست. والله العالم

جريان قاعده تلف در مورد ثمن

سؤال: آيا قاعده ى تلف «مبيع» قبل از تحويل گرفتن مشترى كه برعهده ى بايع مى باشد، در مورد «ثمن» نيز جارى است؟

جواب:تلف ثمن قبل از قبض، برعهده   ى مشترى است. والله العالم

امتناع مشترى از گرفتن مبيع و تلف آن

سؤال: در صورتى كه بايع، مبيع را تحويل دهد و مشترى از گرفتن آن امتناع ورزد و مبيع تلف شود، خسارت آن به عهده ى چه كسى مى باشد؟

جواب:هرگاه وقت اقباض مبيع رسيده باشد و در اختيار مشترى قرار گيرد و او متمكن از قبض باشد، تلف شدن آن برعهده   ى مشترى است. والله العالم

امتناع مشترى از گرفتن بخشى از مبيع

سؤال: در صورتى كه بايع، مبيع را تحويل دهد و مشترى بخشى از مبيع را نپذيرد و آن مقدار از مبيع كه مشترى دريافت كرده تلف شود، آيا مشترى خيار تبعض صفقه دارد؟

 جواب: خيار ندارد. والله العالم

تغيير معامله پس از انجام آن از نقد به نسيه به ثمن گرانتر

سؤال: مشتـرى كالايى را به شكل نقـد معامله مى كند و پس از معامله مى خواهد كه نيمى از ثمن نسيه باشد. فروشنده هم از او تقاضا مى كند كه نصف ثمن را به شكل نسيه و به قيمت گرانتر پرداخت كند و مشترى نيز مى پذيرد. آيا معامله صحيح است؟

جواب:براى اين كه معامله بى اشكال باشد از اوّل نيمى از جنس را به قيمت نقد و نيم ديگر را به قيمت نسيه بخرد يا مجموع را به قيمت مناسب خريدارى كند در صورت تحقق معامله به شكلى كه در سؤال مطرح شده است، بايد آن معامله را فسخ و سپس به يكى از دو صورتى كه گفته شد، معامله   ى جديد انجام دهند. والله العالم

شرط پرداخت مبلغى در صورت فسخ

سؤال: اگر در معامله، طرفين شرط كنند در صورتى كه هر يك، معامله را فسخ نمايند بايد مبلغ معينى را به طرف مقابل بپردازند، آيا اين شرط صحيح است و اگر يكى از آن دو در مبيع تصرفاتى نموده باشد آيا تصرف وى باعث اسقاط حق فسخ مى شود؟

جواب:در صورتى كه براى حق فسخ مدت معين شود، شرط مزبور صحيح است; به شرط اين كه چنين بگويند: «هر يك از طرفين مى تواند با پرداخت مبلغى، معامله را فسخ كند» و تصرفات يك طرف دليل بر سقوط خيار فسخ از جانب اوست، نه طرف مقابل. والله العالم

فروش آپارتمان در حال احداث

سؤال: قراردادى به عنوان بيع آپارتمان منعقد گرديده است، در حالى كه آپارتمان در حال احداث بوده و هنگام قرارداد، وجود خارجى نداشته است. آيا اين قرارداد صحيح است؟ ضمناً به عنوان شرط معامله، ذكر شده است كه هيچ كدام از طرفين معامله حق نكول نداشته و نكول كننده ملزم به پرداخت كليه ى خسارات مى باشد. آيا چنين شرطى بدون ذكر مدت صحيح است؟

جواب:خريد چنين ساختمانى قبل از ساختن اشكالى ندارد. زيرا خصوصيات ساختمان از نظر متراژ و طبقه و فلزى بودن وغيره در قرارداد معيّن مى شود و اما اينكه شرط شود كه كسى حق نكول ندارد به معناى تأكيد بر محتواى عقد است و مدت آن تا وقت تحويل آپارتمان است كه در قرارداد تاريخ آن معيّن شده است. والله العالم

فروش وكالتى و مرگ فروشنده

سؤال: قطعه زمينى را از شخصى خريدم و در محضر به صورت وكالت نامه ى بلاعزل به نام من ثبت شد. آيا با مرگ فروشنده ى زمين، وكالت نامه نيز باطل مى شود؟

جواب:هرگاه نقل و انتقال به صورت قطعى انجام گرفته و وكالت نامه فقط براى رسمى كردن معامله باشد، مرگ آن شخص ضررى به مالكيت مشترى وارد نمى كند، ولى اگر معامله انجام نگرفته و بنا بوده كه وكيل، عقد را پس از رسمى كردن انجام دهد، در اين صورت وكالت باطل مى شود و مبيع در ملك متوفى باقى مى ماند و به ورثه منتقل مى شود. والله العالم

پرداخت مبلغى در صورت فسخ

سؤال: اگر در ضمن قرارداد معامله شرط شود كه هر يك از طرفين معامله در صورت فسخ، مبلغ ده ميليون تومان به ديگرى پرداخت كند، آيا اين شرط جايز است و آيا چنين شرطى «شرط خيار» است يا «خيار شرط»؟

جواب:هرگاه معامله انجام شود و در متن معامله شرط كرده اند باشند كه هر كدام از طرفين مى توانند در مدت معينى با پرداخت مبلغى فسخ نمايند، اين معامله صحيح است و فسخ با پرداخت پول انجام مى گيرد. اين در حقيقت شرط خيار است، نه خيار تخلف شرط. والله العالم

شرط جريمه تأخير

سؤال: آيا فروشنده مى تواند شرط كند كه به ازاى هر روز تأخير در پرداخت پول، فلان مبلغ جريمه بپردازد؟

جواب:معامله با شرط ياد شده، باطل است. والله العالم

فروش گيرنده ماهواره

سؤال:آيا خريد و فروش ديش(بشقاب) ماهواره، حرمت وضعى دارد؟

جواب:هرگاه غالب منافع آن حرام باشد، معامله اش صحيح نيست. والله العالم

شرط فسخ در صورت نپرداختن قسطى از ثمن

سؤال: ضمن عقد بيع شرط شود اگر خريدار قسطى از اقساط ثمن را نپردازد، معامله فسخ شود. از طرفى فروشنده حق انتقال مبيع به ديگرى را از خريدار سلب ننموده ولى خريدار، مبيع را به ديگرى فروخته است، در صورتى كه يكى از اقساط ثمن پرداخت نشود، آيا فروشنده ى اول مى تواند بر طبق شرط عمل كند؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه هدف از خيار، رد عين و به اصطلاح متعلّق خيار، خود مبيع بوده است، صحت بيع دوم منوط به عدم فسخ است و اگر بايع فسخ كرد بايد عين را برگرداند. والله العالم

فروش بُن كتاب

سؤال: آيا خريد و فروش بُن كتاب كه بر طبق مقررات بايد با آن كتاب خريدارى كرد، باطل است؟

جواب:ظاهراً واگذار كننده، بن را تمليك مى كند و شرط مى نمايد كه در مورد خاص مصرف شود. حال اگر مصرف نشده است، واگذار كننده مى تواند به هم بزند. والله العالم

معيار مميّز بودن بچه

سؤال: معيار مميّز بودن بچه چيست و بچه از چندسالگى مميّز است؟

جواب:بچه   ى مميز، انسانى است كه خوب و بد را تشخيص مى دهد و اين سن خاصى ندارد و به استعداد افراد بستگى دارد. والله العالم

اضافه بودن ساختمان فروخته شده به متراژ معين

سؤال: ساختمانى بر اساس متراژ معين، قيمت گذارى و فروخته شد، لكن پس از معامله معلوم شد كه مساحت آن بيشتر مى باشد. آيا بايع حق فسخ دارد؟

جواب:در فرض سؤال، معامله بر اساس متراژ صورت پذيرفته است و قهراً مبيع حالت مشاع پيدا مى كند و چون ملك مشاع عيب است، طرفين حق فسخ دارند، ولى بهتر است مصالحه كنند. والله العالم

فروش قرآن و كتب ادعيه

سؤال: آيا خريد و فروش قرآن و كتب ادعيه جايز است، با توجه به اين كه در برخى قرآن ها كلمه ى «قيمت» ذكر شده است؟

جواب:همان طور كه در گذشته گفتيم خريد و فروش قرآن جايز نيست، مگر اين كه جلد و كاغذ آن در نظر گرفته شود و براى حفظ احترام قرآن كلمه   ى هديه را بنويسند و خريد و فروش كتب ادعيه جايز است. والله العالم

نگهدارى ظروف نقره

سؤال: آيا نگهدارى ظروف نقره براى زينت يا تجارت جايز است؟

جواب:نگهدارى ظروف نقره اشكال ندارد. والله العالم

پيش خريد آپارتمان نيم ساخته

سؤال: شخصى يك دستگاه آپارتمان نيم ساخته پيش خريد كرده است. بخشى از پول، پرداخت شده وقول نامه، تنظيم و كليه ى خيارات از طرفين ساقط شده است. فروشنده، مالك سه دانگ و وكيل در فروش سه دانگ ديگر مى باشد، لكن طرفين معامله نسبت به تحويل به موقع آپارتمان و پرداخت ثمن معامله كوتاهى كرده اند. سپس جمله ى زير با توافق طرفين به قول نامه اضافه گرديد:«چنانچه ثمن باقيمانده در موعد مقرّر پرداخت نشود، فروشنده حق فسخ دارد»، البته اين شرط در ضمن عقد خارج لازم نبوده است. آيا اين شرط صحيح و نافذ است؟

جواب:پس از پايان پذيرفتن عقد ولو پس از گذشتن يك زمانى، طرفين توافق كنند كه اگر چك مشترى وصول نشد، فروشنده حق فسخ داشته باشد، چنين شرطى لازم الوفاء است: ( المؤمنون عند شروطهم ) ، امّا حق فسخ در نصف آپارتمان با خود بايع است و امّا نصف ديگر از آنِ موكل; مگر اين كه وكيل، تام الاختيار باشد و همه   ى كارهاى مربوط به مبيع به وكيل واگذار شده باشد و چون طرفين شرط كرده اند كه هرگاه يكى از چك ها وصول نشود، طرف، خيار فسخ دارد، بنابراين عدم وصول هر چك موجب خيار فسخ مى شود. والله العالم

اسناد جعلى

سؤال: منزلى را خريديم و بعد متوجه شديم اسناد جعلى مى باشد. اكنون وظيفه چيست؟

جواب:در صورتى كه مالك واقعى راضى نباشد، معامله باطل است. والله العالم

فروش الكل گندم

سؤال: خريد و فروش الكل گندم يا الكل خرما كه غالباً براى شرب استفاده مى شود، چه حكمى دارد؟

جواب:در فرض سؤال كه قابل شرب است، خريد و فروش آن حرام است. والله العالم

مكان تحويل مبيع اگر معامله در كشتى انجام شود

سؤال: اگر معامله در كشتى و در دريا صورت گيرد، در صورت اختلاف بين متبايعين، مبيع و ثمن را كجا و بر اساس عرف چه مكانى تسليم كنند؟

جواب:هرگاه مبيع عين خارجى است، محل تحويل جايى است كه مبيع در آنجا مى باشد و اگر مشترى خواهان تحويل در محل خود است بايد هزينه   ى نقل و انتقال را بپردازد. اگر مبيع كلى است، محل تحويل آن محل سكونت و تجارت مشترى است، مگر آن كه قرينه بر خلاف باشد. والله العالم

مجسمه نخبگان

سؤال: آيا مجسّمه سازى به ويژه مجسمه ى نخبگان و فرهيختگان علمى و هنرى با هدف تعظيم صاحبان مجسمه جايز است ؟

جواب:مجسمه سازى، به هر عنوانى كه صورت بگيرد، حرام است. براى تجليل از بزرگان و دانشمندان راه هاى صحيح و مشروعى هست. پس از ساختن، خريد و فروش آن نيز حرام مى باشد، ولى حفظ آن مانعى ندارد. والله العالم

اشياء شانسى

سؤال: آيا خريد و فروش لُپ لُپ كه داخل جعبه اى است و محتواى آن به درستى معلوم نيست، جايز است؟

جواب:اگـر داخـل جعبـه چيـزى قابل معـاملـه باشـد ولـى مقـدار و نوع آن معلوم نباشد در اين صـورت مصـالحه كننـد. والله العالم

شرط انفساخ عقد

سؤال: فروشنده، جنسى را به صورت بيع لازم فروخته و در ضمن، شرط شده است هرگاه خريدار در موعد مقرر در دفترخانه جهت تنظيم سند رسمى حاضر نشود، معامله به خودى خود فسخ شود و بابت تخلف، بيست درصد از پيش پرداخت كسر شود. آيا اين شرط صحيح است؟ آيا فروشنده مى تواند عقد را در هر زمانى كه بخواهد فسخ كند؟

جواب: بسمه تعالی- 1. شرط انفساخ صحيح نيست و عقد هيچ گاه خود به خود فسخ نمى شود، بلكه بايد آن را فسخ كنند و شرط صحيح اين است كه بگويند اگر مشترى در موعد مقرر حاضر به پرداخت ثمن نشد، بايع حق فسخ دارد.

2. شرط اين كه از اصل مبلغ پيش پرداختى بيست درصد كم شود نيز باطل است وروش صحيح اين است كه فروشنده شرط كند تا مشترى مبلغ معينى را به او بپردازد.

3. فروشنده در فرض سؤال مى تواند به لحاظ تأخير پرداخت ثمن، عقد را فسخ كند و در آن فوريت شرط نيست. والله العالم

كوتاهى فروشنده در مراحل قانونى ثبت

سؤال: شخصى زمينى را خريد و مقدارى از مبلغ را نقداً پرداخت و مقدار باقيمانده را با توافق فروشنده طى يك فقره چك به وى تحويل داد و ضمناً در صورت عدم موجودى در تاريخ چك، حق فسخ براى فروشنده شرط شد، ولى به علّت عدم همكارى فروشنده براى اخذ استعلام ثبتى و دارايى و... در دفترخانه، منجر به تعويق در پرداخت مبلغ چك شد. حالا فروشنده مبلغى را جهت خسارت مطالبه كرده است. آيا فروشنده حق مطالبه ى خسارت را دارد؟ آيا فروشنده حق فسخ معامله را دارد؟

جواب:چون فروشنده در مقدمات كار كوتاهى كرده است، حق درخواست خسارت ندارد و اگر پرداخت چك مشروط بر اين بود كه مقدمات انتقال را فراهم كند، در اين صورت حق فسخ نيز ندارد. والله العالم

خطا در متراژ زمين فروخته شده

سؤال: شخصى زمينى را به تصور اين كه مساحت آن 44000مترمربع مى باشد، فروخت و پس از مدت زمانى، مشخص شد كه چهارده هزار مترمربع بيشتر است. فروشنده عدم رضايت خود را نسبت به مقدار اضافه اعلام كرد. اين مقدار از زمين متعلق به كيست؟

جواب:در فرض سؤال، مقدار اضافه، مال فروشنده است و قهراً با مشترى در زمين به صورت مشاع شريك خواهد بود. در مقابل مشترى مى تواند معامله را به هم زند ووجهى كه پرداخته است پس بگيرد. والله العالم

گرفتن پورسانت

سؤال: مسؤول خريد (كارپرداز)، جنسى را به قيمت عرف بازار خريدارى مى كند و مبلغى را به عنوان پورسانت دريافت مى نمايد. آيا گرفتن اين مبلغ جايزاست؟

جواب:هرگاه جنس را به قيمت واقعى بخرد، پورسانت را به عنوان پاداش و بخشش به او بدهند به گونه اى كه تأثير در قيمت و انتخاب جنس نامرغوب نداشته باشد، گرفتن آن اشكال ندارد . والله العالم

شرط عدم قبول خسارت و درك در ضمن عقد

سؤال: آيا فروشنده مى تواند در ضمن عقد بيع، شرط كند كه اگر مبيع، مال كس ديگرى باشد هيچ نوع ضمانتى در مقابل مشترى نخواهد داشت؟

جواب:بايع نمى تواند چنين شرطى بگذارد، زيرا مخالفِ مقتضاى عقد است، ولى شخص ديگر مى تواند از طرف او ضمانت كند و به آن «ضمان درك» گويند. والله العالم

خطا در قيمت گذارى

سؤال: خانه اى به قيمت كارشناس معامله مى شود، لكن كارشناس پس از معامله مى گويد در محاسبات اشتباه كرده است و غبن معامله بيش از ده درصد مى باشد. آيا خريدار ضامن تفاوت قيمت است يا بايع مى تواند قرارداد را فسخ كند و آيا مشترى مى تواند در صورت فسخ، سود پولى را كه پرداخته، به عنوان ضرر و زيان طلب نمايد؟

جواب: بسمه تعالی- هـرگاه كارشناسانِ مـورد وثـوق تشخيص دهنـد كه در قيمـت آن روز غَبْن در قيـمت گـذارى صـورت گـرفتـه است، در اين صورت فروشنده حق فسخ دارد مگر اين كه مشترى حاضر شود كه مابه التفاوت را بپردازد، در غير اين صورت، فقط بايع حق فسخ دارد و خريدار در صورت فسخ بايع حق درخواست سود پولى را كه پرداخت كرده، ندارد. والله العالم

شرط فسخ در صورت عدم پرداخت اقساط ثمن

سؤال: متعاملين در ضمن عقد بيع (نسيه) شرط مى نمايند كه در صورت عدم پرداخت اقساط ثمن معامله در موعد مقرّر، معامله منفسخ شود، آيا چنين شرطى صحيح است؟ در صورت عدم صحت شرط، آيا اصل بيع صحيح است؟

جواب:هرگاه متعاملان در ضمن عقد بيع شرط نمايند كه در صورت عدم پرداخت اقساط معامله در موعد مقرر، فروشنده حق فسخ دارد چنين شرطى صحيح است، امّا اگر شرط به اين صورت باشد كه «معامله منفسخ مى گردد» اين شرط باطل است، البته لطمه به صحت اصل بيع نمى زند. والله العالم

محاسبه تورم در صورت عدم پرداخت ثمن

سؤال: مشترى جنسى را ده سال پيش خريد، و تاكنون نتوانسته پول آن را پرداخت كند آيا فروشنده مى تواند مبلغ بيشترى از مشترى بگيرد؟

جواب:در فرض مسأله، فروشنده هم مى تواند تورم را در نظر بگيرد و قيمت روزِ معامله را مطالبه كند . والله العالم

شرط اسقاط خيارات و شرط پرداخت مبلغى در صورت فسخ

سؤال: در معامله اى، شرط اسقاط تمام خيارات مى شود و از سوى ديگر در عقدنامه شرط مى شود كه در صورت فسخ، فسخ كننده مبلغى رابه ديگرى پرداخت نمايد. آيا شرط اوّل (اسقاط تمام خيارات) با شرط دوم منافاتى ندارد؟ آيا خيار حاصل، خيار شرط است؟

جواب:معامله   ى مورد نظر، معامله   ى لازم است، زيرا طرفين، همه   ى خيارات را ساقط كرده اند، ولى در عين حال هر كدام از طرفين شرط خيار كرده اند، مشروط بر اين كه مبلغى را به طرف بپردازد، آنگاه فسخ كند و اين شرط قرينه بر اين است كه همه   ى خيارات، جز حق فسخ با پرداخت مبلغ، اسقاط شده است و اين شرط الخيار است، نه خيار شرط كه مقصود از دومى، خيار تخلف شرط و وصف است. والله العالم

خيار بدون مدت

سؤال: آيا قرار دادن خيار بدون ذكر مدت در معامله، صحيح است؟

جواب:قرار دادن خيار بدون ذكر مدت، باطل و موجب جهالت و بطلان بيع است. والله العالم

شرط ابتدايى

سؤال: آيا خيار شرط به صورت شرط ابتدايى صحيح است؟

جواب:شرط ابتدايى اگر به صورت انشاى التزام باشد، لازم الوفاست، البته بهتر اين است كه در ضمن همان عقد انجام بگيرد. والله العالم

معين كردن مبيع در كلى و حق تصرف مشترى بدون اذن بايع

سؤال: هرگاه مبيع، كلى در ذمه باشد و بايع كالايى را مشخص نمايد و بگويد اين كالا را به تو مى دهم، آيا مشترى بدون اذن بايع حق قبض و تصرف در آن كالا را دارد يا بايد بايع آن را به اقباض مشترى برساند؟

جواب:هرگاه براى استيفاى حق مشترى هيچ مانعى در كار نباشد، حكم قبض را دارد. والله العالم

اختلاف در شرط نمودن گرفتن پروانه تجارى

سؤال: اگر مشترى ادعا كند كه بيع با شرط اخذ پروانه ى تجارى از طرف بايع منعقد و قبول وى منوط به وجود آن شرط بوده است، ولى بايع منكر است. قول كدام مقدم است؟

جواب:بيع صحيح است و قول بايع با قَسَم در حضور حاكم شرع مقدم است. والله العالم

خريد زمين به زور

سؤال: در رژيم سابق سرلشكر...، زمينى را با تهديد و زور، به قيمت ناچيز از من خريد. آيا شرعاً مجاز به تقاضاى احقاق حق خود مبنى بر برگشت املاك يا عوض آن هستم؟

جواب: بسمه تعالی- در فرض سؤال، هرگاه در موقع انتقال راضى نبوديد و بعداً هم راضى نشديد، در صورت اثبات اين موضوع، مى توانيد خواسته   ى خود را مطرح نماييد. والله العالم

دستمزد كارشناس قيمت گذار

سؤال: اگر طرفين معامله متعهد شوند كه هر كدام يك نفر كارشناس را جهت تعيين قيمت زمين معيّن كنند و فروشنده دستمزد كارشناس را بپردازد و امتياز برق را هم بگيرد و فروشنده با تحمّل خسارت، تمام اين امور را انجام دهد، آيا خريدار مى تواند معامله را فسخ كند؟

جواب:هـرگاه طرفيـن فقط مـذاكره اى براى فروش صـورت داده باشنـد، ولى بنـا باشـد كـه خـريد و فـروش بعـداً صـورت بگيـرد، آن مـذاكره الـزام آور نيست، ولـى تخلف بر خلاف اخلاق است. چون كارهاى مقدماتى به درخواست مشترى انجام گرفته است بايد مشترى به نوعى فروشنده را راضى و ضررهاى او را جبران كند، و اگر معامله پيش از انجام اين امور قطعى شده است، ديگر حق فسخ ندارد. والله العالم

شرط اجازه گرفتن مشترى از بايع در فروش

سؤال: فروشنده اى در بيع كالايى با خريدار شرط مى كند هرگاه خواست آن كالا را به ديگرى بفروشد، از او اجازه بگيرد. آيا اين شرط صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- فروشنده مى تواند شرط كند:«اگر خواستى ملك را به ديگرى بفروشى، من در خريد بر ديگران اولويت دارم». همچنين مى تواند شرط كند كه به شخص خاصى نفروشد، ولى اگر شرط كند: «براى فروش، از من اجازه بگير كه اگر اجازه ندادم، حق فروش ندارى»، اين شرط صحيح نيست. والله العالم

اجبار به معامله

سؤال: بيع و ساير اعمال حقوقى از امورى نيست كه بتوان شخصى را به انجام آن مجبور ساخت و خداوند مى فرمايد: ( لا إكراه فى الدين ) . آيا اجبار در امور قلبى، از جمله اجبار به بيع امكان پذير است؟ در حالى كه قانون مدنى تصريح دارد به اين كه انشاى معامله به حكم معاملات صالحه، اكراه محسوب نمى شود و اجبار به معامله صدق نمى كند. لطفاً ديدگاه فقهى خود را مرقوم نماييد.

جواب:بيـع مُكـرَه بى اثـر است; مگـر اين كـه بعـداً بـه آن رضـايت دهـد و دليـل آن آيـه   ى ( تجـارة عـن تـراض ) اسـت، نـه آيـه   ى ( لا إكـراه فـى الـدين ) . از شخص مُكـرَه، خصـوصاً اگـر جـاهـل بـه مسـأله باشـد، قصد انشاء ممكن است; هر چند كه طيب نفس نداشتـه باشـد، از ايـن رو، اكـراهِ به حق بى اشكال است. مقصود از «حكم معاملات صالحه» ، اجبار بـه حـق است; مثلاً كسى بدهكار است و براى پرداخت دِيْن اقدام نمى كند. در اين صورت حاكم او را مجبور به پرداخت دين با فروش برخى از مايملك مى كند. والله العالم

عدم پرداختن ثمن

سؤال: يكى از اموال «زيد» در دست «عمرو» به عنوان عاريه يا وديعه يا عدوانى و يا به عنوان سمسار جهت فروش كالا يا عناوين ديگر بود و «زيد» آن را به «عمرو» فروخت، ولى خريدار حاضر به پرداخت ثمن نشد، آيا بايع حق استرداد مبيع را دارد؟

جواب:در همه اين صور، بيع و قبض محقق شده است، حتى در صورتى كه استيلاى او عدوانى بوده است، ولى به وسيله بيـع عنـوان عـدوانى بـودن زايـل شـده اسـت، در درجه   ى اول بايد تلاش كند پول مبيع را بگيرد; در غير اين صـورت مى تـواند مبيع را به عنوان تقاص اخذ كند. هرگاه قيمت مبيـع بيش از بدهكارى طرف باشد، بايد مقدار اضافى را به خود مشتـرى برگرداند. والله العالم

خريد قبر

سؤال: هيچ كس از زمان مرگ خود اطلاع ندارد. آيا خريد قبر صحيح است؟

جواب:افراد صالح براى خود قبرى تهيه مى كردند; حتى يكى از نوّاب اربعه (يعنى محمد بن عثمان) قبرى براى خود آماده كرده بود. ناآگاهى از وقت مرگ سبب نمى شود كه انسان آماده مرگ نباشد، ولى در عين حال اين آمادگى نبايد او را از فعاليت براى زندگى باز دارد. والله العالم

سؤال از قيمت كالا و خريد به شكل نسيه

سؤال: اگر مشترى قيمت كالايى را به شكل نقد سؤال كند، لكن معامله به صورت نسيه و به قيمت بالاتر صورت بگيرد، آيا اين معامله صحيح است؟

جواب:لازم است فروشنده بگويد جنس به صورت نقد به اين قيمت و به صورت نسيه به قيمت ديگر است. سپس يكى از دو قيمت را مبناى معامله قرار بدهند. والله العالم

عدم اطلاع مشترى از وزن خاص

سؤال: در صورتى كه در شهرى خريد و فروش مثلاً بر اساس«مَن» انجام مى گيرد و خريدار نيز مى داند، اما از مقدار آن(مَن) كه چند كيلو است بى اطلاع است، آيا معامله صحيح است؟

جواب:هرگاه عقلاى شهرى براى رفع جهالت و غرر، وزنى را معين كرده اند مانند«مَن»، معامله روى آن وزن، رافع غرر است; هر چند مشترى نداند كه وزن آن چند كيلو است. والله العالم

تصرف ملك اشخاص براى خدمات شهرى

سؤال: زمينى را خريدم و سند قطعى به نام اينجانب ثبت شد، براى ساخت به شهردارى مراجعه كردم و شهردارى علاوه بر پروانه ى ساخت، مقدارى از زمين را به منظور تأسيس جواب:خدمات شهرى در نظر گرفت كه بايد به شهردارى تحويل دهم. آيا تصرف شهردارى به صورت اجبار جايز است؟

اگـر تأسيـس خـدمـات شهرى مورد نظر شهردارى ضرورى باشد بايد بهاى زمينى را كه تصرف مى كند بپردازد. والله العالم

فروش سيمان دولتى

سؤال: شخص پيمانكار، سيمان دولتى گرفته تا آن را در كار خاص مصرف كند، ولى كار را به ديگرى واگذار و سيمان را به قيمت آزاد فروخته است. اكنون وظيفه اش چيست؟

جواب:از آنجا كه سيمان متعلق به كار خاص بوده، فروش پيمانكار، بيع فضولى است. حال اگر سيمان باقى مانده است، بايد آن را برگرداند و اگر تلف شده، بايد مثل آن را تهيه كند تا در آن كار مصرف شود. والله العالم

شك در بيع يا معامله نوظهور بودن عقد

سؤال: اگر درباره عقدى شك كنيم كه مثلاً بيع است يا معامله نوظهور، آيا آثار بيع بر آن بار مى شود ؟

جواب:آثار بيع بر آن بار نمى شود . والله العالم

فروختن تمساح

سؤال: آيا فروختن تمساح و خرچنگ و خوك به كفار كه خوردن آن را حلال مى دانند، جايز است؟

جواب:فروختن حيوانات مورد سؤال حرام است. والله العالم

تلف مبيع در بين راه

سؤال: اگر فروشنده اى بدون درخواست مشترى، كالايى را براى او بفرستد و در بين راه تلف شود; آيا اين خسارت به عهده ى فروشنده است يا مشترى؟

جواب:تلف آن به عهده   ى فروشنده است. والله العالم

قبض مشترى و فرستادن كالا

سؤال: آيا درخواست مشترى مبنى بر فرستادن كالا موجب صدق قبض مى شود؟

جواب:صرف درخواست مشترى مبنى بر ارسال كالا، موجب صدق قبض نمى شود، بلكه بايد محل تحويل مشخص شود; مثلاً اگر محل تحويل با محل بيع يكى باشد، بايع مكلف است در همان محل تحويل دهد. در چنين صورتى اگر مشترى بگويد كالا را به محل ديگرى بفرست و در راه تلف شود، خسارت آن به عهده   ى مشترى است و اگر از اول بنا باشد كه در غير از محل بيع تحويل دهد، در اين صورت تلف شدن در بين راه به عهده   ى بايع است. والله العالم

عدم رعايت شرط انشعاب آب و برق و... در بيع سلف

سؤال: خانه اى را به صورت سَلَف خريدم و قرار شد كه با انشعاب آب و برق و... آن را تحويل دهد، لكن خانه در زمان تحويل، بدون انشعاب آب و برق و... بود. آيا حق خيار دارم؟

حق خيار فسخ دارد. والله العالم

خريد اموال يهودى

سؤال: خريد اموال منقول و غير منقول يهوديانى كه از كشور فرار كرده اند، جايز است؟

جواب:خروج از كشور يا فرار، دليل بر الغاى مالكيت اموال آنان نيست و اصل در اسلام احترام اموال همگان است; مگر آن كه عنوان محارب با نظام اسلامى پيدا بكنند حتى در اين صورت تكليف اموال آنها مربوط به حاكم شرع است او بايد تصميم بگيرد و ديگر افراد نمى توانند آن اموال را بفروشند يا بخرند. والله العالم

اصل در عقود معين

سؤال: اصل در عقود چيست؟ لزوم است يا جواز؟

جواب:لزوم و جواز، تابع ماهيت معامله در پيش عقلاست. هرگاه عقدى از عقود «عهديه» باشد، لازم و اگر از عقود «اذنيّه» باشد، جايز است. والله العالم

صيغه عقد

سؤال: آيا عقد را با هر صيغه اى مى توان منعقد كرد يا لازم است صيغه ى آن متناسب با ماهيت آن باشد؟

جواب:از نظر عقلا لازم است لفظ مزبور، صريح و يا ظاهر در انشاى ماهيت آن قرار داد باشد. والله العالم

فروش ملك مشاع

سؤال: دو نفر به صورت مشاع، مالك هزار متر زمين هستند. اگر قبل از توافق بر تقسيم، يكى از آن دو، دويست متر از آن زمين را با حدود معين به شخصى بفروشد، آيا معامله ى مذكور صحيح است؟

جواب:معـاملـه نسبت بـه صـد متـر آن فضـولى اسـت، زيـرا قبل از تقسيم فروخته است و نسبت به صد متر ديگر شريك قبلى حق شفعه دارد و معامله صدمترى كه صحيح است، حالت مشاعى دارد، نه إفرازى، هر نوع تعيين نياز به توافق هر دو شريك دارد. والله العالم

واگذارى زمين غير از طريق مصالحه

سؤال: آيـا مـالك مـى تـواند زمينـى را كـه تحت تصـرفش نبـوده و مـدرك قـانـونى بـراى اثبـات مالكيت آن ندارد، از طريق مصالحه به شخص ديگرى واگذار كند؟

جواب:در صورتى كه پس از صلح، قادر به تحويل آن باشد معامله اشكال ندارد، ولى در صورتى كه قادر به تحويل نباشد صحت معامله محل اشكال است. والله العالم

خيار حيوان

سؤال: آيا خيار حيوان، اختصاص به مبيع معيّن دارد يا در كلى فى الذمه نيز جريان دارد؟

جواب:ظاهراً فرقى بين حيوان مشخص و حيوان كلى نيست و خيار به خاطر روشن شدن آن عيبى از حيوان است كه در موقع فروش، نامعلوم است و تا سه روز بعد روشن مى شود. مبدأ خيار در مبيع مشخص، لحظه   ى عقد است، ولى در مبيع كلى، آغاز تسليم است. والله العالم

شرط ضامن يا رهن براى ثمن در بيع

سؤال: اگر بايع به هنگام معامله شرط كند كه بابت پرداخت ثمن، ضامن يا چيزى را رهن بگذارد و مشترى به آن شرط عمل نكند، ولى قبل از آن كه بايع اعمال فسخ كند، ثمن را بپردازد، آيا براى بايع حق فسخ باقى است؟

جواب:هرگاه مشترى ثمن را آماده كند و در دسترس بايع قرار دهد، حق فسخ وجود ندارد. زيرا ضمانت براى اين بود كه ثمن به خطر نيفتد و در صورت آمادگى براى پرداخت ثمن، براى خيار و فسخ، موضوع باقى نمى ماند. والله العالم

فروش ملك مشاع

سؤال: ملكى كه چند مالك دارد، اگر برخى از مالكين آن ملك را بفروشند، آيا چنين معامله اى صحيح است؟

جواب:اگر مقصود اين است كه شريك، همه   ى ملك را بفروشد، چنين معامله اى بيع فضولى است و تا بقيه   ى شركا اجازه ندهند، معامله نافذ نيست. والله العالم

شرط حق فسخ در بيع در صورت عدم پرداخت وجه چك ها

سؤال: منزلى را طى چند فقره چك فروختم و در ضمن عقد شرط نمودم كه در صورت عدم پرداخت هر كدام از چك ها حق فسخ داشته و مجاز به انتقال مورد معامله به غير باشم، لكن خريدار قبل از سررسيد چك ها اقدام به واگذارى ملك نموده وچك ها نيز در موعد مقرّر پرداخت نگرديد. آيا اكنون مى توانم معامله را فسخ كنم و آيا خريدار مى توانست ملك را بفروشد؟

جواب:چون فروشنده شرط كرده بوده است كه اگر چك به موقع وصول نشود، حق دارد مورد معامله را به ديگرى واگذار كند. اين نوع شرط حاكى از آن است كه نظر فروشنده اين است كه تا وصول چك مشترى از هر نوع نقل و انتقال امتناع ورزد. در اين صورت بيع، فضولى مى شود و تا فروشنده   ى قبلى راضى نشود، بيع دوم نافذ نيست. والله العالم

حق خيار فسخ در صورت عدم پرداخت تمام ثمن

سؤال: زمينى را به مبلغى فروختم و مقدارى از مبلغ را دريافت و شرط كردم كه خريدار، مابقى را به مدت سه ماه پرداخت نمايد و در صورت عدم پرداخت تمامى مبلغ، خيار فسخ براى من قابل اجرا باشد، لكن خريدار به تعهد خود عمل نكرد و يك سال ديگر به او مهلت دادم، اما پس از اين مدت نيز موفق به دريافت ثمن نشدم. آيا خيار فسخ هنوز باقى است؟

جواب:احتمال دارد امهال تا يك سال، نوعى توسعه در شرط باشد; به اين معنى كه خريدار حق دارد پرداخت ثمن را تا يك سال به تأخير بيندازد; گذشته بر اين، دليلى بر فورى بودن حق خيار شرط نيست، مگر اين كه اسقاط كند. والله العالم

عوض كردن لباس خريدارى شده در مغازه ديگر

سؤال: از مغازه اى لباسى خريدم و به منزل آوردم و متوجه شدم كه لباس بزرگ است. به مغازه ديگر رفته و وانمود كردم كه اين لباس را از شما خريده ام و لباس كوچك برداشتم. اكنون پشيمان شده ام، لكن مغازه را پيدا نمى كنم وظيفه چيست؟

جواب:هرگاه قيمت لباس كوچك با قيمت لباس بزرگ يكسان يا بيشتر باشد چيزى بر او نيست، البته جهت گناهى كه كرده است بايد استغفار كند. والله العالم

ناديده گرفتن حقوق شخصى در معاملات بين اشخاص و ارگان هاى دولتى

سؤال: در معامله ى بين اشخاص و ارگان هاى دولتى به صرف اين كه يك طرف معامله، بيت المال است، آيا مى توان حقوق شخصى را ناديده گرفت؟

جواب:تضييع حقوق مسلمان از طرف هر كسى، مطلقاً حرام است و فرق نمى كند كه طرف معامله ارگان دولتى باشد يا غير دولتى. والله العالم

تملك شهردارى ملكى رابه عنوان طرح و آن هم منتفى شده

سؤال: شهردارى بنا بر مقررات قانونى و بنابر ضرورت طرح اصلاح خيابان و غيره، بر طبق توافق و با پرداخت قيمت منطقه اى، ملكى را تملك كرده لكن پس از چند سال، طرح مزبور منتفى شد. حال مالك قبلى از شهردارى مى خواهد كه يا ملكش را برگرداند يا پول آن را به قيمت روز بپردازد. آيا اين ادعا پذيرفته است؟

جواب:هرگاه معامله   ى صاحب ملك با شهردارى از نظر شرعى صحيح بوده است، هر چند كه طرح اجرا نشود، ملك به صاحب قبلى برنمى گردد; مگر اين كه در معامله شرط كرده باشد كه در صورت عملى نشدن طرح، فروشنده حق فسخ داشته باشد. والله العالم

فروش ملك به بيع شرط و فروش همان ملك توسط وكيل

سؤال: شخصـى، مِلْكى را بـه بيـع شـرط در قبـال مبلغـى به كسـى فـروختـه اسـت، لكن وكيل مالك، مِلك را قبل از بازپرداخت مبلغ مشترى، به كسى ديگر فروختـه است. آيا بيع وكيل در زمانى كه موكل هنوز مبلغ بيع شرط را پس نداده، صحيح است؟

جواب:در فرض سؤال، فروش وكيل صحيح نمى باشد. والله العالم

خريد و فروش كالاى قاچاق

سؤال: خريد وفروش كالاى قاچاق از نظر حضرتعالى چه حكمى دارد؟

جواب:از هر نوع كار بر خلاف قوانين جمهورى اسلامى ايران خوددارى شود. والله العالم

فروش ملك به صورت مشاع به دو نفر

سؤال: اگر شخصى ملكى را به صورت مشاع به دو نفر بفروشد. آيا فروشنده مى تواند به خاطر تأخير ثمن از طرف هر دو خريدار، نسبت به يكى از خريداران، معامله را فسخ و نسبت به ديگرى فسخ ننمايد؟

جواب:هـر گـاه رويكـرد معـامله ايـن بـاشـد كـه خـريداران، زميـن را بـه صـورت مشـاع شـريك شـوند; بـه گونه اى كه نفر سوم، شريك ملك نشود; مثل اين كه خريداران دو برادر باشند، در اين صورت اگر فروشنده بيع يكى را فسخ كند چون شريك شدن غير او با فرد ديگر در ملك، مغاير با رويكرد معامله است، آن طرف نيز به خاطر تخلف شرط حق فسخ دارد، ولى اگر چنين شرط ضمنى در كار نباشد، فسخ يكى، مانع از لزوم معامله   ى ديگرى نيست. والله العالم

تقسيم بيع به عقد عهدى و عقد تمليكى

سؤال: برخى معتقدند اگر در عقد بيع، مبيع كلى باشد بيع، «عقد عهدى» خواهد بود; يعنى تعهد مى كند كه مبيع را به مشترى تمليك كند و در صورتى كه مبيع شخصى باشد، آن عقد، «عقد تمليكى» مى شود. آيا چنين تقسيمى در مورد عقد بيع صحيح است؟

جواب:مبيع; خواه شخصى باشد، خواه كلى، در هر دو تمليك هست و مشترى جنسى را كه به عنوان كلى خريده است، در ذمه بايع مالك مى شود. والله العالم

تقسيم عقود به تمليكى و عهدى

سؤال: برخى معتقدند اگر در عقد بيع، مبيع كلى باشد بيع، «عقد عهدى» خواهد بود; يعنى تعهد مى كند كه مبيع را به مشترى تمليك كند و در صورتى كه مبيع شخصى باشد، آن عقد، «عقد تمليكى» مى شود. آيا چنين تقسيمى در مورد عقد بيع صحيح است؟

جواب:مبيع; خواه شخصى باشد، خواه كلى، در هر دو تمليك هست و مشترى جنسى را كه به عنوان كلى خريده است، در ذمه بايع مالك مى شود. والله العالم

عدم پرداخت حقوق زارعين توسط مالك

سؤال: اگر مالكى كه حقوق زارعين را پرداخت نمى كرده و اجازه ى كار در مكان ديگر را نيز نمى داده است، آيا زمينى كه به زارع منتقل شده را مالك مى شود؟

جواب:مالك بايد حقوق ضايع شده   ى زارع را بپردازد و زارع هم بايد زمين را به قيمت روز از مالك بخرد. والله العالم

خريد زمين از مالك داراى اسناد مالكيت و ادعاى شخصى ديگر بر مالكيت اين زمين

سؤال: زمينى را از مالكى كه اسناد مالكيت داشت خريدم و پول آن را تماماً پرداختم. سپس شخص كشاورزى مدعى شد كه بر روى اين زمين زحمت كشيده است. براى جلبِ رضايت اين شخص مبلغى هم به او دادم، لكن بعد از چند سال اين شخص كشاورز نسبت به معامله اظهار پشيمانى كرد و مدعى شد كه خودش مالك اين زمين بوده است; در حالى كه مدارك و اسناد گفته ى او را تأييد نمى كند. آيا خريد زمين از فردى كه مدارك مالكيت در اختيار او بوده، صحيح است؟ آيا اين شخص كشاورز داراى حق يا سهمى از اين زمين است؟

جواب:هرگاه مدرك ثبتى و يا مدرك ديگر كه در محل معتبر هست، مالكيت مالك اوّل را تأييد مى كند، شما مالك آن زمين هستيد و كشاورز هم در مرحله   ى اول ادعاى مالكيت نكرد، بلكه ادعاى سرقفلى كرد و شما هم او را راضى كرديد و ادعاى دوم او پذيرفته نيست; مگر اين كه دليل شرعى بر مدعاى خود اقامه كند. والله العالم

فسخ معامله بخاطر برگشت چك پس از گذشت مدت طولانى

سؤال: چنانچه فروشنده اى حق داشته باشد معامله را به خاطر عدم وصول هر فقره چك كه به عنوان ثمن داده شده، فسخ كند و در تاريخ سررسيد چك ها در يك روز مراجعه و چهار چك را برداشت و دو فقره چك را برگشت بزند و پس از هفت ماه به دليل عدم پرداخت دو فقره چك ادعاى فسخ نمايد و خريدار يك روز پس از برگشتِ دو فقره چك، باقيمانده را تأمين و پرداخت نموده و فروشنده از برداشت اين مبلغ خوددارى كرده باشد، آيا فسخ معامله پس از هفت ماه معتبر است؟

جواب: بسمه تعالی- اگر فروشنده پس از سررسيد چك ها ولو در يك روز، به علت عدم امكان وصول وجه همه يا برخى از چك ها، فسخ كند، فسخ او نافذ است و اگر در آن زمان، فسخ نكند و در ثمن ولو به مقدار چهار چك تصرف بكند، اين نشانه   ى رضايت او به معامله است و حق فسخ ندارد. والله العالم

فروش بدون دريافت پول

سؤال: اگر فروشنده بگويد ملكم را در مقابل مبلغى به شما فروختم ولى خريدار مبلغى را نپردازد آيا بيع صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- معامله صحيح است و مشترى بايد مبلغ را بپردازد و اگر نپرداخت پس از سه روز فروشنده حق فسخ دارد . والله العالم

كپى ديسكت

سؤال: بر روى ديسكت نوشته كپى كردن حرام است آيا اين نوشته الزام مى آورد ؟

جواب: بسمه تعالی- خريد ديسكت با چنين نوشته اى به منزله قبول شرط كپى نكردن است ولذا بايد از كپى كردن آن خوددارى كنيد . والله العالم

منافع آپارتمان پس از فسخ و قبل از حكم دادگاه

سؤال: پس از خريد آپارتمان شرطى مبنى بر اينكه اگر چكى از مجموع چكهاى مربوط به خريدها آياتمان برگشت بخورد، فروشنده حق فسخ معامله را خواهد داشت فروشنده با ادعاى برگشت چك، معامله را فسخ مى كند و وخود در آپارتمان ساكن مى شود و پس از چند ماه طى مراحل قانونى دادگاه به نفع فروشنده حكم مى كند آيا خريدار مى تواند اجرت المثل ايام تصرف قبل از حكم دادگاه را از وى مطالبه كند؟

جواب: بسمه تعالی- از آنجا كه طرفين پذيرفته اند كه در صورت تاًخير ثمن فروشنده حق فسخ دارد پس از فسخ منافع آپارتمان مال فروشنده است و مشترى حق اعتراض ندارد . والله العالم

تخلف از پرداخت قسط خريد

سؤال: اگر سازمانى اقدام به ساخت مسكن نمايد و از متقاضيان مى خواهد كه در مدت مشخص مبلغى را به حساب سازمان واريز كنند ولكن برخى به تعهدات خود عمل نكرده و موجب كندى در كار و بروز خسارت شوند آيا هياًت مديره سازمان مى تواند مبالغى را به عنوان خسارت و جريمه از اعضاء متخلف بگيرد؟

جواب: بسمه تعالی- راه حل شرعى اين است كه در قرارداد پيش بينى كنند اگر كسى در پرداخت قسط تأخير معتنابهى كرد هيأت مديره حق دارد به عنوان وكيل سهم او را بفروشد و قيمت آن را به صاحبش برگرداند . والله العالم

خريد و فروش سگهاى زينتى و لوازم شستشوى سگ

سؤال: آيا خريد و فروش سگهاى زينتى و نيز شامپو و داروى مخصوص اين سگها جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- خريد و فروش اين سگها چون فائده حلالى ندارند جايز نيست، و نيز اگر شامپو و . . . در غير مورد سگ قابل استفاده نيست معامله باطل است . والله العالم

خريد و فروش خون

سؤال: آيا خريد و فروش خون كه براى درمان استفاده مى شود جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- اشكالى ندارد . والله العالم

فروش گوشت خرگوش به غير مسلمان

سؤال: آيا فروش گوشت و فرآورده هاى گوشتى خرگوش به غيرمسلمان جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- با يك حيوان حلال گوشت مذكّى ضميمه كرده و به غيرمسلمان بفروشند . والله العالم

خريد و فروش كروكوديل

سؤال: در سال 1385 مجوز شرعى پرورش كروكوديل صادر شده است آيا خريد و فروش منافع حيوانات حرام گوشت جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- اگر منفعت محلله داشته باشد اشكالى ندارد . والله العالم

پرورش قورباغه و فروش آن

سؤال: پرورش و فروش قورباغه جهت مصارف صنعتى و دارويى جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- توليد جانورى كه مضر به محيط زيست نباشد اشكالى ندارد و اگر منفعت محلله معتدّ به در آن باشد فروش آن نيز اشكالى ندارد . والله العالم

خريد و فروش خرگوش

سؤال: آيا پرورش صنعتى خرگوش جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- پرورش صنعتى خرگوش اشكالى ندارد و اگر ذبح شرعى شود خريد و فروش پوست آن جايز است . والله العالم

تخفيف در معامله

سؤال: با فردى شريك هستم اگر هنگام خريد كالا از فروشنده مبلغى را تخفيف بگيرم مى توانم اين مبلغ را براى خودم بردارم و به شريك اطلاع ندهم؟

جواب: بسمه تعالی- نمى توان براى خود بردارى مگر اينكه پس از تمام شدن خريد، فروشنده مبلغى را جدا از معامله به شما بدهد . والله العالم

سكوت مالك و فروش ملك وى

سؤال: اگر شخصى ملك ديگرى را فروخته و مالك در جلسه معامله بوده، ولى چيزى نگفته آيا سكوت وى دليل بر رضايت بر معامله است؟

جواب: بسمه تعالی- در فرض ياد شده كه فرد ثالثى ملك طرف را فروخته و او حاضر بوده اما نفياً و اثباتاً چيزى نگفته اگر قرائن بر رضايت او به انشاء عقد ثالث گواهى دهد، معامله صحيح است و اگر در مجلس عقد پشيمان شد و قرارداد را امضا نكرد مى تواند از خيار مجلس استفاده كند . والله العالم

خواستن افزايش قيمت در صورت فروش ملك غير

سؤال: ملكى را خريدم و پول آن را پرداختم پس از آن كه قيمت زمين افزايش قابل توجهى كرد كشف شد كه بخشى از مبيع ملك فروشنده نبوده، آيا مى توانم اين افزايش را از فروشنده مطالبه كنم؟

جواب: بسمه تعالی- آن بخش از ملكى كه مال ديگرى بوده و بدون اجازه او به شما فروخته شده است از اول باطل و تصرف در آن حرام است و شما فقط مالك وجهى هستيد كه در مقابل آن بخش از زمين به فروشنده پرداخته ايد . والله العالم

فسخ و جريمه

سؤال: اگر در مبايعه نامه نوشته شود كه طرفين در روز مشخصى در محضر حاضر شوند چنانكه هر كدام از طرفين اقدام به فسخ نمايند بايد مبلغ پنج ميليون تومان به طرف بپردازد و آيا جعل خيار، بدون ذكر مدت موجب بطلان عقد مى شود؟

جواب: بسمه تعالی- با توجه به اين كه در متن مبايعه نامه آمده است كه طرفين متعهد و ملزم شدند تا پايان وقت ادارى روز معينّى در دفترخانه رسمى حاضر شوند، چنين خيار شرط بدون مدت نيست ظاهر آن است كه تا آن وقت خيار دارند . والله العالم

بطرى شبيه بطرى مشروب

سؤال: برخى از بطرى هاى نوشيدنى غير الكلى شبيه بطرى هاى مشروبات الكلى است آيا خريد و فروش آن جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- در صورتى كه اين كار ترويج مشروبات الكلى باشد از خريد و فروش آن خوددارى شود . والله العالم

شرط استفاده در مورد معيّن

سؤال: اگر زمينى فروخته شود و شرط شود كه مشترى، فقط گندم بكارد آيا اين شرط صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- شرط ياد شده صحيح است و خريدار بايد به تعهد خود عمل كند . والله العالم

خطا در متراژ زمين

سؤال: شخصى ملكى را به متراژ 677 متر خريدارى كرده است پس از تصرف متوجه مى شود كه متراژ زمين 500 متر است آيا حق فسخ معامله يا گرفتن مبلغ مازاد را دارد؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه زمين را به صورت مترى خريده، نه قواره اى، در اين صورت مشترى حق فسخ دارد يا ملك را رد كند و ثمن را پس بگيرد و يا بپذيرد و مابه التفاوت را دريافت كند . والله العالم

فروش ملك غير و محاسبه تورم

سؤال: زمينى بيست سال قبل فروخته شده است و اكنون معلوم شده است كه فروشنده، ملك ديگرى را فروخته است آيا تورم مبلغ پرداختى را بايد محاسبه كرد و از وى مطالبه نمود يا خير؟

جواب: بسمه تعالی- بايد تورم و كاهش قيمت پول در نظر گرفته شود و در اين مورد بانك مركزى مى تواند مقدار كاهش قيمت را معين كند كه طبق آن پرداخت شود . والله العالم

فروش حق اولويت

سؤال: آيا مى توان حق اولويت را نقد يا قسطى خريد؟

جواب: بسمه تعالی- اصل امتياز و حق اولويت قابل واگذارى است و قسطى نيز مانعى ندارد . والله العالم

فروش حق اولويت و عدم انجام تعهد توسط شركت

سؤال: اگر امتياز و حق اولويت فروخته شود و در نتيجه خريدار عضو تعاونى و قراردادهاى ساخت و ساز شود اگر تعاونى در اجراء و تعهدات كوتاهى كند مى تواند به فروشنده مراجعه كند؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه ظاهر فروش امتياز اين باشد كه آنچه در اختيار من است به تو واگذار مى كنم و نسبت به آينده مسئوليتى ندارم در اين صورت حق مراجعه به فروشنده را ندارد، البته لازم نيست كه اين را لفظاً بگويد ولى كافى است كه صورت معامله در مراكز واگذارى از اين حكايت كند . والله العالم

قرار گرفتن در طرح

سؤال: كسى زمينى را مى فروشد پس از يك يا چند سال شهردارى آن زمين را تصاحب مى كند وظيفه فروشنده نسبت به خريدار چيست؟

جواب: بسمه تعالی- در فرض سؤال اگر فروشنده مى دانسته زمين جزء طرح شهردارى است و بدون ابراز موضوع، زمين را فروخته است چنين معامله اى حكم تدليس را دارد طبعاً خريدار مخيّر است بين فسخ و قبول . والله العالم

وعده بر فروش

سؤال: اگر كسى بگويد اگر پسرم از سفر بيايد قطعه زمينى را به شما مى فروشم آيا اين عبارت عقد است و بايد آن را بفروشد ؟

جواب: بسمه تعالی- عبارت ياد شده از مقوله وعده هست نه عقد، البته اگر انسان به كسى وعده دهد مستحب است جوانمردى كند به وعده خود عمل نمايد ولى اگر عمل نكرد گناهى مرتكب نشده و معامله انجام نگرفته است . والله العالم

وعده فروش

سؤال: اگر كسى بگويد ملكم را هفته ديگر به شما مى فروشم و مبلغى را به عنوان بيعانه دريافت مى كند ولى پس از يك هفته منصرف شده و به ديگرى مى فروشد آيا بيع او صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- در فرض مساًله كه مى گويد: يك هفته ديگر به شما خواهم فروخت، بيع محقق نشده است و انتقال به ديگرى صحيح است ولى چون به قول خود عمل نكرده، مرتكب خلاف اخلاق شده است . والله العالم

خريد و فروش علائم شيطان پرستى

سؤال: آيا خريد و فروش علائم شيطان پرستى و مانكن هاى مبتذل، كراوات و امثال آن كه در ويترين مغازه قرار داده مى شود جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- غير از كراوات از بقيه اجتناب كند . والله العالم

ملكى بدون سند

سؤال: ملكى را 27 سال قبل خريدارى و در آن ملك اعيانى و درخت و . . . ايجاد كردم اكنون شهردارى ادعا مى كند بايد سند ملكيت آن را بياورى و من نتوانستم آن قولنامه را بياورم آيا شهردارى مى تواند در ملك من ايجاد ترديد نمايد؟

جواب: بسمه تعالی- در فرض سؤال صاحب يد مالك آن است و همين امر در مالكيت او كافى است  . والله العالم

تبادل ملك

سؤال: سه واحد آپارتمان را در قبال يك واحد خانه مسكونى معاوضه كرديم مدير بنگاه املاك به جاى تنظيم قرارداد در يك معامله، به سليقه خود به جهت گرفتن دو برابر حق دلالى، قرارداد را در يك مجلس و بدون تقدم و تاًخر در دو قالب بيع تنظيم كرد البته مرقوم شد كه تحويل آپارتمان همزمان با تحويل خانه مسكونى خواهد بود اكنون اگر مالك در منزل مسكونى تدليس كرده باشد آيا مى توان كل معامله را باطل كرد؟

جواب: بسمه تعالی- در فرض سؤال ظاهراً يك معامله بوده يعنى خانه مسكونى در مقابل آپارتمان و بالعكس هرچند در قالب دو معامله تنظيم شده است بنابر اين خريدار آپارتمان خيار فسخ دارد . والله العالم

شرط بر نفروختن به ديگرى

سؤال: اگر فروشنده هنگام فروش شرط كند كه آن را به شخص ديگرى نفروشد آيا اين شرط لازم الوفاء است؟

جواب: بسمه تعالی- اگر مورد معيّن را استنثاء كند اشكالى ندارد . والله العالم

خريد سرقفلى

سؤال: آيا خريد سرقفلى و حق كسب و پيشه و ساير جهات متعلق به مغازه با اجازه صاحب ملك صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه طرف حق سرقفلى و حق پيشه داشته، خريد سرقفلى همراه با حق پيشه صحيح است و اما كلمه (ساير جهات) مبهم است و حقى را ايجاد نمى كند . والله العالم

درخواست خسارت به علت تخلّف از شرط

سؤال: آيا با اعمال خيار از طرف فروشنده ، به خاطر تخلف از شرط ، خساراتى كه فروشنده در ازاى دريافت ثمن به خريدار وارد كرده است قابل مطالبه است؟

جواب: بسمه تعالی- در فرض سؤال حق درخواست خسارت ندارد . والله العالم

عدم پرداخت پول جنس خريدارى شده

سؤال: شخصى از كشورى از كسى كه مال او محترم است كالاهايى را خريدارى كرده است پس از بازگشت به ايران متوجه شده كه پول او را نداده است و اگر بخواهد براى پرداخت بدهى به آن كشور سفر كند بايد دهها برابر بدهى خود صرف مسافرت كند وظيفه اش چيست؟

جواب: بسمه تعالی- در صورتى كه مالك مشخص است بايد بدهى را از طريق بانك يا پست يا افرادى كه مورد اعتماد هستند ارسال نمايد . والله العالم

كپى رايت

سؤال: با توجه به محدود بودن مدت حمايت از حق تاًليف، مدت مالكيت كپى رايت تا چه زمانى است؟

جواب: بسمه تعالی- كپى رايت يا حق تأليف يك حق عقلائى است كه عقلاء آن را معتبر دانسته و تجاوز به آن حق را ظلمى بر آن شخص مى دانند، مادامى كه اين حق از نظر عقلاء اعتبار مى شود هر نوع تصرف در آن بدون اذن ذى حق شرعاً جائز نيست . والله العالم

عدم مطابقت ساخت با ضوابط اجرايى

سؤال: شخصى زمينى را با تاًسيسات و اعيانى فروخت اگر پس از معامله معلوم شود كه برخى از اعيانى با آئين نامه اجرائى منطبق نيست آيا مى توان معامله را فسخ كرد؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه در موقع معامله مطابقت ساختمان با ضوابط و آئين نامه هاى اجرايى مورد نظر طرفين بوده و معامله بر آن اساس صورت گرفته به گونه اى كه اگر طرف مى دانست اين ضوابط وجود ندارد اقدام به معامله نمى كرد يا به قيمت كمترى مى خريد در اين صورت خريدار حق فسخ دارد . والله العالم

خريد جنس مشكوك به سرقت

سؤال: آيا مى توان كالايى كه احتمال مسروقه بودن هست را خريدارى كرد؟

جواب: بسمه تعالی- اشكال ندارد ولى اگر معلوم شود كه مال ديگرى است بايد به صاحبش پس بدهد .والله العالم

خريد به وسيله وسايل جديد

سؤال: آيا خريد به وسيله وسائل ارتباطى جديد مثل تلگراف، تلفن، فاكس، اينترنت صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه ايجاب و قبول همزمان انجام بگيرد و فاصله طولانى در ميان آن نباشد اشكالى ندارد مگر اين كه ثابت شود صاحب ايجاب در اينترنت و يا فاكس از ايجاب خود اعراض كرده است، در اين صورت قبول نتيجه بخش نيست . والله العالم

مزايده و مناقصه

سؤال: آيا خريد و فروش به روش مزايده يا مناقصه در شريعت وارد شده است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه پس از روشن شدن قيمت در مزايده و يا مناقصه به گونه اى كه نه كسى بيشتر مى خرد و نه كسى كمتر ، اگر فروشنده انشاء بيع كند و طرف هم بپذيرد الزام آور است . والله العالم

بيع دَين

سؤال: با توجه به اين كه مشهور فقهاى اماميه بيع دين به ثمن نقد به مبلغ اقل را جائز مى دانند آيا بيع دين به ثمن نسيه نيز جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- بيع دين به ثمن نقد اقل فقط براى مديون جايز است نه به شخص ثالث، و بايد آن را به صورت نقد بفروشه نه نسيه چون فروش به صورت نسيه در سؤال بيع دين به دين است كه باطل است  . والله العالم

دريافت جريمه تاًخير ساخت

سؤال: آيا دريافت جريمه از پيمانكار در صورت تاًخير در تحويل ساختمان جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- اگر در قرارداد شرط كند در صورت تخلف در تحويل ساختمان پيمانكار مبلغى را بپردازد اشكال ندارد . والله العالم

فروش كالاى خريدارى شده و ظهور غبن در معامله اول

سؤال: اگر پس از معامله، فروشنده متوجه غبن فاحش در معامله شده و معامله را فسخ كند ولى خريدار قبل از فسخ معامله، كالا را به ديگرى فروخته است آيا كالا را مى توان از شخص ثالث استرداد نمود؟

جواب: بسمه تعالی- فروش به شخص ثالث حكم تلف را دارد و بايد در صورت فسخ، مثل يا قيمت بگيرد البته اگر خريدار در معامله دوم كه همان فروشنده دوم است خيار فسخ داشته باشد بايد با اعمال خيار مبيع را پس بگيرد و به طرف پس بدهد . والله العالم

خريد اجناس بدون مجوّز ورود به كشور

سؤال: آيا خريد گوشى تلفن همراه كه بدون مجوّز وارد بازار ايران شده، جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- وارد كننده بر خلاف قوانين كشور عمل كرده، اين كار تكرار نشود . والله العالم

لزوم فسخ معامله توسط دادگاه

سؤال: شخصى ملكى را به قيمت معين فروخته مشروط به اين كه ثمن در هنگام تنظيم سند پرداخت شود ولى در زمان تعيين شده براى تنظيم سند ثمن معامله پرداخت نمى شود و فروشنده نيز فسخ معامله را از حاكم تقاضا مى كند آيا حاكم مى تواند معامله را فسخ نكرده و زمان پرداخت ثمن را به تاًخير بياندازد؟

جواب: بسمه تعالی- اگر شرط كرده كه بقيه ثمن را در وقت معيّن بپردازد، اگر عمل به شرط نكند فروشنده حق فسخ دارد و لازم نيست كه از دادگاه تقاضاى فسخ كند بلكه كافى است به دادگاه بگويد من به خاطر تخلف شرط، فسخ كردم . والله العالم

مخارج افزايش قيمت و فسخ فروشنده

سؤال: فردى منزل خود را فروخته و شرط كرده است اگر در مدت معيّن پول منزل را پرداخت نكند حق فسخ براى فروشنده است و در اين مدت مشترى منزل را رنگ كارى كرده است ولى مى توانسته پول منزل را به فروشنده بدهد و فروشده معامله را فسخ كرده است آيا مشترى حق دريافت هزينه هايى كه انجام داده را دارد؟

جواب: بسمه تعالی- چون كار مشترى كالا حلالى بوده بنابراين فروشنده بايد پولى را كه مشترى براى رنگ هزينه كرده است بپردازد ولى بهتر آن است كه با هم مصالحه كنند . والله العالم

فروش بدون حضور خريدار

سؤال: اگر مالك بنويسد ملك مشخصى را به ديگرى فروختم در حالى كه خريدار حضور نداشته آيا چنين معامله اى صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- اگر خريدار بلافاصله قبول كند صحيح است . والله العالم

فروش ملك فرزند

سؤال: اگر پدر ملك دختر يازده ساله اش را بدون رعايت غبطه و نفع دختر و بدون اجازه وى به مبلغ ناچيزى بفروشد يا هبه كند آيا معامله وى صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه ولىّ بى نياز باشد در صورتى در مال فرزند خود مى تواند تصرف كند كه او صغير باشد و يا بالغ، ولى رشد مالى نداشته باشد و در اين دو صورت بايد همراه با مصلحت فرزند و يا لااقل فاقد مفسده باشد با توجه به اين ضابطه معامله مزبور صحيح نيست، دختر مالك ملك است . والله العالم

فروش سرقفلى و حق اولويت خريد

سؤال: سرقفلى مغازه تجارى در معرض فروش است و حق اولويت در خريد اين سرقفلى با صاحب زمين مغازه است ملاك در تعيين نرخ سرقفلى بر چه مبنااست؟

جواب: بسمه تعالی- تعيين قيمت با فروشنده است، به هر قيمتى كه خواست مى تواند بفروشد البته حق اولويت خريد با صاحب ملك است و در صورت عدم توافق بايد طبق نظر كاشناس در مورد قيمت مصالحه كنند . والله العالم

پرداخت بدهى پس از چندين سال

سؤال: در سال 1378 به شركتى پارچه فروختم و تاكنون نتوانسته ام طلب خويش را بگيرم اگر امسال بخواهند طلب بنده را تسويه كنند چه مبلغى را مى توانم از آنان مطالبه كنم؟

جواب: بسمه تعالی- لازم است بدهكار تورم را نيز حساب كند و شاخص آن را بانك مركزى معيّن مى كند البته پس از تعيين بانك مركزى نوعى مصالحه كنند . والله العالم

فروش دخانيات

سؤال: آيا پخش و فروش دخانيات (سيگار و تنباكو) به مغازه ها جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- ايراد ندارد ولى كسى كه مصرف مى كند لحظه اى كه احساس مى كند ضرر دارد ادامه آن حرام است . والله العالم

دستمزد بنگاهى

سؤال: منزلى توسط بنگاه به بنده معرفى شد، پس از معرفى مورد پسند بنده قرار گرفت و تصميم بر خريد اين منزل گرفته ام آيا شرعاً وظيفه دارم كه به بنگاه مراجعه و كميسيون بنگاهى را بپردازم يا خير؟

جواب: بسمه تعالی- حق بنگاهى محفوظ است كه بايد بر طبق عرف بازار پرداخت شود . والله العالم

معامله با بهايى

سؤال: طبق استفتائى كه از محضر آيت الله العظمى بروجردى راجع به بهايى شده است ايشان فرموده بودند لازم است مسلمين با اين فرقه معاشرت و مخالطه و معامله را ترك كنند مستدعى است نظر شريف را مرقوم نمائيد؟

جواب: بسمه تعالی- همان طورى كه استاد بزرگوار آيت الله العظمى بروجردى(قدس سره)مرقوم فرموده اند هر نوع معامله با بهايى كه موجب تقويت آنها يا تضعيف دين اسلام باشد جائز نيست . والله العالم

فوت فروشنده قبل از دريافت تمام قيمت

سؤال: مغازه اى را از پدر خريدارى كردم و طبق قرارداد مقدارى از قيمت آن را پرداخته و مابقى را بدهكار شدم و قبل از پرداخت مابقى پدر فوت كرد آيا با وفات فروشنده معامله باطل مى شود؟

جواب: بسمه تعالی- در فرض سؤال كه مغازه در حال حيات پدر به شما فروخته شده است مرگ پدر تاًثيرى در معامله ندارد و بايد بقيه قيمت را به ورثه بپردازيد . والله العالم

عدم قدرت پرداخت تمامى كالاهاى خريدارى شده

سؤال: شخصى متعهد مى شود در مدت معيّن چند دستگاه اتومبيل به فردى تحويل دهد ولى به علت پيش آمدهاى غير منتظره فقط به نيمى از تعهدات خود عمل كرده است وظيفه در اين مورد چيست؟

جواب: بسمه تعالی- مورد فرض از قبيل تبعّض صفقه است يعنى آنچه را كه تعهد كرده است مجموعاً نتوانست فراهم كند در اين مورد خريدار يا بايد بپذيرد و نصف ثمن را پس بگيرد و يا اين كه اصل معامله را فسخ كند . والله العالم

ابتداى خيار

سؤال: ابتداى محاسبه فوريت اعمال خيار در بيع و اجاره و . . از چه زمانى است و تا چه زمانى باقى است؟

جواب: بسمه تعالی- هر خيارى كه مدرك آن قاعد«لاضرر» است خيار در آنجا فورى عرفى است، زيرا ضرر در زمان اول رفع مى شود . والله العالم

عدم پرداخت پول در زمان معين

سؤال: اتومبيلى به مبلغ معين فروخته شد و مقرر شد كه ثمن معامله تا زمان خاصى پرداخت شود اگر مشترى تمام ثمن يا مقدارى از ثمن را نپردازد آيا بايع حق فسخ دارد؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه در آن زمان معين ثمن را نپردازد فروشنده به جهت تخلف شرط حق فسخ دارد . والله العالم

فروش نسيه گرانتر و نقد ارزانتر

سؤال: كمدى را به ملغ 200 هزار تومان و به شكل نسيه خريدارى نمودم سپس متوجه شدم مغازه اى ديگر همين كمد را 30 هزار تومان به صورت نقد ارزانتر مى فروشد آيا مى توانم معامله را فسخ كنم؟

جواب: بسمه تعالی- از آنجا كه كمد ارزان به صورت نقد بوده و كمد گران تر به صورت نسيه، طبعاً با كسر تفاوت اين دو، غبن شما معتدّ به نيست مع الوصف اگر اهل خبره گفتند تفاوت اين دو موجب غبن معتدّ به است حق فسخ داريد .والله العالم

جهل در تاريخ پرداخت قسمتى از ثمن

سؤال: اگر در مبايعه نامه پس از معين شدن قيمت معامله، تاريخ پرداخت قسمتى جزئى از ثمن معامله مشخص نباشد آيا موجب غرر مى شود؟

جواب: بسمه تعالی- معمولاً مبلغ جزئى را در آخرين مرحله مى پردازند و چون مبلغ جزئى است و عرف تاريخ پرداخت هم آن را مربوط به زمان تحويل مبيع مى دانند، موجب غرر نيست . والله العالم

مخارج حمل و نقل در مرابحه

سؤال: آيا در بيع مرابحه مى توان مخارج حمل و نقل را به قيمت خريد افزود و نيز مقدارى را كه خود بر روى كالا كار كرده است؟

جواب: بسمه تعالی- كليه هزينه ها را مى توان از راًس المال حساب كرد كه بگويد كالا به اين مبلغ تمام شده است و نبايد بگويد كه به اين مبلغ خريده ام، ولى اگر خود كار كرده بايد طرف را آگاه سازد كه اين مقدار كار كرده ام . والله العالم

حق فسخ در تدليس يا ارش

سؤال: در خيار تدليس اگر مشترى نخواهد از حق فسخ استفاده كند آيا مى تواند بايع را الزام به ارش نمايد؟

جواب: بسمه تعالی- حق فسخ دارد نه حق ارش . والله العالم

فوريت خيار

سؤال: آيا خيار فورى است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه علت خيار لاضرر يا اجماع باشد خيار فورى است و در غير اين صورت تابع كيفيت قرارداد است .والله العالم

اسقاط خيارات

سؤال: آيا مى توان در مورد تعذر تسليم يا تبعض صفقه يا تدليس يا تخلف وصف و رؤيت خيار را به وسيله شرط ساقط كرد؟

جواب: بسمه تعالی- در غير تعذر تسليم، اسقاط مانع ندارد . والله العالم

اسقاط خارج از متعارف

سؤال: آيا اسقاط خيار، عيب خارج از حد متعارف را نيز شامل مى شود؟

جواب: بسمه تعالی- شامل نمى شود . والله العالم

تصرف در كالا با داشتن خيار عيب

سؤال: آيا در خيار عيب، هرگونه تغيير يا تصرفى موجب سقوط حق رد است يا تصرف و تغييرى كه موجب نقص ماليت يا كاهش رغبت شود؟

جواب: بسمه تعالی- هر نوع تصرفى كه مايه تغيير در عين يا بيان كننده رضايت به معامله باشد مسقط خيار رد است و طرف مى تواند ارش بگيرد . والله العالم

قبول پس از يك ماه

سؤال: اگر بايع به مشترى بگويد براى قبول معامله يك ماه فرصت دارد آيا اين معامله صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- بيع يك عمل واحدى است كه از ايجاب و قبول تشكيل مى يابد و بايد فاصله زيادى ميان آن دو نباشد اگر ايجاب لفظى است، قبول بيش از فاصله معمولى باطل است ولى در ايجاب كتبى فاصله در حد متعارف اشكال ندارد . والله العالم

عدول بايع از ايجاب قبل از قبول مشترى

سؤال: اگربايع قبل از قبول مشترى، از ايجاب خود عدول كند آيا بايد به اطلاع خريدار برساند و در صورتى كه قصد اضرار داشته باشد و خسارتى متوجه مشترى شود ضامن است؟

جواب: بسمه تعالی- لازم نيست، و آنجا كه حق عدول دارد خسارت را ضامن نيست مگر اين كه بداند اطلاع نرسانى مايه تضرر طرف مى شود، در اين صورت نوعى مصالحه كنند . والله العالم

ادعاى بايع بر عدول از ايجاب

سؤال: اگر بايع ادعا كند قبل از قبول مشترى از قول خود عدول كرده و مشترى انكار نمايد قول چه كسى مقدم است؟

جواب: بسمه تعالی- قول مدعى صحت (مشترى) مقدم است . والله العالم

وعده قبل از عقد

سؤال: آيا وعده قبل از عقد لازم الوفاء است؟

جواب: بسمه تعالی- در فرض سؤال هر شرطى كه در متن عقد گفته شود يا قبلاً مذاكره شده و عقد را بنابر آن شرط انشاء گردد لازم الوفاء است و در غير اين دو مورد مانند وعده لازم الوفاء نيست ولى اخلاقاً تخلف پسنديده نيست . والله العالم

شرط پرداخت دو برابر در صورت فسخ معامله

سؤال: زمينى را به مبلغ معيّن فروختم و شرط شد كه در صورت انصراف از معامله در زمان معين دو برابر پول پرداختى را به خريدار بپردازم ولى از اين لحاظ كه خريدار باقى مانده ثمن را در زمان معين نپرداخت معامله را فسخ نمودم آيا ملزم به پرداخت آن مبلغ شرط شده هستم يا نه؟

جواب: بسمه تعالی- در صورتى كه فروشنده مجوز فسخ داشته باشد و فسخ كند عمل به شرط لازم نيست . والله العالم

خريد زمين و مالك نبودن فروشنده

سؤال: زمينى را خريدم سپس مشخص شد كه متعلق به غير است هم اكنون پس از 23 سال چگونه خسارت محاسبه شود؟

جواب: بسمه تعالی- در صورتى كه در زمان معامله وضعيت روشن شد و فروشنده حاضر بود پول را پس بدهد در اين صورت همان مبلغ را بگيرد و اگر پس از گذشت مدت زيادى وضعيت روشن شد بايد اصل پول و تورم را يعنى تفاوت ارزش ثمن آن روز با امروز را جبران كند . والله العالم

عدول از ايجاب قبل از قبول مشترى

سؤال: آيا ايجاب براى فروشنده تعهد ايجاد مى كند تا در نتيجه نتواند از آن عدول كند؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه ايجاب و قبول لفظى باشد مادامى كه مشترى قبول خود را انشاء نكند او حق بازگشت دارد . والله العالم

تاًخير در تحويل بيع و شرط پرداخت خسارت

سؤال: مؤسسه اى از فروشنده خودرو به مدت سه سال به مقدار مشخصى خودرو خريدارى نموده و شرط نموده اند در صورت عمل نكردن به تعهد تحويل خودرو، داور مرضى الطرفين خسارت وارده را تعيين كند و فروشنده ملزم به پرداخت خواهد بود آيا اين نوع معامله صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- اگر مقصود از خسارت بهره پولى باشد كه فروشنده پرداخت كرده است درخواست چنين خسارتى صحيح نيست و اگر خسارت از غير اين نوع بوده لازم است كه در متن عقد معين شود و يا طبق نظر شخص ثالث كه مرضى الطرفين است عمل كنند . والله العالم

سفارش ساخت

سؤال: سفارش ساخت كالا (استصناع) و پرداخت ثمن در هنگام سفارش يا پس از مدتى يا پس از اتمام و تحويل آن از چه نوع قراردادى مى باشد؟

جواب: بسمه تعالی- استصناع همان سفارش دادن چيزى است كه براى طرف ساخته شود هرگاه خصوصيات چيزى كه قرار است ساخته شود معين باشد و ثمن پرداخت گردد صحيح است و مى توان آن را تحت عنوان بيع سلم قرار داد . والله العالم

جريمه عدم پرداخت ثمن

سؤال: زمينى را فروختم به شرط اين كه هر يك از چكها فاقد موجودى باشد فروشنده مى تواند از تصرف خريدار در مورد معامله جلوگيرى كند و تمامى چكها و مبالغى كه فروشنده پرداخت نموده به نفع فروشده و از باب ضرر و زيان ضبط نمايد، اما چك سوم پاس نشد، به ايشان فرصتى دادم آيا مى توانم معامله را فسخ و مبالغى كه پرداخته است را به نفع خود ضبط نمايم؟

جواب: بسمه تعالی- فقط حق فسخ دارد و نمى تواند از برگرداندن چكها امتناع كند زيرا از نظر فقهى اشكال دارد:

1 . صحيح بودن شرط اخذ جريمه در صورت تخلف از قرارداد در عقد بيع محل اشكال است و اين شرط مقرون به غرر است زيرا معلوم نيست چه مبلغى به عنوان جريمه اخذ مى كند .

2ـ اين نوع تملك، شرط نتيجه است و در موردى كه سبب خاص لازم است با شرط نتيجه تملك حاصل نمى شود . والله العالم

شرط حق فسخ و پرداخت مبلغ

سؤال: چنانچه در ذيل مبايعه نامه اى شرط نمايند بر اين كه حق فسخ از طرفين با پرداخت ده ميليون تومان مى باشد آيا اين شرط صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه براى فسخ مدتى معين كنند مثلا بگويند در ظرف شش ماه هر كس فسخ كند اين مبلغ را بايد بدهد اشكال ندارد . والله العالم

شك در جعلى بودن مبايعه نامه

سؤال: مبايعه نامه اى انجام شده است كارشناسى، ادعاى جعلى بودن را تاًييد كرده ولى كارشناس ديگر شك كرده است قول كدام يك از كارشناسان معتبر است؟

جواب:بسمه تعالى در فرض سؤال مبايعه نامه از اعتبار ساقط است و لذا بايد به وسيله دليل شرعى مثل دو شاهد عادل اثبات شود و در غير اين صورت اصل، بقاء ملك در مالكيت سابق است . والله العالم

خريد و فروش الكل گندم و خرما

سؤال: آيا خريد و فروش الكل خرما و گندم كه دو بار تقطير شده و مصرف غالب آن براى نوشيدن است جايز است و آيا مالك درآمد مى شوند؟

جواب: بسمه تعالی- حرام است و مالك پول نمى شوند پس اگر صاحب پول را بشناسد بايد برگرداند و در غير اين صورت حكم مجهول المالك را دارد . والله العالم

خريد و فروش آلات قمار

سؤال: حكم خريد و فروش و نگهدارى آلات قمار را بيان نمائيد؟

جواب: بسمه تعالی- خريد و فروش آلات قمار حرام است و نگهدارى آن نيز جايز نيست بلكه بايد از بين برد . والله العالم

خريد و فروش ابزار موسيقى

سؤال: آيا خريد و فروش سه تار، گيتار، ارگ و . . . جايزاست و آلات لهو محسوب مى شود؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه مقصود، ابزار موسيقى و نوازندگى است و خريد و فروش آن حرام است و ابزارى كه از آنها به عنوان موسيقى و نوازندگى استفاده مى شود آلات لهو است . والله العالم

خريد و فروش فيلم فاسد

سؤال: آيا خريد و فروش فيلمهايى كه باعث مسائل غير اخلاقى مى شود جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- هر فيلمى كه جنبه اخلاقى يا علمى و لااقل تفريح سالم دارد خريد و فروش آن اشكال ندارد ولى اگر باعث فساد اخلاقى و رشد فساد در جامعه باشد خريد و فروش آن حرام است . والله العالم

فروش 4 پلاك و مالك بودن 2 پلاك

سؤال: در قبال فروش زمينى 4 پلاك معين به عنوان ثمن تعيين مى شود ولى پس از معامله مشخص مى شود كه خريدار مالك 2 پلاك نمى باشد آيا معامله مذكور باطل است؟

جواب: بسمه تعالی- چون خريدار مالك دو پلاك بوده نه چهار پلاك، بنابراين فروشنده زمين مى تواند معامله را در نيمى از زمين امضاء كند و بقيه از آن خود باشد و نيز مى تواند معامله را فسخ كند . والله العالم

معامله زمين بدون ديدن آن

سؤال: آيا معامله زمين و يا باغ بدون رؤيت خريدار صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه خصوصيات زمين يا باغ را كه در قيمت مؤثر باشد بازگو كند معامله صحيح است . والله العالم

حق كسب و پيشه بدون پرداخت سرقفلى

سؤال: شخصى با اذن مالك به مدت 10 سال در مغازه به كسب و كار اشتغال داشته است مثلاً مستأجر بوده است، سپس شهردارى اين ملك را به جهت برنامه هاى عمومى تملك نموده و مبلغى را به عنوان ثمن عين و مبلغى به عنوان كسب و پيشه پرداخته است حق كسب و پيشه به چه كسى تعلق دارد؟

جواب: بسمه تعالی- اگر در عرف بازار در فرض ياد شده حق كسب و پيشه متعلق به شاغل در مغازه است مبلغ ياد شده حق متصرف خواهد بود و در صورت عدم اثبات چنين عرفى بايد مالك و متصرف با هم مصالحه نمايند . والله العالم

فروش سرقفلى بدون رضايت مستأجر

سؤال: آيا مالك مى تواند سرقفلى مغازه را كه مستأجر آن مغازه، داراى حق كسب و پيشه است به شخص ثالثى بفروشد؟

جواب: بسمه تعالی- اگر مستأجر از نظر عرف حق كسب و پيشه دارد در صورتى كه فروش مغازه باعث تضييع حق كسب وپيشه مى شود مالك نمى تواند بدون اداى حق عرفى او مغازه را به ديگرى واگذار كند . والله العالم

ادعاى بطلان بيع

سؤال: كسى مال را به ديگرى مى دهد ولى پس از چند سال درخواست استرداد مال خود را مى نمايد و لكن گيرنده ادعاى خريد نموده و دهنده ادعاى بطلان معامله را مى نمايد آيا معامله صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- در فرض سؤال قول مدعى صحت( كسى كه مال به او واگذار شده است) مقدّم است . والله العالم

قبض به درخواست فرستادن كالا

سؤال: اگر مشترى درخواست كند كه اين كالا را براى من بفرست بر اين درخواست، قبض صدق مى كند؟

جواب: بسمه تعالی- درخواست مشترى مبنى بر اينكه مبيع را بفرست موجب صدق قبض نمى شود بلكه بايد محل تحويل مشخص شود مثلا اگر محل تحويل با محل بيع يكى باشد بايع مكلف است در همان محل تحويل دهد، در چنين صورتى اگرمشترى بگويد به محل خاصى بفرست و در راه تلف شود از آن مشترى است و اگر از اول بنا باشد در غير محل بيع تحويل دهد در اين صورت تلف در نيمه راه از آن بايع است . والله العالم

توافق در اختلاف متراژ در مقدار كم

سؤال: هنگام قرارداد فروش توافق شد چنانچه متراژ آپارتمان به ميزان 2 متر كمتر يا بيشتر باشد طرفين اعتراض نداشته باشند اگر پس از معامله مشخص شود كه مساحت آن 5 متر بيشتر است چه مقدار به فروشنده بدهكارم؟

جواب: بسمه تعالی- در فرض سؤال پول پنج متر را پرداخت كند . والله العالم

فروش زمين و تنظيم سند به نام ديگرى

سؤال: اگر فروشنده زمينى را كه سند رسمى نداشته فروخته در موقع تنظيم و اخذ سند رسمى، سند را به نام خود نمايد آيا شهادت شهود بر فروش زمين پذيرفته است يا سند رسمى؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه رسماً ملكى را به فردى فروخته و منكر نيست سند بعدى اعتبار ندارد و اگر فروختن خود را منكر است دو شاهد عادل در اثبات ادعاى مشترى كافى است . والله العالم

تصرف در ملكى كه مورد نزاع است

سؤال: آيا تصرف در ملكى كه مورد نزاع است دليل بر مالكيت متصرف است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه تصرفش بعد از نزاع بوده اماره بر مالكيت نيست . والله العالم

ادعاى ملكى كه به چند قسمت تقسيم شده است

سؤال: اگر زمينى به چند قسمت تقسيم شده است و پس مدت طولانى مالكان مجاور، ادعاى ملكيت اين زمين را بكنند آيا ادعاى آنان و طرح دعوا قابل پذيرش است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه مالكان مجاور دليل شرعى بر مالكيت پيشين خود داشته باشند ـ البته تشخيص دليل صحيح از غير صحيح مربوط به قاضى جامع الشرائط است ـ در اين صورت حق طرح دعوا دارند و بايد در محكمه به ادله طرفين رسيدگى كند و در غير اين صورت ادعاى آنان قابل پذيرش نيست . والله العالم

شهادت بر خريد و فروش

سؤال: زمينى فروخته شده ولى فرد غاصبى مانع تحويل و انتقال سند به خريدار شده است اكنون وظيفه فروشنده چيست؟

جواب: بسمه تعالی- چون امكان تسليم نيست ثمن گرفته شده را برمى گرداند . والله العالم

فروش مغازه تا ارتفاع چهار متر

سؤال: اگر مغازه اى را تا ارتفاع چهار متر بفروشم و در هنگام معامله ذكر شود كه طبقه فوقانى آن را مى خواهم منزل مسكونى و يا مغازه اى براى خود بسازم آيا مشترى مى تواند پس از خريد مانع ساخت طبقه فوقانى شود؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه موقع فروش، مغازه ساخته شده و چنين شرط شده و با اين شرط معامله انجام گرفته است مشترى نمى تواند ممانعت كند . والله العالم

تقسيم ملك مشاع

سؤال: اگر فردى از شركاء تقسيم نامه تنظيمى بين مالكين ملك مشاع را امضاء نكند و آن را قبول نداشته باشد آيا تقسيم نامه بر عليه وى قابل استناد است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه ملك پس از تعديل سهام به صورت عادلانه تقسيم شود به گونه اى كه به هيچ يك از شركاء ضررى متوجه شود و در اين صورت پس از قرعه اگر همه شركاء قبول كردند تقسيم لازم مى شود و الا به حاكم شرع مراجعه مى كنند هرگاه او تقسيم را عادلانه تشخيص داد و اعتراض كسانى كه تقسيم را نپذيرفتند وارد ندانست، مى تواند آن شخص را به پذيرش الزام كند . والله العالم

كار كردن يك نفر در مغازه و تقسيم سود بين مالك و كارگر

سؤال: پنج نفر مالك مغازه هستيم، شاگردى را استخدام كرديم كه تنها وى كار مى كند و سود را بين كارگر و مالكين تقسيم مى كنيم، آيا شركت مزبور صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- اين كار دو صورت دارد:

1  . مالكان سرمايه گذارى كنند و كارگر را به عنوان عامل مضاربه انتخاب كنند و آنگاه سود را به نسبت تقسيم كنند  .

2 . مالكان سرمايه گذارى كنند و كارگر را با اجرتى به عنوان روزمزد يا ماهانه استخدام كنند در اين صورت سود مال مالكان آن مى باشد وبايد اجرت كارگررا پرداخت كنند . والله العالم

عدم سود دهى شركت و مطالبه سود از سرمايه گذار

سؤال: شركتى به جهت توقف كار سودى نداشته است آيا سرمايه گذار مى تواند مطالبه سود نمايد؟

جواب: بسمه تعالی- اگر مقصود سود پول باشد از اول جائز نبوده و اگر سود مضاربه باشد طبعاً جايى كه كار شركت متوقف شود طرف نمى تواند سود درخواست كند . والله العالم

شراكت با كسى كه نماز نمى خواند

سؤال: شراكت و همكارى با فردى كه به احكام دين مثل نماز عمل نمى كند چه حكمى دارد؟

جواب: بسمه تعالی- شركت با چنين افرادى حرام نيست به اميد آنكه در سايه شركت فرد هدايت شود و بايد حلال و حرام رعايت شود . والله العالم

فروش استفاده از كارت تلفن

سؤال: فردى كارت تلفنى به ديگرى مى دهد و مى گويد به ازاى 100 تومان مصرف 110 تومان بايد بدهى، آيا اين ربا مى شود؟

جواب: بسمه تعالی- اشكال ندارد.والله العالم

معامله اسكناس با اسكناس به نسيه

سؤال: معامله اسكناس با اسكناس بطور نسيه چطور است؟ فردى مى گويد يك ميليون را بتو مى فروشم به شش ماه بعد در مقابل يك ميليون و دويست هزار تومان. آيا اين معامله صحيح است؟

بسمه تعالى:يك نوع رباخوارى است علاوه بر اين بايد بين ثمن و مثمن امتيازى باشد و در اينجا امتيازى در كار نيست.والله العالم

فروش كارت تلفن به بيشتر از موجودى در كارت

سؤال: حكم خريد و فروش كارت تلفن به بيشتر از موجودى كه در كارت وجود دارد چيست؟

بسمه تعالى:اشكال ندارد .والله العالم

فروش اوراق مشاركت و تعهد به جبران ضرر

سؤال: اوراق مشاركت كه در جامعه از طريق بانك مركزى منتشر مى شود و جهت پيش برد كارهاى عام المنفعه مانند راه سازى و سد سازى و ايجاد پروژه هاى گسترده ديگر اشخاص را در سود حاصله شريك كرده و جبران ضرر و زيان احتمالى را خود متعهد مى شود آيا دريافت اوراق مزبور با آن كيفيت لحاظ شده بنظر حضرت عالى چطور است؟

جواب:بسمه تعالى:هرگاه شخصيت حقوقى يا حقيقى ثالث متعهد شود كه ضررهاى احتمالى را جبران كند و طرف منتشر كننده اوراق خود متعهد جبران ضرر نباشد، اشكال ندارد.والله العالم

اضافه بر قيمت، براى وكيل فروشنده

سؤال: يك نفر شخصى را مسئول فروش جنسى مى كند و اظهار مى دارد كه اين جنس را به فلان مبلغ بفروش و اگر به بالاتر از آن فروختى اضافه مال تو باشد به نظر حضرت عالى چطور است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه وكيل كند كه اگر بيشتر فروختى تو مى توانى آن را از طرف من تملك كنى و او بلافاصله افزايش را تملك كند صحيح است.والله العالم

اطلاع نداشتن از نرخ بازار

سؤال: كسى كه از نرخ متعارف جنسى اطلاع نداشته جنس مزبور را خريده اكنون از لحاظ شرعى به ترديد افتاده است، آيا معامله در صورت مفروض صحيح است؟

جواب:بسمه تعالى:اشكال ندارد. والله العالم

معامله نسيه به نسيه

سؤال: شخصى هزار كيلو پنير از فردى در ظرف مدت چهار ماه به طور سلف خريدارى كرد و در مقابل چكى كه بعد از چهار ماه امكان وصول دارد را به جاى پول به او تحويل داد. اين معامله سلف چگونه است؟

جواب:بسمه تعالى:معامله نيسه به نسيه است و باطل است .والله العالم

ديركرد به علت چك برگشتى

سؤال: گاهى اوقات به علت كساد بازار و يا به علل ديگر چك هاى اشخاص برگشت مى خورد و از پرداخت به موقع ديون ناتوان مى شوند. نتيجتاً ضرر و زيان متوجه طلبكار مى گردد در اين ميان طلبكار با پرداخت دير كرد به ديگران خودش متضرر مى شود آيا اين ضرر و زيان را از چه راهى مى توان از بدهكار وصول و جبران نمايد؟

جواب:بسمه تعالى:جريمه دير كرد ربا است كسى حق مطالبه ندارد. والله العالم

تخلف از تحويل كالا(مبيع)

سؤال: شخصى به شخصى در مورد معامله يكباب مغازه (مثلاً) بعنوان بيع سلم مبلغى را پرداخت نموده است فروشنده و كارگزار از تسليم مغازه در موعد نامبرده به هر علت ناتوان گرديده است، آيا مشترى مى تواند به لحاظ تأخير كالا (تحويل مغازه) وجهى را بعنوان ضرر و زيان از فروشنده طلب كند؟

جواب:بسمه تعالى:يكى از دو راه را انتخاب كند يا فسخ كند و يا صبر كند كه تا مغازه را تحويل دهد. والله العالم

موكول كردن تعيين قيمت برعهده بازار به هنگام معامله

سؤال: اگر در حين معامله قيمت مشخص نشود و با اين عبارت كه «قيمت ميدان هر چند باشد به آن قيمت فروختم» خريد و فروش كنند آيا اين معامله صحيح است؟

جواب:بسمه تعالى:اين نوع معامله صحيح نيست.والله العالم

خريد چك مدت دار به مبلغ كمتر و نقد

سؤال: اينجانب مدتى است از طريق (اسكونت) معاشم را تامين مى كنم يعنى اشخاصى كه چك مدت دار دارند ولى به علت نياز شديد آن را به كمتر از آنچه هست بصورت نقد مى فروشد اينجانب خريدارى مى كنم و چك را در موعد خودش وصول مى نمايم كه قهراً از اين راه سودى عايد من مى شود. آيا اين گونه درآمد چگونه است؟

جواب:بسمه تعالى:اين كار جايز نيست حتماً از اين كار خوددارى كنيد. والله العالم

فرش نقدى و خريد نسيه به مبلغ گرانتر

سؤال: فردى جنسى را به احمد مى فروشد بصورت نقد، سپس همان جنس را بطور نسيه به قيمت گرانتر از وى خريدارى مى كند بنظر حضرت عالى چطور است؟

جواب:بسمه تعالى:اگر در فروش اول شرط نكنند كه دو مرتبه از او به قيمت گرانتر خريدارى كنند اشكال ندارد. والله العالم

مارك جعلى براى فروش بيشتر

سؤال: در بعضى از مراكز توليدى كشور متاسفانه محصول كارخانه را با مارك جعلى فلان مملكت كه از حسن شهرت برخودار است توليد و عرضه مى كنند آيا اين معامله اجناس مزبور با ماركهاى كاذب و جعلى حرام است و يا باطل است و يا تنها اختيار فسخ را خواهد داشت؟

جواب: بسمه تعالی- حرام است و نوعى غش حساب مى شود ولى معامله باطل نيست و طرف پس از آگاهى حق فسخ دارد. والله العالم

فروش حق وام

سؤال: يك نهاد دولتى مبلغى را به عنوان ( وام ادارى ) در اختيار كارمند رسمى خود قرار مى دهد كارمند نامبرده اظهار مى دارد كه من نياز به وام ندارم و اگر اين حق قانونى من است آن را در قبال 50 هزار تومان به آن اداره معامله مى كنم آيا اين عمل صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- اشكال ندارد.والله العالم

فروش وسائل قاچاق

سؤال: خريد و فروش و استفاده از وسايلى كه از طريق غير قانونى (قاچاق) وارد شده اند چه حكمى دارد؟

جواب: بسمه تعالی- معامله صحيح است ولى نفس كار حرام است .والله العالم

مصادره اموال قاچاق

سؤال: معامله اجناسى كه بعنوان اجناس خلاف مقررات (قاچاق) مصادره شده و از طرف دولت در معرض فروش گذارده شده است چطور است؟

جواب: بسمه تعالی- از خريد و فروش اموال مصادره پرهيز شود مگر اين كه ثابت شود كه آن طرف واقعاً مالك نبوده است.والله العالم

معاملات ربوى و حكم وضعى و تكليفى آن

سؤال: آيا در معاملات ربوى مشترى و فروشنده تنها مرتكب معصيت مى شود و يا معامله آنان نيز باطل مى باشد؟

جواب: بسمه تعالی- معاملات ربوى باطل است. والله العالم

فروش عناوين مانند كد بازرگانى

سؤال: آيا فروختن عناوين حقوقى از قبيل (مجوز صدور، كد بازرگانى و ساير امتيازات كه قانوناً براى اشخاص بعد از تحقيق روى حساب و كتاب ويژه اى صادر مى شود) به افراد ديگر در ازاء مبلغى، شرعاً چگونه است؟

جواب: بسمه تعالی- اگر از نظر قوانين كشور صحيح باشد مصالحه آن در مقابل مبلغى از نظر شرع اشكال ندارد.والله العالم

خريد امتياز خانه

سؤال: در فروش خانه مسكونى، فروشنده ابتداء 500000 تومان از خريدار اخذ مى كند و نام نويسى كرده بعد از سه سال خانه را تحويل مى دهد و بعد از آن پول باقيمانده را به صورت اقساطى از خريدار اخذ مى كند. آيا اين صحيح و شرعى است چه نوع معامله اى است؟ و وقتى خريدار خانه را تحويل گرفت مى تواند خانه را بفروشد يا بايد تمام اقساط را تمام كند و بعداً بفروشد؟

جواب: بسمه تعالی- اين نوع معامله نمى تواند جزء سلم باشد زيرا شرايط بيع سلم در اينها موجود نيست بنابراين مى تواند از باب خريد امتياز باشد به اين معنى كه با مبلغ پانصد هزار تومان مثلا امتياز تملك يكى از آپارتمانها را پس از ساخته شدن خريدارى كند. والله العالم

فروش دين

سؤال: فردى به احمد پيشنهاد مى كند كه اقساط بانكى تو را كه 40 ماه ديگر بطور تدريجى واريز خواهى كرد من در مقابل فلان مبلغ از تو بصورت نقد خريدارى مى كنم و اين عمل را فروش دين تعبير مى نمايند بنظر حضرت عالى صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- يك نوع كلاه شرعى است و حقيقت آن رباخوارى است و نمى توان آن را از باب حواله دانست. والله العالم

تجرى در بهره دادن زوج به زوجه

سؤال: زنى مقدارى پول دارد و مى داند كه اگر شوهرش بداند كه پول متعلق به اوست به او سود نخواهد داد فلذا پول خود را به اسم ديگرى در اختيار زوجش گذارده كه ماهانه به وى سود مى پردازد اكنون با توجه به اصل ربا بين الزوج و زوجه بهره اى كه زوج به زوجه مى دهد (البته با ذهنيت اينكه پول مال زن ديگر است) شرعاً چطور است؟

جواب: بسمه تعالی- كار شوهر تجرى است خيال مى كند كه ربا مى دهد ولى در حقيقت ربا نيست چون شوهر سود را تمليك صاحب پول كرده است لذا اخذ آن جايز است .والله العالم

مجبور به ربا

سؤال: افرادى كه به ناچار ربا مى دهند يعنى پولى را مى گيرند براى اينكه بدهى خود را بدهند يا سرمايه كار فراهم كنند آيا گناهكارند يا اينكه گناه براى ربا گيرنده است؟

جواب: بسمه تعالی- ربا براى گيرنده و دهنده هردو حرام است.والله العالم

فروش قرآن

سؤال: خريد و فروش قرآن به صورت متعارف كنونى جايز است ؟ (فروشنده مثلاً مى گويد 2000 تومان مى فروشم و خريدار مبلغ را پرداخت مى كند).

جواب: بسمه تعالی- هرگاه وجه را در برابر جلد و كاغذ بپردازد اشكال ندارد. والله العالم

خريد آرد از نانوا

سؤال: خريد مقدار كمى آرد از نانوايى براى پختن حلوا و ساير موارد آيا جايز است؟ در صورت جواز، تا چند كيلو مجاز است خريدارى كند و در صورت خريد از نانوايى آيا تعيين قيمت از طرف نانوايى است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه دولت اجازه فروش مقدار كم را به نانوا داده باشد اشكال ندارد و تعيين قيمت با نانوا است ولى امروز اين مسأله موضوع ندارد چون نانواها آرد را به قيمت آزاد مى خرند.والله العالم

خريد كودك كمونيست زاده

سؤال: شخصى از مسكو دو كودك كمونيست زاده را به مبلغى خريدارى كرده و اكنون در خانه خودش آن دو كودك را به عنوان فرزند خود نگهدارى مى كند اين عمل از لحاظ شرعى چطور است؟ ضمناً قضييه محرميّت و طهارت آنها به چه صورت قابل حل است؟

جواب: بسمه تعالی- خريد آن دوكودك از نظر شرع باطل است ولى از نظر طهارت مادامى كه نابالغ هستند آنها حكم پدر و مادر را دارند اگر پدر و مادر آنان كافر باشند فرزندان نيز حكم ايشان را خواهند داشت ، پس از بلوغ هرگاه اسلام را انتخاب كردند محكوم به طهارت هستند.والله العالم

معامله نسيه طلا و خريد اسكناس نو

سؤال: معامله نسيه طلاجات به قيمت گرانتر از قيمت نقدى آن شرعاً چه صورت دارد و ضمناً معامله اسكناس تازه به قيمت گرانتر چطور است؟

جواب: بسمه تعالی- جنس نسيه هميشه گرانتر از نقد است لذا فروش آن به قيمت بيشتر اشكال ندارد و خريد اسكناس تازه به قيمت بالاتر به صورت نقد اگر سفهى نباشد اشكال ندارد.والله العالم

دريافت مبلغى در صورت انصراف از خريد

سؤال: بازرگانى به تاجرى پيشنهاد مى كند كه از مواد لبنى و يا گندم و يا ذرت فلان منطقه صرف نظر كن، من مبلغى به تو پرداخت مى كنم، توضيح اينكه قبلاً استفاده از مواد لبيناتى و حبوبات در طى سالها به عهده تاجر بود و منافع اين گونه معاملات را او مى برد. اكنون در عالم خيال اين گونه منافع احتمالى را با بازرگان داد و ستد مى نمايد و بهره را به او واگذار مى كند.آيا شرعاً چطور است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه طرف آماده خريد مواد لبنى و ديگر محصولات منطقه است مى تواند در برابر انصرافش مبلغى را دريافت كند تا ديگرى به تنهايى وارد خريد شود.والله العالم

پرداخت جنس مجانى به رابط فروش

سؤال: كارپرداز و مسئول خريد ادارات يا شركتها از جاهايى كه خريد مى كنند، در بعضى موارد صاحبان فروشگاه ها به خاطر برقرار كردن ارتباط يا به هر نيت و عنوانى به شخص رابط جنس مجانى يا جايزه يا پول يا امتيازى قائل مى شوند، آيا دريافت اين امتياز براى آنان شرعاً جايز است؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه مبلغ تشويقى تأثيرى در گران خريدن و اختلال در شرايط مبيع نباشد اشكال ندارد. والله العالم

تملك بيعانه براى اقاله خريدار

سؤال: در برخى از معاملات بعد از انجام معامله فروشنده از خريدار بيعانه دريافت مى كند و طبيعى است كه بيعانه به عنوان تثبيت معامله است با اين وصف آيا خريدار بدون داشتن هيچ يك از خيارات بيع را اقاله نمايد فروشنده مى تواند بيعانه را تملك كند يا خير؟

جواب: بسمه تعالی- در هنگام اقاله يا فسخ بايد بيعانه را به مشترى برگرداند ولى در خصوص فسخ مى تواند آن را مشروط بر اخذ مبلغى كند و بگويد با پرداخت اين مبلغ فسخ مى كنم خواه اين مبلغ كم تر از بيعانه يا بيشتر و يا مساوى باشد.والله العالم

توصيف كالا توسط فروشنده و فروش خريدار قبل از قبض

سؤال: مشترى كالايى را نديده است ولى با توصيف كامل فروشنده آن را شناخت و خريد و هنوز از محل انبار خارج نكرده و در اختيار مشترى قرار نداده بود كه همان جنس را به شخص ديگرى فروخت. اكنون با توجه به نحوه قبض و اقباض و نحوه معامله مزبور اين نوع داد و ستد شرعاً چگونه است ؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه مبيع در انبار مشخص باشد و براى خريدار دوم اوصاف آن بيان شود اشكال ندارد.والله العالم

امتناع از تحويل نصف كالاى خريدارى شده

سؤال: بنده با يك كارخانه سيمان در مورد دويست تن سيمان قرار داد بستم و در مقابل آن فلان مبلغ وجه بدهكار شدم اكنون كه نصف سيمان مورد معامله را تحويل داده از تحويل نصف ديگر امتناع مىورزد و اظهار مى دارد. چون قيمت سيمان در سطح كشور ترقى كرده است بايد در مورد بقيّه آن مجدداً قرار داد با قيمت فعلى ببنديم آيا شرعاً مى تواند؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه سيمان مورد خريد در كارخانه وجود داشته و طرف نيز به طور نسيه مقدارى را خريدارى نموده باشد اگر وقت پرداخت مبلغ روشن باشد معامله لازم و بايد عمل به قرارداد كند. والله العالم

عدم اختصاص مضاربه به تجارت

سؤال: آيا حضرت عالى در مضاربه تجارت را شرط مى دانيد ويا در امر توليد و زراعت وتوسعه صنايع نيز مضاربه بلا مانع است؟

جواب: بسمه تعالی- ظاهراً اختصاص به تجارت ندارد. والله العالم

فروش مسكرات و خرچنگ به كشور غير اسلامى

سؤال: گويا در بعضى از مناطق كشور جهت مصرف كشورهاى غير اسلامى اقدام به تهيّه مشروبات و پرورش خرچنگ و خرگوش مى كنند. آيا اين عمل و اين معامله شرعاً صحيح است؟

جواب: بسمه تعالی- جايز نيست.والله العالم

مكان غصبى براى تجارت

سؤال: تجارت در اماكن مغصوب از قبيل انبار و مغازه شرعاً چطور است آيا نفس عمل نامشروع است؟و يا پولى كه به دست مى آورد حكم حرام را دارد؟

جواب: بسمه تعالی- معامله صحيح است ولى عمل حرام است.والله العالم

مشخص نبودن مقدار مبيع

سؤال: فردى با احمد معامله مى كند: هر مقدار كود و يا زباله و يا مرغ و يا تخم مرغ كه از اين مرغدارى توليد شود را به مبلغ فلان از شما خريدارى مى كنم با توجه به اينكه مبيع كاملاً از لحاظ مقدار مشخص نيست، آيا اين نوع معاملات صحيح است؟

جواب:بسمه تعالى:صحيح نيست .والله العالم

خريد سرقفلى و مالك نبودن فروشنده در ثلث آن

سؤال: احمد سرقفلى مغازه را به على فروخت و بعد از سى سال از اين معامله يكى از وراث مالك اوّلى با ارائه مدرك ادعاى مالكيت ثلث ملك مزبور را نموده و رضايت اربابى مطالبه مى كند، وظيفه على چيست؟ در صورت پذيرفتن رضايت اربابى بر مبناى قيمت گذشته بايد پرداخت شود يا قيمت روز؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه شرعاً ثابت بشود كه يك ثلث سرقفلى مربوط به اوست بايد رضايت او را جلب كند و مسلماً به قيمت روز .والله العالم

شرط تملّك بيعانه به عنوان حق انتظار

سؤال: شخصى در اوّل معامله بعنوان يكى از متعاقدين بصورت جدّى شرط مى كند كه بيعانه دريافتى قابل برگشت نخواهد بود و طرفين قبول نمايند آيا با شرط ضمن عقد تملّك بيعانه شرعيّت ندارد؟

جواب:بسمه تعالى:اگر بگويد در صورتى كه من آماده خريد نشدم بيعانه به عنوان حق انتظار مال شما باشد اشكالى ندارد. والله العالم

نسيان شديد و اموال وى

سؤال: كسى كه به نسيان شديد مبتلا گرديده ، اولاد در تصرف مال او چه وظيفه اى دارند؟

جواب: بسمه تعالی- هرگاه حاكم او را در حد محجور ديد و اولاد او را امين تشخيص داد، اجازه تصرف به اولاد مى دهد.