ششم: «مأموم جلوتر از امام نایستد»-شرایط نماز جماعت

ششم: «مأموم جلوتر از امام نایستد[1]»

مسأله 1432- مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد1 و اگر مساوي او هم بايستد اشكال دارد و به احتياط واجب بايد كمي عقب تر از امام بايستد2، اگر چه قد او بلندتر از امام باشد كه در ركوع و سجود سرش جلوتر از امام باشد.

1- سبحانی: و احتیاط این است که مساوی نباشد بلکه کمی عقب تر بایستد[پایان مسأله]

2- اراكي: به طوري كه اعضاء سجده هم عقب تر باشد. [پايان مسأله]

*****

گلپايگاني: مسأله- مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد و اگر مساوي او بايستد اشكال ندارد ولي اگر قد او بلندتر از امام است، بنابراحتياط واجب بايد طوري بايستد كه در ركوع و سجود جلوتر از امام نباشد.

خوئي، زنجاني، تبريزي،صافي: مسأله- مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد و بنابراحتياط واجب. اگر مأموم يك مرد باشد قدري عقب تر در طرف راست امام بايستد* و اگر متعدد باشند، پشت سر امام بايستند* و د رصورت اول قد او بلندتر از امام است بنابراحتياط واجب بايد طوري بايستد كه در ركوع و سجود جلوتر از امام نباشد.

. زنجاني، تبريزي: بنابراحتياط ...

* تبريزي: و بعيد نيست كه جايز باشد با امام برابر بايستد ولو قد او بلندتر از امام باشد و اگر متعدد باشند، پشت سر امام بايستند.

* صافي: اگر مأموم يك نفر باشد در طرف راست امام، قدري عقب تر بايستد...

* زنجاني: چنانچه در مسأله [1480] خواهد آمد...

. زنجاني: بنابراحتياط بايد طوري بايستد كه سر او در ركوع و سجود جلوتر از امام نباشد.

فاضل، نوري: مسأله- مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد و بنابراحتياط واجب قدري عقب تر از امام بايستد و چنانچه قامت او بلندتر از امام باشد به طوري كه عقب تر از امام مي ايستد، اما در ركوع و سجودش جلوتر از امام باشد اشكال ندارد..

. نوري: چنانچه قد او بلند تر از امام باشد، بنابراحتياط واجب بايد طوري بايستد كه درركوع و سجود نيز جلوتر از امام نباشد.

وحید: مسأله- مأموم نباید جلوتر از امام بایستد و بنابراحتیاط واجب اگر ماموم یک مرد باشد در طرف راست امام بایستد و لازم نیست عقب تر از امام باشد مگر در صورتی که قد او بلندتر از امام باشد که بنابراحتیاط واجب باید طوری بایستد که در رکوع و سجود جلوتر از امام نباشد و اگر ماموم متعدد باشد حکم آن در مسأله [1480] بیان شده است.

سيستاني: مسأله- مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد بلكه احتياط واجب آن است كه اگر مأموم متعدد باشند، مساوي امام نايستد ولي اگر مأموم يك مرد باشد اشكال ندارد كه مساوي امام بايستد.

مكارم: شرط چهارم: [از چيزهايي كه در جماعت بايد رعايت شود].مأموم جلوتر از امام نايستد . اگر مأموم در ابتداي جماعت يا در اثناء، جلوتر بايستد جماعت او باطل مي شود . احتياط اين است كه مساوي هم نايستد، بلكه كمي عقب تر قرار گيرد و اين عقب تر بودن در تمام حالات نماز مراعات گردد حتي در حالت ركوع و سجود.

بهجت: مسأله- مأموم نبايد بنابرأظهر جلوتر از امام بايستد و أظهر اين است كه مي تواند مساوي امام بايستد ولي احتياط دراين است كه مساوي هم نايستد بلكه از امام عقب تر باشد، و أفضل آن است كه اگر مأموم يك نفر است، در طرف راست امام بايستد و اگر بيشتر هستند، پشت سر او قرار بگيرند.

مظاهری: مسأله- مأموم نباید جلوتر از امام بایستد بلکه باید مساوی یا قدری عقب تر از امام بایستد و چنانچه قد او بلند تر از امام باشد به طوری که در رکوع و سجودش جلوتر از امام قرار می گیرد اشکال ندارد.

مسأله 1433-در نماز جماعت بايد بين مأموم و امام پرده و مانند آن كه پشت آن ديده نمي شود فاصله نباشد1 و همچنين است بين انسان و مأموم ديگري كه انسان بواسطه او به امام متّصل شده است2، ولي اگر امام مرد و مأموم زن باشد چنانچه بين آن زن و امام يا بين آن زن و مأموم ديگري كه مرد است و زن بواسطه او به امام متّصل شده است پرده و مانند آن باشد اشكال ندارد.

1- گلپايگاني، صافي: بلكه بنابراحتياط لازم شيشه و مانندآن نيز فاصله نباشد...

نوري: بلكه شيشه و مانند آن نيز نباید فاصله باشد...

مظاهری: در نماز جماعت باید بین ماموم و امام پرده و شیشه و مانند آنها فاصله نباشد...

2- فاضل: ولي اگر مأموم زن باشد و امام مرد، فاصله شدن پرده و مانند آن اشكال ندارد و فاصله شدن پرده و مانند آن بين زن و مأموم ديگري كه مرد است و زن بواسطه او به امام متّصل شده است اشكال ندارد.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1411.

*****

خوئی، سیستانی، تبریزی، وحید: مسأله- اگر امام مرد و ماموم زن باشد چنانچه بین آن زن و امام یا بین آن زن یا ماموم دیگری که مرد است و زن به واسطه او به امام متّصل شده است پرده و مانند ان باشد اشکال ندارد.

زنجاني: مسأله- در صحّت جماعت شرط است كه بين امام و مأموم و همچنين بين مأموم و مأموم ديگري كه واسطه بين مأموم و امام است، حائلي نباشد، (مراد از حائل، چيزي است كه مانع از ديدن شود، مانند پرده و ديوار و امثال اينها، بلكه به احتياط مستحبّ شيشه هم در بين نباشد) پس اگر در تمام احوال نماز يا بعض آن بين امام و مأموم يا بين مأموم و مأموم ديگري كه واسطه اتّصال است، حائلي باشد كه مانع ديدن شود ، جماعت باطل است. ولي اگر امام مرد و مأموم زن باشد، چنانچه بين آن زن و امام يا بين زن و مأموم ديگري كه مرد است و زن بواسطه او به امام متّصل شده است، پرده و دیوار و مانند آن حائل شود، اشكال ندارد.

مسأله 1434- اگر بعد از شروع به نماز بين مأموم و امام ، يا بين مأموم و كسي كه مأموم بواسطه او متّصل به امام است، پرده يا چيز ديگري كه پشت آن را نمي توان ديد فاصله شود1، نمازش فرادي مي شود و صحيح است2.

اين مسأله در رساله آيات عظام: مكارم و سبحانی نيست.

1- مظاهری: پرده یا چیز دیگری فاصله شود...

2- خوئي، سيستاني، تبريزي، زنجانی: پرده يا چيز ديگري حائل شود، جماعت باطل مي شود و لازم است مأموم به وظيفه منفرد عمل نمايد.

گلپايگاني، صافي، فاضل: نمازش قهراً فرادي مي شود و بايد به وظيفه فرادي عمل نموده و نماز را تمام كند.

وحید: پرده یا چیز دیگری حائل شود جماعت باطل و نماز ش فرادی می شود و باید به وظیفه منفرد عمل نماید.

مسأله 1435-اگر بين جاي سجده مأموم و جاي ايستادن امام به قدر گشادي بين دو قدم فاصله باشد اشكال ندارد و نيز اگر بين انسان به واسطه مأمومي كه جلوي او ايستاده1 و انسان به وسيله او به امام متّصل است به همين مقدار فاصله باشد نمازش اشكال ندارد و احتياط مستحبّ آن است كه جاي سجده مأموم با جاي كسي كه جلوي او ايستاده، هيچ فاصله نداشته باشد.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- نوري: اگر بين انسان و مأمومي كه جلوي او ايستاده...

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1417.

*****

گلپايگاني، صافي: احتياط واجب آن است كه بين جاي سجده مأموم و جاي ايستادن امام بيشتر از يك قدم فراخ. فاصله نباشد و نيز اگر انسان بواسطه مأمومي كه جلوي او ايستاده به امام متّصل باشد، بنابراحتياط واجب بايد فاصله جاي سجده اش ازجاي ايستادن او بيشتر از يك قدم فراخ* نباشد. و احتياط مستحبّ آن است كه جاي سجده مأموم با جاي كسي كه جلوي او ايستاده* بيشتر از يك قدم معمولي فاصله اي نداشته باشد..

. اراكي: بيشتر از يك قدم معمولي «يك گام»...

. فاضل: بيشتر از يك قدم معمولي...

* اراكي، فاضل: بيشتر از يك قدم معمولي...

*فاضل: هيچ فاصله اي نداشته باشد.

. صافي: و بهتر اين است كه هيچ فاصله اي نداشته باشد.

خوئي، تبريزي: مسأله- احتياط واجب آن است كه بين جاي سجده مأموم و جاي ايستادن امام به اندازه يك متر. فاصله نباشد*، و همچنين است اگر انسان بواسطه مأمومي كه جلوي او ايستاده به امام متّصل باشد. و احتياط مستحبّ آن است كه جاي سجده مأموم با جاي كسي كه جلوي او ايستاده هيچ فاصله اي نداشته باشد.

.سيستاني: بيشتر از يك قدم...

*وحید: اقوی آن است که بین جای سجده ماموم و جای ایستادن امام بیش از اندازه ای که به یک قدم بلند طی می شود فاصله نباشد...

. سيستاني: واحتياط مستحبّ آن است كه جاي ايستادن مأموم با جاي ايستادن كسي كه جلوي او ايستاده، بيش از اندازه جسد انسان در حالي كه به سجده مي رود فاصله نداشته باشد.

زنجاني: مسأله- لازم است بين امام و مأموم بيش از مقدار اندام انسان در حال سجده فاصله نباشد، و بنابراحتياط واجب كمتر ازاين مقدار باشد و همچنين است اگر انسان بواسطه مأمومي كه جلوي او قرار دارد به امام متّصل باشد و احتياط مستحبّ آن است كه جاي سجده مأموم با جاي ایستادن كسي كه جلوي او ايستاده، هيچ فاصله نداشته باشد.

بهجت: مسأله- بايد بين جاي سجده مأموم و جاي ايستادن امام به قدر يك انسان كه به سجده رفته است، فاصله نباشد، بنابراين اگر بين آن دو، اين مقدار فاصله بود – يعني از سر تا نوك انگشتان پاي يك نفر كه در سجده است – بنابرأظهر نماز جماعت اشكال دارد، و همچنين اگر بين انسان و مأمومي كه جلوي او ايستاده و به وسيله او به امام متّصل است به همين مقدار فاصله باشد نمازش اشكال دارد و احتياط مستحبّ آن است كه جاي سجده مأموم با جاي كسي كه جلوي او ايستاده هيچ فاصله نداشته باشد، و اگر فاصله به قدر يك گام متعارف و معمولي باشد، بنابرأظهر اشكالي ندارد.

مظاهری: مسأله- اگر بین ماموم و امام و یا کسی که مأموم به واسطه او به امام متّصل است یک قدم بزرگ (تقریبا یک متر و نیم ) فاصله باشد اشکال ندارد و اگر سهوا یا جهلا فاصله بیشتر باشد نمازش به طور فرادی صحیح است (در اتّصال از جلو، فاصله را باید از جای سجده مأموم تا جای ایستادن امام و یا کسی که ماموم به واسطه او به امام متّصل است حساب کرد.)

مسأله 1436-اگر مأموم بواسطه كسي كه طرف راست يا چپ او اقتدا كرده به امام متّصل باشد و از جلو به امام متّصل نباشد1، چنانچه به اندازه گشادي بين دو قدم هم فاصله داشته باشند نمازش صحيح است2.

اين مسأله در رساله آيات عظام مكارم، سبحانی و مظاهری نيست.

1- خوئي، تبريزي: بنابراحتياط واجب بايد با كسي كه در طرف راست يا چپ او اقتدا كرده يك متر فاصله نداشته باشد.

گلپايگاني، صافي: بنابراحتياط واجب بايد با كسي كه در طرف راست يا چپ او اقتدا كرده بيشتر از يك قدم فراخ فاصله نداشته باشد.

سيستاني، وحید: بنابراحتیاط واجب باید با کسی که در طرف راست یا چپ او اقتدا کرده بيشتراز يك قدم فاصله نداشته باشد.

زنجاني: بنابراحتياط واجب بايد با كسي كه واسطه اتّصال است، كمتر از مقدار اندام انسان در حال سجده ، فاصله داشته باشد.

2- اراكي: چنانچه بيش از اندازه گشادي بين دو قدم فاصله نداشته باشند نمازش صحيح است.

فاضل: چنانچه بيشتر از يك قدم معمولي فاصله نداشته باشد، نمازش صحيح است.

بهجت: چنانچه كمتر از مقداري كه در مسأله فوق گفته شد [به قدر يك انسان كه به سجده رفته است ] فاصله داشته باشد نماز و جماعتش صحيح است.

مسأله 1437- اگر در نماز، بين مأموم و امام يا بين مأموم و كسي كه مأموم بواسطه او به امام متّصل است بيشتر از يك قدم بزرگ فاصله پيدا شود نمازش فرادي مي شود و صحيح است1.

این مسأله در رساله آیت الله مکارم نیست.

1- نوري: و قصد فرادي هم لازم نيست.

گلپايگاني، صافي: بيشتر ازيك قدم فاصله پيدا شود نمازش صحيح است و قهراً فرادي مي شود و قصد فرادي هم لازم نيست.

خوئي، تبريزي: يك متر فاصله پيدا شود، بايد قصد انفراد كند و نمازش صحيح است.

فاضل: بيشتر از يك قدم فاصله پيدا شود نمازش فرادي مي شود و صحيح است.

سيستاني: بيشتر از يك قدم فاصله پيدا شود مي تواند نمازش را به قصد انفراد ادامه دهد.

زنجاني: بيشتر ازمقدار اندام انسان فاصله شود، نمازش فرادي مي شود، و بنابراحتياط مستحبّ فوراً قصد فرادي كند و اگر به اندازه اندام انسان فاصله شود بنابراحتياط واجب فوراً قصد فرادي نماید نمازرا تمام كند.

بهجت: به مقدار فوق [به قدر يك انسان كه به سجده رفته است] فاصله پيدا شود، نمازش فرادي مي شود و صحيح است.

سبحانی: بیشتر از یک قدم بلند فاصله پیدا شود نمازش قهرا فرادی می شود و صحیح است .

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1435.

*****

وحید: مسأله- اگر در نماز بین مأموم و امام یا بین ماموم و مامومی که جلوی او ایستاده بیشتر از اندازه ای که یک قدم بلند طی می شود فاصله پیدا شود جماعت باطل و نماز را فرادی بخواند و همچنین است بنابراحتیاط واجب اگر بین ماموم و مامومی که از طرف راست یا چپ، واسطه اتّصال است این فاصله پیدا بشود.

مسأله 1438-اگر نماز همه كساني كه در صف جلو هستند تمام شود1 يا همه نيّت فرادي نمايند2، اگر فاصله به اندازه يك قدم بزرگ نباشد3 نماز صف بعد به طور جماعت صحيح و اگر بيشتر از اين مقدارباشد فرادي مي شود و صحيح است4.

اين مسأله در رساله آيت الله مكارم نيست

1- خوئي، تبريزي: چنانچه فوراً براي نماز ديگري به امام اقتدا كنند جماعت صف بعد صحيح است.

زنجاني: چنانچه فوراً براي نماز ديگري به امام اقتدا نكنند، نماز او فرادي مي شود، بلكه بنابراحتياط اگر صف جلو فوراً هم اقتدا كنند، قصد فرادي نماید، نماز را تمام كند.

سيستاني: و فوراً براي نماز ديگري به امام اقتدا نكنند جماعت صف بعد باطل مي شود بلكه اگر هم فوراً اقتدا بكنند صحّت جماعت صف بعد محل اشكال است.

مظاهری: نماز صف بعد فردای می شود و صحیح است .[پایان مسأله]

2- اراكي: نماز صف بعد فرادي مي شود مگر آن كه افراد صف جلو فوراً براي نماز ديگري به امام اقتدا كنند.

گلپايگاني، صافي: نمازصف بعد فرادي مي شود هر چند صف جلو فوراً براي نماز ديگري به امام اقتدا كنند.

بهجت: چنانچه فاصله به اندازه فوق [به قدر يك انسان كه به سجده رفته است] نباشد، نماز صف بعد به طور جماعت صحيح و گرنه نمازشان فرادي مي شود و صحيح است.

سبحانی: نماز صف بعد فرادی می شود و بهتر است قصد فرادی نیز کنند.

3- فاضل: اگر فاصله به اندازه يك قدم معمولي بيشتر نباشد...

4- فاضل: فرادي ميشود و بايد طبق وظيفه فرادي نماز خود را تمام كنند.

*****

وحید: مسأله- اگر نماز همه کسانی که در صف جلو هستند تمام شود چنانچه فاصله بین کسانی که در صف بعد هستند با کسانی که در صف جلوتر از کسانی که نمازشان تمام شده کمتر یا به اندازه ای که به یک قدم بلند طی می شود باشد و فورا صفی که نمازشان تمام شده برای نماز دیگری به امام اقتدا کنند جماعت صف بعد صحیح است و اگر فاصله بیشتر ز این حد باشد جماعت صف بعد باطل و نماز آنها فرادی می شود.

مسأله 1439- اگر درركعت دوم اقتدا كند1، قنوت و تشهّد را با امام مي خواند و احتياط ان است كه موقع خواندن تشهّد 2 انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند كند و بايد بعد از تشهّد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد، حمد را تمام كند3 و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند4، يا نيّت فرادي كند و نمازش صحيح است5 ولي اگر در سجده به امام برسد، بهتر است كه احتياطاً نمازرا دوباره بخواند.

1- گلپايگاني، خوئي، صافي، زنجاني، سيستاني، تبريزي: لازم نيست حمد و سوره را بخواند ولي...

2- سبحانی: موقع خواندن تشهّد نیم خیز بنشیند یعنی...

بهجت: اگر در ركعت دوم اقتدا كند، مستحبّ است قنوت و تشهّد را با امام بخواند و احتياط مستحبّ آن است كه موقع خواندن تشهّد، به حال تجافي بنشيند، يعني...

3- زنجاني: بايد بعد از تشهّد با امام برخيزد و حمد را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد آن را نخواند...

4- گلپايگاني، صافي: در ركوع خود را به امام برساند و اگر درک ركوع هم نمي كند، احتياط واجب آن است كه حمد را تمام كند و در سجده خود را به امام برساند، ولي اگر در سجده به امام برسد، بهتر است كه نماز را دوباره بخواند.

خویی، تبریزی: در رکوع خود را به امام برساند و اگر در رکوع به امام نرسد بنابراحتیاط واجب قصد انفراد نماید

زنجاني: در ركوع خود را به امام برساند و اگر در ركوع به امام نرسد، در سجده خود را به امام برساند و ظاهراً كافي است.

سيستاني: در ركوع خود را به امام برساند و اگر براي تمام حمد وقت ندارد، مي تواند حمد را قطع كند و با امام به ركوع رود ولي احتياط مستحبّ دراين صورت آن است كه نماز را به نيّت فرادي تمام كند.

بهجت: در ركوع خود را به امام برساند و چنانچه طوري است كه اگر بخواهد حمد را بخواند و يا تمام كند به ركوع امام نمي رسد أظهر تمام كردن حمد است، اگر چه احتياط در قصد فرادي است.

مكارم: در ركوع خود را به امام برساند. [پايان مسأله]

سبحانی: و اگر نمی داند که به امام در رکوع نمی رسد نیت فرادی کند و نمازش صحیح است.

5- اراكي، فاضل: [پايان مسأله].

*****

مظاهری: مسأله- اگر در رکعت دوم اقتدا کند در قنوت و تشهّد از امام متابعت می کند و بهتر است موقعی که امام تشهّد را می خواند نیم خیز بنشیند و تشهّد را نیز بخواند و بعد از تشهّد با امام برخیزد و حمد و سوره را بخواند و اگر برای سوره وقت ندارد حمد را تمام کند و در رکوع یا سجده خود را به امام برساند.

وحید: مسأله- اگر در رکعت دوم اقتدا کند حمد و سوره از او ساقط است و قبل از امام نباید به رکوع برود و قبل از تشهّد امام هم نباید برخیزد و می تواند قنوت و تشهّد را با امام بخواند و احتیاط واجب آن است که موقع تشهّد امام انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند کند و باید با امام برخیزد و حمد و سوره را بخواند و اگر برای سوره وقت ندارد حمد را تمام کند و در رکوع خود را به امام برساند و اگر در رکوع به امام نرسد –بنابراحتیاط واجب- قصد انفراد نماید.

مسأله 1440- اگر موقعي كه امام در ركعت دوم نماز چهار ركعتي است اقتدا كند، بايد در ركعت دوم نمازش كه ركعت سوم امام است بعد از دو سجده بنشيند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند 1و برخيزد و چنانچه براي گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، يك مرتبه بگويد و درركوع يا سجده خود را به امام برساند2.

1- مظاهری: و تشهّد را بخواند...

2- بهجت: واگر يك مرتبه تسبيحات را هم وقت ندارد، كمتر از آن بگويد و به ركوع امام برسد و اگر اصلاً وقت ندارد، قريب است كه هيچ ذكر نگويد و با امام ركوع كند، اگر چه احتياط در قصد انفراد و اتمام است.

خوئي، تبريزي، سيستاني، مكارم: بايد يك مرتبه بگويد و در ركوع خود را به امام برساند.

زنجاني: در ركوع خود را به امام برساند، و اگر درركوع به امام نرسد، در سجده خود را به امام برساند.

وحید: در رکوع خود را به امام برساند و اگر در رکوع به امام نرسید –بنابراحتیاط واجب- قصد انفراد نماید.

سبحانی: در رکوع خود را به امام برساند و اگر نرسید نماز او فرادی می شود.

مسأله 1441- اگرامام در ركعت سوم يا چهارم باشد و مأموم بداند1 كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمي رسد، بنابر احتياط واجب بايد2 صبر كند تا امام به ركوع رود، بعد اقتدا نمايد. 3

1- وحید: بلکه چنانچه احتمال هم بدهد...

2- زنجاني: بنابراحتياط ...

3- مظاهری: می تواند صبر کند تا امام به رکوع رود بعد اقتدا نماید و می تواند هم اقتدا کند و حمد را بخواند و در رکوع یا سجده خود را به امام برساند.

بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1442.

مسأله1442- اگر در ركعت سوم يا چهارم1 امام اقتدا كند، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام كند و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند2 ولي اگر در سجده به امام برسد، بهتر است كه احتياطاً نماز را دوباره بخواند.

1- خوئي، تبريزي، سيستاني: اگر در حال قيام ركعت سوم يا چهارم...

2- اراكي، مظاهری: [پايان مسأله].

گلپايگاني، صافي: در ركوع خود را به امام برساند و اگر درك ركوع هم نمي كند، احتياط واجب آن است كه حمد را تمام كند و در سجده خود را به امام برساند ، ولي اگر در سجده به امام برسد، بهتر است كه نماز را دوباره بخواند.

خوئي، تبريزي: در ركوع خود را به امام برساند و اگر در ركوع به امام نرسد، بنابراحتياط واجب قصد انفراد كند.

سيستاني: در ركوع خود را به امام برساند و اگر براي تمام حمد وقت ندارد، مي تواند حمد را قطع كند و با امام ركوع رود ولي احتياط مستحبّ دراين صورت آن است كه قصد فرادي كرده و نماز را تمام كند.

وحید: در رکوع خود را به امام برساند و اگر در رکوع به امام نرسد -بنابراحتیاط واجب- قصد انفراد کند.

مكارم: در ركوع خود را به امام مي رساند. [پايان مسأله]

فاضل: در ركوع خود را به امام برساند...

سبحانی: باید حمد را تمام کند و در رکوع خود را به امام برساند ولی اگر در رکوع به امام نرسید نماز او فرادی می شود

*****

زنجاني: مسأله- اگر در ركعت سوم يا چهارم امام در حالی که هنوز امام به رکوع نرفته اقتدا كند، بايد حمد را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد آن را نخواند و اگر شروع کرده رها کند، و در ركوع خود را به امام برساند و اگر نتواند امام را در ركوع درك كند درسجده خود را به امام برساند و در اين صورت احتياط مستحبّ آن است كه نماز را پس از تمام کردن با جماعت، دوباره بخواند.

بهجت: مسأله- اگر در ركعت سوم يا چهارم، در حالي كه امام ايستاده و هنوز تكبير رکوع را نگفته، اقتدا كند بنابرأحوط بايد حمد و سوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد بايد حمد را تمام كند و درركوع، خود را به امام برساند و چنانچه طوري است كه اگر حمد بخواند يا حمد را بخواهد تمام كند به ركوع نخواهد رسيد، احتياط در اين است كه قصد فرادي كند و حمد را تمام كرده و بقيه نماز را هم خودش بخواند. ولي اگر مأموم درركعت دوم خود چنانچه طوري است كه اگر بخواهد حمد را تمام كند، به ركوع امام نمي رسد، نمي تواند حمد را رها كرده و همراه امام به ركوع برود، بلكه بايد حمد را تمام كند و خود را در سجده به امام برساند، گرچه احوط دراين صورت، قصد فرادي است.

مسأله 1443- كسي كه مي داند اگر سوره را بخواند در ركوع به امام نمي رسد، بايد سوره را نخواند1 ولي اگر خواند نمازش صحيح است2.

اين مسأله در رساله آيات عظام فاضل و مكارم نيست

1- بهجت: [پايان مسأله]

سبحانی: ولی اگر خواند و به رکوع امام نرسید نماز را به صورت فرادی تمام کند و دوباره بخواند.

2- اراكي: نمازش اشكال دارد مگر آن كه به وظيفه فرادي عمل نمايد.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله- كسي كه مي داند اگر سوره يا قنوت را تمام كند، به ركوع امام نمي رسد، چنانچه عمداً سوره يا قنوت را بخواند و به ركوع نرسد نمازش اشكال دارد..

. خوئي، تبريزي: أظهر اين است كه نمازش صحيح است و بايد به وظيفه منفرد عمل نمايد.

. سيستاني: جماعتش باطل مي شود و بايد به وظيفه منفرد عمل نمايد.

. زنجاني: جماعتش باطل مي شود و بنابراحتياط، نماز را به صورت فرادي تمام كرده و آن را دوباره بخواند.

.وحید: نمازش صحیح است و باید به وظیفه منفرد عمل نماید.

مسأله 1444- كسي كه اطمينان دارد كه اگر سوره را شروع كند1 يا تمام نمايد به ركوع امام مي رسد، احتياط واجب آن است كه سوره را شروع كند يا اگر شروع كرده تمام نمايد2.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- مكارم: به ركوع امام مي رسد، احتياط واجب آن است كه سوره را بخواند و در اين حال اگر سوره را بخواند و اتفاقاً به ركوع امام نرسد، جماعتش صحيح است.

2- اراكي، فاضل: بايد سوره را شروع كند يا اگر شروع كرده تمام نمايد (فاضل: ولي اگر با تأخير به ركوع مي رسد لازم نيست سوره رابخواند و يا اگر شروع كرده لازم نيست آن را تمام كند).

گلپايگاني، صافي: واجب نيست كه سوره را شروع كند يا اگر شروع كرده تمام نمايد بلكه مي تواند به مجرد رفتن امام به ركوع سوره را ترك نموده و به ركوع برود.

وحید: ولی اگر موجب آن شود که به رکوع امام نرسد چنانچه شروع کرده تمام ننماید .

*****

خوئي، تبريزي: مسأله- كسي كه اطمينان دارد كه اگر سوره را شروع كند يا تمام نمايد به ركوع امام مي رسد، در صورتي كه زياد طول نكشد بهتر آن است كه سوره را شروع كند ، يا اگر شروع كرده تمام نمايد.و اگر زياد طول بكشد احتياط واجب آن است كه شروع نكند* و چنانچه شروع كرده تمام ننمايد.

.سيستاني: ولي اگر زياد طول بكشد، به طوري كه نگويند متابعت امام مي كند بايد شروع نكند و چنانچه شروع كرده تمام ننمايد وگرنه جماعتش باطل خواهد شد ولي نمازش صحيح است اگر به وظيفه منفرد عمل كرده باشد به تفصيلي كه در مسأله [1423] گذشت.

* زنجاني: اگر زياد طول بكشد، چنانچه بخواهد نماز جماعتش باقي باشد، بايد شروع نكند...

مسأله 1445-كسي كه يقين دارد، اگر سوره1 را بخواند به ركوع امام مي رسد2، چنانچه سوره3 را بخواند و به ركوع نرسد4 نمازش صحيح است5.

اين مسأله در رساله آيات عظام بهجت و مظاهری نيست

1- فاضل: يا قنوت...

2- سيستاني: و متابعت امام از بين نمي رود...

زنجاني: و زياد هم طول نمي كشد...

3- فاضل: يا قنوت...

4- زنجاني: ولي در سجده خود را به امام برساند...

5- خوئي، تبريزي، زنجاني، سيستاني، وحید: جماعتش صحيح است.

سبحانی: نماز را به صورت فرادی تمام کند و دوباره بخواند.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1444.

مسأله 1446-اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است مي تواند اقتدا كند1، ولي بايد حمد و سوره را به قصد قربت بخواند2 و اگر چه بعد بفهمد كه امام در ركعت اول يا دوم بوده، نمازش صحيح است.

1- وحید: ولی بنابراحتیاط واجب حمد و سوره را به قصد اعم از جزئیت نماز و قرائت قرآن بخواند و اگر چه بعد بفهمد که امام در رکعت اول یا دوم بوده است.

مظاهری: نمی تواند اقتدا کند [پایان مسأله]

2- خوئي، تبريزي: اگر چه بعد بفهمد كه امام در ركعت اول يا دوم بوده.

مكارم: و نمازش صحيح است ، خواه معلوم شود امام در ركعت سوم و چهارم بوده يا در ركعت اول و دوم، به شرط اين كه نماز ظهر و عصر باشد كه حمد و سوره را امام آهسته مي خواند.

زنجاني: مي تواند اقتدا كند ولي بايد حمد را به قصد قربت بخواند، و اگر بعد بفهمد كه امام در ركعت اول يا دوم هم بوده، جماعتش صحيح است.

سيستاني: مي تواند اقتدا كند و بنابر احتياط واجب بايد حمد و سوره را بخواند ولي بايد آنها را به قصد قربت بخواند.

مسأله 1447- اگر به خيال اين كه امام در ركعت اول يا دوم است حمد و سوره نخواند1 و بعد ازركوع بفهمد كه درركعت سوم يا چهارم بوده نمازش صحيح است2. ولي اگر پيش از ركوع بفهمد ، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد3، فقط حمد را بخواند و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند4.

1- زنجاني: حمد را نخواند...

2- زنجاني: جماعتش صحیح است ولی اگر پیش از رکوع بفهمد باید حمد را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد، آن را نخواند و در ركوع و اگر نتواند در سجده خود را به امام برساند.

3- سيستاني: به طوري كه در مسأله [1442] گفته شد، عمل نمايد.

4- خوئي، تبريزي، مكارم: در ركوع خود را به امام برساند (خوئي، تبريزي: و اگر نمي رسد بنابراحتياط واجب قصد انفراد نمايد).

وحید: در رکوع خود را به امام برساند و اگر به مقدار حمد هم وقت ندارد بنابراحتیاط واجب قصد انفراد هم نماید.

بهجت، فاضل: فقط حمد را بخواند و خود را به امام برساند.

سبحانی: در رکوع خود را به امام برساند و اگر در رکوع نرسید قصد فرادی کند.

مسأله 1448- اگر به خيال اين كه امام در ركعت سوم يا چهارم است حمد و سوره بخواند و پيش از ركوع يا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اول يا دوم بوده، نمازش صحيح است1.

این مسأله در رساله آیت الله مکارم نیست.

1- خوئي، گلپايگاني، فاضل، سيستاني، صافي، تبريزي: اگر در بين حمد و سوره بفهمد، لازم نيست آنها را تمام كند

وحید: و اگر در بین حمد و سوره بفهمد باید بقیه را نخواند.

زنجاني: جماعتش صحيح است و اگر در بين حمد و سوره بفهمد، لازم نيست آنها را تمام كند.

مسأله 1449- اگر موقعي كه مشغول نماز مستحبّي است1 جماعت برپا شود، چنانچه اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحبّ است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود2 بلكه اگر اطمينان نداشته باشد كه به ركعت اول برسد مستحبّ است به همين دستور رفتار نمايد.

1- مظاهری: مشغول نماز واجب یا مستحبّ است...

2- مكارم، مظاهری: [پايان مسأله].

سيستاني: هر چند براي درك ركعت اول باشد.

مسأله 1450- اگر موقعي كه مشغول نماز سه ركعتي يا چهار ركعتي است جماعت برپا شود چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته1 و اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد2، مستحبّ است به نيّت نماز مستحبّي، نماز را دو ركعتي تمام كند و خود را به جماعت برساند3.

1- سبحانی: چنانچه وارد رکعت شده...

2- مكارم: هرگاه مشغول نماز واجب است و جماعت برپا شود، چنانچه وارد ركعت سوم نشده و مي ترسد اگر نماز را تمام كند به جماعت نرسد...

3- زنجاني: و اگر با تمام كردن نماز مستحبّي هم نمي تواند خود را به جماعت برساند ، نیتش رابه نمازمستحبّی برگرداند ونماز را بشكند و خود را به جماعت برساند.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1449.

مسأله 1451-اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد يا سلام اول باشد، لازم نيست نيّت فرادي كند.

مسأله 1452- كسي كه يك ركعت از امام عقب مانده وقتي امام تشهّد ركعت آخر را مي خواند1، مي تواند برخيزد و نماز را تمام كند2 و يا انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد.

اين مسأله دررساله آيت الله بهجت نيست.

1-سبحانی:نیم خیز بنشیند وصبرکند تاامام تشهّد نمازرابگویدوبعدبرخیزد

2- مكارم: احتياط آن است كه زانوها را از زمين بلند كند و انگشتان دست و سينه پا را بر زمين بگذارد وبنابراحتیاط مستحب همراه او تشهّد بخواند، يا ذكربگويد و اگر تشهّد آخر است باید صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد و ادامه دهد. [پايان مسأله]

فاضل: مي تواند نيّت فرادي كند و برخيزد و نماز را تمام كند...

مظاهری: و مستحبّ است نیم خیز بنشیند تا امام سلام نماز را بگوید و بعد برخیزد

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله – كسي كه يك ركعت از امام عقب مانده بنابراحتياط واجب بايد. وقتي امام تشهّد ركعت آخر را مي خواند انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر كند تا امام تشهّد نماز را بگويد و بعد برخيزد* و واجب نيست صبر كند تا امام سلام بگويد.

. خوئي، سيستاني، تبريزي: بهتر آن است كه ...

* خوئي، تبريزي، سيستاني: صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد و اگر در همانجا بخواهد قصد انفراد نمايد مانعي ندارد (خوئي، تبريزي: ولي چنانچه از اول قصد انفراد داشته، محل اشكال است).

وحید: مسأله- کسی که یک رکعت از امام عقب مانده وقتی امام تشهّد رکعت آخر را می خواند اگر قصد انفراد نکند بنابراحتیاط واجب انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر کند تا امام سلام نماز را بگوید. و بعد برخیزد و اگر در همانجا بخواهد قصد انفراد نماید مانعی ندارد. ولی چنانچه از اول قصد انفراد داشته محل اشکال است.

زنجاني: مسأله- كسي كه از امام عقب مانده، وقتي امام تشهّد ركعت آخر را مي خواند اگر در ركعتي باشد كه تشهّد ندارد، تشهّد را با امام مي خواند و بنابراحتياط انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانو ها را بلند نگهدارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد و ركعت آخر را بخواند، ولي مي تواند قصد فرادي كرده تشهّد نخوانده برخيزد.

___________________________________

[1] این عنوان در رساله آیات عظام: زنجانی و سبحانی آمده است.