مسایل متفرقه فطریه-آیت الله العظمی بهجت (قدس سره )

تقدم فطریه بر خمس

سؤال1914. کسى که حساب سال ندارد ولى مشکوک است که خمس به اموال او تعلّق گرفته یا نه، آیا باید اوّل خمس را بدهد و بعد زکات فطره را پرداخت نماید؟

پاسخ: لازم نیست و اگر یقین هم داشته باشد، زکات فطره از مؤونه واجبه‏اش است و پیش از تخمیس مى‏تواند بدهد؛ مگر این که بخواهد از عین مالى که از سابق متعلق خمس شده بپردازد که اوّل باید تخمیس کند.

تقدّم خمس یا زکات

سؤال1915. آیا حکم تقدّم خمس بر زکات فطره، در زکات گندم و جو و گاو و گوسفند و طلا و نقره هم هست یا خیر ؟

پاسخ: مصرف‏ها و هزینه‏هاى واجب و مباح در طول سال، خمس ندارد

عدم تعلّق خمس به زکات فطره

سؤال1916. در رساله عملیّه بخش زکات فطره در مسأله 1579 فرموده‏اید: «زکات فطره باید از مال حلال داده شود»، بفرمایید: کسى که حساب سال دارد، آیا باید پولى که براى زکات فطره مى‏دهد، ابتدا خمس آن را بدهد؟

پاسخ: اگر بین سال واقع شود، خمس واجب نیست.

تعارض خمس و فطره

سؤال1917. کسى که خمس بر مالش تعلّق گرفته، آیا زکات فطره را مى‏تواند از آن مال بدهد یا این که باید اوّل خمس را پرداخت کند و بعد زکات فطره بدهد؟

پاسخ: اوّل باید تخمیس شود، یعنى نباید با استثناى آن خمس را حساب کند.

عدم تعلق خمس بر زکات یا زکات فطره

سؤال1918. اگر مبالغى جهت زکات یا زکات فطره کنار گذاشته شده باشد، و در اثر سهل‏انگارى در صرف آن‏ها یک سال بر آن‏ها بگذرد، آیا خمس به آن‏ها تعلّق مى‏گیرد؟

پاسخ: ظاهرا متعلق خمس نیست.

نقل زکات

سؤال1919. چند روستا نزدیک هم قرار دارند ـ مثلاً روستایى با روستاى دیگر تنها هزار متر فاصله دارد ـ . آیا هر دو یک محل محسوب مى‏شوند یا دو محل؟ آیا شخص مکلّف مى‏تواند با وجود مستحق در روستاى خودش زکات را به روستاى مجاور ببرد؟

پاسخ: مانعى ندارد. (به مسأله رساله 1556 و 1596 مراجعه شود.)

مصرف زکات فطره پس از چند ماه

سؤال1920. آیا پول‏هایى را که از محل زکات فطره جمع‏آورى شده است، مى‏توان بعد از گذشت مدتى ـ مانند چند ماه ـ به مصرف رساند؟

پاسخ: چون براى دیگران است جایز نیست، مگر با اجازه‏ى آن‏ها

تأخیر در اداى زکات فطره با وجود مستحق

سؤال1921. مقدارى از زکات فطره را داده‏ام، آیا اجازه مى‏فرمایید باقى مانده را روز عید غدیر به مستحقین بدهم؟

پاسخ: اگر نماز عید فطر مى‏خوانید، بنابر احتیاط واجب باید فطره را پیش از نماز عید فطر بدهید و اگر نماز عید فطر نمى‏خوانید، مى‏توانید تا ظهر به تأخیر بیاندازید و اگر موقع وجوب زکات آن را پرداخت نکرده و کنار هم نگذاشته‏اید احتیاط مستحب آن است که بعدا قضا کنید؛ ولى اظهر این است که زکات فطره دیگر بر شما واجب نیست؛ ولى معصیت کرده‏اید

نیّت در هنگام پرداخت زکات فطریه‏ى عقب افتاده

سؤال1922. اگر پرداخت زکات فطره چند روز به تعویق بیفتد، هنگام پرداخت آن نیّت ادا داشته باشیم یا نیّت قضا؟

پاسخ: اگر کنار هم نگذاشته، احتیاط مستحب آن است که بعدا قضا کند؛ ولى اظهر این است که زکات فطره دیگر بر او واجب نیست، ولى معصیت کرده است.

برداشت هزینه‏ى رساندن فطریه‏ها به افراد مستحق از محل مبالغ فطریه

سؤال1923. آیا کسانى که از طرف عده‏اى وکیل شده‏اند تا فطریه‏ها را به افراد مستحق برسانند، مى‏توانند هزینه‏هاى خود را از مبالغ فطریه بردارند؟ یا باید از افراد پرداخت کننده‏ى فطریه مطالبه کنند؟

پاسخ: ظاهرا باید از افراد پرداخت کننده فطریه مطالبه کنند.

شرطى که دهنده‏ى زکات فطره براى فقیر معین مى‏کند

سؤال1924. آیا دهنده‏ى زکات فطره مى‏تواند براى فقیر شرایطى تعیین کند، مثلاً به فقیر شرط کند که «مقدارى از فطره خود را مصرف کن و بقیّه را به فقیر دیگر بده»؟

پاسخ: اگر مقدار مصرف خودش کمتر از یک صاع نباشد، اشکال ندارد، (مسأله‏ى 1585 رساله).

کسى که مدت‏ها زکات فطره‏ى خود را نپرداخته

سؤال1925. کسى که مدت‏ها زکات فطره‏ى خود را نپرداخته است، زکات فطره سال‏هاى قبل را چگونه باید محاسبه کند؟

پاسخ: بنابر احتیاط مستحب مى‏تواند قضا کند؛ ولى اظهر آن است که زکات فطره دیگر بر او واجب نیست، ولى معصیت کرده است.

جبران فطریه‏اى که سال‏هاى قبل داده نشده است

سؤال1926. زکات فطره‏ى خانواده‏ى ما در چند سال پیش حدود 600 تومان مى‏شد. خانواده‏ام پانصد تومان دیگر به آن اضافه کردند و یک سینى براى مسجد خریدند. امّا بنا به دلایلى این سینى به مسجد داده نشد. حال جهت جبران آن، چه کار باید بکنیم؟

پاسخ: اگر چنان که مفروض سؤال است، مقدار زکات فطره در آن زمان 55% قیمت سینى بود، اکنون باید بنابر احتیاط مقدار زیادتر از حدود 55% ارزش فعلى سینى (و معادل فعلىِ ارزشِ 600 تومان در آن زمان) را بپردازید.

پرداخت زکات بعد از نماز عید فطر

سؤال1927. کسى که نمى‏تواند قبل از نماز عید فطر، فطریه را بدهد، آیا لازم است بعد از نماز آن را بپردازد؟

پاسخ: اگر نماز مى‏خواند، بنابر احتیاط واجب باید فطره را پیش از نماز عید بدهد؛ ولى اگر نماز عید نمى‏خواند، مى‏تواند فطره را تا ظهر به تأخیر بیاندازد.

استفاده از پول فطریه براى خرد کردن پول

سؤال1928. اگر پول فطریه کنار گذاشته شود، مى‏توان از آن پول براى خرد کردن اسکناس‏هاى درشت‏تر استفاده کرد؟

پاسخ: بله، مى‏توان.

قرض گرفتن جهت پرداخت زکات فطره

سؤال1929. شخص متمکّنى در روز عید فطر، مال یا وجه نقد در اختیار ندارد، که زکات فطره‏اش را پیش از نماز پرداخت نماید. آیا واجب است قرض بگیرد و زکات فطره را بدهد یا نه؟ و اگر قرض کردن خلاف شأن او باشد حکمش چیست؟

پاسخ: مى‏تواند جنسى را هر چند زیادتر از زکات قیمت دارد، به عنوان شراکت اهل زکات کنار بگذارد، مثلاً ساعت یا لباس و غیر آن و بعدا با اطمینان به رضایت آن‏ها سهم آن‏ها را بپردازد و هم چنین است اگر مى‏تواند قرض خالى از حرج و اجحاف نماید.

تکلیف امام جماعتى که زکات فطریه‏ ها را باید به فقیر برساند

سؤال1930. فطریه را به امام جماعت مسجدى مى‏دهند که به اهلش برساند و امام، وکالت از فقیه معینى ندارد و قصد دارد به فقیرى بدهد که اگر نماز عید فطر را یک ساعت دیرتر بخواند مى‏تواند به او برساند. در غیر این صورت، چند روز دیرتر به فقیر مى‏رساند. حال امام نماز را دیرتر بخواند تا فطریه را به فقیر برساند یا این که نماز را سر وقت بخواند؟

پاسخ: فرق نمى ‏کند.

مخلوط کردن پول‏هاى زکات فطره

سؤال1931. امام جماعت پول‏هایى را بابت زکات فطره از مردم دریافت مى‏نماید، آیا جایز است پول‏ها را با هم مخلوط نماید یا این که باید هر کدام را جدا جدا به فقیر برساند؟

پاسخ: جایز است مخلوط کند.

ریختن زکات فطره در صندوق

سؤال1932. آیا جایز است پول‏هایى که اشخاصى بابت زکات فطره مى‏دهند در صندوقى ریخته شود و فرد معتمدى، تدریجا به مستحقین بدهد یا نه؟ در صورت جواز، آیا آن فرد، باید به نیّت صاحبان آن‏ها بدهد یا فقط پرداختن کافى است؟

پاسخ: جایز است و چون آن فرد وکیل در ایصال است نه اخراج، لازم نیست او دیگر نیّت کند.

جمع‏آورى زکات فطره توسط مسؤلان مدرسه

سؤال1933. آیا مسؤلان مدرسه مجازند فطریه‏ى کسانى که مایل هستند را جمع‏آورى کنند و به خانواده‏هاى دانش آموزانى که شرعا مستحق‏اند برسانند؟

پاسخ: بله، مجازند .

تبیین معنى «محلّ» در انتقال زکات فطره

سؤال1934. در آخرین مسأله زکات فطره در رساله عملیّه فرموده‏اید: «احتیاط مستحب است زکات فطره را از محل بیرون نبرد، اگر مستحق پیدا مى‏شود». مراد از محلّ چیست؟ مثلاً کسى در تهران زندگى مى‏کند، محلّ او چه مقدار است؟ در شهرهاى دیگر مانند قم چه مقدار؟

پاسخ: به حسب ظاهر محلّ سکنى است، بزرگ و کوچک بودنش فرق نمى‏کند.

پرداخت زکات فطره به کمیته امداد امام خمینى ـ رحمه‏اللّه‏ ـ و مؤسسات خیریّه

سؤال1935. آیا زکات فطره را مى‏توان به کسانى که از طرف کمیته‏ى امداد امام خمینى ـ رحمه‏اللّه‏ ـ در زمان برپایى نماز عید مشغول جمع‏آورى فطریه هستند پرداخت نمود یا این که باید خودمان به دست فقیر برسانیم؟

پاسخ: باید یقین یا اطمینان داشت که آن کمیته آن را در موارد مصرفش صرف مى‏کند.

سؤال1936. بعضى از ادارات، مؤسسات خیریه و... اقدام به جمع‏آورى زکات فطره مى‏کنند، آیا پرداخت زکات به آن‏ها انسان را برى‏ءالذمّه مى‏نماید؟ و آیا پرداخت به چنین مؤسساتى قبل از نماز عید عنوان پرداخت زکات به مستحق را پیدا مى‏کند و ادا حساب مى‏شود (با توجه به این که رساندن به مصارف زکات توسط چنین مؤسساتى چند روز بعد انجام مى‏گیرد.)

پاسخ: باید اطمینان به صرف در مصرف باشد و در فرض جواز، عنوان پرداخت به مستحق را دارد