کثیر السفر-آیت الله العظمی بهجت (قدس سره)

تعریف کثیر السفر

سؤال1616. به چه کسى کثیرالسّفر مى‏گویند و معیار آن چیست؟

پاسخ: کثیرالسّفر کسى است که غالبا در کمتر از ده روز به حدّ مسافت شرعى رفت و آمد کند. به حدّى که عرفا مصداق کثیر السّفر شود.

حکم کثیرالسّفر و دایم السّفر

سؤال1617. آیا حکم کثیر السّفر و دایم السّفر یکى است، مثلاً افرادى که براى تحصیل از شهرى به شهر دیگر مى‏روند با کسى که شغل او سفر است در تمام خواندن نماز و گرفتن روزه برابرند؟

پاسخ: بله، حکمشان یکى است.

فرق شغله السفر با شغله فى السفر

سؤال1618. این که مى‏گویند «شغل او سفر» است و دیگر این که «شغل او در سفر» است، چه تفاوتى با هم دارند؟ و به لحاظ فقهى این تفاوت چه ثمرات عملى دارد؟

پاسخ: چون میزان کثرت سفر است، لذا این دو صورت فرقى در حکم ندارند.

عدم استقرار وظیفه‏ى شغلى

سؤال1619. بنابراین که در سفر شغلى در صورتى که عرفا به آن سفر شغلى بگویند، نماز تمام است، آیا در مواقعى که براى پذیرش مسؤولیت شغلى به شهرستان دیگرى مسافرت مى‏کنم و استقرار نهایى مسؤولیت شغلى در آن شهرستان مستلزم موافقت نهایى افراد دیگرى است، وظیفه چیست؟

پاسخ: چنین مسافرتى، مسافرت شغلى نیست و نماز شکسته است.

سفر اوّل چیست؟

سؤال1620. مراد از سفر اوّل، مسافرت عرفى است یا شرعى؟

پاسخ: منظور مسافرت شرعى یعنى طى کردن هشت فرسخ است و پس از طى این مسیر، سفر اوّل شرعى تحقق یافته؛ است هر چند سفر اوّل عرفى هنوز تحقق نیافته است.

کفایت هشت فرسخ براى صدق سفر اوّل

سؤال1621. فرد کثیر السّفر که پس از اقامت ده روز در جایى در سفر اوّل نمازش شکسته است، آیا براى صدق سفر اوّل همان هشت فرسخ کافى است؟

پاسخ: کفایت مى‏کند.

نماز کثیر السّفر در 15 روز تعطیلات

سؤال1622. اگر کثیر السّفر در تعطیلات نوروز ـ که حدودا 15 روز است ـ یا تابستان ـ که غالبا از دو ماه بیشتر و محل کار یا تحصیل تعطیل است ـ براى حقوق یا کارى غیر از تحصیل و کار به آن جا مسافرت نماید، نماز او چه حکمى دارد؟

پاسخ: در سفر براى غیر شغل، حکم مسافر دارد، حتّى در سفر به محلّ کار.

ماندن بدون قصد ده روز در محل کار و تحصیل

سؤال1623. اگر کسى بعد از تحقّق کثرت سفر، بدون قصد ده روز در سربازخانه یا محلّ کار و تحصیل مانده، در سفر اوّل وظیفه‏ى او چیست؟

پاسخ: در فرض سؤال، نماز او تمام است.

قصد مسافرت به جمکران به مدت چهل هفته

سؤال1624. افرادى که قصد مسافرت براى چهل هفته‏ى پیاپى از شهرهاى دور به مسجد مقدّس جمکران را دارند و هم‏چنین افرادى که سالیان پیاپى هر هفته به این مکان مقدّس تشریف مى‏آورند، در مورد نماز و روزه‏هاى واجب چه وظیفه‏اى دارند؟

پاسخ: در فرض سؤال، نماز آن‏ها تمام و روزه آن‏ها صحیح است، البته با مراعات مسأله 1066 رساله.

راننده در سفر طولانى

سؤال1625. راننده‏اى از اهواز به آلمان کالا حمل مى‏نماید و رفت و آمد او حدود یک ماه یا بیشتر طول مى‏کشد. آیا در سفر اوّل نمازش شکسته است یا به علّت طولانى بودن سفر باید از همان سفر اوّل تمام بخواند؟

پاسخ: باید بعد از هشت فرسخ اوّل نماز را تمام بخواند.

مسافرت به غیر وطن

سؤال1626. افرادى از محلّ کار، بعدازظهر به غیر وطن مسافرت مى‏کنند و فردا صبح به محلّ کار مى‏روند بدون این که به وطن برگشته باشند. تکلیف نماز و روزه‏ى آن‏ها چیست؟

پاسخ: اگر براى غیر شغل سفر مى‏کنند، حکم مسافر را دارند و اگر رفت و آمد آن‏ها همان رفت و آمد شغلى آن‏ها است، نمازشان تمام است و مى‏توانند روزه بگیرند و در هر صورت در برگشت که براى کار به محلّ مى‏روند، حکم سفر شغلى مترتّب است.

سفر غیر شغلى

سؤال1627. کثیرالسّفر اگر در این بین سفر غیر شغلى بکند، بعد از رجوع به سفر شغلى در همان سفر شغلى اوّل نمازش کامل مى‏شود یا از سفر دوّم به بعد؟

پاسخ: در همان سفر شغلىِ اوّل نماز او تمام است؛ اگر ده روز اقامت با قصد در غیر وطن و یا بدون قصد در وطن نکرده باشد.

مسافرت به مکان‏هاى دیگر

سؤال1628. اگر بعد از برگشت از محلّ کار و یا تحصیل تا سفر بعدى به آن جا ده روز گذشته، ولى در این بین مسافرت‏هاى دیگرى به مکان‏هاى دیگر داشته است. آیا در سفر به محلّ کار نماز او شکسته است، یعنى سفر اوّل او محسوب مى‏شود؟

پاسخ: اگر ده روز در یک محلّ نمانده، حکم سفر اوّل را پیدا نمى‏کند.

تغییر شغل و مسافرت

سؤال1629. اگر شخصى هر روز از محلّ اقامت خود براى تدریس به بیش از مسافت شرعى مسافرت نماید، حال اگر شغل خود را عوض کند و براى کار دیگرى به همان سفر برود، وظیفه‏اش چیست؟

پاسخ: اگر شغل جدید به گونه‏اى است که براى آن زیاد سفر مى‏کند و ده روز در یک مکان نمى‏ماند، سفر براى شغل جدید در حکم سفر قبلى است.

همسر فرد کثیرالسّفر

سؤال1630. همسر شخص کثیر السّفر که به همراه او مى‏رود، چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر بنا دارد همراه او برود، به حکم کثیرالسّفر است.

مسافرت لازمه‏ى شغل

سؤال1631. شغل من لوله‏کشى گاز است که به فتواى حضرتعالى چون کثیرالسّفرم نمازم تمام است. ولى چند ماه یک بار براى تهیه‏ى اوراق مربوط یا مهر شرکت به تهران سفر مى‏کنم. وظیفه‏ى نماز و روزه‏ى من در این سفر چیست؟

پاسخ: اگر مسافرت مذکور، لازمه‏ى شغلى شما است نماز تمام و روزه صحیح است.

سؤال1632. ماهى‏گیرانى که گاهى براى خرید لوازم قایق و تور ماهیگیرى و یا براى تهیه‏ى اوراق مربوط به شغل، به حدّ مسافت مسافرت مى‏کنند، وظیفه‏ى نماز و روزه آن‏ها چیست؟

پاسخ: اگر در شغل خود کثیر السّفر نیستند، نماز را قصر و روزه را افطار کنند و در غیر این صورت لوازم شغلى در حکم خود شغل است.

سؤال1633. اگر افراد کثیرالسّفر ـ غیر از سفرهاى متعارف شغلى‏شان ـ گاهى براى کار ادارى در رابطه با شغلشان به جاى دیگر مسافرت کنند، تکلیف آن‏ها چیست؟

پاسخ: اگر براى شغل مى‏روند، حکم سفر شغلى را دارند.

مبلّغینى که هر روز به حدّ مسافت شرعى سفر مى‏کنند

سؤال1634. طلبه‏اى براى امر تبلیغ در یک ماه به مکانى مى‏رود که هر روز به حدّ مسافت شرعى باید سفر کند، آیا وى کثیر السّفر است؟

پاسخ: کثیر السّفر مى‏شود، اگر معمولاً تبلیغ مى‏رود.

مسافرت‏هاى پیاپى در حدّ مسافت

سؤال1635. فردى چهارده روز از ماه را در وطن مى‏ماند و در بقیه ماه به مکان دیگرى مى‏رود که در آن مکان، مسافرت‏هاى پیاپى در حدّ مسافت دارد، آیا احکام کثیر السّفر شامل حال وى مى‏شود؟

پاسخ: کثیر السّفر است و در غیر سفر اوّل به حکم فرد مقیم است.

وظیفه کثیر السّفر در سفر اوّل

سؤال1636. کثیر السّفر اگر در سفر اوّلش بیش از حدّ مسافت برود و برگردد، حکم نمازهاى وى در مسیر رفت و برگشت چیست؟

پاسخ: در هشت فرسخ اوّل نماز قصر است و پس از آن تمام است.

مسافرت هفتگى طلاب، کارگران، دانشجویان و...

سؤال1637. کسى که شغلش در سفر مى‏باشد مانند کارگران کارخانه یا برخى از طلاب که هر هفته از تهران یا شهرهاى دیگر جهت تحصیل به قم مى‏آیند و آخر هفته به وطن مراجعت مى‏کنند، تکلیف نماز و روزه‏ى آن‏ها چیست؟

پاسخ: اگر غالبا ده روز متوالى در جایى نمى‏مانند کثیر السّفر هستند و نمازشان تمام و روزه هم مى‏گیرند.

خدمه هواپیما

سؤال1638. فردى در هواپیما کار مى‏کند و پیاپى به مسافرت مى‏رود و در جایى که فرود مى‏آید، از آن جا تا حدّ مسافت شرعى براى استراحت به هتل مى‏رود، آیا نمازش در آن جا تمام است؟

پاسخ: آن سفرها هم لازمه‏ى شغل است و نماز در آن جا هم تمام است.

وظیفه مسافرى که فقط بیست روز کثیر السّفر است

سؤال1639. فردى تنها مدت بیست روز کثیر السّفر است. نمازش چه حکمى دارد؟

پاسخ: احتیاطا جمع کند؛ یعنى هم شکسته نماز بخواند و هم تمام.

کثرت سفر با قصدهاى مختلف

سؤال1640. فردى به صورت همیشگى در کمتر از ده روز به شهرى مسافرت مى‏کند، ولى هر هفته‏اى به جهت کار و غرضى غیر از کار و غرض قبلى مى‏رود، آیا کثیر السّفر اطلاق مى‏شود؟

پاسخ: کثیر السّفر است.

مسافرت راننده‏ى داخل شهر به شهر دیگر

سؤال1641. فردى که شغلش رانندگى داخل یک شهر و اطراف آن به حدّ مسافت شرعى است و از آن شهر به شهر دیگرى براى رانندگى در اطراف شهر دوّمى به حدّ مسافت مى‏رود، آیا در سفر از شهر اوّل به شهر دوم نمازش تمام است؟

پاسخ: بلى، زیرا این سفر هم مقدمه‏ى شغل او است. البته در کثرت سفر باید سفر تا حدّ مسافت باشد نه کمتر از آن.

رفت و بازگشت

سؤال1642. کثیرالسّفرى که در سفر اوّلش نماز را شکسته مى‏خواند. آیا در بازگشت هم همین حکم را دارد؟

پاسخ: در این فرض در برگشت، نماز او تمام است.

آغاز به کار فرد کثیرالسّفر و نماز او

سؤال1643. آیا کثیرالسّفر (کسى که زیاد سفر مى‏کند)، بلافاصله بعد از شروع به کار باید نمازش را کامل بخواند یا بعد از مدّتى که از شروع به کار گذشت و یا بعد از سفر دوّم؟

پاسخ: با صدق عملیّت سفر (سفر کارى)، بعد از سفر اوّل نمازش تمام است.

تردید در ماندن

سؤال1644. اگر پس از سفر اوّل نداند که کمتر از ده روز درمحل تحصیل مى‏ماند یا نه، اگر این تردید در هر مراجعت از وطن به محلّ تحصیل وجود داشته باشد، نمازش چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر در سفر قصد ده روز ندارد، نمازش شکسته است؛ ولى کسى که براى کار یا تحصیل غالبا مسافرت مى‏کند و ده روز نمى‏ماند، نمازش تمام است حتّى اگر بیش از ده روز با تردید بماند.

حکم نماز و روزه سربازان وظیفه

سؤال1645. حکم نماز و روزه کسانى که دوره سربازى خود را مى‏گذرانند و هر روز به وطن مراجعت مى‏کنند یا در هفته یک بار روز جمعه به وطن مى‏آیند چیست؟

پاسخ: حکم کثیر السّفر را دارند و نماز و روزه آن‏ها تمام است.

حکم نماز و روزه دانشجویان که هر هفته مسافت بیش از حد شرعى را طى مى‏کنند

سؤال1646. 1) حکم نماز و روزه دانشجویانى که فاصله وطن آن‏ها تا محل تحصیل بیش از 4 فرسخ شرعى است و 3 روز در هفته، به محل تحصیل مى‏روند و در همان روز برمى‏گردند و حداقل براى یک ترم چنین برنامه‏اى دارند در محل تحصیل و بین راه بیان فرمایید.

2) حکم نماز و روزه دانشجویانى را که فاصله وطن آن‏ها تا محل تحصیل بیش از 4 فرسخ شرعى است و فقط 1 روز در هفته به محل تحصیل مى‏روند و برمى‏گردند و حداقل براى یک ترم چنین برنامه‏اى دارند، در محل تحصیل و بین راه بیان فرمایید.

پاسخ: در هر دو مورد نماز و روزه آن‏ها در محل تحصیل و در بین راه تمام است.

رفتن هر هفته به باغ

سؤال1647. شخصى در اطراف شهر خود باغى دارد که جمعه‏ها به آن باغ مى‏رود. نماز و روزه‏ى او چگونه است؟

پاسخ: اگر فاصله‏اش تا شهر به حدّ مسافت شرعى (8 فرسخ) است و هر هفته به آن جا مى‏رود، نماز در آن جا تمام است.

مسافرت هفتگى کاسب جهت تهیّه جنس

سؤال1648. کاسبى که هفته‏اى یک بار جهت فراهم کردن اجناس، مسافرت شرعى انجام مى‏دهد، وظیفه‏اش چیست؟

پاسخ: اگر قصدش بر این است که شغلش به همین نحو باشد، به حکم کثیر السّفر و شغله السفر (کسى که شغلش سفر است مثل راننده)، مى‏باشد.

مسافرت هفتگى معلّمین و دانش‏آموزان یا...

سؤال1649. معلّمین یا دانش‏آموزان و... که هفته‏اى یک بار یا هر روز به محلّ کار مى‏روند و برمى‏گردند (و حتّى ظهر شرعى را در بین راه مى‏باشند) حکم نماز و روزه‏ى آن‏ها چیست؟

پاسخ: نمازشان تمام است و مى‏توانند روزه بگیرند. (با ملاحظه‏ى مسأله‏ى 1066 رساله)

کسى که هر هفته به وطن مى‏رود

سؤال1650. شخصى که در ایّام هفته در حدّ مسافت شرعى از وطن دور است؛ ولى هر جمعه به وطن برمى‏گردد و این عمل را تا یک ماه یا دو ماه یا سه ماه ادامه مى‏دهد، حکم نماز و روزه‏اش چیست؟

پاسخ: اگر سفرهاى تکرارى و پشت سر هم دارد، به حکم کثیرالسّفر است. ولى در کمتر از آن، احتیاط در جمع مى‏نماید؛ یعنى نمازش را هم شکسته و هم تمام مى‏خواند، و هم چنین سفرهاى اتّفاقى موقّتى.

نماز و روزه‏ى جهانگردان، سیّاحان و سفرهاى تفریحى

سؤال1651. آیا کسى که براى شغل و کار، زیاد سفر مى‏کند، کثیر السّفر است یا هر کسى که زیاد سفر مى‏کند، مثل جهانگردان یا براى تفریح و سیاحت سفر مى‏کند نیز کثیر السّفر محسوب مى‏شوند؟

پاسخ: بله، فرق نمى‏کنند.

حکم دانشجویى که هر دو هفته یا 10 روز یک بار مسافرت کند

سؤال1652. دانشجویانى که فاصله وطن تا محل تحصیل آن‏ها بیش از چهار فرسخ شرعى است و هر دو هفته یک بار یا بیش از ده روز یک بار به محل درس مى‏روند و بر مى‏گردند و حداقل براى یک ترم چنین برنامه‏اى دارند، حکم نماز و روزه آن‏ها را در محل تحصیل و بین راه بیان فرمایید.

پاسخ: نمازشان در محل تحصیل، چون قصد ده روز دارند تمام است؛ ولى بین راه نمازشان شکسته است و همین طور نسبت به روزه‏ى‏شان که در صورت قصد ده روز در محل تحصیل باید روزه بگیرند؛ ولى در بین راه حکم مسافر را دارد. (جهت اطلاع بیشتر به مسأله‏ى 1358 رساله رجوع شود.)

استادانى که هر سه روز مسافرت مى‏کنند

سؤال1653. حکم نماز و روزه استادانى که سه روز در هفته به محل تدریس رفت و آمد دارند را؛ در دو صورت زیر در محل تدریس و بین راه بیان فرمایید:

1) محل تدریس یک شهر است.

2) محل تدریس شهرهاى مختلف است.

پاسخ: در هر دو صورت نماز و روزه آن‏ها تمام است.

فردى که محل تحصیل و تدریس او در دو جاى مختلف است

سؤال1654. کسى که وطن او کاشان است و براى تحصیل به قم آمده و خانه گرفته است و محل تحصیل او در 10 کیلومترى قم بوده و براى تدریس هم در هفته دو روز به روستا مى‏رود و شب به قم باز مى‏گردد و در آخر هفته هم به کاشان مى‏رود، حکم نماز و روزه او چگونه است؟

پاسخ: نماز و روزه‏اش در هر سه محل و بین راه تمام است.

نماز راننده با 20 روز مسافرت و 20 روز استراحت

سؤال1655. دو نفر راننده، ماشینى را از شرکت خریدارى و شروع به رانندگى و مسافربرى مى‏کنند؛ به این نحو که 20 روز یکى از آن‏ها با ماشین کار مى‏کند و شریک دیگر در خانه مى‏ماند و سپس شریک دیگر با ماشین به مدت 20 روز رانندگى مى‏کند و آن راننده‏ى اوّل 20 روز در خانه مى‏ماند. آیا نماز و روزه‏ى آن دو مثل سایر رانندگان است؟

پاسخ: بلى، حکم راننده دارند؛ مثل راننده‏ى فصلى.

سفر شغلى

سؤال1656 شخصى در طول سال حدود سه ماه تابستان را در مسافت شرعى مسافرکشى مى‏کند، حکم نمازش چیست؟

پاسخ: نمازش در آن سه ماه تمام است.

حدّ سفر دوم

سؤال1657. شخصى که شغلش مسافرت بوده، بعد از ماندن ده روز در وطن، جنسى را از شهر خود به اصفهان که فاصله‏اش بیش از 8 فرسخ است برده و چون جنس در آن‏جا فروش نرفته، آن را به شهرکرد برده است، آیا همین که به شهرکرد رفته، سفر دوم است و نماز را تمام بخواند؟

پاسخ: بله، بعد از هشت فرسخ اوّل نمازش تمام است.

سؤال1658. سربازى از شهرستان به یکى از پادگان‏هاى تهران آمده و مأموریتش گشت زدن در اطراف تهران تا شعاع بیش از مسافت شرعى است و مقرّش در تهران است، حکم نماز و روزه‏ى او چگونه است و سفر اوّل وى چه وقت و کجا پایان مى‏یابد که از سفر دوم نماز را تمام و روزه را بگیرد؟

پاسخ: از اوّل این کار بعد از این که 8 فرسخى راه را طى کرد، بعد از آن دیگر نماز و روزه‏اش تمام است.

حکم کسى که نیمى از سال را در وطن و بقیه را در سفر است

سؤال1659. کسى در طول سال پانزده روز سفر مى‏کند و پانزده روز در وطن مى‏ماند، نماز و روزه‏ى او چگونه است؟

پاسخ: در آن 15 روز نماز و روزه‏اش تمام است، البته غیر سفر شرعى اوّل یعنى هشت فرسخ آغاز سفر.

روزه‏ى قضاى کسى که شغلش سفر است

سؤال1660. اینجانب کارمند و براى شغل، همه روزه در حد مسافت شرعى در رفت و آمد هستم. تکلیف نماز و روزه‏ام چیست و آیا مى‏توانم روزه‏ى قضا بگیرم؟

پاسخ: نماز و روزه‏ى شما تمام است و قضاى روزه هم صحیح است.