احکام شک و سهو در نماز-آیت الله العظمــی بهجت(قدس سره)

سؤال813. شکّ در نماز در اثر ضعف حافظه؛ آیا حکم شک‏هاى ذکر شده در رساله را دارد [منظور شک‏هاى مبطل است] یا نباید به آن اعتنا کند؟

پاسخ: فرقى در احکام شکّ بین مورد ضعف حافظه و قوّت آن نیست و اگر کثیرالشکّ باشد، اعتنا نکند.

عدم اعتنا به شک در سجده هنگام تشهّد

سؤال814. اگر انسان در اثناى تشهّد شک کند که سجده‏ى دوّم را به جا آورده یا نه، فرموده‏اید نباید اعتنا کند؛ آیا شکّ در اثناى ذکر مستحبّى تشهّد هم همین حکم را دارد؟

پاسخ: بله، همین حکم را دارد.

شک در عدد «ایّاک نعبد و ایّاک نستعین» در نماز امام زمان ـ علیه‏السّلام ـ

سؤال815. شکّ در عدد «ایّاک نعبد و ایّاک نستعین» در نماز حضرت بقیّة‏اللّه‏ ـ عجّل‏اللّه‏تعالى فرجه‏الشّریف ـ و یا شکّ در تسبیحات نماز حضرت جعفر و امثال آن، چه حکمى دارد؟ خصوصا در صورت نذر و اجاره؟

پاسخ: تا وقتى که فارغ از محلّ نشده است، بنابر اقلّ بگذارد.

شکّ در یک یا دو رکعت در حال قیام

سؤال816. نمازگزار در حال قیام، در یک یا دو رکعت شک مى‏کند. وظیفه‏اش چیست؟

پاسخ: باید صبر نماید و تامّل کند، و اگر احتمال مى‏دهد که با عقب انداختن تامّل، مطلب از ذهنش نمى‏رود، مى‏تواند به قرائت به قصد قربت ادامه دهد و بعد تأمّل کند.

عدم اعتنا به شک در نافله چهار رکعتى[دو نماز دو رکعتى]

سؤال817. اگر در نماز نافله‏اى که دو تا دو رکعتى پشت سر هم هستند، شک کند که در رکعت دوّم از دو رکعت اوّل است یا در رکعت اوّل از دو رکعت دوّم است؛ چه وظیفه‏اى دارد؟

پاسخ: به شکّش اعتنا نمى‏کند و مى‏تواند بنا بگذارد که در رکعت سوم است و بنا بر اقلّ، افضل است.

شک در به جا آوردن سجده دوّم در حال برگشت مجدّد به اوّل تشهد

سؤال818. اگر در حال خواندن تشهّد، به جهتى (نسیان ذکر یا شک در محلّ) به اوّل تشهّد برگردد و در اداى سجده دوم شک کند؛ چه تکلیفى دارد؟

پاسخ: باید آن سجده را هم به جا آورد، زیرا به محلّ برگشته و شک کرده است.

ادامه دادن نماز در حال شک به امید این که با تفکّر به یقین برسد

سؤال819. اگر نمازگزار در نماز، شکى برایش پیش آید و در حال شک، نماز را به امید این که با فکر کردن به یقین مى‏رسد ادامه دهد و بعد از ادامه دادن به یک طرف شک یقین پیدا کند؛ آیا لحظاتى که با شک و تردید نماز خوانده به اصل نماز لطمه‏اى نمى‏زند؟

پاسخ: خیر، اشکال ندارد.

شک در وضو بعد از نماز

سؤال820. تکلیف کسى که بعد از نماز شک مى‏کند که هنگام نماز وضو داشته یا نه چیست؟

پاسخ: نمازى که خوانده صحیح است.

راه حلّ مناسب براى جلوگیرى از حواس‏پرتى در نماز

سؤال821. کسانى که در نماز حواس پرتى دارند، وظیفه‏شان چیست؟ آیا راه حل مناسبى براى جلوگیرى از حواس پرتى وجود دارد؟

پاسخ: اختیارا باید حواس خود را جمع کند و قبل از خواندن نماز معوّذتین را بخواند.

شک زیاد در نیّت نماز و غسل

سؤال822. در نماز زیاد شک مى‏کنم، هم‏چنین در غسل و هنگام غسل شک مى‏کنم که آیا نیت را درست گفته‏ام یا نه، چه کنم؟

پاسخ: به این شک‏ها نباید اعتنا کنید.

انجام منافى هنگام از سرگیرى نماز

سؤال823. کسى که در نماز شک باطل کننده برایش پیش آمده و مى‏خواهد نماز را از سر بگیرد؛ آیا نیاز به انجام منافى براى شکستن نماز است؟

پاسخ: خیر، نیازى به آن ندارد.

شک در صحّت نماز و از سر گرفتن نماز بدون شکستن آن

سؤال824. شخصى که در نماز شک به صحیح بودن نماز مى‏کند؛ آیا مى‏تواند بدون شکستن نماز، آن را رها کرده و نماز را از سر بگیرد؟

پاسخ: نمى‏تواند و باید به وظیفه شک عمل کند.

شک در مقدّمات و جزییات نماز

سؤال825. اگر شک در خارج شدن باد از شکم، درست بودن وضو و شک در درست گفتن تکبیرة الاحرام پیش بیاید؛ تکلیف چیست؟

پاسخ: به این شک‏ها نباید اعتنا کند.

شک در نیّت نماز

سؤال826. اگر نمازگزار در نیّت خود شک کند که نیّت را درست گفته یا نه؛ چه کار باید بکند؟

پاسخ: به شکّش اعتنا نکند.

شک در این که نماز ظهر است یا عصر

سؤال827. اگر نمازگزار شک کند که رکعت آخر نماز ظهر است یا اوّل عصر؛ تکلیفش چیست؟ آیا وسعت یا تنگى وقت، در حکم، تأثیر دارد؟

پاسخ: بنا مى‏گذارد که در نماز ظهر است؛ یعنى به قصد ظهر نماز را تمام کند اگر نماز ظهر را نخوانده باشد و این در صورتى است که در وقت مختصّ به ظهر یا مشترک باشد؛ اما در وقت مختصّ به عصر، در صورتى که قصد امر فعلى داشته، بدون تقیید به عنوان، بلکه مجرّد تطبیق در مقصود، قصد نماز عصر مى‏نماید و اتمام مى‏کند.

شک در یک یا دو رکعت در حال قیام

سؤال828. اگر نمازگزار در حال قیام شک کند که یک رکعت خوانده است یا دو رکعت؛ وظیفه‏اش چیست؟

پاسخ: نمازش باطل است.

شک در انجام رکوع

سؤال829. اگر نمازگزار در هنگام گفتن «سمع اللّه‏» شک کند که رکوع را انجام داده یا نه؛ تکلیفش چیست؟ هم چنین اگر در حال قنوت شک کند که حمد و سوره را خوانده یا نه؛ چه کار باید بکند؟

پاسخ: باید به شکش اعتنا نکند.

شک در تعداد سجده

سؤال830. اگر کسى در تعداد سجده‏هاى به جا آورده شک کند؛ تکلیفش چیست؟

پاسخ: اگر بعد از محل است اعتنا نکند مثل این که در حال تشهّد یا قیام باشد، به خلاف این که در حال جلوس و یا حال نهوض براى قیام باشد که مشکوک را به جا مى‏آورد.

شک در اداى سجده هنگام تشهد

سؤال831. اگر نمازگزار در هنگام خواندن تشهد شک کند که سجده دوم را به جا آورده یانه، چه کار باید بکند؟

پاسخ: به شک خود اعتنا نکند.

شک در تماس مهر با پیشانى

سؤال832. اگر نمازگزار بعد از سجده اوّل یا دوم شک کند که موهاى سر یا چیز دیگرى مانع از رسیدن پیشانى به مهر بوده یا نه؛ وظیفه‏اش چیست؟

پاسخ: به شک خود اعتنا نکند.

شک در رکعات 3 و 4 حین قیام

سؤال833. اگر نمازگزار در حین قیام در رکعت 3 و 4 شک کند، و بعد از شک یادش بیاید که در رکعت قبل یک سجده را فراموش کرده؛ حکمش چیست؟

پاسخ: اظهر بطلان نماز است به جهت عدم احراز رکعتین تامّتین (دو رکعت تمام). (مسأله‏ى 986 رساله.)

ظن به رکعت چهارم بعد از شک بین 3 و 4

سؤال834. کسى که در رکعت سوم و چهارم شک مى‏کند و بعد از فکر کردن، ظن به چهار برایش حاصل مى‏شود، اگر احتمال دهد که سه رکعت خوانده و یک رکعت احتیاط با نیّت رجاى تبعیّت از امر واقعى بخواند؛ آیا نماز احتیاط خوانده شده بى‏اثر است یا حرام؟

پاسخ: بدون تبیّن و روشن شدن خطا، بى‏اثر است.

شک در تعداد تسبیحات

سؤال835. اگر هنگام خواندن تسبیحات اربعه شک کنم که دوبار تکرار کرده‏ام یا سه بار، وظیفه‏ام چیست؟ در اذکارى که از محل آن‏ها نگذشته و شک در صحت آن‏ها دارم، آیا نیاز به اعاده ذکر هست؟

پاسخ: در مورد اوّل اگر قاصد سه مرتبه است یک بار دیگر بگوید و در مورد دوم، نیازى به اعاده‏ى ذکر ندارد.

شک بعد از سلام

سؤال836. اگر بعد از سلام نماز سه رکعتى شک کنم در صورتى که یک طرف شک صحیح نباشد، [مثلاً در نماز مغرب شک بین 2 و 4]؛ آیا نباید به آن اعتنا کرد؟

پاسخ: در این صورت نماز باطل است.