وقت نماز-آیت الله العظمــی بهجت(قدس سره)

خواندن نماز قبل از اذان یا شک در آن

سؤال1. سال‏ها بود اذان صبح، طبق کتاب «أحسن التّقویم» مرحوم آیة‏اللّه‏ ادیب ـ رحمة‏اللّه‏علیه ـ پخش مى‏شد و ما طبق آن عمل مى‏کردیم و بعدا اعلام کردند که طبق نظر افراد خبره، اذان صبح حدود ده دقیقه زودتر از موقع پخش مى‏شده است و ساعات جدیدى تعیین کردند و البتّه اینجانب همیشه پس از اذان قدرى احتیاط مى‏کردم ولى دقیقا نمى‏دانم نمازم داخل وقت بوده یا قبل از آن، تکلیفم چیست؟

پاسخ: نمازهایى که یقین دارید تمام آن قبل از وقت خوانده شده قضا دارد، در غیر این صورت قضا ندارد.

مراد از یقین

سؤال2. این که گفته مى‏شود: «باید براى نماز، یقین به دخول وقت داشت» مراد یقین شخصى است یا عرفى؟

پاسخ: منظور یقین شخصى، اعمّ از اطمینان است ولى به وسوسه اعتنا نشود.

اعلام شدن وقت اذان از رسانه‏ها

سؤال3. وقت اذان که توسّط رسانه‏ها اعلام مى‏شود؛ آیا حجّت شرعى براى نماز و افطار و... مى‏باشد؟

پاسخ: میزان احراز دخول وقت است.

شب‏هاى مهتابى که ماه کامل است

سؤال4. مسأله طلوع فجر در لیالى مقمره‏اى که آقایان اختلاف نظر دارند، نظر حضرتعالى چیست؟

پاسخ: در نزد اینجانب با شب‏هاى دیگر تفاوتى ندارد و میزان احراز طلوع فجر است.

بیدار ماندن با احتمال خواب براى نماز صبح

سؤال5. اگر کسى بترسد که در صورت بیدار ماندن تا آخر شب، براى نماز صبح بیدار نشود؛ آیا جایز است بیدار بماند؟ و اگر بیدار ماندن براى انجام کار واجب باشد؛ چه حکمى دارد؟ [منظور از واجب، واجب عرفى است].

پاسخ: بیدار ماندن جایز است، ولى باید طورى باشد که با اهمیّت شأن نماز منافات نداشته باشد و موجب از دست رفتن وقت نماز نشود.

وقت نماز ظهر در روز جمعه

سؤال6. اگر موفّق به شرکت درنماز جمعه نشویم؛ وقت نماز ظهر چه موقع است؟

پاسخ: در وقت نماز جمعه، خواندن نماز ظهر اشکال ندارد.

درک نکردن شب در هواپیما

سؤال7. در بعضى از سفرهاى خارجى که با هواپیما است اشخاص، 24 ساعت طى مسافت مى‏کنند و همه‏ى این زمان روز است و شبى را درک نمى‏کنند. بلکه گاهى از اوّل صبح شروع مى‏کنند و بعد از 24 ساعت وقتى به مقصد مى‏رسند، در مقصد، ظهر شرعى نشده؛ اوقات نماز آن‏ها در این 24 ساعت چگونه باید باشد؟

پاسخ: در هر زمان که یکى از اوقات فعلیّت پیدا کرد، وظیفه خود را در همان زمان انجام مى‏دهد و در جایى که اوقات نماز هر چند به مقایسه به نزدیک‏ترین مکان‏ها معلوم نیست، باید جایى که مبدأ و آغاز سیر او بوده براى وقت صبح و ظهر و مغرب حساب کند، بنابر احتیاط وجوبى، گرچه محتمل است عدم تکلیف.

خواندن نماز صبح در مکانى و رسیدن به جایى که طلوع فجر نشده

سؤال8. اگر انسان نماز صبح را در جایى خواند و با هواپیما به محلّى مسافرت کرد که هنوز در آن جا فجر طلوع نکرده؛ آیا پس از طلوع فجر باید نمازش را اعاده کند؟

پاسخ: احتیاطا خوانده شود.

بیدار نمودن افراد براى نماز

سؤال9. بیدار کردن اشخاص مانند اولاد و میهمان براى نماز واجب چگونه است؟

پاسخ: سیره بر بیدار کردن است؛ مگر در صورتى که براى فردى که خوابیده ضرر داشته باشد.

متذکّر نمودن مریض به وقت نماز

سؤال10. در صورتى که مریضى متوجه اوقات نماز و اداى آن نباشد؛ آیا بر اطرافیانش واجب است به او یادآورى نمایند؟

پاسخ: در فرض سؤال اگر آگاه کردن او به وقت، مُضرّ به حالش نباشد، جایز است خصوصا با اجازه‏ى او از اوّل.

خواندن نماز در پنج وقت

سؤال11. آیا خواندن نمازهاى یومیّه در پنج وقت رجحان دارد؟

پاسخ: پس از به جا آوردن نافله، افضل تعجیل است.

وقت نماز نافله مغرب

سؤال12. آیا مى‏شود نافله‏ى مغرب یا نماز غفیله را بعد از نماز عشا و قبل از ذهاب حمره، به نیّت ادا خواند؟

پاسخ: به جهت رعایت احتمال بودن وقت بین دو عمل (نماز مغرب و نماز عشا)، بدون نیّت ادا یا قضا بخواند.

وقت نماز اوّل ماه

سؤال13. وقت نماز اوّل ماه چه زمانى است؟

پاسخ: وقت نماز اوّل ماه از اوّل طلوع فجر است که اوّل روز شرعى مى‏باشد.

یقین به پخش اذان زودتر از وقت شرعى

سؤال14. اگر فردى یقین کند که اذان پخش شده توسط رسانه پیش از وقت شرعى است؛ چه حکمى دارد؟

پاسخ: باید به یقین خود عمل کند.

پخش کردن اذان بعد از وقت شرعى

سؤال15. با توجه به این که در بعضى منطقه‏ها اذان صبح را چند دقیقه دیرتر از وقت شرعى پخش مى‏کنند، آیا در ماه رمضان خوردن یا آشامیدن تا گفتن اذان اشکال شرعى دارد؟

پاسخ: بله، تا وقت شرعى بیشتر نمى‏تواند بخورد یا بیاشامد.

خواندن نماز بعد از وقت

سؤال16. اگر بعد از نماز، نمازگزار بفهمد نماز را قبل از وقت خوانده؛ آیا باید نماز را دوباره بخواند؟

پاسخ: اگر متوجه شود که تمام نماز را پیش از وقت خوانده، باید نمازش را دوباره بخواند؛ ولى اگر در بین نماز بفهمد که وقت داخل شده، یا بعد از نماز متوجه شود که در بین نماز وقت داخل شده، نماز او صحیح است.

خواندن مقدارى از نماز بعد از وقت

سؤال17. در نزدیک غروب، شروع به خواندن نماز عصر کردم دو رکعت از نماز عصر بعد از غروب خوانده شد؛ آیا باید آن را قضا کنم؟

پاسخ: خیر لازم نیست.

ندانستن وقت نماز

سؤال18. اگر روز ورود به کشور خارجى هوا ابرى باشد [تشخیص طلوع و غروب خورشید مشکل باشد] و اوقات شرعى را نداند یا منابع خبرى در این زمینه قابل اطمینان نباشد، چه موقع باید نمازهاى یومیّه را به جاى آورد؟ در روزهاى آفتابى چه طور؟

پاسخ: در صورتى که احتمال مى‏دهند دسترسى به چیزى پیدا کنند که به واسطه آن علم یا ظن به وقت پیدا مى‏کنند، احتیاط در تأخیر نماز است. ولى اگر به خاطر تأخیر، خود به خود علم و یا ظن به وقت پیدا مى‏شود، احتمال دارد همین قدر که گمان به وقت پیدا کردند، بتوانند نماز بخوانند ولى اگر عسر و حرج نباشد احتیاط در تأخیر نماز است.

اشتباه در تشخیص وقت

سؤال19. اگر نمازگزار در تشخیص وقت نماز اشتباه کند و پس از وقت نماز، نماز را باادا بخواند؛ و یا تیمم کند و نماز بخواند و بعد از آن وقت حقیقى نماز را بیابد و نداند چند نماز پس از وقت و با تیمم خوانده است؛ تکلیفش چیست؟

پاسخ: نمازهایى را که اشتباها به نیّت ادا خوانده یا با خوف وقت با تیمم خوانده و بعد از وقت فهمیده، قضا ندارد.

وقت نماز در قطبین و امثال آن

سؤال20. وقت نماز در قطبین و یا در کره ماه [براى فضاپیما] چه موقع مى‏باشد؟ اگر در شهرى طول روز طولانى‏تر از شب باشد [براى مثال: 17 ساعت یا 23 ساعت[ چه طور؟

پاسخ: آن مکان‏هایى که شب و روز دارند، حکم آن معلوم است و آن جاهایى که شب و روز ندارند، مى‏توانند نزدیک‏ترین مکان‏ها به آن جا که شب و روز دارند ملاک قرار داده و بر طبق آن نماز بخوانند.

وقت قضاى نمازهاى یومیّه

سؤال21. نمازهاى یومیّه چه موقع قضا مى‏شوند؟

پاسخ: وقتى که دیگر کمتر از یک رکعت وقت دارد.

سؤال22. وقت نماز ظهر و عصر تا غروب آفتاب است یا تا ابتداى اذان مغرب؟ آیا مى‏شود بعد از غروب آفتاب نماز مغرب خواند؟

پاسخ: وقت آن تا مغرب است یعنى تا وقتى که آفتاب از زمینى که مسطح است، غروب کند.

زمان قضا شدن نماز صبح

سؤال23. چه زمانى نماز صبح قضا مى‏شود؟

پاسخ: هنگام طلوع آفتاب.

وقت فضیلت نماز

سؤال24. وقت فضیلت نمازهاى یومیّه چه موقع مى‏باشد؟

پاسخ: در این باره به مسأله‏ى 633 رساله و قبل و بعد آن مراجعه شود.

تعیین نصف شب شرعى

سؤال25. راه دقیق تعیین نصف شب شرعى کدام است؟

پاسخ: مقصود از نصف شب، نصف ما بین غروب آفتاب و طلوع فجر (اذان صبح) است نه طلوع آفتاب.

خواندن نماز ظهر و عصر نزدیک غروب

سؤال26. اگر نمازگزار نزدیک غروب مشغول نماز ظهر شود و در نماز ظهر بین رکعت 3 و 4 شک کرده و احتیاج به نماز احتیاط دارد؛ و اگر نماز احتیاط را بخواند نماز عصرش قضا مى‏شود؛ تکلیف چیست؟

پاسخ: باید نماز عصر را که یک رکعت از آن را وقت دارد بخواند و نماز ظهر را بعدا قضا کند.

سؤال27. اگر کسى به خیال این که فقط به اندازه خواندن نماز عصر از روز باقى است شروع به نماز عصر بکند و بعد از آن هنوز خورشید غروب نکرده باشد؛ چه کند؟

پاسخ: احتیاطا نماز ظهر را به قصد مافى الذمه بخواند.

سؤال28. اگر کسى به خیال این که فقط به اندازه خواندن نماز عصر وقت باقى است نماز عصر را بخواند و بعد از آن نماز ظهر را نیز تمام کند و خورشید هنوز غروب نکرده باشد؛ آیا نماز عصر را باید دوباره بخواند یا نه؟

پاسخ: ظاهرا اعاده‏ى نماز لازم نیست.

خواندن مستحبات نماز و خارج شدن مقدارى از نماز خارج از وقت

سؤال29. اگر نمازگزار احتمال دهد که با آرام خواندن و به جا آوردن مستحبات نماز مقدارى از نماز در خارج از وقت خوانده مى‏شود؛ وظیفه‏اش چیست؟

پاسخ: اگر خوف از دست رفتن وقت دارد، نباید مستحبّات را به جا آورد.

خواندن نماز همراه با اذان

سؤال30. آیا مى‏توان از اوّل گفتن اذان شروع به نماز خواندن کرد؟

پاسخ: اگر اذان فرد عادل و عارف و آگاه به وقت باشد، بله مى‏توان.

خوابیدن در وقت نماز

سؤال31. اگر در وقت نماز بخوابم و بعد از بیدار شدن نماز را بخوانم؛ چه وجهى دارد؟ اگر در همان وقت احتمال بدهم که بعد از وقت نماز بیدار مى‏شوم و نمازم قضا مى‏شود؛ چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر از جهت استخفاف و کوچک شمردن نماز باشد، اشکال دارد.

وقت نافله صبح

سؤال32. وقت نافله صبح چه موقع است؟ آیا نماز نافله قضا دارد؟ و چه موقع مى‏توان آن را به جا آورد؟

پاسخ: نافله صبح را بعد از تمام شدن نماز شب تا طلوع سرخى از طرف مشرق مى‏شود خواند و بعد از آن، اوّل نماز صبح و بعد از آن نافله صبح را بخوانند. و هر نافله‏اى که وقت مخصوص دارد، بعد از آن وقت مستحب است آن را قضا کرد. (مسأله 1129 رساله).

خواندن نافله ظهر بعد از گفتن اذان

سؤال33. آیا مى‏توان نافله ظهر را چند دقیقه‏اى بعد از اذان ظهر [قبل از نماز] خواند؟

پاسخ: بله، مى‏توان. (مسأله 641 رساله).

خواندن نوافل ظهر و عصر بعد از نماز جماعت

سؤال34. در نماز جماعت ظهر و عصر وقت کافى براى خواندن نوافل ظهر و عصر نیست، اگر کسى بخواهد آن‏ها را به جا آورد؛ چه وقت و با چه نیتى به جا آورد؟

پاسخ: نافله ظهر را پیش از اذان ظهر و بعد از آن که سایه به اندازه شاخص شد به امید این که الآن خواندن آن خوب باشد مى‏توان خواند ولى بنابر احتیاط اگر قبل از ظهر مى‏خوانند نیّت ادا ننمایند و چنان چه کسى بخواهد نافله ظهر یا نافله عصر را بعد از وقت آن‏ها بخواند بهتر است بنابر اظهر نافله ظهر را بعد از نماز ظهر و نافله عصر را بعد از نماز عصر بخواند و باید نیّت ادا و قضا نکند. (جهت اطلاع بیشتر به مسأله 641 و 642 رساله مراجعه شود.

پذیرایى از میهمان در اوّل وقت نماز

سؤال35. خواندن نماز اوّل وقت افضل است یا پذیرایى از میهمانى که تازه رسیده و آمادگى براى نماز را ندارد؟

پاسخ: در شرایط معمولى نماز اوّل وقت افضل است و اگر مى‏تواند جمع بین هر دو کند.

اختلاف بین طلوعین

سؤال36. اگر در شهرى زمان بین فجر تا طلوع خورشید در زمستان یک ساعت و نیم و در تابستان دو ساعت باشد؛ اوقات شرعى در ماه مبارک رمضان و غیر آن چگونه تعیین مى‏گردد؟

پاسخ: در هر فصلى باید وقت حقیقى در آن فصل را معین کنند.

طلوع و غروب آفتاب

سؤال37. ملاک طلوع و غروب آفتاب چیست؟ آیا طلوع و غروب از پشت کوه است یا چیز دیگرى؟

پاسخ: مغرب وقتى است که آفتاب از زمینى که مسطح است غروب کند. و منطقه‏اى که پستى و بلندى دارد، مغرب آن موقعى است که اگر زمین مسطح بود آفتاب غروب مى‏کرد؛ ولى احتیاط مستحب این است که سرخى طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا مى‏شود از بین برود.

ناتمام ماندن نماز شب و دخول به اذان صبح

سؤال38. پس از خواندن چهار رکعت نماز شب اگر موقع اذان بشود؛ آیا مى‏توان بقیه را به جا آورد؟ با چه نیتى؟

پاسخ: بله، بقیه را مى‏توان به قصد ادا به جا آورد.

زمان قضاى نافله شب

سؤال39. تا چه وقت مى‏توان قضاى نافله شب را به جاى آورد؟

پاسخ: قضاى نماز، وقت معیّن ندارد