سجده

چیزهایى که مى‏شود بر آن‏ها سجده کرد

سؤال607. لطفا بفرمایید بر چه چیزهایى مى‏توان سجده کرد (به ترتیب اولویت)

پاسخ: بر زمین و گیاه و کاغذ تولیدشده از گیاه مى‏توان سجده کرد و افضل از همه تربت امام حسین ـ علیه‏السّلام ـ است (مسأله‏ ى 886 الى 892 رساله) 

کج گذاشتن پیشانى روى مهر و خون آلود شدن آن

سؤال608. گاهى در پیشانى جوش‏هایى پدیدار مى‏شود که هنگام سجده درد مى‏گیرد. آیا مى‏توان براى سجده، پیشانى را روى مهر کج گذاشت و اگر بعد از سر برداشتن از سجده، مهر آلوده به خونِ جوش‏ها شود، نماز چه حکمى دارد؟

پاسخ: کج گذاشتن در فرض مزبور، مانعى ندارد و احتیاط در تقدیم طرف راست بر طرف چپ است، و باید دقّت شود که مهر آلوده نشود و اگر آلوده شد، باید در سجده‏ى بعدى به جاى پاکِ آن سجده کند.

قرار گرفتن موى سر یا چادر بین مهر و پیشانى

سؤال609. اگر در موقع گزاردن پیشانى روى مهر قسمتى از موى سر یا چادر، پیشانى را فرا گیرد و مانع چسبیدن پیشانى روى مهر گردد، چه باید کرد؟

پاسخ: اگر به اندازه‏ى قدر واجب از سجده روى مهر باشد، مانعى ندارد و اگر نباشد بدون آن که سر را بلند کند، آن مو یا چادر را از روى پیشانى بکشد.

سجده بر مهر امین

سؤال610. آیا سجده بر مهر امین (که جهت تعیین تعداد رکعات است) صحیح است؟

پاسخ: سجده صحیح است و اگر موجب اطمینان شخصى شود، رفع شکّ مى‏کند.

مهر چرکین

سؤال611. اگر در مهرى که قدرى چرک دارد، شک شود که آیا این چرک به اندازه‏اى هست که مانع به حساب آید یا نه، آیا مى‏توان با این مهر نماز خواند؟

پاسخ: مى‏تواند، گرچه احتیاط خوب است.

سجده بر قسمت برجسته مهر

سؤال612. مهرهایى که عکس گنبد و بارگاه روى آن‏ها منقوش است و برآمدگى دارد؛ آیا سجده کردن بر آن‏ها جایز است؟

پاسخ: اگر پیشانى به قدر واجب سجده به خاک مى‏رسد، اشکالى نیست.

مهر برجسته

سؤال613. یکى از دو طرف مهرهاى نماز ناصاف است و مقدارى برجستگى دارد، آیا سجده روى سطح ناصاف آن صحیح است؟

پاسخ: اگر تماس پیشانى با مهر به قدر واجب مى‏شود، صحیح است.

عکس روى مهر

سؤال614. روى بعضى از سجّاده‏ها و مهرهاى نماز، عکس بارگاه ائمّه ـ علیهم‏السّلام ـ کشیده شده است؛ آیا نماز خواندن با آن‏ها جایز است؟

پاسخ: جایز است.

سجده بر اسکناس

سؤال615. آیا سجده بر اسکناس صحیح است؟

پاسخ: احتیاط در ترک آن است.

سجده بر مهر حکاکى شده با کلمه اللّه‏

سؤال616. سجده کردن بر مهرى که روى آن کلمه‏ى اللّه‏ حکّ شده است؛ چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر جهت هتک نداشته باشد، اشکال ندارد.

سجده بر لباس و دست

سؤال617. اگر در بین نماز آن چه که نمازگزار بر آن سجده مى‏کند، مفقود شود و به خیال این که در وسعت وقت هم مى‏تواند بر لباس یا دستش سجده کند، بر آن‏ها سجده نماید، صحیح است؟

پاسخ: در صورت جهل به حکم، معذور نیست.

مفقود شدن مهر در وسط نماز

سؤال618. اگر در حال نماز خواندن بچه‏اى مهر را بردارد چه باید کرد؟

پاسخ: اگر چیز دیگرى که سجده بر آن صحیح است نداشته باشد، چنانچه وقت وسعت دارد، باید نماز را بشکند و اگر وقت تنگ است، باید به لباسش اگر از پنبه یا کتان است سجده کند و اگر از چیز دیگر است، بر همان چیز و اگر آن هم ممکن نیست، بر پشت دست، و اگر آن هم نمى‏شود، به چیز معدنى مانند انگشتر عقیق سجده نماید.

سجده در مسجدالحرام و مسجدالنّبى ـ صلّى‏اللّه‏علیه‏وآله‏وسلّم ـ

سؤال619. در مسجد الحرام و مسجد النبى ـ صلّى‏اللّه‏علیه‏وآله‏وسلّم ـ و سایر مساجد مکّه و مدینه بعضى از قسمت‏ها مفروش است و بعضى غیر مفروش و با سنگ ساخته شده است. آیا لازم است براى انجام نماز جماعت به قسمتى بروند که بر سنگ سجده کنند و یا مى‏توانند بر فرش سجده نمایند؟

پاسخ: باید بر سنگ و یا حصیر و امثال آن از چیزهایى که سجده بر آن صحیح است، سجده کنند.

سجده بر مهر و حصیر در مساجد مکّه‏ى معظّمه و مدینه‏ى منوّره

سؤال620. سجده کردن بر مهر یا حصیر و بادبزن در مساجد مکه و مدینه در صورتى که سبب توهین به شیعه بشود؛ چه حکمى دارد؟

پاسخ: مى‏توانند به قسمت‏هایى که با سنگ مفروش شده نماز بخوانند و یا براى اقامه نماز به جایى بروند که موجب وهن نباشد.

استفاده نکردن از مهر

سؤال621. بعضى از روحانیون کاروان‏ها به حجّاج گفته‏اند که اصلاً در طول سفر حجّ از مهر استفاده نکنند؛ حتّى در هتل‏ها که همه شیعه هستد؛ آیا این کار صحیح است؟

پاسخ: صحیح نیست.

تربت کربلا از غیر اطراف قبر مطّهر

سؤال622. تربت‏هایى که از کربلا مى‏آورند، اگر از اطراف قبر مطهّر نباشد؛ آیا احترام آن واجب است؟

پاسخ: احترام آن رعایت مى‏شود، ولى احکام تربت را ندارد. 

نماز با مهر مسجد در غیر مسجد

سؤال623. خواندن نماز با مهرهاى مسجد دانشگاه در مکان‏هاى دیگر صحیح است؟

پاسخ: اگر اختصاص به آن جا دارد، جایز نیست.

سجده بر پوست تخم کدو

سؤال624. آیا سجده بر پوست تخم کدو، هندوانه، آفتابگردان، بادام و گردو، بعد از جدا شدن مغز جایز است؟ بر هسته خرما چه طور؟

پاسخ: جایز است.

مهرهایى که روى آن چیز نوشته‏اند

سؤال625. سجده بر مهر یا چوبى که با جوهر یا مرکب روى آن نوشته‏اند چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر آن جوهر یا مرکب، مانع از سجده به مقدار واجب نباشد، اشکال ندارد.

سجده بر دستمال کاغذى

سؤال626. آیا سجده بر دستمال کاغذى و کاغذى که روى آن خط کشى شده؛ جایز است؟

پاسخ: اگر اشیاى مذکور از چیزى که سجده بر آن صحیح است ساخته شده، مى‏شود بر آن سجده کرد و جواز سجده بر کاغذى که احتمال دارد از چیزهایى درست شده باشد که سجده بر آن جایز نیست، مورد تأمل است؛ لذا احتیاطا سجده ننماید.

سجده بر لباس یا گلیم یا پشت دست

سؤال627. اگر در حالت ناچارى که لباس نمازگزار از پنبه یا کتان باشد و یا سجاده یا زیراندازش از پنبه باشد، آیا در این صورت مى‏تواند بر پشت دست سجده کند؟

پاسخ: در این صورت باید به لباس یا زیرانداز که از کتان یا پنبه است سجده کند و گرنه، اگر از چیز دیگر است، بر همان چیز سجده کند، و اگر آن هم نیست در مرحله بعد باید بر پشت دست سجده نماید.

اگر پیشانى دو بار به مهر بخورد

سؤال628. اگر نمازگزارى کمى تند به سجده رود و پیشانى بعد از برخورد با مهر کمى بلند شود و دوباره روى مهر جاى بگیرد؛ آیا دو سجده حساب مى‏شود؟

پاسخ: اگر نتواند سر را نگه دارد و بى‏اختیار دوبار به جاى سجده برسد، روى هم یک سجده حساب مى‏شود و اگر ذکر نگفته باشد، باید بگوید. (جهت اطلاع بیشتر به مسأله‏ى 882 رساله مراجعه شود.) 

لزوم نشستن بین دو سجده

سؤال629. آیا نشستن بین دو سجده لازم است یا سر برداشتن از مهر و دوباره گذاشتن کفایت مى‏کند؟ و آیا اگر کسى سر از مهر بردارد و در همان حال که دستانش روى زمین است اندکى توقف کرده و دوباره به سجده رود اشکال دارد؟ و آیا فرقى بین نماز مستحبى و واجب در این مسأله وجود دارد؟

پاسخ: نشستن بین دو سجده مطلقا واجب است.

قرار دادن دو مهر بر روى همدیگر

سؤال630. اگر فردى دو مهر بر هم بگذارد و بر آن‏ها سجده کند، آیا اشکال دارد؟

پاسخ: خیر.

وجود چیزى آزار دهنده بر روى مهر

سؤال631. اگر در هنگام سجده بر روى مهر چیزى باشد که باعث آزار جدّى پیشانى نمازگزار شود، آیا مى‏توان قبل از اتمام ذکر سجده پیشانى را از مهر برداشت؟

پاسخ: به کم‏ترین مقدار ذکر اکتفا کند.

مقدار نشستن بین دو سجده

سؤال632. آیا مقدار نشستن بین دو سجده باید به مقدار گفتن «استغفر اللّه‏ ربى و اتوب الیه» باشد؟

پاسخ: خیر لازم نیست.

ناتوانى در نشستن بین دو سجده

سؤال633. فردى که نمى‏تواند بین دو سجده بنشیند و به صورت نیم خیز تکبیر مى‏گوید، آیا با این وضعیت نمازش اشکال دارد؟

پاسخ: اگر به هیچ نحوه قادر بر نشستن نیست، همان کفایت مى‏کند.

خون آمدن جوش‏هاى صورت حین وضو و سجده

سؤال634. هنگام وضو و سجده از جوش‏هاى صورتم خون مى‏آید، آیا باعث ابطال وضو و سجده مى‏شود؟

پاسخ: در وضو اگر تطهیر ممکن نیست، باید وضوى جبیره‏اى کند و در سجده به مسأله‏ى 878 و 879 رساله رجوع شود. 

عدم قدرت بر سجده کردن به علت شکستگى زانو

سؤال635. کسى که در اثر شکستگى زانو نمى‏تواند به سجده برود، نماز را چگونه انجام دهد؟

پاسخ: باید به اندازه‏اى که اوّلین مرتبه سجود، صدق مى‏کند خم شود و مهر یا چیز دیگرى را که سجده بر آن صحیح است تا روى چیز بلندى گذاشته و طورى پیشانى را بر آن بگذارد که بگویند سجده کرده است، ولى باید بنابر احتیاط، کف دست‏ها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمین بگذارد، و کسى که هیچ نمى‏تواند خم شود، براى سجده باید سر را به قصد سجده خم کند و براى برخواستن از سجده سر را بلند کند.

فراموشى سجده و تشهد و رکوع

سؤال636. اگر نمازگزار در رکعت اوّل یک سجده و در رکعت دوم تشهد و در رکعت سوم رکوع را فراموش کند؛ وظیفه‏اش چیست؟

پاسخ: نمازش باطل است.

فراموش کردن سجده

سؤال637. شخصى که در حال قیام متذکر مى‏شود که یک سجده‏ى رکعت پیش را فراموش کرده، و بر نمى‏گردد که به جاى آورد، ولى بعد از نماز فورا سجده را قضا و سجده سهو به جاى مى‏آورد، آیا نمازش صحیح است؟

پاسخ: نمازش باطل است.

شک در سجده

سؤال638. کسى که شک کند یک سجده به جاى آورده یا دو تا، تکلیفش چیست؟

پاسخ: اگر در محل است، یک سجده‏ى دیگر به جا آورد.

شک در بلندى محل سجود از محل ایستادن

سؤال639. اگر نمازگزار در سجده، در بلندى محل سجده از محل ایستادن شک کند و رفع شک در بین نماز ممکن نباشد، تکلیفش چیست؟

پاسخ: این شک اعتبار ندارد؛ ولى براى سجده‏هاى بعدى باید احراز شرط کند.

شک در این که در رکوع است یا سجود

سؤال640. بیمارى که رکوع و سجود را با اشاره به جا مى‏آورد، در صورتى که شک کند در سجده است یا رکوع، تکلیفش چیست؟

پاسخ: بنا مى‏گذارد که در رکوع است.

فراموشى سجده

سؤال641. اگر نمازگزار در رکعت اوّل یک سجده، و در رکعت دوم رکوع را فراموش مى‏کند و در بین السّجدتین رکعت دوم متوجه شود؛ تکلیفش چیست؟

پاسخ: این سجده را سجده‏ى دوم رکعت اوّل حساب مى‏کند، پس مى‏ایستد و رکعت دوم را به جا مى‏آورد و براى زیادى‏ها سجده سهو به جا مى‏آورد.

شک در سجده

سؤال642. اگر نمازگزار در اثناى تشهد شک کند که سجده دوم را به جاى آورده یا نه، چه باید بکند؟

پاسخ: به شکش اعتنا نمى‏کند.

سربازهایى که در وقت نماز صبح پُست مى‏دهند

سؤال643. سربازانى که قبل از اذان صبح تا بعد از طلوع آفتاب در پست نگهبانى هستند، در صورتى که نتوانند به طور عادى نماز بخوانند (به خاطر حساسیّت نگهبانى) رکوع و سجود را چگونه به جاى آورند؟ و آیا باید در هنگام سجده از چیزى که سجده بر آن صحیح است استفاده کنند یا لازم نیست؟

پاسخ: هر طور باشد وقتى را براى نماز مختار قرار دهد و مسلمان در هر کارى که باشد، باید براى نمازش وقتى را قرار دهد.

گذاشتن مهر بر پیشانى به علت درد گردن

سؤال644. فردى که به علت درد گردن نمى‏تواند سر بر مهر بگذارد، آیا مى‏تواند مهر را بر پیشانى بگذارد؟

پاسخ: باید مهر را روى چیز بلندى گذاشته و طورى پیشانى را بر آن بگذارد که بگویند سجده کرده است؛ ولى بنابر احتیاط کف دست‏ها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمین بگذارد و کسى که هیچ نمى‏تواند خم شود، براى سجده باید سر را به قصد سجده خم کند و براى بر خواستن از سجده سر را بلند نماید.

خواندن نماز با کفش

سؤال645. کسى که سجده را روى صندلى به جاى مى‏آورد؛ آیا مى‏تواند با کفش نماز بخواند؟

پاسخ: چون باید بنابر احوط تا بتواند سرانگشت بزرگ را بر زمین بگذارد؛ لذا نمى‏تواند با کفش نماز بخواند، بلى اگر مطلقا از خم شدن معذور است و ایماء مى‏کند (با سر به سجده اشاره مى‏کند)، قرار دادن سایر اعضاى سجده لازم نیست ، هر چند در این جا نیز احوط است. (جهت اطلاع بیشتر به مسأله‏ى 880 و 881 رساله رجوع شود.)

سجده بر روى صندلى

سؤال646. فردى که مبتلا به زانو درد است و هنگام تشهد تشدید مى‏یابد، آیا مى‏تواند براى به جا آوردن آن‏ها از صندلى استفاده کند؟ و آیا مى‏تواند مهر را روى صندلى دیگر بگذارد؟ (فقط براى سجده و تشهد و سلام)

پاسخ: چون ضرورت است، مانعى ندارد.

اداى سجده به صورت چهار زانو

سؤال647. فردى مریضم که به علت درد سر زانوها، اگر بخواهم هفت عضوى که موقع سجده واجب است بر زمین بگذارم، پس از سجده قادر به نشستن نیستم؛ آیا مى‏توان چهار زانو بدون این که سر انگشتان پا را بر زمین بگذارم سجده کنم؟

پاسخ: تنها همان عضو از اعضاى سجده که عذر دارد، مى‏تواند بر زمین نگذارد.

حرکت انگشت به طور عمدى در سجده

سؤال648. اگر بعضى از انگشت‏هاى پاى فرد نمازگزار در هنگام سجود همراه انگشت شصت به زمین برسند، آیا نماز اشکال دارد؟ و اگر در حال ذکر سجده، انگشت شصت پا را عمدا حرکت دهد؛ آیا نمازش دچار اشکال مى‏شود؟

پاسخ: مورد اوّل اشکال ندارد و مورد دوم هم اگر حرکت کمى باشد، اشکال ندارد.

قرار نگرفتن کف دست به طور کامل بر روى زمین

سؤال649. قرار گرفتن دست در سجده بر روى دو فرش که مقدارى فاصله بین آن‏ها باشد چه حکمى دارد؟

پاسخ: با صدق استیعاب عرفى (که عرف بگوید تمام کف دست روى زمین قرار گرفته است)، اشکال ندارد.

اعضایى که در سجده باید بر روى زمین قرار گیرند

سؤال650. در سجده کدام قسمت بدن باید مماس با زمین باشد، آیا درآوردن انگشترى و جوراب لازم است؟

پاسخ: پیشانى و کف دو دست و سر دوزانو و سر دو انگشت پا باید روى زمین باشد، و در آوردن انگشترى و جوراب لازم نیست.

اعضایى که در سجده باید بر روى زمین قرار گیرند

سؤال650. در سجده کدام قسمت بدن باید مماس با زمین باشد، آیا درآوردن انگشترى و جوراب لازم است؟

پاسخ: پیشانى و کف دو دست و سر دوزانو و سر دو انگشت پا باید روى زمین باشد، و در آوردن انگشترى و جوراب لازم نیست.

وجوب نشستن در نماز نافله

سؤال651. آیا نشستن بین دو سجده در نماز نافله مانند فریضه، واجب است؟

پاسخ: واجب است؛ به معناى این که عدم تعمّد در ترک آن شرط صحّت است.

برداشتن پا یا دست بعد از ذکر واجب

سؤال652. اگر نمازگزار یا کسى در سجده پس از اداى ذکر واجب، دست یا پا را از زمین عمدا یا سهوا بردارد، ولى هنوز سجده را تمام نکرده و مى‏خواهد ذکر مستحبى بگوید، آیا سجده دچار اشکال مى‏شود؟

پاسخ: اگر در حال ذکر واجب نباشد، ضررى به سجده نمى‏رساند و اشکال ندارد.

قرار ندادن تمام دست روى زمین و جاى لرزان

سؤال653. اگر در اثر جهل به حکم، کف دست‏ها را در حال سجده مطابق معمول نگذاشته و یا بر جاى لرزانى که آرام نبوده (آرامش نداشته) سجده کرده است، نمازهاى سابقش چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر سجده به قطع یا به احتیاط صحیح نبوده، باید نمازهایش را به همان گونه قضا یا اعاده کند.

حرکت انگشت در حال سجده

سؤال654. وقتى که انسان در حال گفتن ذکر سجده است، باید دو کف دستش روى زمین باشد، سؤال این است که اگر در حال گفتن ذکر سجده دو کف دست روى زمین بود، امّا یکى از انگشتان دست بى‏اختیار روى زمین حرکت کند؛ آیا باید ذکر را دوباره تکرار کند؟

پاسخ: اگر عرفا کف دست روى زمین قرار داشته، صحیح است و در غیر این صورت ذکر واجب اعاده شود.

دعا به زبان فارسى در سجده

سؤال655. فردى بى‏سوادم که فقط الفاظ نماز را به عربى مى‏دانم، آیا بعد از اداى ذکر سجده به عربى مى‏توانم به فارسى دعا کنم، در بقیه مستحبات چه طور؟ و براى بقیه افراد چه طور؟

پاسخ: دعا یا ذکر خداوند متعال به هر لغتى که مخصوص نمازگزار باشد، در بین نماز اگرچه به عربى نباشد، مانعى ندارد؛ ولى خلاف احتیاط است. خلاصه این که: بنابر اظهر جایز است، اگرچه احوط مواظبت بر عربیّت است. (جهت اطلاع بیشتر به مسأله‏ى 932 رساله رجوع شود.)

خواندن دعا در سجده آخر

سؤال656. آیا در سجده آخر نماز مى‏توان هر دعایى را خواند؟

پاسخ: بله.

ذکر سجده

سؤال657. در سجده چه ذکرى مى‏توان گفت و چه قدر باید باشد؟ اگر در سجده افزون بر ذکر واجب، دعا و ذکر غلط خوانده شود؛ آیا مبطل نماز است؟

پاسخ: کفایت هر ذکرى که در سجده بگوید خالى از وجه نیست، ولى احتیاط مستحب آن است که سه مرتبه سبحان اللّه‏ یا یک مرتبه «سبحان ربى الاعلى و بحمده» بگوید و ذکرهاى مستحبى را هم بنابر احوط باید صحیح بخواند.

سجده طولانى

سؤال658. آیا داشتن سجده‏هاى طولانى براى حضور قلب بیشتر در نماز اشکالى دارد؟

پاسخ: خیر.

اکتفا به یک ذکر سبحان اللّه‏ در تنگى وقت

سؤال659. در موارد تنگى وقت، آیا مى‏شود در ذکر رکوع و سجده به یک مرتبه سبحان اللّه‏ اکتفا کرد؟

پاسخ: بله.

صلوات فرستادن به جاى ذکر سجده

سؤال660. اگر فردى به جاى ذکر سجده بر اثر بى‏سوادى و یا تعلیم غلط صلوات بفرستد؛ آیا نماز او صحیح است؟ در صورت صحیح نبودن، آیا لازم است نمازهاى گذشته را قضا کند؟