داراي ملک شخصي و نيابت از پدر
سؤال: اينجانب كارمندي هستم 44 ساله با همسري خانه دار و دو فرزند ذكور كه يكي در سال آخر دبيرستان تحصيل مي‌كند و ديگري يك سال كوچكتر است. به دليل اجاره نشين بودن و اين كه تنها منبع درآمدم حقوق كارمندي بود كه به سختي مخارج روزمرّه تأمين مي‌نمايم، و تا كنون موفّق به انجام فريضه حج‌ّ نگرديده‌ام و در حال حاضر قطعه زميني به ارزش تقريبي شش ميليون تومان دارم و قطعه زميني نيز ب طور مشترك با برادرم به ارزش تقريبي دو ميليون تومان دارم كه براي فرزندانم اختصاص داده‌ام و از ارثي كه از پدر و مادرم به من رسيده، اكنون موفّق به خريد يك باب منزل يك طبقه گرديده‌ام كه مبالغي نيز بابت آن مقروض مي‌باشم و ماشين و مغازه و چيز ديگري ندارم و پدرم در وصيّت نامه خود من را به عنوان نايب حج‌ّ خود تعيين كرده‌اند.
1) آيا بنده مي‌توانم نيابت حج‌ّ ايشان را انجام بدهم يا نه؟
2) در صورتي كه آن دو پلاك زمين براي آتيه دو فرزندم باقي گذارده‌ام كه خودشان انشاءالله ساخت و ساز نمايند و هم اكنون مقروض مي‌باشم و پس اندازي ندارم، آيا خودم واجب الحج‌ّ مي‌باشم يا نه؟ در صورت وجوب يا عدم وجوب آن بفرماييد وظيفه دارم كه ملك را بفروشم و به حج‌ّ بروم يا نه؟
پاسخ: 1) مي‌توانيد به عنوان نيابت، حج‌ّ برويد.
2) واجب الحج‌ّ نيستيد.
مستطيعي که به دلايلي به حج نرفته
سؤال: شخصي چند سال قبل مستطيع بوده و داراي چند نفر پسر و دختر بوده، بعد از چند سال تا پسران ازدواج كردند و دختران به خانه شوهر رفتند ممكن نشده حج‌ّ تمتّع را بجا آورد و بعداً بيمار شده و اكنون استطاعت مالي ندارد، آيا مي‌تواند به جاي حج‌ّ تمتّع عمره مفرده بجا آورد؟
پاسخ: اگر نمي‌تواند حج‌ّ برود و مريض است به هر نحو كه بتواند بايد نايب بگيرد.
حج به نيابت مادر فوت شده
سؤال: با توجّه به اين كه شوهر اينجانب حدود پنج سال پيش بر اثر شكستي كه در كار خوردند حدود پنج ميليون ضرر كردند و ما مجبور شديم براي جبران ضرر، خانه مسكوني خود را بفروشيم و در يك اتاق با سه بچّه زندگي كنيم كه براي خود و فرزندانم بسيار مشكل است و درآمد شوهرم از اوّل زندگي تا حال حاضر به گونه‌اي بوده كه فقط گذران زندگي را بتوانيم داشته باشيم و هيچ گونه پس اندازي نداشته و نداريم، بعد از حدود دو سال پدر و مادر اينجانب فوت نمودند و مقداري ارث به بنده رسيد كه كل‌ّ اين مقدار را براي خريد يك خانه داده‌ام و براي قابل نشيمن شدن خانه خريداري شده بايد پنج ميليون وام مسكن بگيريم، لذا خواهشمند است مشخّص نماييد آيا اينجانب از نظر شرعي مستطيع مي‌باشم؟ و مي‌توانم به جاي مادرم به مكّه بروم؟ چون ايشان وصيّت كرده‌اند كه از پول فروش خانه خودشان مكّه‌اي برايشان برويم.
پاسخ: مستطيع نيستيد و به جاي مادر می توانيد به مكّه برويد.
وضعيت استطاعت با توجه به دارائي
سؤال: اینجانب دو سه سال قبل براي حج‌ّ تمتّع ثبت نام كردم و امسال جهت مشرّف شدن تدارك مي‌بينم، ولي از نظر مالي مشكلاتي دارم كه به طور اجمال به عرض مي‌رسانم كه جهت مشرّف شدن به حج‌ّ و مخارج بازگشت و غيره نيازمند به گرفتن و يا فروختن اتومبيلم مي‌باشم در حالي كه كليه سرمايه و بدهي‌هاي اينجانب از اين قرار است:
1) بدهي 000/500/4 تومان.
2) منزل مسكوني 000/500/6 تومان.
3) مغازه و سرمايه داخلي 000/500/8 هزار تومان.
4) وسيله نقليه 000/700/2 تومان.
با توجّه به مطالب فوق استدعا دارم بنده را راهنمايي فرموده كه ايا مستطيع هستم يا خير؟
پاسخ: شما مستطيع هستيد و خمس هم بدهكار هستيد (به دفتر اينجانب جهت رسيدگي مراجعه بنماييد).
استطاعت با وجود طفل صغير
سؤال: حدود سي وپنج سال پيش شوهري اختيار كردم كه در آن زمان خودم سيزده سال بيشتر نداشتم، همسرم در آن موقع در تهران به عنوان معمار (بنّا) مشغول به كار بود ولي از لحاظ مادي هنوز وضع خوبي نداشت، با پيشنهاد پدرم كه در يكي از روستاها مشغول كار خريد و فروش گندم، سيب زمينی ، بادام و .... بود و بي‌سواد هم بود، همسرم تهران را رها كرد و آمد به پدرم در كارش به عنوان منشي و راننده و اوّلين داماد مشغول به كار شد تا اينكه در زمان طاغوت به لحاظ تقسيم اراضي مزرعه‌اي كه داشت از ترس تقسيم اراضي دو دانگ آن را به تنها پسرش و همچنين به هر كدام از دامادهايش يك دانگ به ثبت رساند، شوهرم در ادامه زندگي در سال 63 به منظور حج‌ّ تمتّع با پول بيست و هفت هزار تومان خودش ثبت نام نمود و بعد از فوت پدرم در سال 70 مزرعه مذكور را جهت عام المنفعه به چهار نفر فروختند و از سهم يك دانگ ثبتي خودش مبلغي را براي خريد منزلي در اصفهان صرف نمود كه منزل در حال حاضر موجود و مورد استفاده بچّه هايش مي‌باشد و مابقي را در حساب بانكي گذاشته و براي گذران امورات زندگي تدريجاً برداشت مي‌كرده تا اين اواخر زندگي اش، يعنی در 15 خرداد 77 فوت نموده و متأسّفانه از رفتن به سفر واجب حج‌ّ محروم مانده در حال حاضر من با پنج فرزند مانده در خانه او كه دو پسر و يك دختر صغير هستند زندگي مي‌كنم (البته دو دختر و يك پسر از خانه بيرون هستند) جمعاً هشت فرزند. چند سؤال برايم به وجود آمده و تكليف شرعي‌ام را نمي‌دانم:
1) آيا پول سهم يك دانگ مزرعه فروخته شده در سال 70، سهم ارثيه من به حساب مي‌آيد يا از آن شخصي شوهرم حساب مي‌شود؟ (با توجّه به اينكه از نظر قانوني ثبت شوهرم بوده است).
2) فيش حج‌ّ نامبرده را فروخته و سهم بچّه‌هاي صغير را جدا كرده و با بقيه‌اش پسر بزرگم براي خانواده كسب درآمد درست كرده، حالا از نظر استطاعت حج‌ّ، دين بر گردن شوهرم هست يا خير؟ و با توجّه به اينكه من خودم با مهريه چهارده هزار توماني 35 سال پيش حج‌ّ بر گردنم بوده مي‌توانم از پول فيش مرحوم براي حج‌ّ استفاده نمايم و نيابت او را هم داشته باشم؟
3) شوهرم بابت خمس نود هزار تومان بدهكار بوده كه نتوانسته ادا نمايد و حالا هم دست از دنيا كوتاه كرده و هيچ درآمدي هم براي بچّه هايش نيست و حتّي بيمه هم نيستند و در زندگي درمانده هستند بابت اين موضوع چه نظري داريد؟
پاسخ: 1) اگر آن موقع كه مزرعه را فروخته‌اند مي‌توانسته مكّه برود و نرفته است واجب الحج‌ّ است و بايد حج‌ّ او را بجا (آورد) ــ(آوريد)ــ و بهترين راه ــ(اين است كه)ــ يك حج‌ّ ميقاتي براي او بخريد.
2) شما واجب الج‌ّ نيستيد و نمي‌توانيد از مال ورثه شوهر براي حج‌ّ استفاده كنيد.
3) آن بدهي خمس را به پول روز بايد بدهيد (بنا بر اين بياييد دفتر اينجانب تا مقداري از آن آن را بگيرند و مقداري از آن را ببخشند).
استطاعت مالي يا معنوي؟
سؤال: مستطيع بودن براي حج‌ّ آيا به صرف نقدينگي مالي و استطاعت مالي هموار مي‌شود و يا اين استطاعت در دل خودش فهم و شعور و درك و معنويت را مي‌طلبد؟
پاسخ: وجوب حج‌ّ متوقّف بر استطاعت است و استطاعت عبارت است از اينكه لوازم زندگي (داشته باشد،) ــ(و)ــ پول رفتن حج‌ّ را داشته باشد و (در برگشت) ــ(پس از بازگشت نيز)ــ هزينه زندگي ــ(را)ــ به طور متعارف داشته باشد.
دارائي گذشته و شک بر استطاعت
سؤال: زماني كه جهت حج‌ّ مدارك دريافت مي‌داشتند چون در خانه مسكوني به زحمت زندگي مي‌كرديم مشغول ساخت قطعه زميني بودم كه در سال 1352 خريداري كرده بودم و به علّت نداشتن نقدينه لازم ثبت نام ننمودم و حتّي چند نفر هم گفتند فلاني اسم نمي‌نويسي، گفتم انشاءالله نوبت بعد که ثبت نام مي‌كنند، اكنون با وضعي كه دارم خود را مستطيع نمي‌دانم ولي چنانچه سال 1364 ــ(1363)ــ زمان ثبت نام خانه نمي‌ساختم پرداخت حق‌ّ الثبت برايم ميسور بود متمنّي است با شرح مراتب معروض، در اين مورد نظر مبارك را اعلام فرمائيد.
پاسخ: شما آن موقع واجب الحج‌ّ نبوده‌ايد الان هم واجب الحج‌ّ نيستيد
کسي که در زمان ثبت نام توان مالي داشته اما حال توانائي مالي ندارد
سؤال: اگر شخصي قبلاً استطاعت مالي داشته و براي حج‌ّ تمتّع ثبت نام كرده و در حال حاضر استطاعت مالي ندارد و نام او براي امسال در آمده، حج‌ّ بر او واجب است؟
پاسخ: حج‌ّ براي او واجب نيست و مي‌تواند فيش خود را بفروشد و مكّه نرود.
حکم نيابت براي کسي که خود مستطيع شده است
سؤال: اگر كسي حج‌ّ نيابتي قبول نمايد و سپس مستطيع شود آيا براي خودش حج‌ّ بجا آورد يا براي منوب‌عنه؟
پاسخ: آن (اجاره) ــ(نيابت)ــ فسخ مي‌شود و بايد براي خودش حج‌ّ بجا آورد ولي اگر حج‌ّ منوب‌عنه را بجا آورد آن حج‌ّ صحيح است و استحقاق اجرت را هم دارد.
خانمي که جواهرآلات زيادي دارد
سؤال: خانمي كه زيورآلات گران قيمت دارد و اگر آنها را به ارزان قيمت تبديل كند مي‌تواند با تفاوت قيمت آنها حج‌ّ بجا آورد، آيا اين خانم مستطيع است؟
پاسخ: اگر آن زيورآلات مطابق شأن او باشد تبديل لازم نيست.
حج کسي که بعنوان خدمه مي رورد حجة الاسلام است يا نه؟
سؤال: كسي كه بدهي دارد ولي او را به عنوان روحاني يا خدمه كاروان به مكّه مي‌برند، آيا حج‌ّ او كفايت از حجّةالاسلام مي‌كند؟
پاسخ: اگر در برگشت بتواند بطور متعارف (و لو از راه گرفتن خمس و زكات) خود را اداره كند، كفايت مي‌كند.
کسي که توانائي جسمي براي حج تمتع ندارد
سؤال: در مواردي كه حج‌ّ بر عهده مكلّف آمده و نمي‌تواند مشرّف شود، آيا مي‌تواند در حال زنده بودن نايب بگيرد؟
پاسخ: اگر استطاعت بدني ندارد مي‌تواند نايب بگيرد.
رضايت شوهر در حج بذلي
سؤال: خانمي مستطيع نبوده ولي فرزندش مي‌خواهد او را به مكّه ببرد يا هزينه سفر حج‌ّ را به او بدهد، امّا شوهر اين خانم اعلام عدم رضايت مي‌كند، آيا اين خانم مستطيع است؟
پاسخ: چون حج‌ّ بذلي است واجب الحج‌ّ است و رضايت شوهر لازم نيست.
مستطيع بودن کسي که فرزندان دم بخت و ... دارد
سؤال: آيا كسي كه دختر بزرگ يا پسر بزرگ دارد كه در آستانه ازدواج هستند يا منزل مسكوني ندارد، براي حج مستطيع است؟
پاسخ: مستطيع نميشود.
حج براي زن باردار
سؤال: زنی واجب الحج شده ولی باردار است و انجام اعمال حج برای او خوف ضرر و احیاناً سقط جنین به همراه دارد. در این صورت آیا می تواند صبر کند و در سال های بعد به حج برود؟
پاسخ: مورد سؤال و هرکسی که عذر موجهی دارد، باید صبر کند و پس از برطرف شدن عذر به حج مشرّف شود.
خوف ضرر جاني ، مالي و ...
سؤال: به طور کلی وقتی کسی استطاعت مالی حج را پیدا می کند ولی خوف ضرر جانی یا بیماری یا ... دارد، وجوب حج به صورت موقت یا دائم از او ساقط می شود؟
پاسخ: باید اگر احتمال بهبودی می دهد، صبر کند و اِلا نایب بگیرد.
نيابت در صورت مستطيع بودن
سؤال: اگر کسی مستطیع بوده و در نوبت حج باشد، در این صورت می تواند به نیابت دیگری به حج برود؟
پاسخ: اشکال ندارد.
حج بذلي و استطاعت پس از آن
سؤال: اگرکسی در زمانی که مستطیع نبوده است، يك فيش حج واجب هديه گرفته باشد و بعد از انجام اين حج واجب، از لحاظ مالى مستطيع شود، باید مجدداً با مال خودش حج بجا بیاورد؟
پاسخ: لازم نیست.
شرايط داشتن مستغلات و ... براي استطاعت
سؤال: اگر کسی نقداً پول ندارد ولی ملک یا وسیله ای دارد که اگر بفروشد مستطیع می شود، در چنین صورتی آیا واجب است که آن مال را بفروشد و حج تمتّع به جا آورد؟
پاسخ: اگر لوازم زندگی است نظیر خانه و اتومبیل، نباید بفروشد و اگر مستغلّات است، نظیر خانه اضافی یا زمین، اگر فروش آن مشکل نیست، حتماً باید بفروشد.
خانه گرانقيمت به ارزان قيمت
سؤال: اگر کسی با فروش منزل گران قیمتی که دارد و تبدیل به منزل ارزان تر، برای حج واجب مستطیع شود، آیا واجب است خانه را تبدیل کند؟ در صورتی که این تعویض مشقت داشته باشد و یا در شأن او نباشد چه باید بکند؟
پاسخ: تعویض لازم نیست.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
