غسل مس میت-احکام اموات

(مسأله 521) اگر کسی بدن انسان مرده ای را که سرد شده1 و غسلش نداده اند مسّ کند یعنی جایی از بدن خود را به آن برساند باید غسل مسّ میّت نماید2، چه در خواب مسّ کند چه در بیداری با اختیار مسّ کند یا بی اختیار(حتّی اگر ناخن و استخوان او به ناخن و استخوان میّت برسد باید غسل کند3) ولی اگر حیوان مرده ای را مسّ کند غسل بر او واجب نیست4.

1- بهجت: چه مسلمان باشد چه کافر...

2- مکارم: خواه با اختیار باشد یا بی اختیار، حتی اگر ناخن او به ناخن میّت برسد غسل واجب است.[پایان مسأله]

3- اراکی: و این حکم اختصاص به مرده انسان دارد.

زنجانی: بنابراحتیاط باید غسل کند...

نوری: باید بنابر احتیاط واجب غسل کند...

سبحانی: حتی اگر ناخن و استخوان و موی او به ناخن و استخوان و موی میّت برسد باید غسل کند...

جوادی آملی: حتی اگر استخوان او به استخوان میّت برسد باید غسل کند...

[قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله بهجت نیست]

4- بهجت: و اگر وظیفه به جای غسل، تیمّم دادن میّت است، اگر بعد از تیمّم، کسی به میّت مثلاً دست بزند بنابر أظهر غسل کردن بر او واجب نمی شود اگر چه احتیاط مستحبّ این است که غسل کند.

امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۹. اگر کسی بدن انسان مرده‌ای را که تمام بدن او سرد شده ولی هنوز غسل داده نشده است، لمس کند یعنی جایی از دست و پا و صورت و سایر بدن خود را به هر جای بدن او برساند واجب است برای کارهایی که نیاز به طهارت از حدث اصغر دارد، غسل کند. مانند نماز، طواف واجب و مس آیات قرآن، این را «غسل مس میت» می‌نامند.
(مسأله 522) برای مسّ مرده ای که تمام بدن او سرد نشده، غسل واجب نیست اگر چه جایی را که سرد شده مسّ نماید1.

1- مکارم: همچنین مسّ بدن میّت بعد از تمام شدن غسلهای سه گانه او، غسل ندارد.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۹. مواردی که مس بدن انسان مرده سبب غسل مس میت نمی‌باشد:

۱. کسی که در میدان جنگ به شهادت رسیده است. ۲. مرده‌ ای که بدنش هنوز سرد نشده است. ۳. مرده‌ ای که سه غسلش را داده‌اند.

مسأله اختصاصی

امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۹.هرگاه شک کنیم میتی را غسل داده‌اند یا نه، با مس جسد یا اجزای آن (البته پس از سرد شدن) واجب است غسل مس میت کرد، و نماز بدون غسل مس میت صحیح نیست، ولی اگر اصل غسل میت احراز شود، با مس جسد یا بعضی از اجزای آن، غسل مس میت واجب نیست، حتی اگر در صحت غسل آن میت شک داشته باشیم.

مسأله ۵۲۳- اگر موی خود را به بدن میّت برساند1 یا بدن خود را به موی میّت یا موی خود را به موی میّت برساند 2، غسل واجب نیست3.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- مکارم: یا دست به موی میّت برساند احتیاط واجب آن است که غسل کند.

2- خوئي: چنانچه مو به حدّی بلند باشد که عرفاً مسّ میّت بر او صدق نکند...

3- فاضل: مگر اینکه آن قدر موی کوتاه باشد که مسّ میّت برآن صدق بنماید.

گلپایگانی، صافی، نوری: احتیاط واجب آن است که غسل کند.

تبریزی: بنابراحتیاط غسل کند ولکن آن غسل برای نماز کافی نیست، مگر آن که موی خود و موی میّت بلند نباشد که در این صورت غسل مسّ میّت برای نماز کافی است.

وحید: در صورتی که مو به قدری باشد که تابع بدن محسوب شود، بنابراحتیاط غسل واجب است.

سبحانی: اگر مو به قدری باشد که تابع بدن محسوب شود، احتیاط واجب آن است که غسل کند.

امام خامنه ای رجوع کنید به ذیل مسأله ۵۲۱.

*****

اراکی: مسأله 519- اگر موی خود را به بدن میّت برساند، غسل واجب نیست مگر آن که عرفاً بگویند مسّ میّت شده، مثل قسمت پایان مو که روی پوست را گرفته است؛ و همچنین اگر بدن خود را به موی میّت یا موی خود را به موی میّت برساند، غسل واجب نیست.

زنجانی: مسأله 529- اگر موی شخص به مو یا بدن میّت تماس پیدا کند یا بدن خود را به موی ریز میّت برساند، احتیاط مستحب آن است که غسل کند.

(مسأله 524) برای مسّ بچه مرده، حتّی بچّه سقط شده ای که چهار ماه او تمام شده غسل مسّ میّت واجب است1 بلکه بهتر است برای مسّ بچّه سقط شده ای که از چهار ماه کمتر دارد غسل کرد بنابر این اگر بچه چهار ماهه ای مرده به دنیا بیاید، مادر او باید2 غسل مسّ میّت کند، بلکه اگر از چهار ماه کمتر هم داشته باشد بهتر است مادر او غسل نماید.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- خوئی، تبریزی: بنابراین اگر بچه چهارماهه ای مرده به دنیا بیاید و بدنش سرد شده (خوئی: و ظاهر بدن مادر را مسّ کند) مادر او باید غسل مسّ میّت کند. [پایان مسأله]

مکارم: [و] اگر کمتر از چهار ماه تمام باشد، احتیاط مستحبّ غسل است.

هر گاه بچه چهار ماهه ای یا بیشتر، مرده به دنیا بیاید، مادر او بنابر احتیاط واجب باید غسل مسّ میّت کند.[پایان مسأله]

وحید: و برای مسّ بچه سقط شده ای که از چهار ماه کمتر دارد، غسل واجب نمی باشد مگر اینکه روح دمیده شده باشد، بنابراین اگر بچه چهارماهه ای مرده به دنیا بیاید و بدنش سرد شده باشد و با ظاهر بدن مادر تماس پیدا کند مادر او باید غسل مسّ میّت کند.

سبحانی: و برای مسّ بچه سقط شده ای که از چهار ماه کمتر دارد غسل مستحبّ است، بنابراین اگر بچه چهارماهه ای مرده به دنیا بیاید، مادر او بنابراحتیاط واجب باید غسل مسّ میّت کند بلکه اگر از چهار ماه کمتر هم داشته باشد بهتر است مادر او غسل نماید.

زنجانی: بلکه بنابر احتیاط مستحبّ برای مسح بچه سقط شده ای که از چهار ماه کمتر دارد غسل می کند و اگر بچه چهار ماهه ای مرده به دنیا آمده و بدنش سرد شده باشد بنابراحتیاط مادر او غسل میت کند.

2- اراکی: بنابر احتیاط واجب...

*****

گلپایگانی، صافی: مسأله 530- برای مسّ بچه مرده، حتی بچه سقط شده ای که چهار ماه او تمام شده، و یا خلقتش تمام شده اگر چه کمتر از چهار ماهه باشد غسل واجب است، بلکه بنابر احتیاط مستحبّ برای مس بچه سقط شده ای که از چهار ماه کمتر دارد و خلقتش هم تمام نشده باید غسل کرد؛ بنابراین اگر بچه چهار ماهه ای مرده به دنیا بیاید، بنابر احتیاط واجب مادر او باید غسل مسّ میّت کند. و همچنین اگر بچّه کمتر از چهار ماه داشته باشد ولی خلقتش تمام باشد که در این صورت نیز بنابراحتیاط واجب مادر او باید غسل مسّ میّت نماید.

. صافی: اگر بچّه چهار ماهه ای مرده به دنیا بیاید و بدنش سرد شده باشد و ظاهر بدن مادر را مسّ كند، مادر او بايد غسل مسّ ميّت كند...

سيستاني: مسأله 513- اگر بچه اي مرده به دنيا بيايد بنابر احتیاط واجب باید مادرش غسل کند و اگر مادر مرده باشد، بچه باید پس ار بلوغ بنابر احتیاط واجب غسل کند.

(مسأله 525) بچه ای که بعد از مردن مادر1 به دنیا می آید2، وقتی بالغ شد واجب است3 غسل مسّ میّت کند4.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- خوئی، تبریزی، وحید: و سرد شدن بدنش...

2- خوئی، وحید: چنانچه ظاهر بدن مادر را مسّ نماید...

3- اراکی، گلپایگانی، مکارم، صافی: بنابر احتیاط واجب...

4- تبریزی: و اگر بعد از ممیّز شدن و قبل از بلوغ غسل کند کافی است.

سیستانی: رجوع کنید به ذیل مسأله 524.

*****

زنجانی: مسأله 531- بچه ای که بعد از مردن مادر و سرد شدن بدنش به دنیا می آید، بنابراحتیاط وقتی بالغ شد، لازم است غسل مسّ میّت کند و اگر در هنگامی که ممیّز بود غسل کند، غسلش صحیح است، و لازم نیست پس از بالغ شدن دوباره غسل کند.

(مسأله 526) اگر انسان، ميّتي را كه سه غسل او كاملاً تمام شده مسّ نمايد، غسل بر او واجب نمي شود، ولي اگر پيش از آنكه غسل سوم تمام شود جايي از بدن او را مسّ كند اگر چه غسل سوم آنجا تمام شده باشد بايد غسل مسّ ميّت نمايد.

این مسأله در رساله آیت الله مکارم نیست.

(مسأله 527) اگر دیوانه یا بچه نابالغی، میّت را مسّ کند، بعد از آن که آن دیوانه عاقل یا بچه بالغ شد بايد غسل مسّ میّت نماید1.

1- زنجانی،سیستانی، فاضل، وحید،مکارم: و اگر بچه هنگامی که ممیّز است غسل کند، غسل او صحیح است.(زنجانی: و لازم نیست پس از بالغ شدن دوباره غسل کند).

مظاهری: چنانچه قبل از بلوغ هم می تواند غسل کند.

(مسأله 528) اگر از بدن زنده1 قسمتی که دارای استخوان است جدا شود2 و (پیش از آن که قسمت جدا شده را غسل دهند3)، انسان آن را مسّ نماید باید غسل مسّ میّت کند4. ولی اگر قسمتی که جدا شده5، استخوان نداشته باشد، برای مسّ آن غسل واجب نیست6. و از بدن مرده ای که غسلش نداده اند اگر چیزی جدا شود که در حال اتصال، مسّ آن موجب غسل می شد، بعد از انفصال نیز، مسّ آن موجب غسل است.

1- آیات عظام: اگر از بدن زنده یا مرده ای که غسلش نداده اند...

تبریزی: بنابراحتیاط واجب اگر از بدن زنده یا مرده ای که غسلش نداده اند...

2- مکارم: مثلاً یک دست و یا حتی یک انگشت...

سیستانی: اگر از بدن زنده یا مرده ای که غسلش نداده اند قسمتی جدا شود...

3- [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله مکارم نیست]

4- بهجت: [پایان مسأله].

نوری: ولی قسمتی که از زنده جدا شده اگر قطعه ای مشتمل بر استخوان باشد برای مسّ آن غسل واجب است، امّا اگر تنها استخوان باشد برای مسّ آن غسل واجب نیست.

سیستانی: لازم نیست غسل مسّ میّت کند هر چند که آن قسمت دارای استخوان باشد، ولی اگر میّتی قطعه قطعه شده باشد و کسی همه یا مُعظم آنها را مسّ کند غسل واجب است.[پایان مسأله]

5- مظاهری: و قسمتی که از زنده جدا شده...

6- خوئی، اراکی، فاضل، تبریزی، مظاهری: [پایان مسأله].

مکارم: همچنین برای مسّ استخوان تنها یا دندان که از مرده یا زنده جدا شده، غسل لازم نیست.[پایان مسأله]

گلپایگانی، صافی: اگرازمیّت جدا شده، بنابراحتیاط واجب غسل مسّ میّت نماید.[پایان مسأله]

سبحانی: احتیاط واجب آن است که برای مسّ آن غسل کند.

*****

امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۰۹. دست زدن به عضوی که از بدن مرده جدا شده، پس از سرد شدن و پیش از غسل دادن، در حکم دست زدن به بدن مرده است.

رساله آموزشی ص ۱۰۹. دست زدن به عضوی که از بدن شخص زنده جدا شده است، غسل مس میت ندارد.

زنجانی، وحید 534: مسأله- اگر از بدن (زنجانی: زنده یا) مرده ای که غسلش نداده اند قسمتی که دارای استخوان است جدا شود(زنجانی: و پس از سرد شدن) و پیش از آنکه قسمت جدا شده را غسل دهند انسان آن را مسّ نماید، بنابراحتیاط باید غسل مسّ میّت کند، ولی اگر قسمتی که جدا شده استخوان نداشته باشد، برای مسّ آن غسل واجب نیست،(وحید: و امّا اگر از بدن زنده جدا شود هرچند دارای استخوان باشد مسّ آن غسل ندارد.)

(مسأله 529) برای مسّ استخوان و دندانی که از مرده جدا شده باشد، و آن را غسل نداده اند باید1 غسل کرد2، ولی برای مسّ استخوان و دندانی که از زنده جدا شده و گوشت ندارد، غسل واجب نیست3.

1- فاضل، بهجت: بنابراحتیاط واجب...

2- فاضل: و همچنین برای مسّ استخوانی که از زنده جدا شده و گوشت ندارد بنابر احتیاط واجب باید غسل کرد، ولی برای مسّ دندانی که از انسان زنده جدا شده و گوشت ندارد، غسل واجب نیست.

نوری: برای مسّ استخوان و دندان و هر چیزی که از مرده جدا شده و آن را غسل نداده اند، هر چند قطعه گوشتی بدون استخوان هم باشد بجز مو بايد غسل کرد...

مظاهری: برای مسّ استخوان و دندان و هر چیزی که از مرده جدا شده و آن را غسل نداده اند حتی مو باید غسل کرد...

3- بهجت: برای مسّ استخوانی که از زنده جدا شده و گوشت ندارد بنابرأحوط غسل واجب است.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 528.

*****

اراکی: 525، گلپایگانی، خوئی، تبریزی، صافی، زنجانی، وحید 535، سیستانی: مسأله 517- برای مسّ استخوانی که گوشت ندارد و آن را غسل نداده اند. چه از مرده جدا شده باشد چه از زنده، بنابر احتیاط واجب باید غسل کرد.و همچنین است برای مس دندانی که از مرده جدا شده، در صورتی که آن مرده را غسل نداده باشند، ولی برای مسّ دندانی که از زنده جدا شده و گوشت ندارد، یا گوشت آن خیلی کم است، غسل واجب نیست.

. سیستانی: برای مسّ استخوانی که آن را غسل نداده اند...

.خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید: غسل واجب نیست و همچنین است برای مسّ دندانی که از مرده یا زنده جدا شده باشد.

.زنجانی: بنابر احتیاط باید غسل کرد...

(مسأله 530) غسل مسّ میّت را باید مثل غسل جنابت انجام دهند1 ولی کسی که غسل مسّ میّت کرده، اگر بخواهد نماز بخواند، باید وضو هم بگیرد2.

1- فاضل: ولی این غسل کفایت از وضو نمی کند.

مکارم، سیستانی: و کفایت از وضو نیز می کند (مکارم: هر چند احتیاط مستحبّ آن است که وضو بگیرد).

2- بهجت: بنابر أحوط.

گلپایگانی، صافی: باید اگر وضو نداشته وضو هم بگيرد و اگر وضو داشته، چون باطل شدن وضو به مسّ میّت محلّ تأمّل است بنابراحتیاط وضو هم بگیرد.

خوئی، تبریزی، زنجانی: احتیاط مستحبّ آن است که وضو هم بگیرد (تبریزی: ولی در مواردی که غسل مسّ میّت بنابر احتیاط است، باید برای نماز وضو بگیرد).

وحید: وضو واجب نیست، هرچند احتیاط مستحبّ آن است که وضو هم بگیرد.

نوری: وضو برای او لازم نیست ،هرچند احتیاط مستحبّ در گرفتن وضو نیز هست.

مظاهری: لازم نیست کسی که غسل مسّ میّت کرده برای نماز وضو بگیرد، گرچه بهتراست وضو هم بگیرد.

امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۱۰. کسی که غسل مس میت کرده است، اگر بخواهد نماز بخواند باید وضو بگیرد و این غسل بر خلاف غسل جنابت، کفایت از وضو نمی‌کند.

(مسأله 531) اگر چند میّت را مسّ کند یا یک میّت را چند بار مسّ نماید، یک غسل کافی است.

امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۱۰. اگر چند میّت را لمس کند یا یک میّت را چند بار لمس کند، یک غسل کافی است.

(مسأله 532) برای کسی که بعد از مسّ میّت غسل نکرده است، توقف در مسجد1 و جماع و خواندن سوره هایی2 که سجده واجب دارد3، مانعی ندارد4، ولی برای نماز و مانند آن باید غسل کند و وضو بگیرد5.

1- زنجانی: بودن در مسجد هرچند در غیر حال مرور...

مظاهری: روزه گرفتن و توقف در مسجد...

2- گلپایگانی، خوئی، تبریزی، سیستانی، صافی: خواندن آیه هایی...

3- زنجانی: حتی آیه های سجده آن...

4- بهجت: جایز بودن توقف در مسجد و خواندن سوره هایی که سجده واجب دارد، خالی از وجه نیست گرچه احتیاط در اجتناب است، ولی برای نماز و مانند آن باید غسل کند بلکه وضو نیز بنابراحتیاط بگیرد.

5- خوئی، زنجانی، تبریزی، سیستانی، نوری، وحید، مظاهری: باید غسل کند.

گلپایگانی: باید غسل کند و راجع به وضو به دستور مسأله پیش رفتار نماید.

سبحانی: باید غسل کند و بنابراحتیاط واجب وضو بگیرد.

*****

مکارم: مسأله 506 - کسی که غسل مس میّت بر او واجب شده،می تواند به مسجد برود و سوره هایی که سجده واجب دارد بخواند وبا همسر خود نزدیکی نماید، ولی برای نماز و مانند آن باید غسل کند، یعنی کسی که غسل مسّ میّت بر اوست مانند کسی است که وضو ندارد.