دیه جنین-آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)

1- دیه جنین 1 ماهه

سؤال: دیه یک بچه 1 ماه که سقط شده است چه مقدار است؟

پاسخ: دیه آن 40 مثقال طلای شرعی که معادل 30 مثقال طلای معمولی است می باشد

2- از بین بردن نطفه رشد یافته در آزمایشگاه

سؤال: اطبا در آزمایشگاه، منى مرد «اسپرم» را با منى زن «اوول» در لوله آزمایش قرار داده و آن را رشد مى دهند، بفرمایید:

الف) آیا نطفه رشد یافته را مى توان دور افکند یا این که حکم سقط جنین را پیدا مى کند و باید تا طفل کامل (صاحب روح) شدن از وى محافظت نمود؟

ب) اگر دور افکندن آن جایز نباشد، آیا باید دیه سقط جنین پرداخت شود و در صورتى که باید پرداخت شود به عهده کیست؟

ج) آیا دور اندازى آن در زمان قبل از ولوج روح یا بعد از ولوج، فرق دارد، لطفاً بیان نمایید؟

د) در مورد سؤال فوق آیا فرقى بین منى مرد اجنبى با منى زن اجنبیّه براى لقاح و رشد در لوله آزمایشگاهى هست؟

هـ) اگر منى مرد و زن اجنبى و اجنبیّه باشد، آیا اصل انجام این عمل جایز است؟

پاسخ:الف) نگهدارى آن واجب نیست.

ب) از جواب قبل روشن شد که دیه ندارد.

ج) مادامى که به صورت انسان زنده اى در نیامده، حفظ آن دلیلى ندارد.

د) تفاوتى نیست.

هـ) خالى از اشکال نیست.

3- سقط جنین معیوب و نارس

سؤال: آیا سقط عمدى جنینى که مطمئنیم یا احتمال مى دهیم، معیوب و نارسا مى باشد در هر ماهى از باردارى اگر دیه لازمه هم پرداخت شود،مجاز است؟

پاسخ: هرگاه در مراحل ابتدایى جنین باشد و جنین به صورت انسان کامل در نیامده باشد باقى ماندن جنین در آن حالت سپس تولّد ناقص آن باعث عسر و حرج شدید براى پدر مادر گردد، با این شرایط مانعى ندارد و احتیاطاً باید دیه را بدهند.

4- برائت از دیه توسط پزشک

سؤال: در مواردى که پزشک باید سقط جنین کند، دیه لازمه باید توسط چه کسى پرداخت شود؟ آیا حتماً باید قبلا پزشک شرط کند که دیه به عهده وى نیست و آیا این شرط، جهت رفع دین از وى کافى است؟

پاسخ: احتیاط این است که طبیب با بیمار یا کسان او شرط کند که دیه را خودشان بپردازند و الاّ خودش باید عهده دار بشود (بنابر احتیاط).

5- از بین بردن نطفه بعد از انعقاد

سؤال: آیا بعد از انعقاد نطفه از بین بردن آن جایز است؟

پاسخ:در صورتى که یقین یا خوف خطر یا ضرر مهمّى براى مادر نباشد جایز نیست و دیه دارد.

6- شرایط جواز سقط جنین

سؤال: آیا سقط جنین جایز است و اگر جایز باشد دیه دارد؟

پاسخ: در صورتى که از گفته متخصّصین یقین یا خوف خطر یا ضرر مهمّى حاصل شود اقدام به سقط جنین جایز است (مادامى که به صورت انسان کاملى در نیامده باشد) و چون احتمال تعلّق دیه مى رود احتیاط آن است که ورثه این کودک (غیر از پدر و مادر) با میل و رضاى خود از آن صرف نظر کنند.

7- کوتاهی مادر در حفظ و نگهداری جنین

سؤال: اگر مادرى براى سقط بچّه اش کارى انجام ندهد، لکن با مراعات نکردن موارد لازم و تهیّه نکردن شرایط حفظ جنین، باعث سقط بچه شود، آیا کار حرامى کرده است؟

پاسخ: اگر در حفظ جنین مطابق معمول کوتاهى کرده باشد مسؤول است.

8- سقط جنین نامشروع به خاطر خوف از کشته شدن

سؤال: دخترى از زنا حامله شده است. در صورت پى بردن خانواده، احتمال کشتن وى مى باشد. آیا مى تواند سقط جنین کند؟ حکم دیه آن چیست؟

پاسخ: در صورتى که واقعاً جان او در خطر باشد، و جنین به چهار ماهگى نرسیده باشد، مجاز است سقط جنین کند، و دیه آن را به بیت المال بپردازد.

9- دیه سقط جنین به وسیله دارو

سؤال: چون افراد زیادى از جمله پزشک، فروشنده، خریدار، تزریق کننده، پدر و مادر جنین، در سقطِ به وسیله دارو نقش دارند. دیه سقط بر عهده کیست؟

پاسخ: دیه سقط بر عهده کسى است که دارو را مصرف مى کند.

10- عدم آگاهی تزریق کننده از اثر داروی سقط جنین

سؤال:اگر شخص تزریق کننده از اثر داروى سقط جنین با خبر نباشد، دیه بر عهده چه کسى است؟

پاسخ:بر عهده کسى است که این دستور را به او داده است.

11- دیه جنین نامشروع که توسط مادر سقط شده

سؤال: اگر مادر آمپول را به خود تزریق کند، تا جنین نامشروع خود را سقط کند، دیه بر عهده چه کسى است، و به چه کسى تعلّق مى گیرد؟ اگر شوهر ببخشد چطور؟

پاسخ:دیه سقط در این جا بر عهده مادر است. و دیه او به حاکم شرع مى رسد، و در مصارف بیت المال مصرف مى شود.

12- دیه جنینی که مشترکاً توسط پدر و مادر سقط شده

سؤال: اگر درخواست از مادر و تزریق از پدر باشد، دیه بر عهده چه کسى است؟

پاسخ:دیه بر عهده هر دو مى باشد; هر کدام به مقدارى که در آن کار سهیم بوده اند.

13- قصاص برای قتل عمد مادر به همراه جنین

سؤال: چنانچه کسى با اسلحه و به قصد کشتن مادر و جنین، به طرف آنها شلیک کند، و هر دو کشته شوند. آیا پدرِ حمل حقّ درخواست قصاص نفس جانى را دارد، یا این که قتلِ عمدِ جنین فقط دیه دارد؟

پاسخ:قتل عمد جنین قصاص ندارد، بلکه فقط دیه دارد. ولى اولیاى دم مى توانند پس از اخذ دیه جنین، نصف دیه کامله را به خاطر قتل مادر به ورثه جانى بپردازند، و او را قصاص نمایند.

14- جنینی که جنسیت آن مشخص نیست

سؤال:جنینى در شکم مادر به قتل رسیده است امّا مونث و مذکّر بودن آن معلوم نیست، دیه آن چقدر است؟

پاسخ: در صورتى که جنین کامل شده و روح در آن دمیده نشده دیه آن صد دینار است و فرقى میان مؤنث و مذکّر نیست و اگر روح در آن دمیده شده باشد در مذکر هزار دینار و در مؤنث پانصد دینار و در مواردى که مشکوک باشد هفت صد و پنجاه دینار است.

15- دیه سقط جنین

سؤال: دیه از بین بردن نطفه بسته شده یا سقط جنین چه مقدار است؟

پاسخ: هرگاه تنها نطفه باشد بیست مثقال شرعى طلا (20 دینار) و اگر به صورت خون بسته شده باشد چهل مثقال (40 دینار) و اگر مضغه باشد شصت مثقال (60 دینار) و اگر به صورت استخوان باشد بدون گوشت هشتاد مثقال (80 دینار) و اگر جنین کامل باشد و هنوز روح و حرکت نداشته باشد صد مثقال طلا (100 دینار) و اگر روح در آن دمیده شده باشد هزار مثقال (1000 دینار) در مذکر و پانصد مثقال (500 دینار) در مؤنث است (منظور از مثقال شرعى هیجده نخود است که سه چهارم مثقال معمولى است).

16- عدم قصاص در سقط جنین

سؤال:اگر زن حامله اى براى سقط جنین به طبیب و یا قابله مراجعه کند و او هم، عالماً و عامداً اقدام به سقط جنین کند، اگر روح در جنین دمیده شده باشد، آیا باید قصاص شود یا دیه کامله به عهده اوست؟

پاسخ: در قتل عمد جنین دیه است و قصاص نیست حتّى جنین کامل، زیرا اوّل این که عمومات قصاص شامل جنین نمى شود. دوّم این که در روایات متعدّدى که در باب دیه جنین وارد شده، تعبیراتى وجود دارد که یا صریح در قتل عمد است و یا اعم از قتل عمد و خطا و شبه عمد مى باشد و در همه آنها تصریح به دیه شده و ثالثاً برفرض که مصداق شبهه شود، حدود و قصاص تُدْرَاُ بالشّبهات به خصوص این که فتواى به جواز قصاص در باب جنین از کسى از مشاهیر فقها دیده نشده است جز در موارد نادر.

17- دیه سقط جنین نامشروع

سؤال: زنى از راه نامشروع حامله شده است، سپس آن بچّه را کشته است:

الف) آیا بچّه دیه دارد؟

ب) اگر دارد به چه کسى مى رسد؟

پاسخ: احتیاط واجب پرداختن دیه به مقدار هشت صد درهم است اگر جنین کامل باشد (البتّه اگر این بچّه بزرگ و بالغ مى شد و اسلام را مى پذیرفت دیه کامل داشت) و دیه او فقط به امام مى رسد، یا مجتهد جامع الشرایط که نایب الامام است و در مصالح مسلمین مصرف مى کند و اگر این بچّه مى ماند و زن و فرزندانى پیدا مى کرد دیه او به همسر و فرزندانش مى رسید.

18- شرایط جواز سقط جنین

سؤال: آیا سقط جنین جایز است و اگر جایز باشد دیه دارد؟

19- علت پرداخت دیه جنین با دینار

سؤال: چرا در مبحث دیه جنین به جزء دینار نامی از اعیان سته دیگر برده نشده است و دیه جنین را فقط دینار دانسته اند حال آنکه در دیه نفس و یا اعضا از همه اعیان سته نام برده شده است؟

پاسخ: در بسیاری از ابواب دیات، برای سهولت کار تنها به وسیله دینار دیه تعیین شده .

20- دیه سقط عمدی جنین دو و نیم ماهه

سؤال: 1ـ میزان دیه سقط عمدی جنین دو و نیم ماهه چقدر است؟ و چگونه باید پرداخت شود؟

2سؤال:ـ آیا به سقط غیرعمدی دیه تعلق می‌گیرد؟

پاسخ: 1ـ 60 مثقال طلای معمولی است و به ورثه جنین می رسد.

پاسخ:2ـ هرگاه کسی سبب سقط شود (نه اینکه خود به خود ساقط شود) دیه دارد.

21- تعریف جنین

سؤال: تعریف جنین از نظر فقه اسلامی در خصوص اینکه از چه زمانی به نطفه جنین اطلاق می شود چیست؟ از زمان انعقاد نطقه یا مراحل دیگر؟

آیا بین جنین ناشی از لقاح طبیعی با جنین ناشی از تلقیح مصنوعی و جنین اهدایی از نظر فقهی در تعاریفی که ارائه می شود ، تفاوتی وجود دارد؟

پاسخ: عنوان جنین از همان لحظه انعقاد نطفه به آن اطلاق می شود و تفاوتی بین لقاح طبیعی و مصنوعی نیست.