1- انتخاب یکی از اعیان دیه با فرض نزول قیمت آن
سؤال: نظر حضرت عالى را در باب اعیان ششگانه دیات اوّل این که از جهت رعایت تعادل ارزشى آنها و دوّم این که انتخاب احد اعیان با فرض نزول بهاى آن به حدّ ادنى بیان فرمایید، در حال حاضر در دادگاهها معمولا نقره انتخاب مى شود و بهاى یوم الادا به نرخ بازار تعیین و پرداخت مى گردد که تناسبى با ارزش اعیان دیگر دیه نداشته و سقوط ارزشى آن در آینده نیز محتمّل است. آیا به فرض سقوط کامل ارزش هم، انتخاب عین نقره و پرداخت ده هزار درهم نقره صحیح است؟ و سقوط قیمت تا چه پایه اى قابل قبول است.
پاسخ: الف) احتیاط واجب این است که در حال حاضر که قیمت نقره بسیار سقوط کرده است، نقره را انتخاب نکنند و اگر طلا را انتخاب کنند یک هزار مثقال شرعى، مساوى هفتصد و پنجاه مثقال معمولى کافى است و لزومى ندارد طلاى عیار 18 حساب کنند بلکه مى توانند عیارهاى پایین تر که در عرف بازار وجود دارد حساب نمایند.
پاسخ:ب) اگر ارزش نقره کاملا سقوط کند بدون شک در دیه کافى نیست.
2- استفاده از گاو و گوسفند به جای درهم و دینار
سؤال: با مراجعه به خبرگان، حتّى عتیقه فروشان در خصوص درهم و دینار شرعى و قمیت و ارزش آن نتیجه اى حاصل نگردید آیا جایز است هزار دینار و ده هزار درهم را با هزار گوسفند یا دویست گاو و یک صد شتر سنجید و به واحد موجود مثلا گوسفند یا شتر تقویم گردد؟
پاسخ: مى توان قیمت دویست دست لباس متوسط معمولى را حساب کرد زیرا حلّه به معناى لباس است و یمنى بودن در آن شرط نیست و نیز مى توان به جاى درهم و دینار از گوسفند و گاو و شتر استفاده کرد.
3- ملاک تعییت مقدار دیه در عصر حاضر
سؤال: با توجه به اینکه دینار، درهم و حله یمانی موضوعیت خود را از دست داده و از سوی دیگر نقشی که احشام (شتر، گاو، گوسفند) پیش از این در جامعه داشتند، از بین رفته و به نوعی میتوان گفت اینها هم موضوعیت خود را از دست دادهاند، باید میان گونههایی که آن زمان بوده با موارد مشابهی که اکنون در اقتصاد نقش اساسی دارد مانند سکه و ... معادلسازی شود .
پاسخ:در حقیقت مواردی را مبنای دیه قرار دادهایم که نرخ آن مشخص و معلوم نیست و این موارد در اقتصاد کشور تاثیرگذار نیستند و بعید است که امروزه بتوان دیه را بر آن اساس تعیین کرد
لطفا نظر مبارک را در خصوص ملاک ومعیار تعیین دیه با توجه به شرایط عصر حاضر بفرمایید.
در شرایط حاضر احتیاط آن است که دیه را بر مبنای قیمت طلای مسکوک تعیین کنند.