سجده واجب قرآن-نماز یومیه

(مسأله1093) در هر يك از چهار سوره «والنجم، اقرء، الم تنزيل و حم سجده» يك آيه سجده است1 كه اگر انسان بخواند يا گوش به آن دهد، بعد از تمام شدن آن آيه، بايد فورا سجده كند2 و اگر فراموش كرد هر وقت يادش امد بايد سجده نمايد3.

این مسأله و توضیح در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- زنجاني: آيه هاي 15 سوره سجده، و 37 سوره فصلت و 62 سوره نجم و 19 سوره علق آيات سجده واجب است...

2- زنجاني: هر چند هنگام خواندن يا گوش دادن، به قرآن بودن آن توجه نداشته باشد...

3- خوئي، تبريزي، سيستاني: و(خوئي، تبريزي: ظاهر اين است كه) در شنيدن بدون اختيار سجده واجب نيست اگر چه بهتر سجده نمودن است.

وحید: مگر در حال نماز باشد، که در این صورت باید به دستوری که در مسائل [983 و 984 و 985] گذشت عمل کند؛ و اما اگر بدون اختیار آیه سجده را بشنود احتیاط مستحب این است که سجده کند.

زنجاني: و كسي كه گوش نمي دهد ولي آيه را مي شنود بنابراحتياط مستحب سجده كند.

مكارم: و اگر گوش ندهد بلكه آيه سجده به گوشش بخورد بنابراحتياط واجب بايد سجده كند.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله- در هر يك از چهار سوره الم تنزيل «32» و حم سجده «41» و النجم «53» و أقرا«96» يك آيه سجده است كه اگر انسان بخواند يا استماع كند بعد از تمام شدن آيه بايد فوراً سجده كند و اگر فراموش كرد هر وقت يادش آمد بايد سجده نمايد؛ و فرق نيست در استماع بين اين كه از خود گوينده بشنود يا به وسيله بلندگو و راديو بشنود؛ و همچنين است حكم در سماع بنابراحتياط.

فاضل: مسأله- در چهار سوره از قرْآن مجيد آيه سجده است:«سوره هاي والنجم(53) اقرا(96) الم تنزيل(32) و حم سجده(41) و هر گاه انسان آيه سجده را بخواند يا گوش كند بايد فورا به سجده رود و اگر فراموش كرد هر زمان يادش آيد سجده واجب است و اگر گوش ندهد بلكه آيه سجده به گوشش بخورد بنابراحتياط واجب بايد سجده كند.

(مسأله 1094)اگر انسان موقعي كه آيه سجده را مي خواند از ديگري بشنود1 چنانچه گوش داده دو سجده نمايد و اگر به گوشش خورده يك سجده كافي است2.

1- گلپايگاني، صافي: بنابراحتياط واجب، بايد دو سجده نمايد.

فاضل، مظاهری: بايد دو سجده انجام دهد.

مكارم، سبحانی: يك سجده كافي است.

2- بهجت: اگر چه احتياط در دو سجده است. و اگر انسان چند دفعه آيه سجده را شنيد و يا خود، قرائت كرد اگر بعد از اولي سجده كرد واجب است باز هم براي دفعات بعد سجده كند؛ و اگر سجده نكرد، بنابراحتياط واجب براي هر قرائت يا شنيدن آيه، سجده كند.

*****

خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني، وحید: مسأله- اگر انسان موقعي كه آيه سجده را گوش مي دهد خودش نيز بخواند( خوئي، تبريزي، زنجاني: بنابراحتياط واجب) بايد دو سجده نمايد.

(مسأله 1095) در غير نماز اگر در حال سجده آيه سجده را بخواند1 يا به آن گوش بدهد بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند.

1- خویی، زنجانی، تبریزی، سیستانی: یا گوش کند باید سر از سجده بردارد و دوباره سجده کند.(زنجاني: و حكم خواندن و گوش دادن آيات سجده در حال نماز، در مسائل [985-983] گذشت)

گلپایگانی، صافی: یا بشنود باید سر از سجده بردارد و دوباره سجده کند.

(مسأله 1096)اگر آيه سجده را از كسي كه قصد خواندن قرآن ندارد بشنود1 يا از مثل گرامافون2 آيه سجده را بشنود لازم نيست سجده نمايد3، ولي اگر از آلتي4 كه صداي خود انسان را مي رساند5 بشنود واجب است سجده كند.

1- مظاهری: یا از رادیو و ضبط صوت و مانند این ها آیه سجده را بشنود، واجب است سجده کند.

2- اراكي: و ضبط صوت...

بهجت: از ضبط صوت...

3- اراكي: بنابراحتياط واجب بايد سجده نمايد...

4- اراكي، بهجت: اگر از مثل بلندگو..

5- نوری: در حال خواندن آیه سجده و یا ضبط کرده است .

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله- اگر انسان از بچه غيرمميز -كه خوب و بد را نمي فهمد- يا از كسي كه قصد خواندن قرآن ندارد آيه سجده را بشنود احتياط واجب آن است كه سجده كند؛ و همچنين است اگر از مثل نوار آيه سجده را بشنود.

خوئي، تبريزی: مسأله- اگر انسان از گرامافون (خوئي: یا ضبط صوت) يا از بچه غير مميز -كه خوب و بد را نمي فهمد- يا از كسي كه قصد خواندن قرآن ندارد آيه سجده را بشنود يا گوش دهد سجده واجب نيست؛ و همچنين است راديو اگر به طور نوار و ضبط صوت باشد، ولی اگر شخصي در ايستگاه راديو آيه سجده را به قصد اين كه از قرآن است بخواند و انسان به وسيله راديو گوش دهد، سجده واجب است.

زنجاني: مسأله- اگرشخصی در ایستگاه رادیو یا تلویزیون آیه سجده را بخواند، و به طور مستقیم پخش شود، بر کسی که به آن گوش می دهد سجده واجب است، بلکه اگربه طور مستقيم هم نباشد بنابراحتیاط واجب سجده واجب است و همچنین است اگر آيه سجده بوسیله ضبط صوت و مانند آن، پخش شود يا بچه غير مميز -كه خوب و بد را نمي فهمد- آن را بخواند.

فاضل: مسأله- اگر آيه سجده را از صدا و سيما يا ضبط صوت يا رايانه بشنود، لازم نيست سجده كند؛ بلي اگر به صورت مستقيم از صدا و سيما پخش شود؛ مثل اينكه از بلندگو بشنود بايد سجده كند.

سيستاني: مسأله- اگر انسان از شخص خواب يا ديوانه يا از بچه اي كه قران را تشخيص نمي دهد آيه سجده را بشنود يا گوش دهد سجده واجب است ولي اگر از گرامافون يا ضبط صوت بشنود، سجده واجب نيست و همچنين است راديو اگر به طور نوار ضبط صوت باشد ولي اگر شخصي در ايستگاه راديو آيه سجده را بخواند و انسان به وسيله راديو گوش دهد سجده واجب است.

مكارم: مسأله- هر گاه آيه سجده را از مثل نوار يا راديو گوش کند احتياط واجب آن است كه سجده كند.

سبحانی: مسأله- اگر آیه سجده را از نوار و یا رادیو بشنود لازم است سجده نماید.

وحید: مسأله- اگر انسان از بچه غیر ممیز -که خوب و بد را نمی فهمد- یا از کسی که قصد خواندن قرآن ندارد یا مثلا از گرامافون یا نوار ضبط صوت آیه سجده را استماع کند سجده واجب نیست ولی اگر شخصی در ایستگاه رادیو آیه سجده را به قصد اینکه از قرآن است بخواند و انسان به وسیله رادیو گوش دهد سجده واجب است.

مسأله اختصاصي

بهجت: مسأله902- در وجوب سجده براي كسي كه آيه سجده را مي شنود فرق نمي كند كه قرائت كننده مكلف باشد يا نباشد، و آن كه قرائت كننده خودش هم سجده كند يا نكند، و آن كه صحيح قرائت كند يا غلط، اما به صورتي كه معلوم و مشخص باشد كه آيه سجده را تلاوت كرده؛ و همينطور فرق نمي كند كه به صورت حرام، مثل غنا بخواند يا نه، و آن كه شنيدن به صورت حرام باشد مثل التذاذ از صداي اجنبيّه يا نه، و باز هم فرق نمي كند كه وقت گوش دادن، بداند كه به آيه سجده گوش مي دهد يا بعد از گوش دادن بفهمد ايه سجده بوده است. و اما اگر قرائت كننده طفل غیرمميز باشد و يا از شخص خواب بشنود سجده واجب نمي شود؛ و همچنين است اگر شنونده كلمات و حروف را تشخيص ندهد و فقط همهمه اي را بشنود.

(مسأله 1097) در سجده واجب قرآن نمي شود بر چيزهاي خوراكي و پوشاكي سجده كرد1 ولي ساير شرايط سجده كه در نماز است لازم نيست مراعات كنند.

1- مكارم: در سجده واجب قرآن بايد پيشاني را بر چيزي كه سجده نماز بر آن جايز است بنابراحتياط واجب؛ و هم چنين ستر عورت و غصبي نبودن را رعايت كند...

*****

گلپايگاني، اراكي، صافي: مسأله- در سجده واجب قرآن بايد جاي انسان غصبي نباشد (اراكي: و جاي پيشاني او از جاي زانوها و سر انگشتانش بيش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد) ولي لازم نيست با وضو يا غسل و رو به قبله باشد و عورت خود را بپوشاند و بدن و جاي پيشاني او پاك باشد؛ و نيز چيزهايي كه در لباس نمازگزار شرط مي شود در لباس او شرط نيست اما اگر لباس او غصبي است چنانچه سجده كردن تصرف در آن لباس باشد سجده باطل است.

خوئي، تبريزی، سيستاني، وحید: مسأله- در سجده واجب قرآن بايد *جاي انسان غصبي نباشد و بنابراحتياط واجب . جاي پيشاني او از جاي سر انگشتانش بيش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشدولي لازم نيست با وضو يا غسل و رو به قبله باشد و عورت خود را بپوشاند و بدن[ جاي] پيشاني او پاك باشد و نيز چيزهايي كه در لباس نمازگزار شرط مي باشد در لباس او شرط نيست.

* سيستاني: بنابراحتیاط واجب...

. سیستانی: بنابراحتیاط مستحب جای پیشانی او از جای زانوها و سر انگشتانش بیش از چهار انگشت بسته بلندتر یا پست تر نباشد.

.[عبارت «بنابراحتیاط واجب» در رساله آیت الله تبریزی نیامده است.]

فاضل: مسأله- بنابراحتياط واجب در سجده واجب قرآن، نمي شود بر چيزهاي خوراكي و پوشاكي سجده كرد ولي ساير شرايطي كه در سجده نماز لازم است در اين سجده واجب نيست.

زنجاني: مسأله- در سجده واجب قرآن بنابراحتياط مستحب، جاي انسان غصبي نباشد و بنابراحتیاط واجب جاي پيشاني از جاي پاي او بيش از چهار انگشت بسته بلندتر يا پست تر نباشد؛ لكن با وضو يا غسل بودن، و رو به قبله بودن و پوشاندن بدن، و پاك بودن جاي پيشاني و رعايت شرائط لباس نمازگزار در سجده واجب لازم نيست، امّا اگر لباس او غصبي است چنانچه سجده كردن تصرف در آن لباس باشد حرام و، بنابراحتياط مستحب سجده باطل است.

بهجت: مسأله- در سجده واجب قرآن بايد نيّت سجده كردن را داشته باشد و مكان هم مباح باشد و طوري باشد كه اگر مردم ديدند، بگويند سجده كرد، ولي ساير شرايطي كه در سجده نماز معتبر است لازم نيست مانند پوشانیدن عورت و پاك بودن مهر يا چيزي كه بر آن سجده مي كنند و بلندتر نبودن محل سجده از محلّ پا و گذاشتن دستها و زانوها و نوك انگشتان بزرگ پا بر زمين و مانند اينها اگر چه رعايت اين امور مورد احتياط است.

مظاهری: مسأله- در سجده واجب قرآن می شود بر چیزهای خوراکی و پوشاکی سجده کرد ، و نیز سایر شرایط سجده را که در نماز است لازم نیست مراعات نماید بلکه فقط باید پیشانی روی زمین قرار گیرد.

(مسأله 1098) در سجده واجب قرآن بايد طوري عمل كند كه بگويند سجده كرد1.

این مسأله در رساله آيت الله مكارم نیست.

1- فاضل: يعني نيّت و صورت ظاهري سجده كفايت مي كند.

بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله1097.

*****

خوئي، زنجاني: مسأله- احتياط واجب آن است كه در سجده واجب قرآن. پيشاني را بر مهر يا چيز ديگري كه سجده بر آن صحيح است گذاشته و* جاهاي ديگر بدن را به دستوري كه در سجده نماز گفته شد بر زمين بگذارد.

. تبريزي: بايد در سجده واجب قرآن...

*گلپايگاني، صافي، سيستاني: و بنابراحتياط مستحب...

وحید: مسأله- در سجده واجب قرآن باید پیشانی را بر چیزی که سجده بر آن صحیح است گذاشته و بنابراحتیاط واجب، جاهای دیگر بدن را که در سجده نماز ذکر شد بر زمین بگذارد.

مسائل اختصاصي

مكارم: مسأله 985- در سجده قرآن رو به قبله بودن شرط نيست و به هر سوي مي تواند سجده كند ولي بهتر روبه قبله بودن است.

فاضل: مسأله 1114- سجده واجب قرآن، تكبيره الاحرام ، تشهّد و سلام ندارد و احتياط واجب آن است كه پس از سر برداشتن از سجده تكبير بگويد.

(مسأله 1099)هر گاه در سجده واجب قرآن پيشاني را به قصد سجده به زمين بگذارد اگر چه ذكر نگويد كافي است و گفتن ذكر مستحب است1 و بهتر است بگويد2: «لا اله الا الله حقا حقا، لا اله الا الله ايمانا و تصديقا، لا اله الا الله عبودية و رقّا، سجدت لك يا رب تعبداً و رقا لا مستنكفا و لا مستكبرا بل انا عبد ذليل ضعيف خائف مستجير.»

1- گلپايگاني، صافي: و مطابق با احتياط است...

2- مكارم: براي سجده واجب قرآن كافي است به سجده رود و ذكر گفتن واجب نمي باشد اما بهتر است ذكر بگويد و بهتر است اين ذكر را انتخاب كند...

*****

زنجاني: مسأله- براي سجده واجب قران اگر با شرايطي كه در مسأله قبل گفته شد پيشاني را بر زمين بگذارد كافي است هر چند ذكر نگويد و گفتن ذكر مستحب است و بهتر آن است كه اين ذكر را بگويد: «سجدت لك تعبداً و رقا، لا مستكبراً عن عبادتك و لا مستنكفا و لا متعظما، بل انا عبد ذليل خائف مستجير.»