١ – حکم شرعی مشاغلی که مستلزم لمس و نظر بدن بیمار است
سؤال: مشاغلى چون دندان پزشکى، زایمان، جرّاحى و مانند آن مستلزم نظر و لمس بدن بیمار است. حکم شرعى آن چیست؟ آیا تفاوتى بین صورت ضرورت و غیر آن هست؟ معیار ضرورت چیست؟
جواب: این گونه امور فقط در صورت ضرورت جایز است، و معیار ضرورت تشخیص عرف عام و صالح است.
٢ – اموال جا مانده در مطب
سؤال: گاه اموال بیماران در مطب مى ماند و آدرسى از بیمار در اختیار ما نیست. با آنها چه کنیم؟
جواب: در صورتى که از یافتن صاحبان آن مأیوس باشید باید آن را از طرف صاحب اصلى به نیازمندى صدقه دهید.
٣ – اولویت بیماران در درمان پزشک
سؤال: مبلغى پول در اختیار است که آن را مى توان یا صرف مداواى یک بیمار قلبى نمود و یا صرف ده بیمار دیگر که به امراض دیگرى مبتلا هستند، حال اگر بیمار قلبى را مداوا ننماییم خواهد مرد و اگر مداواى بیماران دیگر را رها سازیم دچار رنجهاى شدید و موجب پیشرفته تر شدن بیمارى آنان مى گردد و راهى هم براى مداواى هیچ یک از بیماران فوق جز از طریق خرج کردن این مبلغ پول وجود ندارد، در این صورت تکلیف طبیب انتخاب کدام طرف مى باشد؟
جواب: هرگاه بیمارى آن یک نفر خطر جانى دارد و بیمارى آن ده نفر خطرناک نیست، باید اوّلى را مقدّم داشت.
٤ – استفاده از دفترچه بیمه دیگران
سؤال: استفاده از دفترچه بیمه دیگران چگونه است؟ آیا تحقیق و تفحّص توسّط پزشک لازم است؟
جواب: هرگونه استفاده از دفترچه بیمه بر خلاف مقرّرات و قرارداد شرعاً مجاز نیست; ولى براى طبیب، تفحّص لازم نیست.
٥ – رعایت اولویت های اجتماعی و اخلاقی در درمان
سؤال: انتخاب اولویّت در رسیدگى به چند بیمار که همگى به اقدامات اورژانس نیاز دارند بر چه اساسى است؟ آیا تنها معیار، رسیدگى به حال بیمار بدحال تر است یا این که شخصیّت حقوقى و حقیقى افراد باعث تفوّق یک نفر بر دیگرى مى شود. مثلا رسیدگى به جان یک پزشک یا مهندس تحصیل کرده که براى جامعه مفیدتر است با یک کارگر ساده یکسان است؟ یا مثلا رسیدگى به یک فرد معتاد به هروئین که تصادف کرده با یک فرد مؤثّر در جامعه یکسان است؟
جواب: اگر حال یکى خطرناکتر است اولویّت دارد و هرگاه از نظر وضع پزشکى در شرایط مساوى باشند رعایت اولویّتهاى اجتماعى و اخلاقى بهتر است.
٦ – وجود الکل در داروهای پزشکی
سؤال: مدتی است متوجه شده ام که بسیاری از شربت های دارویی خوراکی حتی شربت های معمولی برای سرما خوردگی و گلو درد حاوی اتانول (الکل اتیلیک یعنی ماده اصلی مست کننده مشروبات الکلی ) هستند. این مطلب و مقدار اتانول در روی شیشه این داروها مثل اکسپکتورانت دیفن هدرامین و دکسترومتورفان درج شده است.
حکم این دارو ها از لحاظ مصرف ، حلال بودن خوردن، ونجاست و پاکی چیست؟
جواب: با توجه به این که اینها در اصل مسکر نیستند و بعد از آمیختن با داروها در آن مستهلک می شوند خوردن این گونه شربتها اشکال ندارد.
٧ – حکم انتخاب جنسیت
سؤال: انتخاب جنسیت چه حکمی دارد؟ آیا برای افرادی که صرفاً به دلیل اینکه مثلاً یک فرزند دختر دارند و حال می خواهند یک فرزند پسر داشته باشند جایز است؟ آیا از بین بردن سایر جنین ها پس از انجام عمل انتخاب جنسیت جایز است؟ مبحث احکام نگاه کردن و لمس در این مورد که صرفاً یک علاقه خانوادگی است آیا جایز است؟
جواب: اوّلاً در صورتی که ضرورت مهمّی نباشد جایز نیست و ثانیاً در موارد ضرورت نیز باید از اسپرم شخصی غیر از زوج استفاده نشود و از بین بردن بقیه در این مراحل مانعی ندارد.
٨ – حکم اهدای خون در شرایط کمبود خون
سؤال: با توجه به هشدار اخیر مسولین در رابطه با کمبود خون، نظر شما در مورد وجوب اهدای خون چیست؟
جواب: در صورتی که اهدای خون باعث نجات انسانی شود و بدون آن از دست برود و ضرری برای اهدا کننده نداشته باشد واجب کفایی است.
٩ – ترشحات آب دهان هنگام ترمیم دندان
سؤال: یونیت دندان پزشکى معمولا متّصل به آب شهر است. با توجّه به این مطلب، ترشّحاتى که به هنگام ترمیم دندان از دهان خارج مى شود، و غالباً با آب دهان، و موادّ مخصوص دندان پزشکى، و بخار و قطرات خون ملاقات کرده، و به بدن و لباس مى ریزد، پاک است، یا نجس؟
جواب: چنانچه آبى که در دهان مى ریزد متّصل به آب شهر باشد، و معلوم نباشد ترشّحات از آن آب است یا چیز دیگر، پاک است.
١٠ – مشاوره پزشکی از دکتری که قصد مراجعه به او را ندارد
سؤال: پزشکی که تا بحال به او مراجعه می کردیم و از حالا این قصد را نداریم و قبلا تلفنی بعضی سوال هایمان را می پرسیدیم که مثلا این مشکل نشانه چیست اما حالا او نمی داند که دیگر نمی خواهیم به او مراجعه کنیم و جواب تلفن را می دهد و گمان می کند هنوز مریض همان دکتریم سوال پرسیدن از ایشان چه حکمی دارد؟
جواب: هرگاه او می داند که به او مراجعه نمی کنید اشکالی ندارد ولی اگر نمی داند به اطلاع او برسانید.
١١ – تغذیه اجباری اعتصاب کننده
سؤال: نسبت به کسى که اعتصاب غذا نموده و جان خود را به خطر انداخته یا لااقل سلامتى خود را دچار مخاطره کرده و تنها با تغذیه اجبارى توسط پزشک مى توان او را از خطر جانى حفظ نمود، بفرمایید:
الف) آیا این کار براى پزشک واجب است یا مى تواند اقدامى نداشته باشد؟
ب) اگر تغذیه واجب باشد و راه آن منحصر به ضرب و جرح اعتصاب کننده باشد، براى نجات دادن وى انسان چه مقدار مجاز به ضرب و جرح او مى باشد؟
ج) اگر ضرب و جرح چنین کسى موجب تغییر رنگ پوست وى گردد و مستلزم دیه باشد، دیه آن به عهده کیست؟
د) آیا حکم فوق نسبت به اعتصاب کننده اى که مى داند با اعتصاب غذا، خود را به پاى مرگ مى کشاند با دیگرى که از عواقب کارش بى خبر است فرق مى کند، اگر فرق دارد وظیفه طبیب را در مورد او هم بیان فرمایید؟
هـ) اگر پزشک را مجبور به تغذیه اجبارى نسبت به اعتصاب کننده غذا بنمایند نه به جهت حفظ جان اعتصاب کننده بلکه براى اقرار گرفتن از وى نسبت به امرى، پزشک چه تکلیفى در این صورت دارد؟
جواب: الف) این کار براى پزشک و سایر مسلمانان در موارد وجوب، واجب است.
جواب: ب) حدّاقل لازم در موارد احساس خطر براى اعتصاب کننده غذا جایز است.
جواب: ج) در موارد وجوب دیه ندارد.
جواب: د) براى طبیب تفاوتى ندارد.
جواب: هـ) هرگاه جان بیمار در خطر نباشد طبیب نمى تواند او را مجبور به غذا خوردن کند مگر در مواردى که مصالح مهمّ کشور و جامعه اسلامى در میان باشد.
١٢ – توصیه پزشک به ترک روزه
سؤال: در برخی بیماری ها مثل نارسایی کلیه با اطمینان می توان به بیمار توصیه نمود که روزه نگیرد اما در خیلی از موارد به علت شکی که در اصل بیماری و یا چگونگی تاثیر روزه بر آن وجود دارد یا به علت عدم وجود تحقیقات و نتایج لازم در مورد اثرات روزه بر بسیاری بیماری ها و به خاطر عدم امکان تعیین نقش روزه بر بیماری، پزشک واقعا نمی داند روزه را به بیمار توصیه کند یا خیر، در این صورت وظیفه پزشک چیست؟ آیا پزشک در صورت توصیه یا عدم توصیه به روزه مسئول است؟
جواب: این مسأله دو صورت دارد: گاه براى طبیب خوف ضرر حاصل مى شود یعنى احتمال قابل توجّهى نسبت به زیان داشتن روزه براى او حاصل مى شود در این جا مى تواند همان را به بیمار منتقل کند، چنانچه بیمار از قول طبیب خوف ضرر پیدا کند روزه را ترک مى کند. صورت دوّم آن است که احتمال ضعیف و کم رنگى باشد در این جا نمى تواند به بیمار توصیه ترک روزه کند.
١٣ – انجام آزمایشات پزشکی بر روی حیوانات
سؤال: اگر آزمایشات فوق روى حیوانات انجام شود که در پایان آنها از بین خواهند رفت، بفرمایید صرف نظر از ضمان، آیا چنین کارى براى پیشرفت کارهاى پزشکى جایز است؟
جواب: مانعى ندارد.
١٤ – بیان تأثیر خواص گیاهان دارویی
سؤال: آیا بیان تأثیر خواصّ داروهاى گیاهى، در جهت معالجه امراض، بر اساس روایات و فرمایشات ائمّه(علیهم السلام) و همچنین سایر کتب داروهاى گیاهى; مانند طبّ الرّضا، طبّ الصّادق(علیهما السلام)، نسخه عطّار و مانند آن، جایز است؟
جواب: در صورتى که بگوید: «در فلان کتاب چنین نوشته شده است» اشکالى ندارد.
١٥ – انجام آزمایشات خطرناک برای پیشرفت علم پزشکی
سؤال: معمولا براى کسب اطّلاعات بیشتر پزشکى در جهت تشخیص امراض و درمان آنها روى انسانها آزمایشهاى طبّى گوناگونى که گاه خطرناک هم مى باشد انجام مى دهند، بفرمایید:
الف) اگر بیمار یقین داشته که چنانچه خود را در معرّض چنین آزمایشاتى قرار دهد به استقبال خطرات جانى براى خود رفته است ولى از طرفى هم به پیشرفت علم پزشکى و به معالجه و مداواى جامعه مسلمانان در آینده کمک نموده است، آیا خود را در معرض چنین آزمایشاتى قرار دادن جایز است؟
ب) اگر ضرر جانى محتمّل، ولى کمک به علم پزشکى فوق الذّکر قطعى باشد آیا در این صورت مى تواند خود را در معرض آزمایش قرار دهد؟
ج) اگر هیچ گونه علمى به ضرّر جان براى خود نداشته باشد و فایده آزمایش هم براى کمک فوق الذّکر محتمّل باشد، چه حکمى دارد؟
د) اگر فایده آزمایشات فوق الذّکر به سود تمامى افراد بشر تمام گردد بفرمایید حکم خود را در معرض قرار دادن در صورت علم به ضرر و یا احتمال ضرر و یا عدم علم به ضرر چه خواهد بود؟
هـ) در صورتى که آزمایشات فوق براى اهداف فوق الذّکر هیچ گونه ضررى براى انسان بیمار نداشته باشد، آیا طبیب بدون اطّلاع دادن به بیمار و بدون کسب اجازه از او مى تواند چنین اقدامى نماید؟
و) اگر در صورت ضرورت انجام چنین آزمایشاتى جایز باشد، چگونه بودن آن ضرورت را بیان فرمایید؟
جواب: الف) جایز نیست.
جواب: ب) اگر احتمال آن قوى باشد مشکل است.
جواب: ج) اشکالى ندارد.
جواب: د) تنها در صورتى که احتمال ضعیف باشد مى تواند اقدام کند.
جواب: هـ) اگر آزمایشها، جزئى از معالجه بیمار یا مقدّمه درمان او باشد مانعى ندارد. در غیر این صورت نیاز به اجازه دارد.
جواب: و) در صورتى که نجات جان مسلمانان بستگى به آزمایش روى این شخص داشته باشد و این شخص راضى باشد اشکالى ندارد.
١٦ – استفاده دانشجویان و اساتید پزشکی از بیت المال
سؤال: مشاهده مى شود که برخى از دانشجویان و اساتید پزشکى از امکانات دولتى و بیت المال، مثلا فرمهاى بیمارستانى و کاغذهاى مکاتبه اى استفاده شخصى مى کنند در حالى که هزینه این وسایل یا از بیت المال تأمین مى شود یا به هزینه بیماران اضافه شده و از آنها اخذ مى گردد، آیا این کار جایز است؟
جواب: جایز نیست، مگر به اجازه مسؤولان بیمارستان با در نظر گرفتن مصالح مجموعه.
١٧ – حجیت قول پزشک یا پرستار برای ترک عبادات
سؤال: آیا توصیه پزشک و پرستار مبنى بر ضرر داشتن روزه و یا حرکت اعضا و استعمال آب براى وضو و نماز به بیمار از نظر شرعى مجوّز محسوب مى شود؟
جواب: چنانچه در مخالفت دستور او خوف ضرر باشد مجوّز شرعى دارد.
١٨ – وظیفه پزشک در قبال آگاهی از اسرار بیمار
سؤال: اگر دو مصدوم را براى پزشکى جهت معالجه بیاورند که هر دو نفر در شرایط خطر جانى قرار دارند، در صورتى که یکى از آن دو مصدوم عضو خانواده اى باشد که این پزشک، طبیب خانوادگى آنان مى باشد و اقدام پزشک براى معالجه هر یک از آن دو مستلزم رها ساختن مصدوم دیگر مى باشد که در نتیجه آن مصدوم دیگر خواهد مرد، بفرمایید در این جا وظیفه طبیب پرداختن به معالجه کدام یک از این دو مصدوم است؟
الف) با توجّه به این که طبیب هیچ گونه تعهّد شرعى نسبت به معالجه اعضاى خانواده مصدومى که وى پزشک آنان است نداده باشد؟
ب) در صورتى که تعهّد شرعى نسبت به معالجه اعضاى خانواده یکى از آن دو داشته باشد حکم چگونه است؟
ج) در صورتى که مصدوم و مجروحى که وى پزشک خانوادگى آنان مى باشد حالش بسیار سخت ولى احتمال خطر مرگ براى وى کمتر است تا مصدوم دیگر، در این صورت وظیفه طبیب چیست؟
جواب: در صورت اوّل و دوّم با توجّه به این که هر دو بیمار در شرایط مساوى قرار دارند طبیب مخیّر است ولى اگر تعهّد شرعى نسبت به یکى از آنها دارد او را مقدّم دارد و در صورت سوّم باید آن را که خطرش بیشتر است مقدّم دارد.
١٩ – مسئولیت پزشک در قبال اعلام نتیجه آزمایش
سؤال: اگر بیمارى به پزشک مراجعه نماید و پزشک هم در معاینات وى به سرّى از اسرار بیمار مطّلع شود که در صورت کتمان نمودن، نفع بیمار و کسان وى در آن لحاظ مى گردد و بیمار هم خواهان پنهان ماندن آن عیب و بیمارى باشد، ولى اگر طبیب به اطّلاع مسؤولین مملکتى و حکومتى برساند نفع و مصلحت جامعه در آن وجود دارد این جا طبیب چه تکلیفى دارد؟
جواب: تنها در موردى که مصالح جامعه به خطر مى افتد لازم است آن را فاش کند و به مسؤولین مربوطه اطّلاع دهد.
٢٠ – انجماد انسان و گرفتن پول در برابر آن
سؤال: نظر شما در مورد انجماد انسان و جنین و تخمک و سلولهای بنیادی چیست؟ آیا دادن و گرفتن پول در این موارد جایز است؟
جواب: انجماد انسان و همچنین جنینی که ساقط نشده و مشکل مهمی ندارد خالی از اشکالی نیست و همچنین جنینی که ساقط نشده و مشکی مهمی ندارد. و بقیه اشکالی ندارد. و دادن و گرفتن پول در موارد مجاز مانعی ندارد.
٢١ – استفاده از دفترچه بیمه دیگران
سؤال: استفاده از دفترچه بیمه دیگران چگونه است؟ آیا تحقیق و تفحّص توسّط پزشک لازم است؟
جواب: هرگونه استفاده از دفترچه بیمه بر خلاف مقرّرات و قرارداد شرعاً مجاز نیست; ولى براى طبیب، تفحّص لازم نیست.
٢١ – تغذیه اجباری اعتصاب کننده
سؤال: نسبت به کسى که اعتصاب غذا نموده و جان خود را به خطر انداخته یا لااقل سلامتى خود را دچار مخاطره کرده و تنها با تغذیه اجبارى توسط پزشک مى توان او را از خطر جانى حفظ نمود، بفرمایید:
الف) آیا این کار براى پزشک واجب است یا مى تواند اقدامى نداشته باشد؟
ب) اگر تغذیه واجب باشد و راه آن منحصر به ضرب و جرح اعتصاب کننده باشد، براى نجات دادن وى انسان چه مقدار مجاز به ضرب و جرح او مى باشد؟
ج) اگر ضرب و جرح چنین کسى موجب تغییر رنگ پوست وى گردد و مستلزم دیه باشد، دیه آن به عهده کیست؟
د) آیا حکم فوق نسبت به اعتصاب کننده اى که مى داند با اعتصاب غذا، خود را به پاى مرگ مى کشاند با دیگرى که از عواقب کارش بى خبر است فرق مى کند، اگر فرق دارد وظیفه طبیب را در مورد او هم بیان فرمایید؟
هـ) اگر پزشک را مجبور به تغذیه اجبارى نسبت به اعتصاب کننده غذا بنمایند نه به جهت حفظ جان اعتصاب کننده بلکه براى اقرار گرفتن از وى نسبت به امرى، پزشک چه تکلیفى در این صورت دارد؟
جواب: الف) این کار براى پزشک و سایر مسلمانان در موارد وجوب، واجب است.
جواب: ب) حدّاقل لازم در موارد احساس خطر براى اعتصاب کننده غذا جایز است.
جواب: ج) در موارد وجوب دیه ندارد.
جواب: د) براى طبیب تفاوتى ندارد.
جواب: هـ) هرگاه جان بیمار در خطر نباشد طبیب نمى تواند او را مجبور به غذا خوردن کند مگر در مواردى که مصالح مهمّ کشور و جامعه اسلامى در میان باشد.
٢٢ – اصلاح مقررات بیمارستان ها
سؤال: کمبود خون در بیمارستان ها، و برخى مقرّرات دست و پاگیر براى استفاده از وسایل، ممکن است موجب مرگ بیماران در اتاق عمل شود. آیا اصلاح این مقرّرات واجب است؟
جواب: واجب است کارى کنند که جان مردم در اتاق عمل به خطر نیفتد.
٢٣ – تقاضای بیمار برای مخفی ماندن برنامه های درمانی
سؤال: آیا بیمار مى تواند درخواست کند که کلّیه برنامه هاى درمانى او محرمانه انجام شود؟
جواب: در صورتى که افشا شدن آن لطمه اى به او بزند، حقّ دارد چنین درخواستى کند.
٢٤ – انجام آزمایشات پزشکی بر روی حیوانات
سؤال: اگر آزمایشات فوق روى حیوانات انجام شود که در پایان آنها از بین خواهند رفت، بفرمایید صرف نظر از ضمان، آیا چنین کارى براى پیشرفت کارهاى پزشکى جایز است؟
جواب: مانعى ندارد.
٢٥ – مسئولیت پزشک در قبال اعلام نتیجه آزمایش
سؤال: اگر بیمارى به پزشک مراجعه نماید و پزشک هم در معاینات وى به سرّى از اسرار بیمار مطّلع شود که در صورت کتمان نمودن، نفع بیمار و کسان وى در آن لحاظ مى گردد و بیمار هم خواهان پنهان ماندن آن عیب و بیمارى باشد، ولى اگر طبیب به اطّلاع مسؤولین مملکتى و حکومتى برساند نفع و مصلحت جامعه در آن وجود دارد این جا طبیب چه تکلیفى دارد؟
جواب: تنها در موردى که مصالح جامعه به خطر مى افتد لازم است آن را فاش کند و به مسؤولین مربوطه اطّلاع دهد.
٢٦ – انجام آزمایشات خطرناک برای پیشرفت علم پزشکی
سؤال: معمولا براى کسب اطّلاعات بیشتر پزشکى در جهت تشخیص امراض و درمان آنها روى انسانها آزمایشهاى طبّى گوناگونى که گاه خطرناک هم مى باشد انجام مى دهند، بفرمایید:
الف) اگر بیمار یقین داشته که چنانچه خود را در معرّض چنین آزمایشاتى قرار دهد به استقبال خطرات جانى براى خود رفته است ولى از طرفى هم به پیشرفت علم پزشکى و به معالجه و مداواى جامعه مسلمانان در آینده کمک نموده است، آیا خود را در معرض چنین آزمایشاتى قرار دادن جایز است؟
ب) اگر ضرر جانى محتمّل، ولى کمک به علم پزشکى فوق الذّکر قطعى باشد آیا در این صورت مى تواند خود را در معرض آزمایش قرار دهد؟
ج) اگر هیچ گونه علمى به ضرّر جان براى خود نداشته باشد و فایده آزمایش هم براى کمک فوق الذّکر محتمّل باشد، چه حکمى دارد؟
د) اگر فایده آزمایشات فوق الذّکر به سود تمامى افراد بشر تمام گردد بفرمایید حکم خود را در معرض قرار دادن در صورت علم به ضرر و یا احتمال ضرر و یا عدم علم به ضرر چه خواهد بود؟
هـ) در صورتى که آزمایشات فوق براى اهداف فوق الذّکر هیچ گونه ضررى براى انسان بیمار نداشته باشد، آیا طبیب بدون اطّلاع دادن به بیمار و بدون کسب اجازه از او مى تواند چنین اقدامى نماید؟
و) اگر در صورت ضرورت انجام چنین آزمایشاتى جایز باشد، چگونه بودن آن ضرورت را بیان فرمایید؟
جواب: الف) جایز نیست.
جواب: ب) اگر احتمال آن قوى باشد مشکل است.
جواب: ج) اشکالى ندارد.
جواب: د) تنها در صورتى که احتمال ضعیف باشد مى تواند اقدام کند.
جواب: هـ) اگر آزمایشها، جزئى از معالجه بیمار یا مقدّمه درمان او باشد مانعى ندارد. در غیر این صورت نیاز به اجازه دارد.
جواب: و) در صورتى که نجات جان مسلمانان بستگى به آزمایش روى این شخص داشته باشد و این شخص راضى باشد اشکالى ندارد.
٢٧ – زمان عیادت از بیمار
سؤال: در چه روزهایى از هفته نباید به عیادت بیمار رفت؟
جواب: در روایات آمده است که همه روز به عیادت مریض نروید، بلکه یک روز در میان باشد. و اگر بیمارى طولانى شود عیادت پى در پى لزومى ندارد (مگر آن مقدار که باعث شادى بیمار یا پیشرفت بهبودى او گردد) و درباره تفاوت ایّام هفته در مسأله عیادت روایت معتبرى نیافتیم.
٢٨ – وظیفه پزشک در قبال آگاهی از اسرار بیمار
سؤال: اگر دو مصدوم را براى پزشکى جهت معالجه بیاورند که هر دو نفر در شرایط خطر جانى قرار دارند، در صورتى که یکى از آن دو مصدوم عضو خانواده اى باشد که این پزشک، طبیب خانوادگى آنان مى باشد و اقدام پزشک براى معالجه هر یک از آن دو مستلزم رها ساختن مصدوم دیگر مى باشد که در نتیجه آن مصدوم دیگر خواهد مرد، بفرمایید در این جا وظیفه طبیب پرداختن به معالجه کدام یک از این دو مصدوم است؟
الف) با توجّه به این که طبیب هیچ گونه تعهّد شرعى نسبت به معالجه اعضاى خانواده مصدومى که وى پزشک آنان است نداده باشد؟
ب) در صورتى که تعهّد شرعى نسبت به معالجه اعضاى خانواده یکى از آن دو داشته باشد حکم چگونه است؟
ج) در صورتى که مصدوم و مجروحى که وى پزشک خانوادگى آنان مى باشد حالش بسیار سخت ولى احتمال خطر مرگ براى وى کمتر است تا مصدوم دیگر، در این صورت وظیفه طبیب چیست؟
جواب: در صورت اوّل و دوّم با توجّه به این که هر دو بیمار در شرایط مساوى قرار دارند طبیب مخیّر است ولى اگر تعهّد شرعى نسبت به یکى از آنها دارد او را مقدّم دارد و در صورت سوّم باید آن را که خطرش بیشتر است مقدّم دارد.
٢٩ – استفاده دانشجویان و اساتید پزشکی از بیت المال
سؤال: مشاهده مى شود که برخى از دانشجویان و اساتید پزشکى از امکانات دولتى و بیت المال، مثلا فرمهاى بیمارستانى و کاغذهاى مکاتبه اى استفاده شخصى مى کنند در حالى که هزینه این وسایل یا از بیت المال تأمین مى شود یا به هزینه بیماران اضافه شده و از آنها اخذ مى گردد، آیا این کار جایز است؟
جواب: جایز نیست، مگر به اجازه مسؤولان بیمارستان با در نظر گرفتن مصالح مجموعه.
٣٠ – کمبود وسایل جراحی در اتاق عمل
سؤال: نبودن وسائل جرّاحى، یا کم بودن آن در اتاق عمل، ممکن است باعث مرگ بیماران شود. آیا تهیّه این وسائل واجب است؟
جواب: بر حکومت اسلامى لازم است وسائل را فراهم کند. همچنین بیمارستانهاى خصوصى، هرگاه بیمارى را پذیرش کنند، باید وسائل را فراهم سازند.
٣١ – استفاده از دفترچه بیمه دیگران
سؤال: استفاده از دفترچه بیمه دیگران چگونه است؟ آیا تحقیق و تفحّص توسّط پزشک لازم است؟
جواب: هرگونه استفاده از دفترچه بیمه بر خلاف مقرّرات و قرارداد شرعاً مجاز نیست; ولى براى طبیب، تفحّص لازم نیست.
٣٢ – معالجه و درمان اهل کتاب
سؤال: درمان اهل کتاب و استفاده از خدمات درمانى و بهداشتى آنان چه حکمى دارد؟
جواب: مانعى ندارد، مگر در مواردى که آنها بر ضدّ مسلمین سوء استفاده کنند.
٣٣ – کمبود وسایل جراحی در اتاق عمل
سؤال: نبودن وسائل جرّاحى، یا کم بودن آن در اتاق عمل، ممکن است باعث مرگ بیماران شود. آیا تهیّه این وسائل واجب است؟
جواب: بر حکومت اسلامى لازم است وسائل را فراهم کند. همچنین بیمارستانهاى خصوصى، هرگاه بیمارى را پذیرش کنند، باید وسائل را فراهم سازند.
٣٤ – اصلاح مقررات بیمارستان ها
سؤال: کمبود خون در بیمارستان ها، و برخى مقرّرات دست و پاگیر براى استفاده از وسایل، ممکن است موجب مرگ بیماران در اتاق عمل شود. آیا اصلاح این مقرّرات واجب است؟
جواب: واجب است کارى کنند که جان مردم در اتاق عمل به خطر نیفتد.
٣٥ – تماس دست پزشک با جنین مرده داخل شکم مادر
سؤال: چنانچه دست پزشک با جنین مرده داخل شکم مادر تماس پیدا کند، آیا غسل مسّ میّت بر او واجب مى شود؟
جواب: تنها در صورتى غسل مسّ میّت واجب مى شود که تماس در بیرون از رحم صورت گیرد، و خلقت جنین کامل شده باشد; یعنى بعد از چهار ماه.
٣٦ – مسئولیت بیمارستان در قبال افراد فقیر
سؤال: بیمارانى به بیمارستان مراجعه مى کنند که قادر بر پرداخت هزینه درمان یا عمل جرّاحى نیستند. آیا مسئولیتى متوجه بیمارستان، دکتر جرّاح یا حکومت اسلامى هست؟ در صورت فوت یا نقص عضو، دیه اى بر ذمّه آنها استقرار پیدا مى کند؟
جواب: بر حکومت اسلامى واجب است در این گونه امور تدبیرى بیندیشد، که مشکل این افراد حل شود.
٣٧ – تطهیر عورت شخص بیمار توسط پرستار
سؤال: آیا مى توان بیمارى که امکان تطهیر عورتین وى توسّط خودش وجود ندارد، را تطهیر کرد؟
جواب: چنانچه مستلزم نگاه و لمس نباشد، یا اینکه به وسیله همسرش انجام گیرد اشکالى ندارد. در غیر این صورت تنها در موارد ضرورت جایز است.
٣٨ – ضیق وقت نماز حین عمل جراحی
سؤال: هرگاه به هنگام عمل جرّاحى وقت نماز تنگ شود، و امکان وضو و تیمّم نباشد، با توجّه به اینکه کادر اطاق عمل باید تمام هوش و هواس خود را بر روى بیمار متمرکز کنند تکلیف نماز آنان چه مى شود؟
جواب: در صورتى که هیچ راهى ندارد نماز را به همان صورت در حین کار انجام دهد، و اگر آن هم میسّر نیست به چند تکبیر قناعت کند و بعداً قضا نماید.
٣٩ – اموال جا مانده در مطب
سؤال: گاه اموال بیماران در مطب مى ماند و آدرسى از بیمار در اختیار ما نیست. با آنها چه کنیم؟
جواب: در صورتى که از یافتن صاحبان آن مأیوس باشید باید آن را از طرف صاحب اصلى به نیازمندى صدقه دهید.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
