تلف اموال

١ – تلف شدن مالی که در منافعش با دیگری شریک است

سؤال: فردی گوسفندی را تحویل کسی داده تا منافعش مشترک باشد با قرارداد 5 ساله. پس از دو سال گوسفند تلف شده و در قرارداد، خسارت به عهده کسی قرار داده نشده است. حال خسارت به عهده چه کسی است؟

جواب: در صورتی که نگهدارنده در نگهداری آن کوتاهی نکرده باشد مسئولیتی ندارد و اگر کوتاهی کرده است مسئول خسارت وارده می باشد.

٢ – خسارت های افزون بر ديه

سؤال: درباره خسارت زايد بر ديه بفرماييد: الف. آيا ديه همان خسارت است، يا جاني بايد علاوه بر ديه، خسارت هاي وارد آمده به مجني عليه و کليه هزينه‏هاي درمان را بپردازد؟ ب. جايي که مقدار ديه از خسارت بيشتر، مساوي يا کمتر باشد چه حکمي دارد؟ ج. اگر در موارد فوق جواب منفي است، آيا حکومت مي‏تواند براي جبران خسارت هاي زايد بر ديه، قانوني وضع کند که جاني را ملزم به پرداخت آن نمايد؟ د. آيا بين انواع خسارت ها مثل خسارت هزينه درمان يا از کار افتادگي (مانند فلج شدن دايمي دست خطاط) تفاوتي وجود دارد يا خير؟

جواب: الف. ديه جبران خسارت است ولي اگر هزينه لازم و ضروري براي درمان بيشتر شود مجني عليه مي‏تواند مقدار اضافي را از جاني بگيرد. ب. از جواب بالا معلوم شد. ج. از جواب بالا روشن شد. د. تنها آنچه در پاسخ بند الف گفته شد مورد قبول است.

٣ – تقاص در صورت تلف شدن مال

سؤال: شخصى عازم سفر ایران بوده، فرد دیگرى قبل از ورود به مرز از او مى خواهد که در این سفر باهم باشند، در گمرک خسروى هنگام بازدید اسبابهاى او معلوم شد مقدار زیادى اشیاى ممنوع الورود همراه دارد که تمامى آنها را اداره گمرک مصادره کرد و شخص اوّل فقط تعدادى سمباده ایتالیایى همراه داشت و مأمور گمرک به گمان آن که سمباده ها هم راجع به شخص دوّم است آن را هم مصادره کرد و توسّلات و التماسات شخص اوّل نتیجه اى نداد لاجرم شخص اوّل معادل قیمت سمباده ها را از شخص دوّم که به او بدهکار بود از بابت قیمت سمباده ها تقاص کرد، آیا این کار اشکال دارد؟

جواب: اگر صاحب اموال قاچاق سبب شده است که اموال غیر قاچاق مربوط به شخص اوّل نیز از بین برود ضامن است و مى توان تقاص کرد.

٤ – کوتاهی در نگهداری امانت

سؤال: بنده، خانه اى در دست تعمیر داشتم که چندى پیش جهت سرکشى به آن جا رفته بودم، پاکتى به همراه داشتم که محتوى مقدار زیادى پول، ارز و چک بود. در همین اثنا دوستم(که از بستگان نیز مى باشد) وارد خانه شد. با ورود دوستم به خانه، من که نگران این پاکت بودم و مى ترسیدم بر اثر اشتغال زیاد به محتواى پاکت آسیبى برسد، آن را به دوستم سپردم البتّه به دو علّت موقع سپردن پاکت به دوستم نگفتم که این پاکت محتوى پول است: اوّل به خاطر این که پیمانکار و کارگران در محل حضور داشتند، دوّم به خاطر این که در آن منطقه معمول است که پول را در پاکت معمولى کاغذى قرار مى دهند. بنابراین ایشان مى دانستند که این پاکت محتوى پول است، متأسفانه موقع رفتن از آن جا غافل شدم و یادم رفت که آن پاکت را از او پس بگیرم. بعد از آن که چند دقیقه اى گذشت به خاطر آوردم که پاکت را به ایشان سپرده بودم. بعد از مراجعه به ایشان، به من گفتند که آن پاکت را در همان محل جا گذاشته ام، فوراً به آن محل مراجعه کردم و هر قدر گشتم آن را نیافتم، فهمیدم که آن را ربوده اند، آیا ایشان در این رابطه ضامن هستند؟

جواب: اگر مى دانسته و یا احتمال قوى مى داده که در آن پاکت پول وجود دارد و در عین حال کوتاهى کرده ضامن است و اگر طرفین در این مسأله اختلاف دارند، باید به حاکم شرع مراجعه کنند.

٥ – تلف شدن امانت نزد صاحب مغازه

سؤال: اگر کسى چیزى مثلا لباسى را در مغازه اى بگذارد و بگوید این لباس در مغازه شما باشد بعداً مى برم و صاحب مغازه هم قبول کند، آن شخص بعد از مدّتى مراجعه مى کند که مال خود را بردارد، مغازه دار مى گوید: آن را کس دیگرى برده، آیا صاحب مال حقّ شکایت و مطالبه را دارد؟

جواب: هرگاه صاحب مغازه بدون تحقیق کافى لباس رابه دیگرى داده، ضامن است.

٦ – شکسته شدن ناخواسته ظروف مسجد

سؤال: آیا شکسته شدن ظروف مسجد بطور ناگهانى مثلا در حال پذیرایى عزاداران در ایّام محرم موجب ضمان مى گردد؟

جواب: هرکس بشکند ضامن است مگر ضایعاتى که اجتناب ناپذیر است.

٧ – اطمینان به رضایت صاحب مال

سؤال: اگر انسان به مال شخصى عمداً یا سهواً در غیاب وى آسیبى برساند و مطمئن باشد که اگر آن شخص را از موضوع مطّلع سازد ناراحت نمى شود و راضى مى گردد، حکم چیست؟

جواب: اگر اطمینان به رضایت او دارد لازم نیست به او خبر دهد ولى ذمّه او (بنابر احتیاط) بدون اسقاط صاحب مال برىء نمى شود.

٨ – تلف مال توسط دو نفر

سؤال: هرگاه یک نفر نفت یا مادّه محترقه دیگرى روى متاع شخصى بریزد و شخص دیگرى به آن کبریت بزند و آن مال تلف شود، ولى هرکدام مدّعى است که دیگرى کبریت زده، تکلیف چیست؟

جواب: در صورتى که معلوم شود یکى از آن دو نفر این کار را انجام داده اند و دلیلى بر اثبات مقصّر واقعى نباشد، ضمان در میان آنها تقسیم مى شود.

٩ – نابود کردن فیلم ها و وسائل فساد

سؤال: یکى از امورى که در عصر و زمان ما بیداد مى کند، و جوانان ما را به کام نیستى مى کشاند، مسأله فساد اخلاقى است، که جنبه هاى گوناگونى دارد. یکى از جنبه هاى بارز آن، گسترش فیلم ها و نوارهاى ویدیویى و کاست است که سهم بسزایى در از بین بردن فرهنگ جامعه، و به انحراف کشاندن جوانان، ایفا مى کند، و متأسّفانه دستگاههاى انتظامى و قضایى در این زمینه ضعیف عمل مى نمایند. آیا مى توان این گونه وسایل را به دلیل این که فرهنگ اسلامى ما را از بین مى برد، نابود کرد؟ آیا مى توان وسایلى مثل آنتن ماهواره و مانند آن، که همان تأثیر، و شایدشدیدتر از آن را دارد، نابود کرد؟

جواب: البتّه وسایل فساد را مى توان نابود کرد، و سبب ضمان نمى شود. ولى افراد مجاز نیستند خودسرانه این کار را انجام دهند; چون سبب هرج و مرج مى شود. بلکه باید طبق برنامه و ضوابط، و زیر نظر حاکم شرع و مسؤولین ذى ربط، انجام شود.