چیزهایی که باید برای آنها وضو گرفت
وحید: چیزهایی که باید برای آن طهارت از حدث داشت
مسأله ۳۱۶- برای شش چیز وضو گرفتن واجب است:
اول: برای نمازهای واجب غیر از نماز میت1.
دوم: برای سجده و تشهّد فراموش شده2، اگر بین آنها و نماز3 ، حدثی از او سرزده مثلاً بول کرده باشد4.
سوم: برای طواف واجب خانه کعبه5.
چهارم اگر نذر یا عهد کرده یا قسم خورده باشد که وضوبگیرد6.
پنجم: اگر نذر کرده باشد كه جایی از بدن خود را به خط قرآن برساند7.
ششم: برای آب کشیدن قرآنی که نجس شده یا بیرون آوردن آن از مستراح و مانند آن8، در صورتی که مجبور باشد دست یا جای دیگر بدن خود را به خطّ قرآن برساند، ولی چنانچه معطّل شدن به مقدار وضو، بی احترامی به قرآن باشد9 باید بدون اینکه وضو بگیرد، قرآن را از مستراح و مانند آن10 بیرون آورد ، یا اگر نجس شده آب بکشد11 و تا ممکن است از دست گذاشتن به خط قرآن خودداری کند12.
1- خوئی، تبریزی، صافی، سیستانی، زنجانی، وحید: و در نمازهای مستحب، وضو شرط صحت است...
2- مکارم: [پایان مورد دوم]
3- زنجانی: نماز واجب...
4- خوئی، تبریزی، سیستانی، نوری: ولی برای سجده سهو واجب نیست وضو بگیرد...
گلپایگانی، صافی، بهجت: و احتیاط واجب آن است که برای سجده سهو هم وضو بگیرد...
زنجانی: و احتیاط آن است که برای سجده سهو هم وضو بگیرد...
وحید: دوم: برای سجده و تشهّد فراموش شده و دو سجده سهوی که برای تشهّد فراموش شده بجا می آورد. و اگر بین آنها و نماز، حدثی از او سر زده – مثلاً بول کرده باشد- بنابراحتیاط واجب نمازرا اعاده کند، ولی برای سجده سهو در غیر موردی که ذکر شد واجب نیست وضو بگیرد...
جوادی آملی: 2- برای سجده و تشهّد فراموش شده، اگر پیش از انجام دادن آنها وضو باطل شده باشد...
5- سیستانی: که جزء حج يا عمره باشد...
وحید: سوم: برای طواف واجب در حج یا عمره...
مکارم: سوم: طواف واجب (باید توجه داشت طوافهایی که جزء حج یا عمره است طواف واجب حساب می شود، هر چند اصل حج و عمره مستحب باشد)...
زنجانی: سوم: برای طواف واجب خانه خدا، خواه در عمره باشد یا حج، عمره یا حجّ واجب باشد یا مستحبّ...
6- زنجانی: یا به جهت اجاره یا شرط یا دستوری که اطاعت آن لازم است، وضو واجب شده باشد...
مکارم: و با طهارت باشد...
7- مکارم: در صورتی که این نذر شرعاً رجحان داشته باشد، مثل این که می خواهد از روی احترام خطّ قرآن را ببوسد...
وحید: در صورتی که آن نذر صحیح باشد، مانند بوسیدن قرآن ...
سیستانی: پنجم: اگر نذر کرده باشد که قرآن را مثلاً ببوسد...
زنجانی: پنجم: اگر نذر یا عهد کرده یا قسم خورده باشد که جایی از بدن خود را به خط قرآن و مانند آن که مسّ آنها بدون وضو جایز نیست، یا به جهت اجاره یا شرط یا دستوری که اطاعت آن لازم است رساندن جایی از بدن خود به خط قرآن و مانند آن بر او لازم شده باشد...
8- گلپایگانی، صافی: از محلّی که بودن قرآن در آنجا اهانت به قرآن باشد...
وحید: از محلی که بودن قرآن در آن محلّ موجب هتک است...
سیستانی: از دستشوئی و مانند آن... زنجانی: از مزبله و مانند آن...
مکارم: ششم: برای آب کشیدن قرآنی که نجس شده یا بیرون آوردن از محلّ آلوده، هرگاه مجبور باشد دست یا جای دیگر بدن خود را به خطّ قرآن برساند. [پایان مسأله]
9- زنجانی: باید تیمّم کند. و اگر معطل شدن به مقدار تیمّم هم بی احترامی به قرآن باشد، باید بدون تیمّم قرآن را از مزبله و مانند آن بیرون آورد ، یا اگر نجس شده آب بکشد. [پایان مسأله]
10- گلپایگانی، وحید، صافی: قرآن را از آنجا...
سبحانی: از جای آلوده...
11- خوئی، گلپایگانی، تبریزی، صافی، سیستانی، وحید: [پایان مسأله].
بهجت: و در صورت پنجم و ششم بنابراحتیاط واجب اسم پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلّم و أئمه طاهرین علیهم السلام و حضرت زهرا علیها السلام هم مثل قرآن است. [پایان مسأله]
12- جوادی آملی: 6- برای شستن قرآنی كه نجس شده يا بيرون آوردن آن از چاه يا مکان آلوده به نجاست در صورتی كه وادار باشد دست يا جای ديگر بدن خود را به خطّ قرآن برساند؛ ولی چنانچه معطّل شدن به مقدار وضو، بیاحترامی به قرآن باشد، بايد بدون اينكه وضو بگيرد، قرآن را از مکان يادشده بيرون آورد؛ يا اگر نجس شده آب بكشد و تا ممكن است، از دست گذاشتن به خطّ قرآن خودداری كند.
امام خامنه ای: رساله آموزشی ص ۹۲: (کارهایی که باید برای آن وضو گرفت)
مواردی که وضو شرط صحت عمل است: یعنی اگر عمل بدون وضو، انجام شود صحیح نیست.
- همه نمازهای واجب و مستحب (به جز نماز میت).
- اجزای فراموش شدهی نماز (سجده و تشهد).
- طواف واجب.
مواردی که وضو شرط جواز عمل (حرام نبودن) است: یعنی اگر آن عمل بدون وضو انجام گیرد حرام است.
مس خط قرآن.
مس اسما و صفات مخصوص خداوند. {این مورد در رساله آموزشی نیست ولی در سایت امام خامنه ای است}
مس اسمای انبیا و ائمهی معصومین(ع) به احتیاط واجب.{این مورد در رساله آموزشی نیست ولی در سایت امام خامنه ای است}
مواردی که وضو شرط کمال عمل است: مانند وضو برای قرائت قرآن.
مواردی که وضو شرط تحقق عمل است: مانند وضو برای با طهارت بودن.
مواردی که وضو موجب رفع کراهت عمل است: مانند غذا خوردن در حال جنابت که با وضو، کراهت آن برداشته میشود.
وضو، شرط صحت همه نمازهای واجب و مستحب و اجزای فراموش شدهی آن است، بنابراین هیچ نمازی بدون وضو صحیح نیست مگر نماز میت که وضو برای آن لازم نیست.
وضو، شرط صحت طواف واجب خانه خدا است و بدون آن طواف واجب باطل است. منظور از طواف واجب، طوافی است که جزیی از حج یا عمره است، گرچه آن حج یا عمره مستحب باشد، ولی در طواف مستحب که در غیر حج و عمره کسی انجام دهد وضو لازم نیست.
مسأله 317- مس نمودن خط قرآن1، یعنی رساندن جایی از بدن به خطّ قرآن برای کسی که وضو ندارد، حرام است2. ولی اگر قرآن را به زبان فارسی یا به زبان دیگری ترجمه کنند مسّ آن اشکال ندارد3.
1- سبحانی:دست زدن به خطّ قرآن...
2- گلپایگانی، صافی: و احتیاط مستحبّ آن است که موی خود را هم به خطّ قرآن نرساند...
وحید: و رساندن موی بدن به قرآن مانعی ندارد درصورتی که از توابع بشره شمرده نشود...
بهجت: ولی تماسّ موی انسان با خطّ قرآن بنابر اظهر مانعی ندارد، حتّی اگر کوتاه باشد ...
3- وحید: در غیر اسم ذات و اسماء صفات خداوند متعال اشکال ندارد.
جوادی آملی: چنانکه مسّ سی دی های قرآن بدون وضو اشكال ندارد.
امام خامنه ای: رساله آموزشی ص ۹۳: دست زدن به خط قرآن بدون وضو حرام است و این امر، اختصاص به قرآن کریم ندارد، بلکه شامل همه کلمات و آیات قرآنی میشود، هر چند در کتاب دیگری یا در روزنامه، مجله، تابلو و غیر آنها باشد.
توجه: همه جای بدن، مانند لب و صورت و غیره هم حکم دست را دارد.
مسأله 318-جلوگیریِ بچه و دیوانه از مسّ خطّ قرآن 1 واجب نیست، ولی اگر مسّ نمودن آنان بی احترامی به قرآن2 باشد، باید از آنان جلوگیری کنند.
1و 2- زنجانی: قرآن و مانند آن.
*****
مکارم: مسأله 339 - هرگاه دیوانه یا بچه ای بدون وضو دست به خطّ قرآن می زند جلوگیری او واجب نیست، اما اگر کاری کنند که بی احترامی به قرآن باشد، باید از آنها جلوگیری کرد.
سبحانی: مسأله 265 - جلوگیری بچه یا دیوانه از دست زدن به خطّ قرآن واجب نیست، ولی اگر دست زدن آنان بی احترامی به قرآن باشد، باید جلوگیری کنند.
مسأله 319- کسی که وضو ندارد ، حرام است اسم خداوند متعال را به هر زبانی نوشته شده باشد مسّ نماید1. و همچنین است بنابر احتیاط واجب مسّ اسم مبارک پیغمبر صلی الله و علیه و آله و سلّم و امام علیه السلام و حضرت زهرا علیها السلام 2.
1- سبحانی: و مسّ اسم مبارک پیغمبر و امامان و حضرت زهرا علیهم السلام هم اگر هتک حرمت و بی احترامی باشد حرام است.
2- اراکی: مسّ اسم مبارک پیغمبر صلّی الله علیه و آله و سلم و امام علیه السلام و حضرت زهرا علیها السلام اگر بی احترامی به آنان باشد حرام است، و گرنه احتیاط مستحبّ آن است که مسّ نکند.
نوری: مسّ اسم مبارک پیغمبر و امام و حضرت زهرا علیهما السلام هم اگر هتک و بی احترامی باشد ، حرام است. و بنابر احتیاط مستحب چنانچه بی احترامی هم نباشد، مسّ ننماید.
جوادی آملی: در صورتی كه هتک حرمت شمرده شود.
*****
خوئی، تبریزی: مسأله 325، سیستانی: مسأله 318- کسی که وضو ندارد بنابراحتیاط واجب حرام است اسم خداوند متعال و صفات خاصّه او را به هر زبانی نوشته شده باشد مسّ نماید. و بهتر آن است که اسم مبارک پیغمبرصلّی الله علیه و آله و سلّم و امام علیه السلام و حضرت زهرا علیها السلام را هم مسّ ننماید.
. تبریزی: بنا براحتیاط حرام است اسم خداوند متعال را به هر زبانی نوشته شده باشد مسّ نماید...
وحید: مسأله 325 - کسی که وضو ندارد، بنابراحتیاط واجب نباید اسم ذات و اسماء صفات خداوند متعال را به هر زبانی نوشته شده باشد مس نماید. و احتیاط مستحب آن است که اسماء مبارکه چهارده معصوم علیهم السلام را هم بدون وضو مس ننماید.
زنجانی: مسأله 325- کسی که وضو ندارد، بنابراحتیاط حرام است اسم خداوند متعال و صفات خاصّه او را به هر زبانی که نوشته شده است مسّ نماید، مگر پولی که برآن نام خدانوشته شده باشد که دست زدن به آن اشکال ندارد. و بلکه بنابر احتیاط مستحبّ نامهای مبارک پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و أئمّه معصومین علیهم السلام و حضرت زهرا علیها السلام را هم مسّ ننماید.
مظاهری: مسأله 290– کسی که وضوندارد، حرام است اسم خداوند متعال و اسم مبارک پیامبر اکرم و ائمه طاهرین و حضرت زهرا را به هر زبانی که نوشته شده اگر هتک و بی احترامی باشد مسّ نماید.
فاضل: مسألهذ324- کسی که وضو ندارد، خوب است اسم خداوند متعال را به هر زبانی که نوشته شده باشد مسّ ننماید .
مکارم: مسأله 340 - کسی که وضو ندارد، حرام است اسم خداوند متعال را که به هر زبانی نوشته شده باشد لمس نماید (بنابر احتیاط واجب). و لمس اسم مبارک پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم و أئمه هدی علیهم السلام و حضرت زهرا علیها السلام نیز اگر هتک حرمت و بی احترامی باشد حرام است.
مسأله 320- اگر پیش از وقت نماز به قصد اینکه با طهارت باشد وضو بگیرد یا غسل کند صحیح است1، و نزدیک وقت نماز هم اگر به قصد مهیّا بودن برای نماز وضو بگیرد اشکال ندارد 2.
1- فاضل: و نیز اگر به قصد قربت وضو بگیرد کافی است.
بهجت، نوری، سبحانی: [پایان مسأله].
2- تبریزی: ولکن نیّت واجب نکند.
وحید: بلکه مستحبّ است.
*****
زنجانی: مسأله 326- انسان می تواند قبل از وقت نماز، به قصد نماز یا به قصد اینکه با طهارت باشد وضو بگیرد یا غسل کند. تحصیل طهارت به خودی خود مستحبّ است و انسان میتواند در هر وقت به قصد اینکه با طهارت باشد وضو بگیرد یا غسل کند.
سیستانی: مسأله 319- وضو هر وقت بگیرد؛ چه قبل از وقت نماز، نزدیک به آن یا با فاصله و چه بعد از دخول وقت، اگر به قصد قربت باشد صحیح است و نیت وجوب و استحباب لازم نیست،بلکه اگر اشتباهاً نیت وجوب کند و بعد معلوم شود واجب نبوده، وضو صحیح است.
مکارم: مسأله 341 - مستحبّ است انسان برای اینکه با طهارت باشد وضو بگیرد، خواه نزدیک وقت نماز باشد یا نه؛ و با آن وضو، می تواند نماز بخواند.
مظاهری: مسأله 291- وضو گرفتن مانند غسل، خود به خود مستحبّ است و لازم نیست برای کاری باشد؛ پس اگر پیش از وقت نماز وضو بگیرد یا غسل کند صحیح است.
جوادی آملی: مسأله 334- اگر در غير وقت نماز براي اينكه با طهارت باشد به قصد قربت وضو بگيرد يا غسل جنابت كند، صحيح است، چنانكه نزديک وقت نماز هم اگر به قصد مهيّا بودن برای نماز وضو بگيرد، اشكال ندارد.
امام خامنه ای: رساله آموزشی ص ۹۳: وضو گرفتن برای خواندن نماز واجب، اگر عرفاً نزدیک داخل شدن به وقت آن باشد اشکال ندارد.
مسأله اختصاصی
امام خامنه ای: رساله آموزشی ص ۹۳: وضو به قصد با طهارت بودن، از نظر شرعی مستحب و مطلوب است و خواندن نماز با وضوی مستحب جایز است.
مسأله 321-کسی که یقین دارد وقت داخل شده، اگر نیّت وضوی واجب کند و بعد از وضو بفهمد وقت داخل نشده، وضوی او صحیح است1.
این مسأله در رساله آیات عظام فاضل و مظاهری نیست.
1- سبحانی: در صورتی که اگر وقت هم داخل نشده بود وضو می گرفت، وضوی او صحیح است.
*****
وحید: مسأله 327 - کسی که یقین یا حجّت شرعیه دارد که وقت داخل شده، اگر نیت وضوی واجب کند و قصدش مقیّد به وجوب نباشد و بعد ازوضو بفهمد وقت داخل نشده، وضوی او صحیح است.
مسأله 322 - مستحبّ است انسان برای نماز میت و زیارت اهل قبور و رفتن به مسجد و حرم امامان علیهم السلام1 وضو بگیرد و همچنین برای همراه داشتن قرآن و خواندن و نوشتن آن و نیز برای مسّ حاشیه قرآن و برای خوابیدن، وضو گرفتن مستحب است و نیز مستحب است کسی که وضو دارد دوباره وضو بگیرد و اگر برای یکی از این کارها وضو بگیرد هرکاری را که باید با وضو انجام داد می تواند بجا آورد، مثلاً می تواند با آن وضو نمار بخواند.
1- زنجانی: حرم معصومین علیهم السلام...
*****
امام خامنه ای: رساله آموزشی ص ۹۳: مستحب است انسان در همه حال با وضو باشد مخصوصاً در هنگام ورود به مسجد و مشاهد مشرفه و تلاوت قرآن و هنگامی که میخواهد بخوابد.
رساله آموزشی ص ۹۳: بعد از آن که وضو به طور صحیح محقق شد، تا زمانی که باطل نشده است، انجام هر عمل مشروط به طهارت با آن جایز است، بنابر این لازم نیست برای هر نمازی وضوی جداگانه بگیرد، بلکه میتواند با یک وضو تا زمانی که باطل نشده هر مقدار نماز که بخواهد بخواند.
مکارم: مسأله 343 - وضو گرفتن در چند جا مستحبّ است: برای خواندن قرآن، برای نماز میّت، و برای دعا و مانند آن. و نیز مستحبّ است کسی که وضو دارد برای خواندن نماز، تجدید وضو کند. و هرگاه به قصد یکی از این کارها وضو بگیرد، تمام کارهایی را که مشروط به وضو است می تواند انجام دهد.
سیستانی: مسأله 321- مستحبّ است کسی که وضو دارد برای هر نماز دوباره وضو بگیرد. و بعضی از فقها فرموده اند مستحبّ است انسان برای نماز میت و زیارت اهل قبور و رفتن به مسجد و حرم امامان علیهم السلام و برای همراه داشتن قرآن و خواندن و نوشتن آن و مسّ حاشیه قرآن و برای خوابیدن وضو بگیرد، ولی مستحبّ بودن وضو در این موارد ثابت نیست؛ بلی اگر به احتمال مستحبّ بودنش وضو بگیرد وضویش صحیح است. و هر کاری که باید با وضو انجام داد می تواند به جا آورد، مثلاً می تواند با آن وضو نماز بخواند.
وحید: مسأله 328 - مستحبّ است انسان برای اموری -که وضو هرچند صحّت آنها نیست ولی در کمال آنها معتبر است- وضو بگیرد؛ مانند مناسک حجّ، به غیر از طواف واجب و نماز طواف – که وضو در آن دو شرط صحّت است- و همچنین برای نماز میّت و ادخال میّت در قبر و رفتن به مسجد و برای خواندن قرآن و نوشتن آن و برای خوابیدن، و نیز مستحبّ است کسی که وضو دارد دوباره وضو بگیرد. و هرگاه برای یکی از این کارها وضو بگیرد می تواند هرکاری را که باید با وضو انجام داد به جا آورد ؛مثلاً می تواند با آن وضو نمازبخواند یا طواف واجب انجام دهد.
مظاهری: مسأله 292- مستحبّ است انسان برای این امور وضو بگیرد: 1- نماز میّت. 2- زیارت اهل قبور. 3- رفتن به مسجد.4- رفتن به حرم امامان علیهم السلام. 5- همراه داشتن قرآن . 6- خواندن ونوشتن قرآن. 7- مسّ حاشیه قرآن. 8- خوابیدن. همچنین مستحبّ است انسان همیشه با وضو باشد؛ بلکه مستحبّ است کسی که وضو دارد دوباره وضو بگیرد. و اگر برای یکی از جهاتی که گفته شد وضو بگیرد هرکاری را که باید با وضو انجام داد می تواند به جا آورد؛ مثلاً می تواند با آن وضو نماز بخواند.
مسائل اختصاصی
مسائل متفرقه غایات وضو
امام خامنه ای: رساله آموزشی ص ۹۳: به گردن آویختن گردنبندی که آیات قرآن یا اسمای مبارکه بر آن نقش شده است اشکال ندارد، ولی باید نوشتهها با بدن (بدون طهارت) تماس نداشته باشد.
امام خامنه ای: رساله آموزشی ص ۹۴: هرگاه بخواهند هنگام خوردن غذا از ظرفی که آیات قرآنی از جمله آیةالکرسی روی آن نوشته شده استفاده کنند، در صورتی که با وضو باشند یا دست و بدن تماسی با آیات و اسماء متبرکه نداشته باشد، اشکال ندارد.
رساله آموزشی ص ۹۴: کسانی که به وسیله دستگاه تحریر، آیات قرآنی را مینویسند لازم نیست در حال تحریر و نوشتن با وضو باشند (این کار مشروط به طهارت نیست)، ولی از مس آنها بدون وضو باید اجتناب نمایند.
رساله آموزشی ص ۹۴: کلماتی که روی انگشترها نقش میکنند، اگر از آیات قرآنی باشد مس آن بدون طهارت جایز نیست.
رساله آموزشی ص ۹۴: طبع و نشر آیات قرآنی اشکال ندارد، ولی بر کسی که به دستش میرسد واجب است که احکام شرعی آنها را رعایت نماید و از بی احترامی و نجس کردن و مس بدون وضوی آنها خودداری کنند.
رساله آموزشی ص ۹۴: استفاده از روزنامههایی که آیات قرآنی یا اسمای مبارکه در آن نوشته شده است در کارهایی، مثل پیچاندن غذا با آن یا نشستن بر آن و یا استفاده از آن به جای سفره و...اگر از نظر عرف بی احترامی شمرده شود جایز نیست، و اگر بی احترامی محسوب نشود اشکال ندارد.
رساله آموزشی ص ۹۴: انداختن چیزی که مشتمل بر آیات قرآنی است در نهرها و جویبارها، اگر از نظر عرف اهانت محسوب نشود اشکال ندارد.
رساله آموزشی ص ۹۴: هرگاه وجود آیات قرآنی در ورقه ای احراز نشود، سوزاندن و دور انداختن آن اشکال ندارد و فحص و بررسی لازم نیست. گفتنی است سوزاندن و دور انداختن اوراقی که امکان استفاده از آن در صنعت کارتن سازی و مانند آن وجود دارد و یا بر یک طرف آن نوشته شده است و طرف دیگر آن قابل استفاده برای نوشتن است، به علت وجود شبهه اسراف خالی از اشکال نیست.
رساله آموزشی ص ۹۴: دفن آیات قرآنی در خاک و یا تبدیل آنها به خمیر به وسیله آب اشکال ندارد، ولی جواز سوزاندن آنها مشکل است و اگر بی احترامی محسوب شود جایز نیست، مگر در صورتی که اضطرار اقتضا کند و جدا کردن آیات قرآنی امکان نداشته باشد.
امام خامنه ای: رساله آموزشی ص ۹۵: قطعه قطعه کردن آیات قرآنی به مقدار زیاد به طوری که حتی دو حرف آنها به هم متصل نمانده و غیر قابل خواندن شود، اگر بی احترامی محسوب شود جایز نیست و در غیر این صورت نیز، اگر موجب محو نوشته لفظ جلاله و آیات قرآنی نشود کافی نیست، همچنان که تغییر صورت خطی کلمات با اضافه یا کم کردن بعضی حروف نیز باعث زوال حکم شرعی حروفی که به قصد نوشتن آیات قرآنی به کار رفتهاند نمیشود. بلی، زوال حکم بر اثر تغییر حروف به نحوی که ملحق به محو حروف گردد، بعید نیست، هر چند احتیاط مستحب، اجتناب از مس آن بدون وضو است.