وقت نماز-آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله)

سوال 345: دلیل مذهب شیعه در مورد وقت نمازهاى روزانه چیست؟ همانگونه که مى‏دانید اهل سنت، با داخل شدن وقت نماز عشاء، نماز مغرب را قضا مى‏دانند و همچنین در مورد نماز ظهر و عصر هم به همین ترتیب است. لذا معتقدند که وقتى وقت نماز عشا داخل شد و امام جماعت براى خواندن آن بپاخاست، مأموم نمى‏تواند همراه او، نماز مغرب را بخواند و نماز مغرب و عشاء را در یک زمان بجا آورد.

پاسخ: دلیل شیعه، اطلاق آیات قرآنى و سنّت شریف است، به اضافه روایاتى که بخصوص دلالت بر جواز جمع دارند. نزد اهل سنت هم روایاتى وجود دارد که دلالت بر جواز جمع بین دو نماز در وقت یکى از آن دو مى‏کند.

سوال 346: با توجه به این که آخر وقت نماز عصر، مغرب است و آخر وقت نماز ظهر نزدیک مغرب است به مقدارى که براى خواندن نماز عصر به آن نیاز است، مى‏خواهم سؤال کنم که منظور از مغرب چیست؟ آیا مراد زمان غروب خورشید است یا زمانى که اذان مغرب طبق افق هر مکانى گفته مى‏شود؟

پاسخ: وقت نماز عصر تا غروب آفتاب است.

سوال 347: فاصله زمانى بین غروب خورشید و اذان مغرب چند دقیقه است؟

پاسخ: ظاهر این است که با اختلاف فصل‏هاى سال تفاوت مى‏کند.

سوال 348: من تا دیر وقت سر کارم هستم، بطورى که ساعت یازده شب به منزل بر مى‏گردم و در هنگام کارهم بخاطر کثرت مراجعه کنندگان وقت خواندن نماز مغرب و عشاء را ندارم. آیا خواندن نماز مغرب و عشا بعد از ساعت یازده شب صحیح است؟

پاسخ: اگر از نصف شب به تأخیر نیفتد، اشکال ندارد، ولى تلاش کنید که از ساعت یازده شب به تأخیر نیفتد بلکه تا مى‏توانید نماز را در اول وقت آن بخوانید.

سوال 349: چه مقدار از نماز اگر در وقت اداء واقع شود، نیت اداء صحیح است؟ در صورت شک در این که این مقدار، داخل وقت واقع شده یا خیر، وظیفه چیست؟

پاسخ: وقوع یک رکعت نماز در داخل وقت براى این که نماز، اداء محسوب شود، کافى است و در صورت شک در این که وقت لااقل به مقدار یک رکعت باقى است یا خیر، نماز را به قصد مافى‏الذمّه بخوانید.

سوال 350: سفارتخانه‏ها و کنسولگرى‏هاى جمهورى اسلامى ایران در خارج، جدول‏هاى زمانى براى تعیین اوقات شرعى پایتخت‏ها و شهرهاى بزرگ تهیه مى‏کنند. سؤال این است که تا چه مقدار مى‏توان به این جدولها اعتماد کرد؟
پاسخ: معیار در احراز دخول وقت، حصول اطمینان براى مکلّف است، و اگر براى او اطمینان به مطابقت این جدولها با واقع حاصل نشود، باید احتیاط نموده و صبر کند تا یقین به داخل شدن وقت شرعى نماید.

سوال 351: نظر شما درباره فجر صادق و کاذب چیست؟ و نمازگزار در این مورد چه تکلیفى دارد؟
پاسخ: معیار شرعى در مورد وقت نماز و روزه، فجر صادق است و احراز آن موکول به تشخیص مکلّف است.
سوال 352: مسئولین یکى از دبیرستان‏هاى تمام وقت، نماز جماعت ظهر و عصر را ساعت دو بعد از ظهر، کمى قبل از شروع درسهاى شیفت عصر اقامه مى‏کنند. علت تأخیر، این است که درسهاى شیفت صبح، چهل و پنج دقیقه قبل از ظهر شرعى تعطیل مى‏شود و نگهداشتن دانش‏آموزان تا ظهر شرعى مشکل است. با توجه به اهمیت اقامه نماز در اول وقت، نظر شریف خود را در این باره بیان فرمایید.

پاسخ: تأخیر نماز جماعت براى این که نمازگزاران در نماز حاضر شوند، با این فرض که در اول وقت در مدرسه نیستند، اشکال ندارد.

سوال 353: آیا باید نماز ظهر بعد از اذان ظهر و نماز عصر بعد از دخول وقت آن خوانده شود؟ و همچنین آیا نماز مغرب و عشا هم باید هر کدام در وقت خود خوانده شوند؟

پاسخ: بعد از داخل شدن وقت دو نماز، مکلّف در خواندن هر دو نماز پشت سر هم به صورت جمع و یا خواندن هر یک در وقت فضیلت خود مخیّر است.

سوال 354: با توجه به این که امروزه با فراوانى ساعت، یقین به طلوع فجر ممکن است، آیا باید در شبهاى مهتابى براى خواندن نماز صبح به مدت پانزده تا بیست دقیقه صبر کرد؟

پاسخ: فرقى بین شبهاى مهتابى و غیر مهتابى در طلوع فجر، وقت فریضه صبح و وجوب امساک براى روزه گرفتن نیست، هر چند احتیاط در این زمینه خوب است.

سوال 355: آیا مقدار اختلاف اوقات شرعى میان استان‏ها که بر اثر اختلاف افقهاى آنها به وجود مى‏آید، در اوقات سه گانه نمازهاى یومیه به یک اندازه است؟ مثلاً بین دو استان در وقت ظهر بیست و پنج دقیقه تفاوت است، آیا در بقیه وقت‏هاى نماز هم این اختلاف وجود دارد و به همین مقدار است؟ یا این که مقدار آن در وقت نماز صبح و مغرب و عشا تفاوت مى‏کند؟

پاسخ: مجرّد یکى بودن مقدار تفاوت بین دو منطقه در طلوع فجر یا زوال آفتاب یا غروب خورشید، مستلزم اتحاد در سایر اوقات نیست، بلکه غالبا مقدار اختلاف بین شهرها در اوقات سه‌گانه با هم تفاوت دارد.

سوال 356: اهل سنّت نماز مغرب را قبل از مغرب شرعى مى‏خوانند، آیا جایز است در ایام حج و غیر آن به آنها اقتدا کرده و به همان نماز اکتفا کنیم؟

پاسخ: معلوم نیست که نماز آنها قبل ازداخل شدن وقت باشد و شرکت در نماز جماعت آنها و اقتدا به آنان اشکال ندارد و مجزى است، ولى درک وقت نماز ضرورى است، مگر این که خود وقت هم از موارد تقیه باشد

سوال 357: خورشید در دانمارک و نروژ ساعت هفت صبح طلوع نموده و تا عصر در آسمان مى‏درخشد، در حالى که در کشورهاى دیگر ساعت 12 شب است، تکلیف من درباره نماز و روزه چیست؟

پاسخ: مکلّف باید در مورد اوقات نمازهاى یومیه و روزه همان افق محل سکونت خود را رعایت کند، ولى اگر روزه گرفتن بر اثر طولانى بودن روز، غیر مقدور یا حرجى باشد، اداى آن ساقط و قضاى آن واجب است.

سوال 358: رسیدن نور خورشید به زمین تقریباً هفت دقیقه طول مى‏کشد. آیا ملاک پایان وقت نماز صبح، طلوع خورشید است یا رسیدن نور آن به زمین؟

پاسخ: ملاکِ طلوع خورشید، دیدن آن در افق مکان نمازگزار است.

سوال 359: رسانه‏هاى گروهى اوقات شرعى هر روز را یک روز قبل از آن اعلام مى‏کنند، آیا اعتماد بر آن و بنا گذاشتن بر دخول وقت نماز بعد از پخش اذان از رادیو و تلویزون جایز است؟

پاسخ: اگر براى مکلّف اطمینان به دخول وقت از طریق مذکور حاصل شود، مى‏تواند بر آن اعتماد کند.

سوال 360: آیا وقت نماز به مجرد شروع اذان آغاز مى‏شود؟ یا این که باید صبر نمود تا اذان تمام شود و سپس شروع به خواندن نماز کرد؟ آیا روزه‏دار جایز است به مجرد شروع اذان افطار نماید یا این که باید صبر کند تا اذان تمام شود؟

پاسخ: اگر اطمینان حاصل شود که اذان از هنگام داخل‌شدن وقت شروع شده، صبرکردن تا پایان اذان لازم نیست.

سوال 361: آیا نماز کسى که نماز دوم را بر اوّلى مقدّم داشته، مثلا نماز عشا را جلوتر از مغرب خوانده، صحیح است؟
پاسخ: اگر بر اثر اشتباه یا غفلت نماز دوم را مقدّم داشته و بعد از تمام شدن نماز متوجه شده، نماز او صحیح است. ولى اگر عمدى بوده، باطل است.

سوال 362: با عرض سلام و تحیت، در آستانه ماه شریف و مبارک رمضان و با توجه به توسعه شهرها وعدم امکان تشخیص دقیق لحظه طلوع فجر، خواهشمند است نظر شریف خود را در مورد زمان امساک براى روزه و اقامه نماز صبح اعلام فرمایید.

پاسخ: مقتضى است که مومنین محترم «ایّدهم اللّه تعالى» جهت رعایت احتیاط در مورد امساک روزه ووقت نماز صبح هم‌زمان با شروع اذان صبح از رسانه‏ها براى روزه امساک نمایند و حدود پنج الى شش دقیقه بعد از اذان شروع به اداى فریضه صبح نمایند.

سوال 363: وقت نماز عصر تا اذان مغرب است یا تا هنگام غروب آفتاب؟ نیمه شب شرعى براى نماز عشاء و بیتوته در منى چه وقت است؟

پاسخ: آخر وقت نماز عصر تا غروب آفتاب است، و احتیاط آن است که براى نماز مغرب و عشاء و مانند اینها شب را از اول غروب تا اذان صبح حساب کنند، بنابراین تقریبا یازده ساعت و یک ربع بعد از ظهر شرعى آخر وقت نماز مغرب و عشا است، ولکن براى بیتوته در منى از غروب تا طلوع آفتاب حساب کنند

سوال 364: اگر کسى در بین نماز عصر متوجه شود که نماز ظهر را نخوانده است، چه تکلیفى دارد؟
پاسخ: اگر به خیال این که نماز ظهر را خوانده است به نیت نماز عصر مشغول نماز شود و در بین نماز بفهمد که قبلا نماز ظهر را نخوانده است، در صورتى که در وقت مشترک نماز ظهر و عصر است، باید بلافاصله نیت خود را به نماز ظهر برگرداند و نماز را تمام کند و پس از آن، نماز عصر را بجا آورد، و اگر این اتفاق در وقت مخصوص به نماز ظهر ⁽¹⁾ افتاده باشد، احتیاط واجب آن است که نیت را به نماز ظهر برگرداند و نماز را تمام کند ولى بعدا هر دو نماز (ظهر و عصر) را به ترتیب بجا آورد، و همین تکلیف در مورد نماز مغرب و عشاء نیز هست.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتى که از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد که براى غیر مسافر چهار رکعت و براى مسافر دو رکعت است.