بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
السَّلاَمُ عَلَى مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم
حضرت حجةالإسلام و المسلمین آقای فاطمی نسب امام جمعه محترم واوان
سلام علیکم و رحمةالله
بزرگوار
جسارتاً ضروری دانستم وجیزه ای به محضرتان تقدیم شود:
بر اساس عقل و منطق به ویژه آموزه‌های دینی؛ یکی از راه‌های معنوی، که ضامن سلامت جامعه و نیل به تقوا و نورانیت افراد میشود ازدواج؛ {البته ازدواج صحیح} است.
ازدواج آنقدر اهمیت دارد که آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) درباره‌اش فرموده:
إذا تَزَوَّجَ العَبدُ فقدِ استَكمَلَ نِصفَ الدينِ ، فَلْيَتَّقِ اللّه َ في النِّصفِ الباقی.
هر گاه آدمى ازدواج كند، نصف دين را به دست آورده است و براى نصف ديگر بايد تقواى خدا پيشه كند.
نتیجه گیری
از فرمایش آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) معلوم میشود که هدف از ازدواج؛ تکمیل دین و نیل به تقوا هست نه تحمّل یک زندگی تلخ و آلوده شدن به معصیت و گناه!
در فرمایش دیگری آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرموده:
ما بُنِيَ في الإسلامِ بِناءٌ أحَبَّ إلى اللّه ِ عزّ و جلّ، و أعَزَّ مِنَ التَّزويجِ.
در اسلام هيچ بنايى ساخته نشد كه نزد خداوند عزّ و جلّ ارجمندتر از ازدواج باشد.
بزرگوار
مشاهده می‌فرمایید که آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) ازدواج را به ساختمان و بنا تشبیه فرموده است بنابراین:
همچنان که می‌بینیم برای استحکام ساختمان؛ پی محکم برای قوام ساختمان و شناژ بندی مهندسی برای امنیت ساختمان ایجاد می‌کنند تا ساختمان متزلزل نشود، برای ازدواج نیز باید بنیان و ریشه و اصل و اساس آن محکم باشد تا زندگی محکم و استوار باشد و تا زندگی مشترک ایمانی و معنوی مدیریت شود و عاقبت بخیری و اسباب خیر و سعادت دنیا و آخرت مقدّر شود لذا حتماً و قطعاً؛ باید برای ازدواج خوب تحصیل شرایط خوب را احراز کرد و آن شرایط را اولیاء دین (علیهم السلام) راهنمایی فرمودهاند.
بنابراین برای استحکام زندگی؛ دین مبین اسلام انتخاب همسر خوب را سفارش و به رعایت شرایط تأکید فرمودهاند.
بزرگوار
برای همسر خوب شرایط و نشانه‌هایی ذکر شده است که اگر انسان منهای آن شرایط و نشانه‌ها عمل کند قطعاً و حتماً؛ دیری نخواهد پایید مگر اینکه یا زندگی تلخ و ناگوار میشود یا مانند برخی از آبرومندان به طلاق عاطفی منجر میشود یا مانند افرادی که چاره‌ای جز طلاق ندارند به طلاق {= حلال مبغوض} فکر می‌کنند و هیچ عاقل و کَیِّسی نسنجیده ازدواج نمی‌کند تا گرفتار شرایط تلخ شود و به بن‌بست برسد.
متاسفانه با وجود این همه عالمان فرهیخته و این همه منابع غنی شیعی و دستورالعمل‌های اخلاقی و تلاش وعاظ و اساتید روانشناس و صاحب منصبان آگاه باز هم شاهدیم که برخی از ازدواج‌ها با وجود بچه‌های قد و نیم قد به طلاق ختم میشود که چوب چنین ازدواج‌های تلخی را غالباً بچه‌های طلاق می‌خورند. بگذریم از اینکه نَفس طلاق یک هنجار شکنی اخلاقی هست و اسلام طلاق را حلال مبغوض می‌داند! در حدیث مشهور آمده است: «أَبْغَضُ الْحَلَالِ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی الطَّلَاق».
حضرت حجةالإسلام و المسلمین حاج آقای فاطمی نسب امام جمعه محترم واوان
عرضم محضر شما بزرگوار این است که:
آیا ازدواج؛ با بنای سست و بنیان غیر مطمئن به صلاح مسلمانِ عاقل و آینده نگر هست؟
آیا اصرار به چنین ازدواجی صحیح است؟
آیا اسلام که با حساسیت و جدیت به رعایت شرایط خوب برای ازدواج خوب سفارش‌های فراوانی دارد سزاوار است انسان چشم بسته به همه راهنمایی در معارف دینی خود را در ورطه ای قرار دهد که می‌داند پایانی خوش ندارد بلکه زشت‌ترین و تلخ‌ترین پایان برای ازدواج غیر منطقی و غیر اصولی پیش بینی شده‌است؟
بزرگوار
هر عاقلی می داند مسأله ازدواج امری بسیار بسیار بسیار مهم در سعادت دنیوی و اخروی فرد است، لذا باید با دقت و توجه بسیار انجام پذیرد.
البته یکی از توصیه های ازدواج، تَساهُل در امر ازدواج است ولی این تَساهُل در راستای ازدواج آسان است نه اینکه شرایط ازدواج صحیح نادیده گرفته شود، لذا حتماً نباید از اهمیت تحقيق و انتخاب در امر ازدواج غافل شد.
از آقا امام رضا (علیه السلام) نقل شده است كه آن بزرگوار از پدران بزرگوارش روايت فرموده، كه آقا رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودهاند:
النِّكَاحُ رِقُّ، فاذا نَكَحَ أَحَدُكُمْ وَلِيدَتَهُ فَقَدْ أَرَقَّهَا، فَلْيَنْظُرْ أَحَدُكُمْ لِمَنْ يُرِقُّ كَرِيمَتَهُ.
نكاح (دختران خود را به نكاح مردان در آوردن ) به منزله كنيزى است، پس هرگاه كسى از شما دختر خود را به نكاح مردى در آورد، مانند آن است كه او را به كنيزى داده، پس البته بايد هر يك از شما توجه و ملاحظه نمايد كه فرزند گرامى و عزيز خود را به كنيزى چه كسى در می‌آورد !!.
وسائل الشيعه، ج ١٤ ، ص ٥٢.
برای درک شخصیت و هویت مرد و پسر خوب، راهی جز بررسی روحیات، تفکرات و خصلت های اخلاقی او وجود ندارد و بررسی پیشینه او سندی از هویت و شخصیت آن فرد می باشد.
بزرگوار
تحصیل شخصیت و صفات شایسته مهمترین هدف خلقت
نیک میدانیم که انگیزه بعثت انبیاء عظام (علیهم السلام) تزکیه نفس و باطن مردم از بیماری‌های روحی و رهایی آنان از صفات و رذائل اخلاقی است، که سر منشأ همه مشکلات و نابسامانی های زندگی بشر بوده و بدین سبب تنها راه دستیابی بدان را گسترش فضایل و مکارم اخلاقی در بین افراد جامعه دانسته اند.
خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید:
لَقَدْ مَنَ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَ يُزَکِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلاَلٍ مُبِينٍ.
خداوند بر مؤمنان منت نهاد (نعمت بزرگى بخشید) هنگامى که در میان آنها، پیامبرى از خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنها بخواند، و آنها را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد هر چند پیش از آن، در گمراهى آشکارى بودند.
سوره آل عمران، آیه ١٦٤.
و آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) که خود نمونه بارز و بی بدیل کمال و شایستگی است، دلیل بعثت و رسالت خویش را در عبارتی چنین فرموده اند:
إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ.
به‌راستی که من مبعوث شدم تا شرافت‌های اخلاقی را کامل و تمام کنم [و به مردم بیاموزم].
بحار الأنوار، ج ١٦، ص ٢١٠.
اگر همه انسانها در جامعه نسبت به رعایت شرایط صفات و خصلتهای شایسته اقدام نموده و خود را ملزم به رعایت فضائل اخلاقی بدانند، جامعه در کوتاهترین زمان ممکن راه رشد و تعالی را طی خواهد نمود.
شخصیت و هویت هر فرد تاثیر بسزایی در جامعه و زندگی او می گذارد و این تاثیر در خانواده او محسوس تر است، زیرا محیط خانواده بیشتر متأثر از ویژگیهای شخصیتی اعضای آن می باشد. هر چه اعضای خانواده از صفات والاتری برخوردار باشند محیط خانواده آرامتر و پربارتر خواهد شد. بنابراین هر مرد یا زنی با دانستن اهمیت ویژگیها و صفات اخلاقی در زندگی فردی نسبت به تزکیه خود اقدام و با توجه به تأثیر خصوصیات همسر در زندگی زناشویی و تربیت نسلهای آینده باید در گزینش و انتخاب همسر خود دقت زیادی داشته باشد.
صفات اخلاقی مرد شایسته ی ازدواج:
{۱} داشتن حُسن خُلق
یکی از مراحل مهم در انتخاب همسر برای زنان (و خانواده آنان)، تحقیق و شناخت ویژگی های رفتاری و اخلاقی مردی است که از ایشان درخواست ازدواج نموده است. اگرچه صفات و ویژگی های هر انسان مختص به همان فرد است، اما اسلام صفات یک انسان متعهد و متدین را به روشنی در یک چارچوب مشخص بیان کرده و ایجاد یک جامعه سالم را در گرو تبیین این صفات در فرد فردِ افراد آن جامعه دانسته است.
خداوند انبیا عظام و ائمه معصومین (علیهم السلام) را که دارای بلندترین مکارم و فضـائل اخلاقی بودند برای راهنمایی انسان ها مبعوث نمود.
آقا امام صادق (علیه السلام) در خصوص اوصاف و فضایل انبیا عظام (علیهم السلام) فرمودهاند:
انَّ اللَّهِ عزوجل خَصَّ رُسُلَهُ بمکارم الاخلاق فَامْتَحِنُوا أنفسکم فَانٍ کانت فیکم فاحمدو اللَّهِ وَ اعملموا أَنْ ذلک خیر وَ انَّ لَا تکن فیکم فایسالوا اللَّهَ وَ ارْغَبُوا الیه فیها. [قَالَ: فذکرها عُشْرَهُ] الیقین وَ الْقَنَاعَةَ وَ الصَّبْرَ وَ الشکر وَ الحلک وَ حُسْنَ الْخُلُقِ وَ السَّخَاءَ وَ الغیرة وَ الشَّجَاعَةَ وَ الْمَرْوَةِ.
خداى عزّوجلّ پیغمبرانش را به «مکارم اخلاق» زینت داد، شما نیز خود را بیازمائید، اگر چنین اخلاق والایی در وجود شما هم بود، خدا را سپاس گوئید و بدانید که بودن آنها در شما خیر است و اگر در شما نبود، از خدا بخواهید و نسبت به آنها رغبت جوئید. [سپس آنها را ده چیز شمرد:] یقین، قناعت، صبر، شکر، خویشتن دارى، خلق نیکو، سخاوت، غیرت، شجاعت و جوانمردی.
اصول كافي، ج ٢، ص ٥٦.
بزرگوار
خدا شاهدند قاطعاً به محضرتان عرض میکنم:
آین آقا پسر متأسفانه و صد متأسفانه دارای اکثر این شرایط نبودند!!
در حالی که سرآمد همه پیامبران الهی، یعنی آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) که آقا امام صادق (علیه السلام) در بیان اوصاف اخلاقی جدّش آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) مي فرمايد:
كانَ النَّبىّ اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) قَبلَ المَبعَثِ مَوصوفا بِعِشرينَ خَصلَةً مِن خِصالِ الاَنبياءِ لَوِ انفَرَدَ واحِدٌ بِاَحَدِها لَدَلَّ عَلى جَلالِهِ فَكَيفَ مَنِ اجتَمَعَت فيهِ؟! كانَ نَبيّا اَمينا، صادِقا، حاذِقا، اَصيلاً، نَبيلاً، مَكينا، فَصيحا، عاقِلاً، فاضِلاً، عابِدا، زاهِدا، سَخيا، كميا، قانِعا، مُتَواضِعا، حَليما، رَحيما، غَيورا، صَبورا، مُوافِقا، مُرافِقا، لَميُخالِط مُنَجِّما وَ لا كاهِنا و لا عَيافا.
یعنی آقا رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) پيش از مبعوث شدن، بيست خصلت از خصلتهاى پيامبران را دارا بودند، كه اگر كسى يكى از آنها را داشته باشد، دليل عظمت اوست؛ چه رسد به كسى كه همه آنها را دارا باشد، آن حضرت پيامبرى:
امين، راستگو، ماهر، اصيل، شريف، استوار، سخنور، عاقل،با فضيلت، عابد، زاهد، سخاوتمند، دلير و با شهامت، قانع، متواضع، بردبار، مهربان، غيرتمند، صبور، سازگار، و نرمخو بودند و با هيچ منجّم (قائل به تأثير ستارگان)، غيبگو و پيشگويى همنشين نبودند.
مناقب ابن شهر آشوب، ج١، ص ١٠٧.
و خداوند در این زمینه ایشان را به «خُلُق عظیم» ستوده و در قرآن کریم چنین فرموده است:
وَ إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظیم.
و (ای محمد) اخلاق نیک برجسته‌اى در اندرونت وجود دارد.
سوره قلم، آیه٤.
آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) الگوی یک انسان کامل است و به همین دلیل برهمه مردان و زنان مسلمان لازم است با تمام ابعاد وجودی ایشان و اوصاف اخلاقیشان آشنا شوند و آنها را سرلوحه ی زندگی خود قرار دهند.
در حالی که مؤمنان به ویژه طلّاب علوم دینی باید واجد اوصاف مذکور باشد و بنده اکثر اوصاف را در این آقا پسر ندیدم بلکه به عکس دیدم!!
مروری به برخی از صفات نیک یک مرد شایسته برای یک زندگی مشترک ایده آل از دیدگاه اسلام:
{۱} داشتن حُسن خلق
در فرهنگ اسلامی حسن خلق دارای دو مفهوم خاص و عام می باشد. در مفهوم عام که قبل از این بدان اشاره گردید، حُسن خلق شامل کلیه اوصاف و خصلتهای پسندیده ای است که انسان باید روح و وجود خود را به آن بیاراید، که از آن به مکارم اخلاق تعبیر می شود. اما حُسن خلق به معناي خاص عبارت است از خوشرويي، خوشرفتاري، حسن معاشرت و برخورد پسنديده با دیگران. شاید بتوان خوشرویی و حُسن معاشرت را به عنوان اولین خصلت و صفت از مکارم اخلاق نام برد که دین مبین اسلام به آن بسیار تأکید نموده است.
و چنین چیزهائی در این آقا پسر بدلیل بدگوئی و استهزاء و دروغگوئی زیاد اصلاً وجود نداشت!!
آقا امام صادق (علیه السلام) در توصیف حُسن خلق در مفهوم خاص فرموده اند:
تُلَيِّنُ جانِبَكَ وَ تُطَيِّبُ كَلامَكَ وَ تَلْقي اَخاكَ بِبِشرٍ حَسَنٍ.
حُسن خلق آن است كه برخوردت را نرم كني و سخنت را پاكيزه سازي و برادرت را با خوشرويي ديدار نمايي.
بحارالأنوار، ج ٦٨، ص٣٨٨.
و متأسفانه سخن پاکیزه و مؤدبانه در این آقا پسر اصلاً نبود!!
بزرگوار حُسن خلق و خوش رویی از جمله صفاتی است که علاوه بر قرآن؛ اهل بیت (علیهم السلام) نیز بدان بسیار سفارش نموده اند.
در قرآن کریم، آیاتى اخلاقى و تربیتى بسیاری برای توّجه دادن انسان به فضایل و خصلت های نیک بیان گردیده، که دقت در واژه واژه آنها چراغی برای هدایت هر انسان روشن ضمیری خواهد بود. خوش رویی و اخلاق پسندیده از مؤثرترین عوامل در ایجاد عطوفت و دوستی در روابط افراد در جامعه خصوصاً ازدواج است. یکی از نکات مهم و مؤثر در موفقیت پیامبران به ویژه آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) در جذب مشرکان و منافقان سخت دل در عصر جاهلیت، همین خلق و خوی مهربانانه ایشان بود به حدی که خداوند؛ بهره‌مندی از این نعمت بزرگ را برای پیامبرش رحمتی از جانب خود می‌داند.
قرآن کریم در وصف انبیاء الهی (علیهم السلام) چنین میفرماید:
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظّاً غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَ اللَّهَ يُحِبُ الْمُتَوَکِّلِينَ.
به [برکت] رحمت الهى، در برابر آنان (مردم) نرم [و مهربان] شدى! و اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراکنده می‌شدند. پس آنها را ببخش و براى آنها آمرزش بطلب! و در کارها، با آنان مشورت کن.
سوره آل عمران، آیه ١٥٩.
آقا رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) به آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در مورد شبیه ترین افراد از نظر اوصاف اخلاقی به وجود پربرکتشان فرمودند:
أَلا اُخبِرُكُم، بِأَشبَهِكُم بى خُلقا؟ قالَ: بَلى يا رَسولَ اللّه قالَ: أَحسَنُكُم خُلقا، وَأَعظَمُكُم حِلما، و َأَبَرُّكُم بِقَرابَتِهِ وَأشَدُّكُم مِن نَفسِهِ إِنصافا.
آيا شما را خبر ندهم كه اخلاق كدام يك از شما به من شبيه تر است؟ عرض كردند: آرى، اى رسول خدا. فرمودند: آن كس كه از همه شما خوش اخلاق تر و بردبارتر و به خويشاوندانش نيكوكارتر و با انصاف تر باشد.
فضایل انسانی و سجایای اخلاقی جزء سرشت هر انسان است و خانواده بهترین بستر برای شکوفایی این فضایل در روح و وجود انسان است. اساس شکل گیری و تداوم زندگی زناشویی، علاقه و تفاهم است که تحقق این امور در پرتوی حسن خلق و خوشرویی است.
حسن خلق است که به پیوند ازدواج رونق، استحکام و حیات می بخشد. خانواده اصیل و شریف با فراهم کردن شرایط مناسب، زمینه را برای پرورش فرزندان فراهم کرده و فضایل اخلاقی را درون آنها بارور می کنند. بنابراین اخلاق خوب و شایسته یکی از نشانه های اصالت خانوادگی افراد می باشد.
آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) حُسن خلق را عامل مهمی در شناخت تبار و اصالت فرد دانسته و در این باره فرموده اند:
حَسَنُ الْاخلَاقُ بُرْهَانُ کرم الاعراق.
خوش اخلاقی، دلیل کرامت ریشه هاست.
غررالحكم، ح٤٨٥٥.
در حالی که دین اسلام خوش خلقی و گشاده رویی را خصلتی نیکو در تمامی ابعاد زندگی هر انسانی دانسته، اما اثر آن را در محیط خانواده بسیار نیکوتر می داند.
آقا امام رضا (علیه السلام) در این باره فرموده اند:
أحسَنُ الناسِ إیماناً أحسَنُهم خُلقاً و ألطَفُهم باَهلِه، وَ اَنا اَلطَفُکم بِاَهلى.
نیکوترین مردم از نظر ایمان، خوش خلق‌ترین و مهربان ترین آنها نسبت به اهل خویش است و من مهربان ترین افراد به خانواده ام هستم.
عیون اخبار الرضا، ج٢، ص ٣٨.
خوش رویی و حسن خلق با همسر و اعضای خانواده از صفاتی است که در سنجش اعمال انسان در آخرت از اهمیت بسیاری برخوردار است.
آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) در این باره می‌فرمایند:
اَقرَبَکم منّی مَجْلِساً یوم القِیامه اَحسَنَکم خَلْقاً وخَیرَکم لاَهله.
در روز قیامت، آن کس از شما به من نزدیک تر می نشیند که خوش خوترین شما باشد و برای خانوادهاش بهترین کس باشد.
بحارالانوار،ج ٦٨،ص٣٨٦.
متأسفانه برخی افراد اگرچه ظاهراً!! در جامعه افرادی خوش برخورد می باشند، اما با خانواده رفتار مناسبی نداشته و موجب آزار خانواده می شوند، که این رفتار در سیره اهل بیت (علیهم السلام) کاملاً مذموم می باشد.
آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:
خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لاَهْلِهِ وَاَنَا خَيْرُكُمْ لاَهْلى. ما اَكْرَمَ النِّساءَ اِلاّ كَريمٌ وَ لااَهانَهُنَّ اِلاّ لَئيمٌ؛
بهترين شما كسى است كه براى خانواده خود بهتر باشد و من از همه شما براى خانوادهام بهترم. زنان را گرامى نمىدارد، مگر انسان بزرگوار، و به آنان اهانت نمىكند، مگر شخص پَست و بىمقدار.
نهج الفصاحه، ح ۱۵۲۰.
خانواده آزاری ممکن است از طریق سوء رفتار براي كنترل و سلطه جويي به وسیله ایجاد تـرس، تـحـقير، ارعـــاب، و برانگيختن احـساسات و تحميل افکار خود بر همسر و فرزندان و حتی سایر افراد خانواده شکل گیرد. که اسلام به هیچ وجه، هیچ یک از این روش ها را برنتافته و آن را متضمن عقاب و عذاب الهی می داند.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) نیز فرمودند:
خَيْرُ الرِّجالِ مِنْ اُمَّتِىَ الَّذينَ لايَتَطاوَلونَ عَلى اَهْليهِمْ وَ يَحِنّونَ عَلَيْهِمْ وَ لا يَظْلِمونَهُمْ؛
بهترين مردان امت من كسانى هستند كه نسبت به خانواده خود خشن نباشند، اهانت نكنند، دلسوزشان باشند و به آنان ظلم نكنند.
مكارم الاخلاق، ص ۲۱۶.
بزرگوار وقتی بنده این احادیث را مطالعه میکنم با خودم فکر میکنم که آیا جایگاه این احادیث در کُتُب است!! یا در روح و روان مؤمن به ویژه طلبه؟
بنده اثری از این منشهای دینی در این آقا پسر ندیدم که ندیدم که ندیدم!!
بزرگوار تأکید میکنم که:
ازدواج باید عاملی برای نیکویی خلق و خو در انسان گردد.
آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) در این باره فرمودند:
زَوِّجُوا أیاماکُم، فَإنَّ اللّه یُحسِنُ لَهُم فی أخلاقِهِم، ویُوَسِّعُ لَهُم فی أرزاقِهِم ، ویَزِیدُهُم فی مُرُوّاتِهِم.
بی همسران خود را همسر دهید؛ زیرا با این کار خداوند اخلاق آنان را نیکو مىگرداند و روزی هایشان را زیاد مىکند و بر جوانمردی هاى آنان مىافزاید.
بحار الانوار،ج١٠٠،ص٢٢٢.
رعایت اصول اخلاقی از جانب مرد خانواده، تاثیر بسیار خوبی در رشد و پویایی خانواده دارد. زیرا اعضای خانواده با پیروی از او، آراسته و پای بند به اوصول اخلاقی می گردند و در آینده گرفتار مشکلات اخلاقی و اجتماعی نمی شوند.
{۲} داشتن ایمان و تقوا
خداوند متعال دین اسلام را به عنوان یک دستورالعمل برای تعالی انسان تبیین نموده است. بنابراین بر هر مسلمان واجب است که نسبت به یادگیری شرع مقدس اسلام اقدام نماید. اما آنچه که از یادگیری احکام شرع مقدس و دستورات آن مهمتر است، عمل به این دستورات است. یک انسان با ایمان فردی است که علاوه بر فراگیری احکام الهی، به آنها نیز عمل کند و آنها را از اعماق دل و جان بپذیرد. از این رو قرآن کريم مؤمنین و اهل ایمان را به خاطر ایمان حقیقی آنها بهترین افراد عالم برشمرده است:
اِنَّ الَّذينَ آمَنوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ اُولئِكَ هُمْ خَيْرُ البَريَّةِ؛
در حقيقت كسانى كه ايمان آورده و نيكوكار شدهاند بهترين اهل عالمند.
سوره بينه ، آيه ۷.
بدون شك، ايمان يكى از مهم ترين زيرساخت هايى است كه روند زندگى انسان و تعالى و تكامل انسان را رقم مىزند و آدمى را به سر منشأ خيرات مى رساند. خداوند رمز فلاح و رستگارى را در ايمان معرفى كرده و در قرآن کریم این گونه فرموده است:
قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ.
قطعاً مؤمنان رستگارند.
سوره مؤمنون، آیه ١.
از نظرآقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم)عاقل ترین مردم، مطیع ترین و عامل ترین آنها به دستورات الهی است:
أَلَا وَ إِنَّ أَعْقَلَ النَّاسِ عَبْدٌ عَرَفَ رَبَّهُ فَأَطَاعَهُ.
عاقل‌ترین فرد کسی است که پروردگارش را بشناسد و از دستوراتش اطاعت و پیروی نماید.
اعلام الدین، ص٣٣٧، ح١٥.
انسان با ایمان و متقی از بسیاری از رذایل اخلاقی دور است و روح و روان خود را از بسیاری از این آلودگی ها حفظ می کند. امام صادق (علیه السلام) در این زمینه فرمودند:
سِتَّهٌ لَا تَکوُنُ فِی المُؤمِن؛ العُسرُ وَ النَّکَدُ وَ اللَّجَاجَه وَ الکَذِبُ وَ الحَسَدُ وَ البَغیُ.
شش صفت در درون مؤمن وجود ندارد؛ بدخویی و کم خیری و لجاجت و سرسختی و دروغ گویی و حسد ورزیدن و ستم کردن.
وسائل الشیعه، ج١١، ص ٢٧٩.
کسانی که از ایمان حقیقی برخوردارند، در کلیه امور دنیوی خود نیز موفق تر عمل می نمایند. مهمترین عاملی که مانع سردی کانون خانواده و کاهش علاقه مرد به همسرش میشود، ایمان و تقواست. با توجه به رعایت موازین شرع مقدس اسلام، اخلاق و رفتار انسان های مؤمن و با تقوا با همسر و اعضای خانواده در نهایت محبت و علاقه می باشد. ظواهر زندگی مادی مثل زیبایی و ثروت نقش چندانی در گرمی کانون خانواده آنها ندارد.
آقا امام حسن مجتبی (علیه السّلام) در پاسخ به سوال مردی در مورد ازدواج دخترش، اینگونه فرموده اند:
زَوِّجْها مِن رَجُلٍ تَقِیٍّ، فإنّهُ إن أحَبَّها أکرَمَها وإن أبغَضَها لَم یَظلِمْها.
دخترت را به مرد با تقوا شوهر بده، به خاطر این که اگر دخترت را دوست داشته باشد او را مورد لطف و محبت در زندگی قرار می دهد و اگر او را دوست نداشته باشد به او ظلم و ستم نمی کند.
مکارم الاخلاق، ج١، ص٤٤٦.
و آقا امام رضا (علیه السّلام) دین داری خواستگار را از ملاکهای بسیار مهم در انتخاب همسر دانسته اند:
وَ أِن خَطَبَ أِلَيكَ رَجُلُ رَضِيتَ دِينَهُ وَ خُلُقَهُ فَزَوِّجْهُ، وَ لَا يَمْنَعْكَ فَقْرُهُ وَ فَاقَتُهُ، قَالَ اللَّهُ تَعَالَى «وَانٍ يَتَفَرَّقا يُغْنِ اللَّهُ كُلًّا مِنْ سَعَتِهِ» وَ قَالٍ «انَّ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ».
هرگاه خواستگارى آمد كه دين و اخلاقش را مى پسندى ، اجابت كن و از تنگدستى او نهراس، خداوند متعال فرموده، اگر زن و شوهر از هم جدا شوند، خدا هر كدام را از كرم خود بى نياز مى كند و نيز فرموده: اگر مردان مجرد ازدواج كنند و فقير باشند، خدا از فضل خود بى نيازشان كند.
فقه الرضا، ج ١، ص ٢٣٧.
علی بن اسباط به آقا امام باقر (علیه السّلام) درباره دخترانش نامه‌ای نوشت و به عرض ایشان رساند که کسی همتای خود نمی یابد، تا دخترانش را به همسری آنان در بیاورد. آقا امام باقر (علیه السّلام) به او نوشته و مرقوم فرمودند:
فَهِمْتُ مَا ذکرت مِنْ أَمْرِ بناتک وانک لَا تَجِدُ أَحَداً مثلک فَلَا تَنْظُرْ فی ذلک رحمتک اللَّهِ فَانٍ رَسُولَ اللَّهِ قَالَ : اذا جاءکم مَنْ تَرْضَوْنَ خلْقِهِ وَ دینه فَزَوِّجُوهُ الَّا تَفْعَلُوا تکن فتنه فی الارض وَ فَسادُ کبیر.
آنچه در باره ی دخترانت نوشته بودی دریافتم. خدایت رحمت کناد. چنین اندیشه ای به خود راه مده. چرا که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: هرگاه کسی برای خواستگاری نزد شما آمد که اخلاق و دین او را می پسندید به او زن بدهید که اگر چنین نکنید گناه و تباهی بزرگی در زمین پدید خواهد آمد.
کافی،ج٥،ص٣٤٧.
{۳} غیرت مداری
غیرت و حمیّت، یعنی تلاش در نگهداری آنچه حفظش ضروری است. غیرت در دین به معنای دفاع از دین و پافشاری بر حفظ ارزش های دینی است و غیرت در مورد ناموس هم به معنای حفظ ناموس در برابر نامحرم است. این صفت در قالب مطلوبش، از شجاعت، بزرگ منشی و عزت نفس انسان در برابر وسوسه های شیطان و بی تفاوتی به ناموس و اعتقادات نشأت میگیرد.
آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می فرمایند:
ثَمَرَةُ الشَّجاعَةِ الغيرَةُ.
غيرت، ميوه شجاعت است.
میزان الحکمه، ج٢، ص ١٤١٣.
غیرت را می توان به دو دسته غیرت غریزی یا نفسانی و غیرت دینی تقسیم نمود. غیرت غریزی یا نفسانی همان نیروی غرائز درونی انسان است که بقای او را حفظ خواهد نمود. دستیابی به امیال و افزایش قدرت و دفاع از محدوده مالکیت در برابر سایر انسان ها و رقبا ناشی از غیرت غریزی انسان است. دستیابی به شهوات و خودخواهی ها و امیال زودگذر از آثار مذموم این نیروی غریزی است که اگر تحت کنترل قرار نگیرد، بسیار مخرب و ویرانگر خواهد بود. بسیاری از تعصبات قومی و نژادی در طول تاریخ ناشی از این نگرش و تفکر در بین انسان ها بوده، که باعث بسیاری از جنگ ها و خونریزی های ظالمانه در طول تاریخ گردیده است. اما اگر این خصلت و غریزه ذاتی، تحت کنترل احکام الهی و تعالیم اسلامی قرار گیرد، غیرت نه تنها یک خصلت مذموم نخواهد بود بلکه یکی از صفات ویژه و متعالی در انسان شناخته خواهد شد. حفظ و دفاع از کیان خانواده، اعتقادات و جامعه در برابر تهاجم و ظلم ظالمان از دیدگاه اسلام یک امر بسیار ضروری تلقی می شود.
خداوند متعال نه تنها دوستدار افراد غیرتمند است بلکه غیرت جزء صفات ذات اوست. در عالم وجود غیرتمندتر از خدا یافت نمی شود.
آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:
إنّ اللَّه تَعالى غَیور یُحبُّ الغَیور.
خداوند غیرتمند است و مرد غیرتمند را دوست دارد.
نهج الفصاحه، ح ٧٠٦.
و آقا امام صادق (علیه السلام) نیز در حدیثی با همین مضمون فرموده اند:
اِنَّ اللّهَ غَیُورٌ یُحِبُّ کُلَ غَیُور وَلِغیرَتِهِ حَرَّمَ الْفَواحِشَ ظاهِرَها وَ باطِنَها.
خداوند غیور است و هر غیورى را دوست دارد و به خاطر همین غیرتش بود که تمام کارهاى زشت را اعم از آشکار و پنهان تحریم فرموده است.
فروع کافى، ج ۵، ص ۵۳۵.
می توان از امر به معروف و نهی از منکر به عنوان مهمترین نماد غیرت در جامعه اسلامی نام برد، که جامعه بدون رعایت آن به مرور زمان به سمت قهقرا و فساد تنزل خواهد یافت. زمانی که آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) مرکز حکومت خود را کوفه قرار داده و به آن شهر وارد می شوند، برخی رسوم و رفتار مردم آن شهر را مغایر با شئون بلاد اسلامی دیدند. ایشان در یکی از اولین سخنان خود به مردان آن سرزمین غیرت آنها را زیر سوال بردند و فرمودند:
یا أَهْلِ الْعِرَاقِ انی نَبَأتِ أِنَّ نِسائَکُم یُدافِعنَ الرِّجَالِ فِی الطَّریق أَمَّا تستَحیون.
ای اهل عراق! به من خبر رسیده که زنانتان در گذرگاه‌ها با مردان برخورد می‌کنند آیا حیا نمی‌کنید؟
کافی، ج٥ ، ص٥٣٧.
باید علت اهمیت نیاز به وجود غیرت در مردان را در این دانست که اگر زنان با ظاهر نامناسب در جامعه حضور یابند، باعث تحریک احساسات و شهوات سایر مردان شده و جامعه به علت تباهی و فساد ساقط خواهد شد. همانگونه که عدم وجود غیرت در جامعه عاملی در بروز بسیاری از مفاسد اخلاقی و اجتماعی است، افراط در این عمل نیز عامل آزار و اذیت به اطرافیان خواهد شد و این امر مورد تأیید اسلام نمیباشد.
در حدیث دیگری از آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) نیز نقل شده که فرمودند:
أَمَّا تستحیون وَ لَا تَغَارُونَ نسائکم یخرجن الی الاَسواق وَ یزاحمن الْعُلُوجِ .
آیا شرم نمی‌کنید و غیرت نمی‌ورزید که زنانتان به بازارها می‌روند و با مردان برخورد می‌کنند.
وسائل الشیعه، ج١٤ ، ص١٧٤.
عبادات و اعمال مردی که اجازه دهد همسرش با پوشش نامناسب در جامعه رفت و آمد نماید، در پیشگاه خداوند پذیرفته نخواهد بود.
آقا امام باقر (علیه السّلام) فرموده اند:
ثَلاثَةٌ لا یَقبَلُ اللهُ لَهُم صَلاةً: مِنهُم الدَّیُّوثُ الَّذِی یُفجَرُ بِاِمرَأَتِهِ.
خداوند نماز سه نفر را نمیپذیرد: یکی از آنها مرد بی غیرت است که با زنش زنا میشود.
بحار الأنوار، ج ٧٦، ص ١٠٩.
خانواده به عنوان مهمترین زیرمجموعه تشکیل دهنده جامعه اسلامی نیاز به محافظت و مراقبت توسط تک تک افراد آن را دارد. مردي كه به همسر خود اجازه ميدهد با پوشش نامناسب یا آرایش غیرمتعارف در جامعه رفت وآمد کند در مقابل انظار نامحرمان حاضر شود، چنین مردی فاقد غیرت است و مورد لعن و نفرین خدا و رسولش خواهد بود.
زنان باید در انتخاب خود در امر ازدواج موضوع غیرتمندی مرد را به عنوان یک ویژگی مثبت مد نظر قرار دهند، زیرا اگر مردی در خصوص اعمال همسر و اطرافیان خود غیرت دینی نداشته باشد، قطعا در اعمال خود نیز جدیت و التزام لازم را رعایت نخواهد نمود.
{۴} صبر و بردباری
صبر در لغت به معنی خویشتن داری و استقامت در برابر مشکلات و مصائب دنیا است.
آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) صبر را چنین تعریف نموده اند:
اَلصَّبرُ اَن يَحتَمِلَ الرَّجُلُ ما يَنوبُهُ و َيَكظِمَ ما يُغضِبُهُ.
صبر آن است كه انسان گرفتارى و مصيبتى را كه به او مى رسد تحمل كند و خشم خود را فرو خورد.
غررالحكم، ج٢، ص٦٩.
آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) با بیانی بسیار زیبا نقش صبر در کارها را این گونه توصیف نمودهاند:
اَلصَّبرُ فِى المورِ بِمَنزِلَةِ الرَّأسِ مِنَ الجَسَدِ، فَاِذا فارَقَ الرَّأسُ الجَسَدَ فَسَدَ الجَسَدُ وَ اِذا فارَقَ الصَّبرُ المورَ فَسَدَتِ المورُ.
نقش صبر در كارها همانند نقش سر در بدن است؛ همچنان كه اگر سر از بدن جدا شود، بدن از بين مىرود، صبر نيز هرگاه همراه كارها نباشد، كارها تباه مىگردند.
کافى، ج٢، ص٩٠.
صبر بر سه گونه است؛ صبر بر طاعت، صبر بر معصيت و صبر بر مصيبت. اطاعت از دستورات و فرامین خداوند متعال و عمل به احکام الهی نیاز به تلاش و مداومت بر اجرای آن دارد، چنان که بی صبری و بی حوصلگی در انجام فرائض دینی بر انسان حاکم شود باعث ترک احکام و معصیت خداوند خواهد شد. از طرفی وسوسه‌های شیطان همیشه نفس انسان را به سوی لذت طلبی و هواپرستی در زندگی میکشاند. اگر انسان عنان خود را به دست شیطان نسپرده و در برابر معاصی و مشقت و سختی های ناشی از آن صبر پیشه کند، او نیز جزء صابران خواهد بود. و اما سومین مقام بردباری، صبر بر مصیبت و سختی های زندگی است، و عدم استقامت بر مشکلات می تواند باعث ناسپاسی و کفران نعمات الهی گردد.
خداوند متعال در قرآن کریم فضائل بی شماری را برای صبر بر شمرده است.
قُلْ يَا عِبَادِ الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّكُمْ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَأَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةٌ إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُم بِغَيْرِ حِسَابٍ.
بگو اى بندگان من كه ايمان آوردهايد از پروردگارتان پروا بداريد براى كسانى كه در اين دنيا خوبى كردهاند نيكى خواهد بود و زمين خدا فراخ است بىترديد شكيبايان پاداش خود را بىحساب [و] به تمام خواهند يافت.
سوره زمر، آیه ١٠.
لازمه ی صبر در هر موضوعی، آگاهی کامل نسبت به سرانجام آن موضوع است. مثلا اگر فردی از عاقبت گناه خود مطلع شود، در مقابل انجام صبر می کند و خود را گرفتار عقوبت آن نمی کند، یا مثلا اگر کسی بداند خداوند در مقابل مصیبت های دنیوی که برای او پیش آمده، در آخرت اجر فراوانی نصیب او خواهد کرد، قطعا صبر کردن بر مصیبت را سر لوحه ی زندگی خود می سازد. لذا مقام صبر نزد خداوند متعال مقامی است بسیار رفیع و این جایگاه برای صابران بی پاداش نخواهد بود:
مَا عِندَكُمْ يَنفَدُ وَمَا عِندَ اللّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ.
آنچه پيش شماست تمام مىشود و آنچه پيش خداست پايدار است و قطعا كسانى را كه شكيبايى كردند به بهتر از آنچه عمل مى كردند پاداش خواهيم داد.
سوره نحل، آیه ٩٦.
شکیبایی در مصیبت ها و بلا ها کار بسیار سخت و دشواری است و این امر میسر نمیگردد مگر آن که فرد حقیقت ایمان را دریافته و عملا بدان پای بند باشد.
آقا امام رضا (علیه السّلام) در این باره فرمودهاند:
لا یستَکمِلُ عَبدٌ حقیقةَ الایمانِ حَتَّى تَکونَ فیهِ خِصالُ ثَلاثٍ: اَلتَّفقُّهُ فِى الدّینِ وَحُسنُ التَّقدیرِ فِى المَعیشَةِ، وَالصَّبرُ عَلَى الرَّزایا.
هیچ بندهاى حقیقت ایمانش کامل نمی کند مگر این که در او سه خصلت باشد: دین شناسى، تدبر نیکو در زندگى، و شکیبایى در مصیبت ها و بلاها.
بحارالانوار، ج ٧٥، ص ٣٣٩.
آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) آثار و نتایج صبر و بردباری در زندگی انسان را این گونه بیان فرمودند:
فَأَمَّا الحِلمُ فَمِنهُ رُكوبُ الجَميلِ، وَ صُحبَةُ البرارِ وَ رَفعٌ مِنَ الضَّعَةِ وَ رَفعٌ مِن الخَساسَةِ وَ تَشَهِّى الخَيرِوَتَقَرُّبُ صاحِبِهِ مِن مَعالِى الدَّرَجاتِ وَ العَفوُ وَ المَهَلُ وَ المَعروفُ وَ الصَّمتُ فَهذا ما يَتَشَعَّبُ لِلعاقِلِ بِحِلمِهِ.
حاصل بردبارى: آراسته شدن به خوبيها، هم نشينى با نيكان، ارجمند شدن، عزيز گشتن، رغبت به نيكى، نزديك شدن بردبار به درجات عالى، گذشت، آرامش و تأنى، احسان و خاموشى. اينها ثمره حلم بردباری عاقل است.
تحف العقول، ص١٦.
انسانی که در برابر مشکلات و سختی های زندگی صابر و شکیبا است، با یک حادثه و اتفاق درهم نمیشکند و به رحمت خداوند امیدوار است. زندگی در کنار یک انسان صبور بدون شک بسیار آرام بخش و زیبا است. اگرچه زندگی همه انسان ها با سختیها و مشکلاتی عجین گشته اما زندگی با یک انسان شکیبا با رشد و ظفر نیز همراه میباشد و آیندهای متعالی را در پیش خواهد داشت.
{۵} صداقت صداقت صداقت
راستی و راستگوپی یکی از فضیلت های اخلاقی است که نقش بسزایی در سازندگی انسان دارد. صداقت در گفتار، پندار و کردار در نزد خداوند متعال ارزش بسیار زیادی دارد، به اندازه ای که مقام راستگویان را در کنار مقام انبیاء (علیهم السّلام)، شهدا و صلحا قرار داده است.
خداوند متعال در قرآن فرموده است:
وَمَن يُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا.
و کسی که از خداوند و رسولش اطاعت کند( در روز قیامت ) همنشین کسانی خواهد بود که خداوند نعمت خود را بر آنها تمام کرده از پیامبران و صدیقان و شهدا وصالحان هستند.
سوره نساء آیه ۶۹.
یکی از مباحث بسیار مهم در مسائل اجتماعی، میزان و نحوه ارتباط انسانها با یکدیگر است. نکته مهم در این میان، تأثیر بسیار زیاد همنشینان بر شخصیت انسان است. زیرا همنشینی و همراهی با انسانهای دارای خصلتهای نیک، باعث بالندگی و تعالی انسان می گردد ازدواج فرصتی مناسب براي انسان است تا فردی را برای همنشینی خود انتخاب نماید که با خصلت های نیکو خصوصاً صداقتش سعادت شریک زندگی اش را رقم بزند.
خداوند متعال در قرآن از مومنین خواسته با صادقین هم نشین باشند و با آنها نشست و برخواست کنند، آنهایی که قول وعمل آنها با یکدیگر هماهنگ است.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَكُونُواْ مَعَ الصَّادِقِينَ.
ای کسانی که ایمان آورده اید، تقوای الهی پیشه کنید و با صادقان باشید.
سوره توبه آیه ۱۱۹.
آقا امام صادق (علیه السلام) فرموده اند:
لَا تَغْتَرُّوا بِصَلَاتِهِمْ وَ لَا بِصِيَامِهِمْ فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَّمَا لَهِجَ بِالصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ حَتَّى لَوْ تَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ وَ لَكِنِ اخْتَبِرُوهُمْ عِنْدَ صِدْقِ الْحَدِيثِ وَ اداء الْأَمَانَةِ.
به روزه و نماز مردم گول نخوريد، زيرا بسا انسان به نماز و روزه شيفته مي‌شود تا آنجا كه اگر ترك كند بهراس افتد، ولى آنها را به راستگوئى وادای امانت بيازمائيد.
بحار الانوار، ج٦٨، ص٢.
این حدیث بیان گر این نکته است که میزان ایمان افراد را طول رکوع و سجودشان مشخص نمی کند بلکه صداقت و امانت داری آنها نشان دهنده ی ایمان آنهاست. از این رو صداقت معیار مناسبی برای تشخیص دیانت افراد میباشد. اگر زندگی زناشویی بر اساس توجه به ظواهر و مادیات بدون در نظر گرفتن خصائص اخلاقی والا مثل صداقت تشکیل گردد، با گذشت مدت کوتاهی با روشن شدن حقایق به شکست می انجامد.
حضرت حجةالإسلام و المسلمین حاج آقای فاطمی نسب امام جمعه محترم واوان
عرض مهم دیگرم به محضر شما بزرگوار این است که:
بنده از این آقا پسر دروغهای زیادی شنیده ام و دقیقاً به دلیل اینکه قرآن می فرمایند: وَكُونُواْ مَعَ الصَّادِقِينَ. مایل نبودم با کسی ازدواج کنم که دروغگوئی شیوه و منش او باشد!!
لذا وقتی کسی به دروغگوئی عادت داشته باشد اعتمادی برای زندگی صادقانه تصور نمی شود.
از مرحوم آیةالله مجتهدی تهرانی نقل است که ایشان فرموده اند بهتر است قبل از ازدواج زندگی رسمی، عقد موقّتی انجام شود تا پسر و دختر یکدیگر را بشناسند.
متأسفانه این محرمیت شوم موجب شد دیدگاهم نسبت به طلبه و روحانیت تغییر کند زیرا معایب زیادی از ایشان مشاهده کردم که مایل نیستم بازگو کنم و می گذرم....
بنابراین اصرار به ازدواج با چنین فردی هم ضرر دینی دارد و هم ضرر عاطفی دارد و هم موجب تحقیر و سبکی می شود.
اگر انسان مجرّد بماند و ازدواج نکند بهتر است تا عمری در دوری از خدا و آرامش سپری کند.
{۶} وفاداری به عهد و پیمان
وفای به عهد یکی دیگر از اساسی ترین موضوعات در روابط اجتماعی میان انسان ها است. زیرا یکی از مهمترین سرمایه های هر جامعه ای، اعتماد دو سویه افراد آن به یکدیگر است، که وفای به عهد اعضای آن، این اعتماد و هم بستگی را تقویت می کند و اگر در این زمینه کوتاهی کنند، بدبینی و بی اعتمادی کم کم بین مردم رواج یافته و جامعه یک پارچگی و هم بستگی خود را از دست میدهد.
خداوند در قرآن کریم بارها به اهمیت وفای به عهد در آیات مختلف اشاره کرده است:
... وَأَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْؤُولًا.
... به عهد خود وفا کنید که از عهد سوال میشود.
سوره اسراء،آیه ٣٤.
اگر کسی بخواهد محبوب درگاه الهی شود و روز قیامت از جمله کسانی باشد که نظر رحمت الهی شامل حالش گردد، باید وفاداری به عهد و پیمان را سرلوحه ی زندگی خود سازد.
بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ.
چنين نيست که آنان پنداشتهاند، بلکه هر کس به پيمان خود وفا کند و تقوا پيشه سازد، محبوب خداست، چرا که خدا تقواپيشگان را دوست مى دارد.
آل عمران، آیه٧٦.
و خداوند بلافاصله در آیه بعد همین سوره درباره پیمان شکنان فرموده:
إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلَا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ.
کسانى که پيمان خدا و ایمانشان را در برابر زر و زيور ناچيز دنيا مىفروشند، در آخرت بهره اى نخواهند داشت، و خداوند در روز قيامت با آنان سخن نمىگويد و به ايشان نمى نگرد، و آنان را از رشدى شايسته برخوردار نمی سازد، و برايشان در هر دو جهان عذابى دردناک خواهد بود.
سوره آل عمران، آیه٧٧.
کسی که معتقد به وعده های الهی در روز قیامت است، چگونه ممکن است عهد خود را زیر پای بگذارد و برای مطامع دو روزه دنیا دیگران را بفریبد.
رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) در این باره فرموده اند:
مَن كانَ يُؤمِنُ بِاللّهو َاليَومِ الآخِر فَليَفِ اِذا وَعَدَ.
آنكس كه به خدا و روز قيامت ايمان دارد بايد به وعده‌اي كه ميدهد وفا كند.
اصول كافي، ج٢، ص٣٦٤.
یکی از اساسی ترین ملاک های دوست خوب وفای به عهد است.
آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) فرمودهاند:
لَا تَعْتَمِدْ عَلِيِّ موده مَنْ لَا يُوفِي بِعَهْدِهِ.
بر دوستي كسي كه به عهد و پيمان خود وفا نمي‌كند، اعتماد نكن.
غررالحكم، ص٣٢٤.
زنان متدین که دوست دارند با مردان مقید و مومن ازدواج کنند، باید وفای به عهد را ملاک انتخاب همسر خود قرار دهند، زیرا نمی توان به افرادی که سابقه شکستن عهد و پیمان دارند، به ایمان آنان نیز باور داشت.
آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در این باره فرمودهاند:
انَّ الْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ مِنْ عَلَامَاتِ أَهْلِ دین.
وفای به عهد از نشانه های مردم متدین است.
سفینة البحار،ج١،ص٦٧٥.
در مسئله ی بسیار مهم ازدواج یافتن همسری که وفادار به تعهدات خود باشد، نیاز به دقت و توجه بیشتری دارد. چنانچه مرد با ایمانی قصد ازدواج دارد باید سعی نماید نظرات و خواسته های خود را با صداقت به فرد مخاطب خود بیان نموده و از دادن وعده ای که در توانایی عمل به آن تردید دارد پرهیز نماید، و اگر مسئولیت و تعهدی را بر عهده گرفت، در اجرای آن همه سعی و تلاش خود را به کار گیرد.
آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در این باره می‌فرمایند:
لَا تَعِدْ مَا تَعْجِزُ عَنِ الْوَفَاءِ بِه.
چیزی را که از وفا کردن به آن عاجزی، وعده مده.
عيون الحكم و المواعظ ،ج١،ص٥١٧.
{۷} مشتاق به کسب علم
از دیدگاه اسلام علم آموزی جایگاه ویژه ای در زندگی فردی و اجتماعی انسان ها دارد. دین اسلام چهارده قرن پیش آن هم در سرزمینی که خبری از علم و دانش نبود، اساس کار خود را بر علم آموزی قرار داد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) از آغاز دعوت مردم حجاز به دین اسلام، این به این موضوع واقف بودند که در صورت وجود جهل در بطن اعتقادات و افکار مردم امکان درک و پذیرش حقیقت اسلام در وجود آنان امکان نخواهد داشت، لذا کسب علم و دانش را بر هر مسلمانی واجب دانستهاند:
طَلَبُ الْعِلْمِ فریضة علی کل مُسْلِمِ الَّا انَّ اللَّهِ یجب بُغَاةَ الْعِلْمِ.
طلب علم بر هر انسانی واجب است. همانا خداوند علم آموزان را دوست دارد.
اصول کافی، ج ۱، ص٣٠.
جهل و بی سوادی باعث از بین رفتن منزلت و عقب افتادگی انسان در جامعه و ناآگاهی از مسائل و ضروریت های زندگی می گردد. از طرفی اگر در جامعهای علم و دانایی از منزلت و جایگاه واقعی برخوردار نباشد، آن جامعه دچار رکود و خمودگی خواهد شد. از دیدگاه اسلام انسان یا باید عالم باشد و یا در حال علم آموختن، و غیر از این برای یک شیعه مسلمان مفهوم ندارد.
آقا امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
يَغْدُو النّاسُ عَلَى ثَلَاثَةِ أَصْنَافٍ عَالِمٍ وَ مُتَعَلّمٍ وَ غُثَاءٍ فَنَحْنُ الْعُلَمَاءُ وَ شِيعَتُنَا الْمُتَعَلّمُونَ و َسَائِرُ النّاسِ غُثَاءٌ.
مردم به سه دسته شوند: دانشمند و دانشجو و خاشاك روى آب، ما دانشمندانيم و شيعيان ما دانشجويان و مردم ديگر خاشاك روى آب.
اصول كافى، ج ١، ص٣٤.
آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) جایگاه جویندگان و طالبان دانش را برابر انبیا و اولیاء الهی (علیهم السلام) برشمرده و فرموده اند:
طالِبُ العِلمِ طالِبُ الرَّحمَۀِ، طالِبُ العِلمِ رُکنُ الِاسلامِ، یُعطی اَجرَهُ مَعَ النَّبِیّین.
جوینده دانش جویای رحمت است ، جوینده دانش رکن اسلام است و پاداشش با پیامبران داده می شود.
میزان الحکمه، ح ١٣٧٦٨.
شناخت علم و دانش در اسلام تنها برای علما و دانشمندان یک ضرورت نیست، بلکه هر مسلمانی موضف به یادگیری آن می باشد. زیرا اسلام برای همه جوانب زندگی انسان قوانین و قواعد مختلفی را در چارچوب احکام و شریعت برشمرده که یادگیری آن بر هر مسلمانی واجب است.
آقا امام صادق (علیه السلام) درباره اهمیت یادگیری علوم اسلامی فرمودهاند:
لَیتَ السِّیاطَ عَلى رُؤوسِ أصحابی حَتّى یَتَفَقَّهوا فی الحَلالِ والحَرام.
کاش بالاى سر اصحابم تازیانه بود تا در احکام حلال و حرام فقیه شوند.
المحاسن، ج ١، ص ٣٥٨، ح ٧٦٥.
یک مرد واقعی در تمامی ابعاد زندگی، حتی کسب و کار خود نیز باید اهل تحقیق و کسب تجربه باشد و دانش خود را با تلاش و پشتکار نه فقط از طریق تجربه، همچنین با مطالعه در علوم و روشهای جدید ارتقا بخشد. البته اين موضوع به اين مفهوم نمي باشد كه يك مرد حتماَ دارای تحصیلات دانشگاهی باشد، بلکه منظور این است که سبک زندگی خود را به گونه ای قرار دهد که علم آموزی در راس امور زندگی اش قرار گیرد، تا خانواده اش با پیروی از او اهل کسب علم و دانش شوند و جامعه اسلامی به سوی رشد و بالندگی هدایت یابد.
آقا امام صادق (علیه السلام) فرمودهاند:
لايَزالُ المُؤمِنُ يُورِثُ أَهلَ بَيتِهِ العِلمَ وَ الدَبَ الصّالِحَ حَتّى يُدخِلَهُمُ الجَنَّةَ جَميعا.
مؤمن همواره خانواده خود را از دانش و ادب شايسته بهره مند مى سازد تا همه آنان را وارد بهشت كند.
مستدرك الوسائل، ج١٢، ص٢٠١.
کسب علم در دین اسلام بر هر مرد و زنی واجب گردیده، و اگر زنی اهل کمال و علم و فضیلت باشد، باید با هم کفو خود، یعنی کسی که خود اهل علم و معرفت است ازدواج کند تا کسب علم و دانش محور اساسی زندگی آنها قرار گیرد و زندگی آنها روز به روز شکوفاترگردد و فرزندانی طالب و دوستدار علم داشته باشند.
از طرفی بر هر مسلمان واجب است که بر احکام اسلام و شرع مقدس آگاهی داشته باشد، و این امر بدون کسب علم و دانش امکان پذیر نخواهد بود.
آقا امام باقر (علیه السّلام) فرمودهاند:
الْكَمَالُ كُلّ الْكَمَالِ التّفَقّهُ فِي الدّينِ وَ الصّبْرُ عَلَى النّائِبَةِ وَ تَقْدِيرُ الْمَعِيشَةِ.
كمال انسان و نهايت كمالش دانشمند شدن در دين و صبر در بلا و اقتصاد در زندگى است.
اصول كافى، ج١، ص ٣٢.
{۸} فعال و پر تلاش
در مبحث ازدواج دین اسلام بر تضمین روزی از جانب خداوند متعال متعهد گردیده، اما از طرفی بر کار و تلاش هم تاکید فراوان دارد. خداوند متعال در قرآن کریم فرمودهاند:
وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى.
و انسان جز محصول کار خویش مالک چیزی نیست.
سوره نجم، آیه ٣٩.
یک مرد واقعی در زندگی خود هدف و پشتکار دارد و تا دستیابی به اهداف خود و پیروزی در کار، دست از تلاش و فعالیت بر نمیدارد. اگر مردی بخواهد روی پای خویش بایستد، روزی حلال به دست بیاورد و سربار دیگران نباشد باید با جدیت در طلب آنچه خداوند برای او مقدر کرده برود. مردی که در زندگی هدفمند است و برای رسیدن به اهداف خود تلاش میکند قطعاً در ساختن یک زندگی خوب برای خود و خانواده خود بسیار موفقتر عمل خواهد نمود.
آقا أٔمیرالمؤمنین علي (علیه السّلام) کار و تلاش برای یک انسان را در راستای طاعت خداوند متعال دانسته و فرمودهاند:
طاعَة الله سبحانَه لا يحوزها إلا من بذل الجدّ واستفرغ الجهد.
به طاعت خداي سبحان دست نيابد مگر كسي كه تلاش كند و نهايت كوشش خود را به كار گيرد.
غررالحكم،ح ٦٠٠٩.
و نیز آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) در اهمیت کار و تلاش در زندگی و اهمیت حلال و پاکیزه بودن رزق حاصل از فعالیت های روزمرّه فرمودهاند:
اَلْعِبادَﺓُ عَشَرَﺓَ اَجْزاءٍ تِسْعَـﺔٌ مِنْها فی طَلَبِ الْحَلال.
عبادت ده جزء است که نه جزء آن در کار و تلاش برای به دست آوردن روزی حلال است.
مستدرک الوسائل، ج۱۳، ص۱۲.
همچنین آقا أٔمیرالمؤمنین علي (علیه السلام) فرمودهاند:
عليكم بالجدّ والاجتهاد والتأهّب والاستعداد.
بر شما باد به تلاش و سخت‌كوشي و مهيا شدن و آماده گشتن.
نهج‌البلاغه، خطبه ١٣٠.
در دین مبین اسلام تلاش برای کسب معاش امری ضروری است، اما نه هر معاشی و نه به هر روشی. از دیدگاه اهل بیت تنها رزق و کسبی پسندیده است که از راه مشروع و حلال حاصل گردیده باشد.
آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) می‌فرمایند:
طَلَبُ الحَلالِ فَرِیضَةٌ عَلَی کُلِّ مُسلِمٍ و مُسلِمَةٍ.
کار کردن برای کسب مال حلال، بر هر مرد و زن مسلمان واجب است.
جامع الاخبار، ص ٣٨٩.
کار و تلاش و کوشش موجب وسعت در رزق انسان و بی نیازی از اطرافیان خواهد شد. مردی که اهل تلاش و فعالیت است از دیگران و حتی والدین خود بی نیاز گشته و دارای استقلال رأی و احترام اجتماعی خواهد بود، که این امر باعث عزت و فخر همسر و کلیه اعضای خانواده خود نیز خواهد شد.
آقا امام صادق (علیه السلام) در این باره میفرماید:
مَن طَلَبَ التّجَارَةَ استَغنَى عَنِ النَّاسِ. (قَالَ الرَّاوِی:) قُلتُ وَ إن کَانَ مُعیلًا؟ قَالَ: وَ إن کَانَ مُعِیلًا.
کسى که به دنبال کسب و کار رود، از مردم بىنیاز میشود. (راوى گوید:) گفتم اگر چه عیال‌وار باشد؟ فرمود: اگر چه عیال‌وار باشد.
وسائل الشیعه، ج ١٢، ص ٤.
{۹} توانا در مدیریت و سرپرستی خانواده
خداوند متعال بر اساس استعدادهای ذاتی که در وجود مردان قرار داده، وظایف مشخصی را نیز در زندگی زناشویی برای آنان مشخص نموده است. خدا در قرآن با یک جمله این نکته را بیان نموده و این وظایف را برمی شمارد:
الرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ.
مردان، سرپرست و نگهبان زنانند، به دلیل برتریهایی که خداوند برای بعضی نسبت به بعضی دیگر قرار داده است و به خاطر انفاق هائی که از اموالشان در مورد زنان می کنند.
سوره نساء آیه ۳۴.
قوامیت مردان بر زنان در این آیه به مفهوم سلطه، زورگویی و استبداد مردان بر زنان نمیباشد، بلکه به این معناست که مردان به علت دارا بودن برخی استعدادها در انجام کارهای سخت و سنگین، قدرت و تسلط بیشتر نیروی فکر بر نیروی عاطفه در دفاع از کیان خانواده در مقابل مشکلات، از وظایف بیشتری نسبت به زنان برخوردارند. سرپرستی، پاسداری و مدیریت خانواده از مفاهیم ویژه قوامیت مرد در خانواده است. از طرفی چنانکه در متن آیه به صراحت بدان اشاره گردیده، از دیدگاه اسلام وظیفه تأمین معاش در خانواده بر عهده مرد است، که این موضوع نیز از دیگر مفاهیم قوامیت مرد در خانواده است.
آقا امام صادق (علیه السلام) در این باره فرمودند:
رحم الله عَبْداً أَحْسَنَ فیما بینه وَ بین زَوَّجَهُ فَانِ اللَّهِ عزوجل قَدْ ملکة ناصیتها وَ جَعَلَهُ القیم علیها.
خداوند رحمت کند بنده‌ای را که میان خود و همسرش روابط حسنه برقرار کند، زیرا خداوند سرنوشت زن را به دست او سپرده و او را موظف به سرپرستی وی کرده است.
روضة المتقین، ج٨، ص ٣٧٧.
قوّام بودن نتیجه و لازمه توانمندى و قدرت است؛ هرکس قدرتش بیشتر است پاسدارىاش از دیگرى بیشتر است، و از آنجا که معمولاً نیروى بدنى و مالى مردان زیادتر از زنان است پاسدارى آنان از زنان قوى تر است.
آقا امام صادق (علیه السلام) در این باره می‌فرمایند:
انْهَ لَا یصلح الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ الَّا ثَلاثَه : التَّفَقُّهُ فِی الدّین وَ الصَّبْرُ عَلی النائِبَه وَ حُسْنِ التَقدیر فِی المَعیشه.
مسلمان را جز سه چیز اصلاح نکند: دین شناسی، شکیبایی در گرفتاری ها و مدیریت نیکو در زندگی.
کافی، ج٥، ص٨٧.
مردان به خاطر استعدادهای ذاتی که دارند از توان مدیریتی خوبی برخوردارند. اما گاهی برخی مردان با سوء تدبیر خود در زندگی، سرنوشت خود و کسانی را تحت حمایت اویند را به قهقرا میبرند و موجبات شقاوت و بدبختی خود و دیگران را فراهم کنند از این رو اهل بیت (علیهم السلام) به مردان مومن توصیه نمودهاند که مدیریت زندگی خویش را خود به بهترین شکل برعهده بگیرند.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
