معناى هبه
سؤال: هبه به چه معنا است؟
پاسخ: به معناى تمليك و بخشش است.
فرق هبه و صدقه
سؤال: فرق بين هبه و صدقه چيست؟
پاسخ: در صدقه قصد قربت معتبر است و رجوع در آن بعد از قبض جايز نيست، به خلاف هبه.
مراد از ذى رحم
سؤال: ذى رحم دقيقا چه كسانى را شامل مى شود؟
پاسخ: همه ى ارحام نسبى را شامل مى شود و اختصاص به محرم در نكاح ندارد.
شروط هبه
شرايط هبه، هبه كننده و هبه شونده
سؤال: لطفا كليه شرايطى كه در هبه لازم است را بيان فرماييد؟
پاسخ: بايد واهب و موهوب له بالغ و عاقل و قاصد و مختارِ بدون اكراه باشد و واهب هم محجور عليه نباشد و در تأثير عقد هبه در ملكيت، تحقق قبض و اقباض معتبر است.
عدم قبض در هبه
سؤال: اگر ميّت در وصيّت نامه ى خود گفته است فلان شى ء را به كسى بخشيده ام، در حالى كه فردى كه به او هبه شده خبر نداشته و اكنون هم شكّ دارد كه به او اين مطلب را گفته است يا نه، آيا آن فرد مالك آن چيز مى شود؟
پاسخ: در هبه قبول شرط است و اگر بعد از بخشيدن و قبل از قبول فردى كه به او هبه شده واهب (بخشنده) بميرد، به ورثه منتقل مى شود و قبول شخص بعد از مرگ واهب بى تأثير است، بلكه اقباض هم در هبه شرط است.
معناى قبض
سؤال: اين كه فرموده ايد در هبه قبض معتبر است، منظور و مراد از قبض چيست و آيا در قبض منزل، گرفتن كليد خانه كافى است يا سكونت در آن لازم است؟
پاسخ: قبض در اين جا با ساير موارد فرقى ندارد و اگر با گرفتن كليد هم صدق عرفى قبض شود، كافى است.
هبه پول به شرط زيادى عوض
سؤال: اگر كسى يكصد هزار تومان به ديگرى هبه كرد، به شرط اين كه يك سال بعد دويست هزار تومان بدهد، آيا اين شرط درست است؟
پاسخ: در فرض اين كه به رباى قرضى ارجاع شود صحيح نيست و اما رباى معاملى پس مبنىّ بر جريان ربا در پول است كه هر جا بيع آن جايز نباشد، هبه معوّضه ى آن هم به حكم آن است.
پس گرفتن موهوب با تخلّف شرط
سؤال: در هبه ى به ذى رحم در صورتى كه عوض شرط شده باشد و فردى كه به او هبه شده به شرط عمل نكند و مال عوض شرط شده را نداده باشد، آيا واهب مى تواند بعد از گذشت چند سال شى ء بخشيده شده را استرداد كند؟
پاسخ: با فرض تخلّف شرط مى تواند شى ء بخشيده شده را پس بگيرد.
شرط عوض
سؤال: در هبه اى كه شرط عوض شده است، آيا فرقى بين ذى رحم و غير ذى رحم است؟
پاسخ: در مورد تخلّف شرط، فرقى بين ذى رحم و غير آن نيست.
هبه با نوشتار
سؤال: اگر شخصى در زمان حيات خود به اين عبارت مرقوم كرده باشد (برادرجان راجع به ملك كه نوشته بوديد، من به شما واگذار نمودم، احدى حقّ دخالت ندارد و هيچ كس حقّ ندارد شما را اذيّت كند). آيا ورثه بعد از فوت آن شخص مى توانند ادّعا كنند كه حقّ وراثت در ملك مزبور را دارند؟
پاسخ: با توجّه به اين كه قبض شده است و عبارت فوق دلالت بر هبه دارد، ورثه حقّ دخالت ندارند.
هبه به شرط اختيار تصرّف تا زمان مرگ
سؤال: شخصى ملك و زمين خود را به نفر ديگر هبه مى كند و مى گويد: مشروط بر اين كه تا زنده ام اختيار آن را داشته باشم، آيا اين هبه نافذ و آن شرط لازم است؟
پاسخ: ظاهرا نافذ است.
شرط خيار در هبه ى به ذى رحم
سؤال: در هبه به ذى رحم كه لازم است، آيا مى شود براى بخشنده شرط خيار كرد؟
پاسخ: ظاهرا مى شود.
بخشش در مرض مرگ
سؤال: آيا بخشش و هبه كسى كه در مرض مرگ است، نافذ است؟
پاسخ: در صورتى كه در كمال عقل و شعور باشد، بخشش او با حفظ شرايط در كلّ، مثل اقباض، نافذ است.
بخشش زن بدون اجازه شوهر
سؤال: آيا زن مى تواند بدون اجازه شوهر چيزى از مالش را به ديگرى ببخشد؟
پاسخ: اگر از مال خودش باشد، اشكال ندارد.
بخشش مهريه
سؤال: زنى كه به صورت شفاهى مهريه خود را به شوهر خويش مى بخشد، آيا قبول شفاهى شوهر كافى است؟ و آيا زن حق رجوع مجدد دارد؟
پاسخ: اگر به نحو ابراء ذمّه باشد، حق رجوع ندارد و قبول هم نياز ندارد و اگر بخشش و هبه باشد، قبول شفاهى كافى است؛ ولى حق رجوع ندارد، مثل ابراء.
فرق هبه ى دين با ابراء ذمه
سؤال: تفاوت هبه دين با ابراء ذمه مديون چيست؟
پاسخ: در هبه قبول لازم است به خلاف ابراء، و هبه دين تمليك است كه نتيجه ى آن ابراء است، و ابراء اسقاط ذمّه است.
هديه اى كه از راه حرام تهيه شده است
سؤال: اگر به انسان هديه داده شود و بداند كه از راه حرام تهيه شده است، چه حكمى دارد؟
پاسخ: اگر عين آن مال حرام باشد، نمى تواند آن را قبول كند و بايد آن را به صاحبش ردّ كند.
موارد عدم رجوع در هبه
سؤال: در چه مواردى واهب و بخشنده حق رجوع به هبه را ندارد؟
پاسخ: 1) جايى كه مال خود را قربة الى اللّه و به قصد ثواب به كسى بخشيده باشد.
2) در عوض هبه چيزى از طرف گرفته باشد كه اصطلاحا آن را هبه معوّضه مى گويند.
3) هبه به يكى از ارحام نسبى باشد.
4) هبه به حال خود باقى نمانده باشد، مثلاً پارچه بريده يا دوخته شده باشد.
5) يكى از طرفين فوت كند.
سؤال: لطفا مرقوم فرماييد كه رجوع در هبه به چند چيز محقق مى شود؟
پاسخ: به قول و به فعل، مثل پس گرفتن آن يا با فروختن يا اجاره يا رهن دادن شى ء هبه شده به قصد رجوع، محقق مى شود.
هبه ارث به برادر
سؤال: يكى از برادرانم با رضايت سهم خود را از ارث به من بخشيد، ولى بعد از مدتى قبل از آن كه ارث بين ورثه تقسيم شود، از هبه خود رجوع كرد مسأله چه حكمى دارد؟
پاسخ: اگر قبض و اقباض ولو به نحو مشاع نشده، حق رجوع دارد.
پس گرفتن هبه از غير ذى رحم
سؤال: آيا هديه اى را كه به شخص اجنبى داده شده و هنوز عين آن باقى است، مى توان پس گرفت؟
پاسخ: با وجود عين قابل رجوع است و مى توان پس گرفت، اگر عوض يا نيّت ثواب و قربت در كار نبوده است.
عدم جواز رجوع در هبه ى ذى رحم
سؤال: اگر پدرى زمين مزروعى و خانه ى خود و محوّطه ى آن را در زمان حيات خود، طىّ يك نامه ى عادّى با امضاى عدّه ى زيادى از معتمدين به يكى از فرزندان خود بدون عوض مالى واگذار نمايد و از آن پسر خواسته كه پس از مرگ او برايش دو سال نماز و روزه و ده مجلس روضه ى سالانه برگزار نمايد، امّا پس از چند ماه بر اثر فشارهاى فرزندان ديگر، پشيمان شده و بعد از آن هم از دنيا وفات نموده است، آيا آن اموال متعلّق به فرزند است يا اموال از جمله ى ميراث است؟
پاسخ: اگر پدر خانه و زمين را به فرزند هبه كرده و در زمان حياتش تحويل او داده است، ملك فرزند شده و واهب حقّ رجوع نداشته و ورثه در آن حقّى ندارند.
عدم جواز رجوع در صدقه
سؤال: شخصى پولى را صدقه داده است و حال پشيمان شده است. آيا مى تواند آن را پس بگيرد؟
پاسخ: نمى تواند.
رجوع مادرزن از هبه ى به داماد
سؤال: مادرزن به داماد خود چيزى بخشيده، آيا مى تواند رجوع كند؟
پاسخ: مى تواند رجوع كند.
رجوع بدون اطلاع
سؤال: آيا هنگام رجوع در هبه لازم است فردى كه به او بخشيده شده را مطلع كند؟
پاسخ: اطلاع دادن به او، شرط رجوع در هبه نيست.
هبه زن و شوهر
سؤال: آيا هبه زن به شوهر و بالعكس حكم هبه به اجنبى را دارد كه بتوانند رجوع كنند؟
پاسخ: جواز رجوع دارد، ولى خلاف احتياط است.
سؤال: آيا شوهر در آن چه كه از طلا و هدايا به زن بخشيده تا وقتى كه عين آن موجود است، مى تواند رجوع كند؟
پاسخ: مى تواند، ولى خلاف احتياط است.
اختصاص زمين به امور خيريّه
سؤال: اشخاصى زمين داشته اند كه به صورت موروثى بوده است، تمام وارثين تصميم بر اين گرفتند كه زمين مذكور را جهت امور خيريّه در اختيار هيأت امناى مسجد جامع آن شهرستان بگذارند تا با صلاح ديد هيأت امنا، در امور خيريه هزينه نمايند. در حال حاضر اداره تعاون شهرستان، زمين مذكور را براى احداث ساختمان ادارى خود انتخاب كرده كه مورد موافقت هيأت امنا قرار گرفته است. آيا هيأت امناى مسجد مى توانند زمين مذكور را به اداره تعاون شهرستان هديه نمايند.
پاسخ: اداره تعاون قيمت زمين را بدهد و هيأت امنا آن را در امور خيريّه هزينه نمايند.
هبه به طفل در شكم
سؤال: آيا مى توان به حمل (در شكم مادر) چيزى را هبه نمود؟ اگر هبه ى مذكور امكان پذير است، چه كسى بايد آن را قبول كند؟ آيا پدر يا جدّ پدرى قبل از تولد، بر طفل در شكم مادر ولايت دارد؟ در صورتى كه پاسخ مثبت باشد، آيا اهليّت تملّك حمل، منوط به زنده متولّد شدن آن است؟
پاسخ: مالكيت طفل، مشروط به شرط متأخّر است كه ولادت مى باشد كه اگر زنده متولّد نشد، كاشف از عدم مالكيت است؛ ولى اگر مالكيت پس از ولادت با قبل از ولادت در آثار فرق دارد، احتياط در صلح با ولّى است، واللّه العالم.
صرف پول اهدايى براى مدرسه در غير آن
سؤال: اگر پولى جهت ساخت مدرسه هديه شود و اداره آموزش و پرورش آن را به مجموعه اى آموزشى (غير از مدرسه) اختصاص دهد، لطفا حكم شرعى موارد زير را بيان فرماييد:
1) مكث و ماندن در داخل محوطه ى مجموعه.
2) نماز خواندن در محل آن.
3) حقوق گرفته شده بابت تدريس در اين مجموعه.
پاسخ: تصرفات در آن ساختمان اشكال ندارد، گرچه اداره مربوطه ضامن پول هاى مردم است كه بايد آن ها را برگرداند، واللّه العالم.
اهداى خون
سؤال: آيا اهداى خون جايز است؟
پاسخ: اگر احتمال ضرر نباشد، اشكال ندارد.
احتمال دزدى در گردن بند بخشيده شده
سؤال: كسى كه يك عدد زنجير طلاى گران قيمت به مادرش هديه نموده است، با توجّه به اين كه امكان مالى اهداءكننده طورى نبوده است كه بتواند چنين طلايى را تهيّه نمايد و احتمال قوى است كه از دزدى باشد. مرقوم فرماييد مصرف و تصرّف در اين طلا چگونه مى باشد؟
پاسخ: احتمال مذكور اثرى ندارد؛ با احتمال اين كه اختيار هديه دادن داشته است، هديه محكوم به صحّت است.
پس گرفتن زمين بخشيده شده به اداره
سؤال: اگر فردى زمينى را براى مصرف خيريه اى هبه كرده و تحويل داده است، آيا مى تواند رجوع كند؟
پاسخ: در فرض مرقوم كه هبه و قبض معتبر در هبه محقّق شده است، موهوبٌ له مالك شده است و چنان چه هبه به قصد قربت بوده لازم است و نمى توانند پس بگيرند.
تبديل پول صدقه
سؤال: شخصى پولى را به قصد صدقه كنار گذاشته و هنوز به فقير نداده است، آيا مى تواند آن را بردارد و مصرف كند و مجددا پولى به جاى آن صدقه دهد؟
پاسخ: اشكال ندارد.
كمك هزينه ساخت مسكن
سؤال: يكى از اقوام مبلغى وجه نقد، براى ساخت منزل قديمى، براى رفاه حال خانواده داده است، آيا هبه صدق مى كند يا نه؟
پاسخ: بله، اگر قرينه اى بر خلاف ظاهر نيست هبه صدق مى كند.
هداياى زندگى مشترك
سؤال: آيا هدايايى كه در طول زندگى زناشويى زن و شوهر به آنان هديه مى شود، ملك شوهر است يا زن يا هر دو؟
پاسخ: منوط به قصد دهنده گان آن ها است.
هبه اموال پس از استطاعت
سؤال: پس از آن كه فرد از لحاظ مالى مستطيع شد، آيا مى تواند با هبه اموال خود حج را از عهده خويش ساقط سازد؟
پاسخ: اگر وقت حركت كاروان رسيده است، خير نمى تواند.
مطالبه هدايا پس از طلاق
سؤال: آيا در صورتى كه مردى زنش را طلاق دهد، جايز است آن زن اموالى را كه خانواده اش هنگام ازدواج به او داده اند (مانند فرش، لباس و...) از شوهرش مطالبه كند؟
پاسخ: بله، جايز است مطالبه كند هر چه ملك او است و يا دين بر ذمّه ى شوهر است.
هداياى پدر عروس
سؤال: شخصى با دخترى ازدواج مى كند و شيربها را پرداخت مى كند، پس از مراسم عروسى والدين و ساير اقوام هدايايى را به آنان اهدا مى كنند، پدر دختر نيز هدايايى به دخترش مى دهد كه مقدار اين هدايا به مبلغ شيربهاى پرداخت شده بستگى دارد و چنين كارى در بين مردم مرسوم است، آيا هدايايى كه پدر به دخترش مى دهد، جزو اموال زن محسوب مى شود يا زن و شوهر؟
پاسخ: جزو اموال زن است.
هداياى دوران نامزدى
سؤال: هدايايى كه در دوران نامزدى بين طرفين ردّ و بدل مى شود، اگر اين نامزدى به ازدواج ختم نشود، آيا براى طرفين حق پس گرفتن آن ها وجود دارد يا خير؟
پاسخ: اگر هبه ى معوضه يا ديگر موانع رجوع نباشد، حق رجوع دارند.
هبه تمام اموال به يكى از فرزندان
سؤال: آيا جايز است شخصى همه اموال خود را به يكى از فرزندانش هبه كند و بقيه را محروم نمايد؟
پاسخ: جايز است؛ ولى كار مناسبى نيست و مساوى دادن به همه اولاد مستحب است بلكه تفضيل فى الجمله مكروه است.
هديه به كفار
سؤال: گرفتن يا دادن هديه به كفار چه حكمى دارد؟
پاسخ: گرفتن از آن ها اشكال ندارد و دادن هم اگر به غرض متمايل ساختن آن ها به اسلام باشد، جايز است.
عيدى به اطفال
سؤال: اموالى مانند عيدى كه به كودك صغير هديه داده مى شوند و يا در بدو تولد نوزاد هديه مى دهند، آيا ملك خود صغير محسوب مى شوند يا پدر و مادر او؟ و اگر والدين آن را خرج كردند مديون فرزند هستند يا خير؟
پاسخ: پدر كودك فقط مى تواند آن را در راه صلاح و نفع بچه خرج كند، در غير اين صورت مديون هستند.
فروش زمين هديه شده توسط پدر
سؤال: زيد، زمينى را به پسر نابالغ خويش هبه شرعى نموده است، ولى مدتى بعد پدر، مقدارى از آن زمين را مى فروشد.
1) آيا معامله پدر نسبت به زمين پسر نابالغ صحيح است يا پدر ضامن مى باشد؟
2) اگر پسر بالغ شود، حق فسخ دارد و اگر حق فسخ دارد، آيا پسر بايد به مشترى رجوع كند و مال خودش را بگيرد يا بايد به پدرش رجوع كند؟
پاسخ: اگر پدر به عنوان ولىّ طفل از طرف او قبض كرده، امر هبه تمام است؛ پس اگر آن فروش به مصلحت پسر بوده، صحيح است و پسر بعد از بلوغ هم حق فسخ ندارد و اگر قبض صورت نگرفته بوده، هبه باطل است و معامله مربوط به خود پدر است.
هبه قرآن
سؤال: اگر كسى به ديگرى قرآنى را هديه بدهد، آيا مى تواند آن را پس بگيرد؟
پاسخ: بله.
هبه منافع
سؤال: آيا هبه ى منافع صحيح است؟
پاسخ: خير، صحيح نيست به عنوان عقد خاصّ مصطلح.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
