سؤال: آيا معاملات حقيقى غير معوّضى كه مديون غير محجور نسبت به اموالش به قصد فرار از دين انجام مى دهد، نافذ است؟
پاسخ: تكليفا جايز نيست، چون ضرر رساندن به غير است، ولى وضعا نافذ است.
شرايط نفوذ معامله ى مديون
سؤال: اصولاً حضرت عالى تحت چه شرايطى معاملات مديون غير محجور را نافذ نمى دانيد؟
پاسخ: تا وقتى كه حاكم شرع او را حجر نكرده، تمام معاملاتش نافذ است.
حكم اموال كسى كه حقّ تصرّف ندارد
سؤال: شخصى بنابر رأى و نظر عرف توانايى، اداره و دخل و تصرّف عرفى و عقلايى اموال و ثروت و دارايى خود را ندارد، چه كسى حقّ تصرف در اموال و كارهايش را دارد؟
پاسخ: اگر بعد از بلوغ سفيه شده امر او با حاكم شرع است و بدون حكم حاكم هم تصرّفات او نافذ نيست، و اگر قبل از بلوغ سفيه بوده، ولايت او براى پدر و جدّ پدرى و وصىّ اين دو است، بنابر اظهر.
وكيل كردن پسر سفيه توسّط وى
سؤال: آيا شخص سفيه مى تواند پسر خود را در دخل و تصرّف كارهاى خود تصرف قراردهد؟ موارد وصيّت و هبه... از وى قبول است؟
پاسخ: اگر سفاهت او متّصل به كودكى او باشد، ولايت او با پدر و جدّ پدرى است و تصرّفات او بايد با اذن ايشان باشد و توكيل سفيه در آن چه كه تصرفات خودش بالمباشره در آن ها نافذ نيست، نيز صحيح نيست.
منجّزات مريض
سؤال: آيا منجّزات مريض مطلقا نافذ است يا فقط به مقدار ثلث نافذ است؟
پاسخ: منجّزات از اصل است.
حكم اموال كسى كه تعادل فكرى ندارد
سؤال: شخصى دو سال قبل از مرگ، تعادل فكرى خود را از دست داده و قادر به حفظ و حساب و مصرف عقلايى مال خود نبوده است. تصرّف بستگان و نزديكان و فرزندان او در مال او چه صورتى داشته است؟
پاسخ: در صورتى كه اموال صرف در ضروريات ـ هر چند به حسب شأن ـ شده كه اگر در حال عادّى بود، همان ها بدون ترديد در همان امور صرف مى شد، هر چند براى بستگان و ميهمان ها نه زيادتر از آن، مورد اجازه ى حاكم وقت بوده و در زيادتى بر آن اجازه لازم است.
وظيفه ى پدر در قبال اموال فرزند بى موالات
سؤال: فرزندى بعد از گذشت چند سال از سنّ بلوغ، دست مزد خود را بيهوده تلف مى كند و هيچ در فكر آينده ى خود نيست. آيا اجازه مى فرماييد اينجانب ـ كه پدر او مى باشم ـ گاهى پولش را از جيب او بردارم و به حساب دفترچه ى پس اندازش واريز نمايم، بدون اين كه متوجّه شود، ولى حقّ برداشت با خود فرزند باشد تا از هدر دادن پولش جلوگيرى شود؟
پاسخ: اگر سفيه است يا به حدّ رشد نرسيده، پدر در حفظ مالش، بر او ولايت دارد در حفظ مالش هر طور صلاح بداند.
ولايت پدر و جد
سؤال: آيا ولايت پدر و جد پدرى نسبت به فرزند صغير در عرض هم قرار دارد يا در طول هم است؟
پاسخ: در عرض همديگر و به صورت استقلال است.
حجر كسى كه كارهاى غير عاقلانه انجام مى دهد
سؤال: شخصى است كارهاى غير عاقلانه انجام مى دهد، مثلاً پول هاى خود را در اختيار افراد قمارباز قرار مى دهد و فقط به گرفتن چك بى محلّ از قمارباز اكتفا مى كند، يا با اين كه زن و بچّه ى او به خانه احتياج دارند، خانه را به ديگرى واگذار مى كند.
1) آيا مى توان او را از اين دخل و تصرّفات بازداشت؟ نظر شارع در مورد اين معضل چيست؟
2) آيا فرزندان او مى توانند به محاكم قضايى شكايت كنند؟
3) آيا حاكم شرع و نماينده ى ولى فقيه، با نبود شاكى مى تواند رأسا اقدام نمايد؟
پاسخ: اگر به حدّ سفيه باشد، با عدم ولىّ شرعى از پدر يا جدّ پدرى، حاكم شرع جامع الشرايط او را حجر و منع مى كند