آیت الله العظمــی مکارم شیرازی(مدظله)

1- اجیر گرفتن کسی که قرائتش صحیح نیست

سؤال: کسى که نماز او چندان کامل نیست اگر براى خود یا به نیابت از کسى به حج برود آیا در انجام نماز طواف مى تواند دیگرى را نایب کند؟

پاسخ: در مورد حجّ خودش باید به اندازه اى که توانایى دارد انجام دهد و کوشش کند تا آن جا که مى تواند قرائت نماز را اصلاح کند ولى اگر قرائتش صحیح نیست نایب شدن او براى دیگران مشکل است.

2- نماز طواف کسی که کیسه بول همراه دارد

سؤال: با توجّه به این که همراه خود کیسه مخصوص بول دارم و چون با حرکت بدن بول خارج مى گردد براى طواف و نماز طواف چه کنم؟

پاسخ: یک وضو براى طواف و یک وضو براى نماز کافى است

3- شرایط نائب گرفتن برای نماز طواف

سؤال: در مسأله نیابت در نماز طواف آیا فرقى بین کسى که مى تواند قرائتش رابه تدریج تصحیح کند بین کسى که اصلا قدرت بر تصحیح ندارد هست؟

پاسخ: اگر قادر بر تصحیح به تدریج هست بر او واجب است به تدریج تصحیح کند و الاّ جایز است به همان مقدار که قدرت دارد نماز را بخواند و لازم نیست که نایب بگیرد و یا آن را با جماعت به جا آورد.

4- خواندن نماز طواف بین طواف کنندگان

سؤال: در اثر کثرت ازدحام، مقام حضرت ابراهیم(علیه السلام) در موسم حج وسط طواف کنندگان قرار مى گیرد، اگر کسى آن جا نماز طواف واجب بخواند مشکل و دیگران اعتراض مى کنند، آیا تا آخر مسجدالحرام پشت مقام ابراهیم مى تواند نماز بخواند؟

پاسخ: مانعى ندارد عقب تر نماز بخواند و اگر مزاحم طواف کنندگان است نماز خواندن وسط آنها خالى از اشکال نیست.

5- بلند خواندن نماز طواف توسط بانوان

سؤال: اگر زن تکبیرة الاحرام یا قرائت را در نماز طواف بلند بگوید به طورى که نامحرم بشنود جایز است یا خیر؟ و برفرض عدم جواز آیا اعاده لازم است؟

پاسخ: اشکالى ندارد.

6- جلوتر ایستادن خانمها در نماز طواف

سؤال: در مقام ابراهیم(علیه السلام) به واسطه ازدحام ممکن نمى شود که در موقع نماز طواف مردها و زنها طورى بایستند که محاذى هم نباشند، یا زن جلوتر از مرد مشغول نماز نباشد، آیا در این صورت نماز آنها صحیح است؟

پاسخ: اشکالى ندارد.

7- خواندن نماز طواف در حجر اسماعیل

سؤال: این که فرموده اید: «واجب آن است که نماز طواف را پشت مقام بجا آورند» پشت مقام تا چه اندازه است، آیا مى توان حدّ معیّنى براى آن فرض کرد؟

پاسخ: این امر عرفى است; یعنى مردم بگویند نماز او پشت مقام است.

8- خواندن نماز طواف در حجر اسماعیل

سؤال: شخصى با اعتقاد به این که حجر اسماعیل مقام ابراهیم است، نمازش را در آنجا بجا آورده است. وظیفه اش چیست؟ اگر بعد از تقصیر متوجّه شود، آیا اعمال بعد از نماز هم باید اعاده گردد؟

پاسخ: باید نمازش را در پشت مقام ابراهیم اعاده کند، و اعاده اعمال بعد لازم نیست.

9- حائض شدن پس از خواندن نماز طواف در حجر اسماعیل

سؤال: خانمى نماز طواف خود را در حجر اسماعیل خوانده، و به منزل بازگشته، و سپس متوجّه شده که حائض گردیده، و طبق عادت هر ماهه تا وقوف به عرفات پاک نمى شود. آیا نمازى که خوانده صحیح بوده؟ اگر صحیح نبوده، وظیفه اش چیست؟

پاسخ: عمره او صحیح است، و باید براى حجّ تمتّع محرم شود، و هنگامى که براى اعمال مکّه به مکّه بازگشت، نماز طواف عمره را پشت مقام ابراهیم بجا مى آورد، و احتیاط آن است که نماز سابق را قبل از طواف حجّ تمتّع بخواند.

10- تکلیفی یا وضعی بودن حکم نماز طواف

سؤال: آیا نماز در پشت مقام ابراهیم حکم تکلیفى است، یا وضعى؟ به عبارت دیگر، اگر کسى (مثلا) نمازش را نزدیک دیوار زمزم بخواند، آیا نمازش باطل است، یا فقط معصیت کرده، ولى نماز صحیح است؟

پاسخ: خواندن نماز طواف واجب پشت مقام ابراهیم جزء شرایط است، و جنبه حکم وضعى دارد، ولى اگر بر اثر ازدحام نتواند نماز را پشت مقام بخواند، تا جایى که مزاحمتى براى طواف کنندگان نداشته باشد عقب تر مى رود.

11- صبر کردن برای نزدیکتر خواندن نماز طواف به مقام ابراهیم (ع)

سؤال: هرگاه فردى به خاطر ازدحام نتواند نماز طواف را پشت مقام بخواند، آیا باید صبر کند تا خلوت شود، یا مى تواند فوراً نمازش را در جایى که مقدور است بخواند، ولو روزهاى بعد، در جاى نزدیکتر مى تواند اعاده نماید؟

پاسخ: مى تواند در جایى که مقدور است بخواند، و صبر کردن براى نزدیکتر خواندن لازم نیست.

12- خواندن نماز طواف در غیر مقام ابراهیم (ع)

سؤال: اگر کسى نماز طواف را در مکانى غیر از مقام ابراهیم بخواند، و با اعتقاد به صحّت آن، بقیّه اعمال را انجام دهد، وظیفه او چیست؟

پاسخ: فقط باید نماز را اعاده کند.

13- تغییر محل مقام ابراهیم(ع)

سؤال: در یکى از روزنامه هاى عربستان مقاله اى تحت عنوان: «آیا جابجایى مقام ابراهیم مناسب است؟» به چاپ رسیده، و مطالبى در مورد لزوم این کار به منظور رفع مانع براى طواف کنندگان مطرح شده است. لطفاً بفرمائید:

الف) چنین اقدامى از نظر شرعى چه حکمى دارد؟

ب) در صورت عملى شدن این طرح، تکلیف حجّاج در مورد طواف و نماز طواف چیست؟

پاسخ: جابجایى مقام ابراهیم ضررى به امر طواف نمى زند; زیرا جایز است طواف در دو طرف مقام ابراهیم انجام شود; امّا از آنجا که مقام ابراهیم معیارى براى محلّ نماز «طواف واجب» است، و این تغییر سبب مى شود که معیار مزبور به هم بخورد، تغییر آن شرعاً مجاز نیست.

همان طور که گذشت براى طواف مشکلى ایجاد نمى شود; زیرا طواف در پشت مقام نیز جایز است; امّا اگر خدایى نکرده آنها اقدام به چنین کار خلافى کنند، زائران باید محلِّ تقریبىِ فعلىِ آن را براى نماز «طواف واجب» در نظر بگیرند، و طبق آن عمل کنند.

14- شروع به نماز طواف با علم به حرکت توسط طواف کنندگان

سؤال: گاه انسان مى داند که اگر نماز طواف را شروع کند، طواف کنندگان او را حرکت داده، جا بجا مى کنند; ولى در عین حال نماز را شروع مى کند. اگر این نماز را تمام کند صحیح است؟

پاسخ: اگر به امید این که بتواند آن را کامل کند انجام داده، و او را جا به جا نکردند، نماز او صحیح است، و اگر کمى جا به جا کنند، به طورى که صورت نماز به هم نخورد، و در حال جا به جایى سکوت کند، آن نیز مانعى ندارد.

15- تکرار ذکر در صورت حرکت بی اختیار در نماز طواف

سؤال: شخصى مشغول نماز طواف بود که طواف کنندگان او را حرکت دادند. پس از استقرار ذکرى را که در حال حرکت خوانده بود تکرار کرد، ولى دوباره او را حرکت دادند، او نیز ذکر را تکرار کرد. آیا نمازش صحیح است؟

پاسخ: اگر طورى حرکت داده اند که استقرار او از بین رفته، تکرار ذکر مانعى ندارد; در غیر این صورت، تنها به قصد احتیاط تکرار کند، به شرط آن که از روى وسواس نباشد.

16- نماز خواندن در قسمتی از مسجد الحرام که به طور غیر صحیح تطهیر شده

سؤال: هنگامى که قسمتى از زمین مسجد الحرام نجس مى شود، کارکنان آنجا اقدام به تطهیر آن به روش غیر صحیح مى کنند. آیا نماز خواندن بر روى آن قسمت از زمین، که به روش فوق تطهیر شده و هنوز مرطوب است، جایز است؟

پاسخ: احتیاط آن است که در مکان دیگرى نماز بخواند; ولى اگر یقین به نادرستى روش آنها ندارد اشکالى ندارد، و جستجو در این امور لازم نیست.

17- جلوتر ایستادن زنان هنگام نماز طواف

سؤال: در موقع نماز طواف امکان ندارد که مردان و زنان طورى بایستند که محاذى هم نباشند، یا زنان جلوتر از مردان مشغول نماز نشوند. در این صورت نماز چه حکمى دارد؟

پاسخ: در این شرایط اشکالى ندارد.

18- همراه داشتن شی نجس هنگام طواف و نماز آن

سؤال: آیا محمول نجس (همراه داشتن دستمال نجس، و امثال آن) در طواف و نماز طواف جایز است؟

پاسخ: پوشیدن لباسهایى که به تنهایى ستر عورت نمى کند، در طواف و نماز طواف اشکالى ندارد; همچنین محمول نجس و متنجّس.

19- زنی که قبل از خواندن نماز طواف حائض شده

سؤال: خانمى براى عمره تمتّع مُحرم شده، و پس از ورود به مکّه و انجام طواف، و قبل ازبجا آوردن نماز طواف، حائض گردیده است. وظیفه اش چیست؟

پاسخ:  اگر وقت وسعت دارد (یعنى تا قبل از عزیمت به عرفات پاک مى شود) صبر مى کند تا پاک شود و نماز طواف را بخواند، و پس از آن بقیّه اعمال را بجا آورد، و چنانچه وقت تنگ است، سعى و تقصیر عمره تمتّع را انجام مى دهد، سپس براى حجّ تمتّع مُحرم مى شود، و احتیاط آن است که پس از بازگشت از عرفات و منى، و قبل از بجا آوردن اعمال مکّه، نماز طواف گذشته را بخواند، سپس اعمال مکّه را بجا آورد.

20- اصلاح قرائت نماز طواف

سؤال: شخصى که نمازش غلطهاى فراوانى دارد، و به احرام عمره تمتّع محرم شده، و وارد مکّه مى شود، و (مثلا) هفت روز در مکّه توقّف مى کند. آیا واجب است تا آخر وقت در احرام بماند و نمازش را اصلاح نماید، سپس شروع به طواف و نماز کند، یا وظیفه دیگرى دارد؟

پاسخ: لازم است صبر کند، و نمازش را به مقدارى که مى تواند اصلاح کند.

21- آگاهی به اشتباه خواندن نماز طواف بعد از انجام آن

سؤال: هرگاه شخصى مطمئن بوده که قرائت و اذکار نمازش را به طور صحیح انجام مى داده، و نماز طواف را بر همان اساس خوانده است، اکنون معلوم شده که اشتباهاتى در قرائت نماز دارد. چه باید بکند؟

پاسخ: اگر احتمال غلط بودن آن را نمى داده، نمازش صحیح بوده است، ولى براى نمازهاى روزانه آینده اشتباهاتش را اصلاح کند.

22- انجام نماز طواف بدون وضو

سؤال: وضوى شخصى پس از طواف باطل مى شود، ولى بر اثر خجالت وضو نمى گیرد، و به همان شکل نماز طوافش را به جا آورده، و به دنبال آن سعى و تقصیر نموده، و از احرام خارج مى شود. وظیفه او چیست؟

پاسخ: باید نماز و سعى و تقصیر را اعاده کند.

23- خواندن نماز طواف به جماعت

سؤال: آیا روحانى کاروان، که نماز طوافش را به صورت فرادى خوانده، مى تواند همان نماز را مانند نمازهاى یومیّه، به نیّت جماعت براى افراد کاروان امامت کند؟

پاسخ: بنابر احتیاط واجب نماز طواف را نمى توان با جماعت خواند.

24- انجام اعمال مستحبی بین طواف و نماز آن

سؤال: آیا جایز است در میان طواف و نماز طواف، نماز مستحبّى یا عبادت مستحبّى دیگرى بجا آورد؟

پاسخ: احتیاط در ترک آن، و اقدام به انجام نماز طواف است.

25- برخورد با نا محرم هنگام نماز طواف

سؤال: گاه در پشت مقام ابراهیم ازدحام زیاد است، و چون زن و مرد در کنار هم هستند احیاناً مورد فشار ازدحام قرار مى گیرند. در صورتى که خوف فسادى نرود، آیا به نماز طواف ضررى مى زند؟

پاسخ: در فرض سؤال براى نماز ضرر ندارد.

26- فاصله انداختن بین طواف و نمازآن

سؤال: آیا فاصله انداختن بین طواف و نماز آن، به مقدار دو رکعت نماز اشکال دارد، و اصولا چه مقدار فاصله ضرر دارد؟

پاسخ: این مقدار اشکال ندارد، و میزان مبادرت عرفیّه است، و در صورت تأخیر نماز، اعاده طواف لازم نیست.

27- انجام اعمال مستحبی پشت مقام ابراهیم (ع)

سؤال: شخصى علاقمند است که قرائت قرآن و نمازهاى مستحبّى و دعاء توسّل را پشت مقام ابراهیم انجام دهد، در حالى که در جاهاى دیگر مسجد الحرام نیز انجام این امور ممکن است. از طرفى، بر اثر ازدحام جمعیّت کسانى که مى خواهند نماز طواف واجب بخوانند با کمبود جا مواجه هستند. آیا این کار جایزاست؟

پاسخ: این کار در صورت مزاحمت جایز نیست، و مى تواند در نقاط دیگر مسجد الحرام آنها را انجام دهد، زیرا تمامى نقاط مسجدالحرام داراى فضیلت است.

28- تکلیفی یا وضعی بودن فوریت نماز بعد از طواف

سؤال: در مناسک فرموده اید باید نماز طواف را پس از طواف بدون فاصله بجا آورد; آیا فوریت نماز بعد از طواف، وضعى است یا تکلیفى و اگر شخص به فاصله مثلا یک ساعت بعد از طواف نماز را بخواند، چه حکمى دارد؟

پاسخ: ظاهراً حکم وضعى است و اگر عمداً فاصله زیادى بیندازد، احتیاط آن است که طواف را اعاده کند و بعد از آن نماز طواف را بجا آورد.

29- محل نماز طواف عمره مفرده مستحبی

سؤال: آیا طواف عمره مفرده مستحب، حکم طواف واجب را دارد، که باید نماز آن پشت مقام ابراهیم باشد؟ یا حکم طواف مستحبّى را دارد که در هر جاى مسجد الحرام مى توان آن را خواند؟

پاسخ: حکم طواف واجب را دارد، و باید نماز آن پشت مقام ابراهیم باشد. البتّه به مقدارى که میسّراست.

30- نیابت زن برای نماز طواف

سؤال: آیا زن به نیابت از دیگرى مى تواند نماز طواف بخواند؟

پاسخ: مانعى ندارد.

31- خواندن نماز پشت سر زنان نمازگزار در مسجد الحرام

سؤال: در نماز شرط است که زن جلوتر از مرد و یا برابر مرد در حالت نماز نباشد. آیا این در نماز جماعت مسجدالحرام (که آنجا رعایت نمی شود) و نماز طواف پشت مقام ابراهیم نیز شرط است؟

پاسخ: در پشت مقام اشکالی ندارد و در سایر موارد به مقداری که امکان دارد رعایت کنید و آنچه مشکل است مانعی ندارد.

32- کسی که در عمره قبلی نماز طوافش باطل بوده

سؤال: زنی در اولین عمره خود به واسطه به گردن داشتن غسل های واجب نماز طواف او باطل بوده است و مدت ها بعد ازدواج کرده است و دوباره به عمره رفته است. اگر در عمره دوم غسل های واجب را انجام داده باشد و نماز طواف عمره دوم او صحیح باشد آیا کفایت کننده از عمره اول می باشد؟

پاسخ: نسبت به طواف نساء کفایت می کند اما طواف و نماز عمره اول را خودش بجا آورد و اگر نمی تواند از کسانی که مشرف می شوند نایب بگیرد.