بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
الـــــسَّلاَمُ عَـــــلَى
مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم
وَٱلسَّلَامُ عَلی عَینَ الحَیاة
وَٱلسَّلَامُ عَلی عِبادِاللهِ الصَالِحین
حیای خدا در قنوت نمازگزار
یکی از اعمال پرفضیلت نماز، قنوت است. دعای قنوت نماز از عمق معنوی و روحانی بالایی برخوردار است.در آیات قرآن کریم و روایات ائمه معصومین (علیهمالسلام) برای دعای قنوت نماز، دعاهایی با مضامین عالی سفارش شده که در آن انسان به اختیار و انتخاب خود آن را میخواند و از خداوند طلب خیر و رحمت میکند.
نکته فوق از این آیه استفاده می شود:
إِنِّي تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ رَبِّي وَرَبِّكُمْ ۚ مَا مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا ۚ إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ
من، بر «الله» که پروردگار من و شماست، توکل کردهام! هیچ جنبندهای نیست مگر اینکه او بر آن تسلط دارد؛ (اما سلطهای با عدالت! چرا که) پروردگار من بر راه راست است!
سوره هود آیه ۵۶.
گمراهی و فریبکاری در جهان تشریع است
این آیه بر دو اصل مذکور دلالت دارد و چون در جهان تکوینی، عرصه ای برای سرپیچی، تمرد و نافرمانی نیست پس در جهان امکان، هر موجودی با کمال میل و رغبت، از پروردگار خویش فرمانبردار است چنان که از این آیه استفاده می شود:
... فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ ائْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ ...
به {آسمان} زمین دستور داد: «به وجود آیید (و شکل گیرید)، خواه از روی اطاعت و خواه اکراه!» آنها گفتند: «ما از روی طاعت میآییم (و شکل میگیریم)!»
سوره فصلت آیه ۱۱.
بنابراین آنچه از گمراهی و فریبکاری مشاهده می شود تنها در جهان تشریع است چون مکلف در پیمودن هر یکی از دو راه هموار یا فریبنده اختیار دارد و به راستی عبادت - به ویژه نماز- برای هماهنگی دو نظام، تشریع شده است پس در نماز، احوال تمثّل نظام تکوین از قبیل فرمان پذیری و هدایت تشریع یافته است.
خضوع بنده در قنوت و جود خدا در عطا
از جمله احوال نمایانگر خضوع، قنوت است زیرا قنوت عبارت است از لابه ، مویه و تبتّل یعنی ترک محبت دنیا و توجه و اخلاص در برابر پروردگار جلیل و چون خدای سبحان «جـــــواد» است آرزومندانش را ناامید و گدایان درگاه خویش را مأیوس نمی کند.
آقا امام صادق (علیه السلام) فرمود: هیچ بنده ای دست به جانب خدای عزیز و غالب بالا نمی برد جز این که خداوند حیا می کند آن دست را خالی و پوچ برگرداند. از این رو آنچه می خواهد از فضل خویش در آن دست قرار می دهد. بنابراین هرگاه یکی از شما دست به دعا برداشت، پایین نیاورد جز این که به صورت خویش بکشد.
این معنا غیر از ثمره ای است که از ذکرهای قنوت عاید بنده می شود. ذکرهایی که بیانگر التماس و لابه و بیچارگی عبد است و می فهمانند که حالت خاکساری از بنده جدایی ناپذیر است و او نمی تواند از چنن حالتی خارج گردد. مانند دعایی که در نماز وتر خوانده می شود: «... پروردگارا بد کردم ... این دست های من به کیفر بدکرداری هایم در برابر توست، و این گردن من است که در مقابل آنچه انجام داده است خضوع دارد...»
روایت آقا امام حسین (علیه السلام)
از قنوت های آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم)
درباره اهمیت قنوت که نمودی از یک راز تکوینی است و سبب همسانی راز تکوینی و نظام تشریع است، حضرت حسین بن علی (علیهما السلام) فرمود: «از آن زمان که پسری شش ساله بودم می دیدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) در همه نمازها قنوت می خواند. «آن حضرت به گونه ای بود که در همه نمازهای جدش حاضر می شد و فردی پاک، هوشمند، مراقب و حسابگر بوده همه چیز را زیر نظر داشت تا هر آنچه را جدش انجام می دهد برایش روشن شود زیرا مردم مأمورند احکام را از سنت و روش پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) اخذ کنند.
کمال برتر نماز به قنوت است
اهمیت قنوت
اَلصَّدُوقُ فِي اَلْهِدَايَةِ، قَالَ اَلصَّادِقُ (عَلَيْهِ السَّلاَمُ): ... وَ مَنْ تَرَكَ اَلْقُنُوتَ مُتَعَمِّداً فَلاَ صَلاَةَ لَهُ.
هرکس عمدا قنوت را ترک گوید نماز نخوانده است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۴ ، ص ۳۹۵.
یعنی نمازش کامل نیست زیرا هدف نماز هدایت به نظام تکوین است یعنی پیروی کامل و هدایت فراگیر و قنوتی که مظهر تامّ انقطاع و بریدن از دنیا و پیوستن به پروردگار جلیل و لابه به درگاه اوست سبب کمال نماز است و آنگاه که ترک شود نماز کمال برتر خویش را از دست داده است.
سفارش به قنوت طولانی
قالَ النَّبِىُّ (صلي الله عليه و آله و سلّم): اَطْوَلُكُمْ قُنُوتا فِى الْوَتْرِ اَطْوَلُكُمْ راحَةً يَوْمَ القِيامَةِ فِى المَوْقِفِ.
کسى از شما که در دار دنیا قنوتش طولانی تر است، در موقف قیامت راحتیش نیز طولانى تر است.
از بعضی از روایات استفاده مىشود که طول دادن دعا در نماز {یعنی قنوت} از طول دادن قرائت افضل است.
الّلهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَالْعَنْ أعْدائهُم أجْمَعِین