بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
الـــــسَّلاَمُ عَـــــلَى
مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم
وَ اَلسَّلاَمُ عَلَى عِبَادِ اَللَّهِ
در باره تسبیحات حضرت زهرا
(ســـــلام الله عــــلـــــیـــــها)
تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها) ذکری شامل ۳۴ بار الله اکبر، ۳۳ بار الحمدلله و ۳۳ بار سبحان الله.
بنابر روایات، این ذکر را پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) به حضرت زهرا (سلام الله علیها) آموخت.
در منابع حدیثی، روایات فراوانی درباره اهمیت تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها) پس از نمازهای واجب روزانه آمده و جزو مشهورترین تعقیبات شمرده میشود و امام باقر (علیه السّلام) آن را مصداق یاد خدا و ذکر کثیر دانسته است.
آموختن تسبیحات به حضرت زهرا (سلام الله علیها)
بر اساس روایتی که از زبان امیرالمؤمنین در منابع شیعی ثبت شده است، این ذکر را پیامبر به حضرت زهرا (سلام الله علیها) آموزش داد. طبق این روایت، حضرت زهرا (سلام الله علیها) که از زیادی کارهای روزانه به سختی افتاده بود، قصد داشت از پدرش خادمی برای خانه بخواهد، اما پیامبر در پاسخ به درخواست وی، این تسبیح را به ایشان آموخت و آن را از هر خادمی بالاتر دانست و حضرت زهرا (سلام الله علیها) از آموختن این تسبیح خرسند شد.
من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۲۰.
گفته شده چون فاطمه (سلام الله علیها) سبب تشریع این تسبیح بود، این تسبیح به حضرت زهرا (سلام الله علیها) منسوب شد.
المعتبر فی شرح المختصر، ج۲، ص۲۴۸.
تذکرة الفقهاء، ج۳،ص۲۶۵.
شرایط و احکام تسبیحات
تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها) پس از هر نماز (واجب یا مستحب) مستحب است اما ذکر آن پس از نماز صبح مستحب مؤکد است.
اکبری، «احکام و نکتههایی درباره حضرت زهرا»، ص۴۱.
چنانکه از متون روایی شیعه بر میآید گفتن تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها) شرایطی دارد:
حفظ و رعایت ترتیب اذکار و تعداد هر ذکر؛ (اول اللهاکبر ۳۴ بار، الحمدلله ۳۳ بار و بعد سبحانالله ۳۳ مرتبه)؛ جایز است ذکر سبحان الله جلوتر از ذکر الحمد لله گفته میشود، ولی بهتر آن است که ذکر الحمد لله جلوتر گفته شود.
حضور قلب و توجه معنوی در هنگام تسبیح؛
آغاز کردن ذکر تسبیح بلافاصله پس از پایان نماز و بدون برهم زدن حالت نماز و انجام کاری دیگر؛
رعایت موالات بین اجزای تسبیح به معنای فاصله نیانداختن بین اذکار و قطع نکردن تسبیح با کاری دیگر.
اکبری، «احکام و نکتههایی درباره حضرت زهرا»، ص۴۱.
بناگذاشتن بر کمتر در صورت شک در تعداد تسبیحات.
العروة الوثقی، الناشر مكتب آية الله العظمى السيد السيستاني، ج۲، ص۱۹۱.
گفتن یک بار لا اله الا الله پس از تسبیحات.
وسائل الشیعه، مؤسسة آل البيت (عليهم السّلام)، ج۶، ص۴۴۰.
اهمیت تسبیحات در روایات
در منابع حدیثی، روایات متعددی در باب اهمیت تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها) نقل شده است:
ابو هارون مکفوف میگوید: امام صادق (علیه السّلام) به من فرمود: ای ابو هارون، ما کودکان خود را همانگونه که به نماز فرمان میدهیم به تسبیح حضرت زهرا (سلام الله علیها) نیز امر میکنیم. پس بر این ذکر مداومت کن. زیرا هر بندهای بر آن مداومت کند، تیرهبخت نمیشود.
ثواب الاعمال صدوق،، ص۳۱۵.
امام باقر (علیه السّلام) فرمود:
هر کس تسبیح حضرت زهرا (سلام الله علیها) را بگوید سپس طلب آمرزش کند آمرزیده خواهد شد. این تسبیح به زبان یک صد مرتبه است ولی در میزان عمل یک هزار تسبیح بهشمار میرود، و شیطان را دور میکند، و خداوند رحمان را خشنود میسازد.
ثواب الاعمال صدوق،، ص۳۱۵.
از امام باقر (علیه السّلام) روایت شده است:
از جهت حمد و ذکر، خدا با چیزی بهتر از تسبیح حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) عبادت نشده است. اگر عملی بهتر از آن بود، پیامبر خدا آن را به زهرا (سلام الله علیها) عطا میکرد.»
وسائل الشیعه، ابواب تعقیب، باب ۹، ح۱، ج۴، ص۱۰۲۴.
از امام صادق (علیه السّلام) روایت شده است:
هر کس پس از نماز واجب، با تسبیح فاطمه (سلام الله علیها) صد بار به تسبیح خدا بپردازد، و به دنبال آن یک بار «لا اِلهَ اِلَّا الله» بگوید، آمرزیده میشود.»
وسائل الشیعه، ابواب تعقیب، باب۷، حدیث۳، ج۴، ص۱۰۲۱.
در حدیث دیگری از آن حضرت روایت شده است:
«تسبیح فاطمه زهرا (سلام الله علیها) هر روز بعد از هر نماز، از هزار رکعت نماز در هر روز، نزد خدا محبوبتر است.»
وسائل الشیعه، ابواب تعقیب، باب ۹، حدیث۲، ج۴، ص۱۰۲۴.
از امام صادق (علیه السّلام) روایت شده است:
هر کس بعد از نماز واجب، پیش از به هم خوردن حالت جلوس تشهد و سلام و قبل از رفتن سراغ کاری دیگر، تسبیح فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بگوید، خداوند او را میآمرزد.»
وسائل الشیعه، ابواب تعقیب، باب ۷، حدیث۴، ج۴، ص۱۰۲۲.
محمد بن مسلم ثقفی کوفی نقل کرده است که امام باقر(علیه السّلام) فرمود:
تسبیح حضرت فاطمه (سلام الله علیها) مصداق همان ذکر کثیر است که خدای متعال در قرآن به آن، فرمان داده است تا او را فراوان یاد کنیم.
«تَسبیحُ فاطِمَةَ مِن ذِکرِ اللهِ الکَثیرِ الَّذی قالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: اذْکُرُوا اللهَ ذِکْراً کَثِیراً.»
سوره احزاب، آیه ۴۱.
مستدرک الوسائل، مؤسسة آل البيت (عليهم السّلام) ج ۵ ص ۳۶ ح ۵۳۰۵.
ذکر تسبیح حضرت زهرا (سلام الله علیها) پیش از خواب در روایات متعددی توصیه شده است.
وسایل الشیعه، ج۴، ص۱۰۲۵.
تسبیحات و تربت شهید
نقل شده است که حضرت فاطمه (سلام الله علیها) بعد از آنکه دستور تسبیحات معروف را از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) دریافت کرد، در ابتدا، رشتهای از پشم تابیده آماده کرد و به عدد تسبیحات به آن گره زد و با دست خویش آن را میچرخاند و تکبیر و تسبیح و تحمید میگفت تا اینکه عمویش حمزة بن عبدالمطلب شهید شد، پس حضرت فاطمه (سلام الله علیها) از تربت قبر او خاک برداشت و تسبیح ساخت و با آن تسبیح میگفت، و مردم نیز چنان کردند و چون سیدالشهداء (علیه السّلام) شهید شد، مردم از تربت او -که فضیلت بیشتری دارد- تسبیح ساختند و با آن به ذکر پرداختند.
ان فاطمة علیها السلام کانت مسبحتها من خیط من صوف مفتل معقود علیه عدد التکبیرات، فکانت بیدها علیها السلام تدیرها، تکبر و تسبح إلی أن قتل حمزة بن عبد المطلب علیه السلام، فاستعملت تربته وعملت التسابیح فاستعملها الناس. فلما قتل الحسین (علیه السّلام) وجدد علی قاتله العذاب عدل بالامر علیه، فاستعملوا تربته لما فیها من الفضل والمزیة.الشیخ المفید، المزار، تحقیق سید محمدباقر ابطحی، ص١٥٠. کتابخانه مدرسه فقاهت
مرتضی مطهری بعد از ذکر این واقعه تاریخی میگوید این عملکرد حضرت فاطمه (سلام الله علیها) معنادار است یعنی بر ارزش و اهمیت شهید دلالت میکند.
قیام و انقلاب مهدی (علیه السّلام) مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج٢٤، ص٤٧٤.
پس از ویرایش و زیبا سازی