فهرست محتوای مبحث:
{۱} روز دهم ذی الحجّه، روز عید قربان:
{۲} مکّه بهترین سرزمین نزد خداوند:
{۳} پنج عمل برتر در روز عید قربان
{۴} برخی از اعمال روز عید قربان
{۵} معنی قربانی:
{۶} ریشه قربانی :
{۷} فلسفه قربانی:
{۸} احادیث و روایاتی درباره قربانی:
{۹} اقسام قربانی:
{الف} قربانی واجب:
{بــــ} قربانی مستحب:
{۱۰} فضیلت و آثار قربانی‌ها:
توضیحات مبحث:
{۱} اهمیت روز دهم ذی الحجّه، روز عید قربان:
روز دهم ذی الحجّه، روز عید قربان است که بسیار برجسته است.
روز دهم ماه ذی‌الحجه یعنی «عید قربان» یادآور تجلی اوج ایمان و عشق در وجود پیامبری است که در پرتو انوار اندیشه‌های بلند و الهی خویش، از سوی معشوق در بوته آزمایشی بس عظیم و دشوار قرار گرفت.
روز عيد قربان، يادآور اخلاص و بندگي حضرت ابراهيم (علیه السلام) در برابر پروردگار خويش است، آن جا كه فرمان حقّ براي ذبح اسماعيل صادر شد و ابراهيم آن بنده فرمانبردار خداوند آماده اجرای اين فرمان شد و اسماعيل را به قربانگاه برد و كارد بر حلقومش نهاد، ولی ندايی رسيد كه ای ابراهيم از عهده اين آزمون الهی برآمدی، دست نگه دار كه فرمانبرداری خويش را به درستی اثبات كردی.
روز دهم ذی‌الحجه مصادف با عید قربان است که از مهم‌ترین اعیاد مسلمانان در کنار عید فطر و غدیر شمرده می‌شود.
این عید در روایات به «عِیدِ الْأَضْحَى» هم مشهور است؛ یعنی عیدی که در اوج نورانیت (أضحی) قرار دارد.
آقا امام سجاد (علیه السلام) در دعای خویش این روز را روزی مبارک معرفی کردند که مسلمانان به خاطر نیازهایشان به درگاه خداوند روی می‌آوردند. در فرازی از دعای این روز می‌خوانیم:
اللّهُمَّ هذا یَومٌ مُبارَکٌ مَیمونٌ، وَ المُسلِمونَ فیهِ مُجتَمِعونَ فی أقطارِ أرضِکَ، یَشهَدُ السّائِلُ مِنهُم وَالطّالِبُ وَالرّاغِبُ وَالرّاهِبُ، وأنتَ النّاظِرُ فی حَوائِجِهِم.
پروردگارا، این روز، روزى بابرکت و خجسته است و مسلمانان در این روز، از اطراف زمین تو گرد آمده‌اند. خواهنده، جوینده، امیدوار و بیمناک، همه حاضرند و تو، به نیازهایشان مى‌نگرى.
اهمیت این عید به قدری زیاد است که اهل‌بیت (علیهم السلام) نماز این روز را از واجبات معرفی کردند و فرموده اند:
صَلاةُ الْعِیْدِینِ فَریضَةٌ؛ نماز عید فطر و قربان واجب است.
استبصار، ج۱، ص۴۴۳.
البته فقهاء عظام این نماز را در عصر غیبت به استناد روایتی از آقا امام باقر (علیه السلام) که فرموده: لَا صَلَاةَ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی إِلَّا مَعَ إِمَام؛
نماز دو عید باید همراه با امام باشد، واجب نمی‌دانند.
وسائل الشیعه، ج۷ ، ص ۴۲۱.
از این جهت است که خود پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) و ائمه طاهرین (علیهم السلام) آدابی را برای بهره‌مندی بیشتر شیعیان خویش از نور این ایام بیان فرموده اند.
{۵} معنی قربانی:
عید بندگی و عبودیت؛
عید رهایی از منیت ها و هر آنچه غیر خداست.
عید قربان بهار استغفار و طلب عفو از درگاه الهی است.
اساس قربانی کردن توجه به خداوند است؛ در زمان جاهلیت اعراب وقتی گوسفند را قربانی می‌کردند، خون آن را به دیوار کعبه می‌مالیدند و فکر می‌کردند که خدا از این قربانی بهره می‌برد، لذا ندا آمد از این قربانی به خدا بهره‌ای نمی‌رسد. بلکه این تقوای انسان است که به خداوند می‌رسد. خدا این حیوانات را تسخیر انسان قرار داد تا انسان به عظمت برسد و بداند که خدای متعال بزرگ است و همه چیز از آن خداست.
البته درست است که قربانی یعنی ذبح حیوان و کمک به فقرا؛
ولی ما باید در کنار ذبح حیوان هواهای نفسانی خود را ذبح کنیم تا از اسارت شیطان بیرون آییم و تقوا، نیکوکاری، احسان، خدمت به مردم، رفع گرفتاری مسلمین و … را سرلوحه زندگی خود قرار دهیم.
امروز جامعه ما بیش از هر زمان به تقوا و مبارزه با هوای نفس احتیاج دارد زیرا می بینیم کسانی که تقوا ندارند و تسلیم هوای نفس خود هستند برای متاع ناچیز دنیا حاضرند ملت را در تنگناهای اقتصادی قرار دهند و احتکار کننده یا در کسب و کار خود گران فروشی کنند.
{۶} ریشه قربانی :
ریشه قربانی کردن از زمان آدم ابوالبشر بوده و پیامبران بعد از او نیز این کار را انجام می‌داده‌اند، اما زمانی که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلّم) به پیامبری مبعوث شد، این سنت پیامبران به آئین خرافاتی و غلط آمیخته شده بود، شیوه مردم در زمان جاهلیت چنان بود که پس از ذبح یا نحر، کعبه را به خون قربانی آلوده می کردند و قسمتی از گوشت آن را بر خانه کعبه می‌آویختند تا خداوند آن را قبول کند.
در این مورد قرآن میفرماید:
لَنْ یَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لکِنْ یَنالُهُ التَّقْوی مِنْکُمْ کَذلِکَ سَخَّرَها لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلی ما هَداکُمْ وَ بَشِّرِ الْمُحْسِنینَ.
سوره حج، آیه ۳۷.
نه گوشتها و نه خونهای آنها ، هرگز به خدا نمی رسد. آنچه به او می رسد ، تقوا و پرهیزگاری شماست. این گونه خداوند آنها را مسخّر شما ساخته، تا او را بخاطر آنکه شما را هدایت کرده است بزرگ بشمرید و بشارت ده نیکوکاران را!».
{۷} فلسفه قربانی:
قربانی یک عبادت و از شعائر اسلام است و در مقابل دیگر عبادت‌ها از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار است، از نظر معنی لغوی هر آن چیزی است که وسیله تقرب و نزدیکی به خداوند متعال باشد، خواه آن چیز ذبح حیوان باشد یا دیگر صدقات، در عرف عام به آن حیوان خاص قربانی گفته می‌شود که به خاطر رضای خداوند در روزهای عید قربان مسلمانان آن را ذبح می‌کنند.
آقا امام صادق (علیه السلام) درباره فلسفه قربانی کردن فرمود: همانا قربانی گناهان صاحبش را می‌ریزد و باعث آمرزش آنها می‌شود، هنگامی که اولین قطره خونش بر زمین می‌ریزد، همانا خداوند از غیب می‌داند، چه کسی از او می‌ترسد و تقوا را رعایت می‌کند.
{۸} احادیث و روایاتی درباره قربانی:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم): یُغفَرُ لِصاحِبِ الأضحِیَّةِ عِندَ أوَّلِ قَطرَةٍ تَقطُرُ مِن دَمِها ؛
با ریختن اوّلین قطره خون قربانی [به زمین] ، صاحب قربانی آمرزیده می شود.
من لایحضره الفقیه ، ج ۲ ، ص ۲۱۴.
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ (صلی الله علیه و آله و سلّم) یَخطُبُ یَومَ النَّحرِ، وهُوَ یَقولُ: هذا یَومُ الثَّجِّ والعَجِّ ، والثَجُّ: ما تُهریقونَ فیهِ مِنَ الدِّماءِ، فَمَن صَدَقَت نِیَّتُهُ کانَت أوَّلُ قَطرَةٍ لَهُ کَفّارَةً لِکُلِّ ذَنبٍ، والعَجُّ: الدُّعاءُ، فَعِجّوا إلَی اللّه ِ، فَوَالَّذی نَفسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لا یَنصَرِفُ مِن هذَا المَوضِعِ أحَدٌ إلاّ مَغفورًا لَهُ، إلاّ صاحِبَ کَبیرَةٍ مُصِرًّا عَلَیها لا یُحَدِّثُ نَفسَهُ بِالإِقلاعِ عَنه؛
شنیدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) روز عید قربان، خطبه می خواند ومی فرمود:
امروز، روز «ثجّ» و«عجّ» است.
«ثجّ»، خون قربانی هاست که می ریزید. پس نیّت هرکس صادق باشد، اولین قطره خون قربانی او کفّاره همه گناهان اوست،
و«عجّ»، دعاست.
پس به درگاه خداوند دعا کنید، قسم به آن که جان محمّد (صلی الله علیه و آله و سلّم) در دست اوست، از اینجا هیچ کس بر نمی گردد، مگر آمرزیده شود، جز کسی که گناه کبیره انجام داده وبر آن اصرار ورزد ودر دل خود، تصمیم بر ترک آن ندارد.
حج و عمره در قرآن و حدیث، ص ۳۶۱.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): إنَّما جَعَلَ اللّه ُ الأضحی لِشبَعِ مَساکِینِکُم مِنَ اللَّحمِ فَأطعِمُوهُم،
خداوند عید قربان را برنهاد تا مستمندان از گوشت سیر شوند ؛ پس از گوشت قربانی به ایشان بخورانید.
ثواب الأعمال ، ص ۵۹.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): مَن صَدَقَت نِیَّتُهُ ، کانَت أوّلُ قَطرَةٍ لَهُ کَفّارَةً لِکُلِّ ذَنبٍ،
هر کس نیّتش صادق باشد، اوّلین قطره از خون قربانی اش ، کفّاره همه گناهان او است.
دعائم الاسلام ، ج ۱، ص ۱۴۸.
{۹} اقسام قربانی:
{الف} قربانی واجب:
(۱) قربانی در مراسم حج؛ که هر حاجی باید با شرایط خاص گوسفند یا شتر یا گاوی را قربانی کند.
(۲) قربانی کفاره حج؛ که برای کفاره برخی از اعمالی که در حال احرام انجام شده، باید قربانی شود.
(۳) قربانی نذر؛ مثلاً نذر می‌کنند که اگر بیماری شفا یابد، گوسفند یا گاو یا شتری قربانی شود.
{بــــ} قربانی مستحب:
(۱) قربانی برای کودک تازه متولد شده؛ که به آن «عقیقه» گویند و بر آن تأکید فراوان شده است
(۲) قربانی در روز عید قربان؛ که سنّت مؤکّد اسلام است و در کُتُب دعا و اخلاق مانند مفاتیح و غیره آمده است. و هر سال در روز عید قربان؛ چه برای حاجی و چه غیر حاجی چه در منی و چه در شهرها و غیر منی، مستحب است گوسفند قربانی کنند که به آن در کلام عرب اُضحِیَّة می‌گویند و بر استحباب آن در شرع مقدس تأکید شده، حتی برخی از فقها آن را واجب دانسته و خداوند قرض آن را یقیناً ادا می‌کند و شرایط آن هم همان شرایط قربانی واجب است.
{۱۰} فضیلت و آثار قربانی‌ها:
(۱) برای شخصی که قربانی کند، رفع بلا و دفع ضرر از مال و جانش شود.
(۲) قربانی همانطور که ازنامش پیداست،موجب قُرب انسان به خدا می شود.
(۳) در روایتی آمده است که: ابی‌بصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که از حضرت پرسیدم: علت قربانی کردن چیست؟ فرمود همانا قربانی گناهان صاحبش را می‌ریزد و باعث آمرزش آنها می‌شود، هنگامی که اولین قطره خونش بر زمین می‌ریزد، همانا خداوند از غیب می‌داند، چه کسی از او می‌ترسد و تقوا را رعایت می‌کند.
(۴) در حدیثی از امام باقر (علیه السلام) می خوانیم: «إِنَّ الله عَزَّ وَجَلَّ یُحِبُّ إِطْعَامَ الطَّعَامِ وَإِرَاقَةَ الدِّمَاءِ»، خداوند عزوجل قربانی کردن و طعام دادن را دوست دارد.
یعنی علاوه بر خواصی که برای صاحب قربانی دارد، دیگران نیز از گوشت قربانی بهره می‌برند و از گوشت قربانی فقرا و مساکین و کسانی که تمکن مالی برای خرید گوشت را ندارند، از آن بهره‌مند می‌شوند، ضمن اینکه اگر کسی از مال خود توانست بگذرد، شاید بتواند و آمادگی پیدا کند که از بدن و جان هم بگذرد.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
