بسم الله الرحمن الرحیم
کلیه مسائل در باره وضو
قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ اَلْبَاقِرُ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ: إِذَا دَخَلَ اَلْوَقْتُ وَجَبَ اَلطَّهُورُ وَ اَلصَّلاَةُ وَ لاَ صَلاَةَ إِلاَّ بِطَهُورٍ.
آقا امام باقر (عليه السلام) فرمود: هنگامى كه وقت نماز داخل شود طهارت واجب مى‌شود، و هيچ نمازى صحيح نيست مگر با طهارت.
من لا يحضره الفقيه، ج۱ ص ۳۳.
فهرست مطالب:
(۱) شستن و مسح کردن
(۲) نکات شستن صورت
(۳) نکات شستن دست ها
(۴) مسائل مسح
(۵) مسح سر
(۶) مسح بر مو یا پوست سر
(۷) مسح پـاها
(۸) حدّ و حدود مسح پاها {از نظر عرض = پهنا}
(۹) شیوه و چگونگی قرار دان دست روی پاها برای مسح پاها
(۱۰) مسائل کلّی مسح سر و پاها
(۱۱) اگر رطوبت کف دست فقط برای مسح سر باشد
(۱۲) حکم مسح کردن از روی جوراب و کفش
(۱۳) حکم نجس بودن پا هنگام مسح
(۱۴) حکم تکرار کردن مسح
(۱) شستن و مسح کردن:
مقدار واجب شستن صورت و دستها و مسح سر و پاها.
۱- مقدار شستن صورت:
از درازا از بالای پیشانی {محل رستنگاه مو} تا آخر چانه.
۲- مقدار شستن دستها:
شستن دست راست و سپس دست چپ از آرنج تا سر انگشتها.
۳- مقدار مسح سر:
مسح قسمت جلوی سر که مقابل پیشانی است {به هر اندازه}.
۴- مقدار مسح پا:
مسح از سر یکی از انگشتان تا مفصل.
(۲) نکات شستن صورت:
(۱) اگر مختصری از صورت شسته نشود وضو باطل است، لذا برای آنکه یقین کند این مقدار کاملاً شسته شده باید کمی اطراف آن را هم بشوید.
(۲) اگر صورت کسی کوچکتر یا بزرگتر از معمول مردم باشد باید ملاحظه کند که مردمان معمولی تا کجای صورت خود را می شویند.
(۳) اگر پوست صورت از لای مو پیدا باشد باید آب را به پوست برساند و اگر پیدا نباشد شستن مو کافی است.
{اگر شک کند که پوست صورت از لای مو پیداست یا نه، باید مو را بشوید و آب را به پوست هم برساند}.
(۴) شستن داخل بینی و مقداری از لب و چشم که در وقت بستن دیده نمی شود واجب نیست، ولی برای آنکه یقین کند از جاهایی که باید شسته شود چیزی باقی نمانده، واجب است مقداری از آنها را هم بشوید، و کسی که نمی دانسته باید این مقدار را بشوید، اگر نداند در وضوهایی که گرفته این مقدار را شسته یا نه:
آیات عظام: امام خمینی، اراکی، گلپایگانی، فاضل لنکرانی، بهجت، امام خامنه ای، صافی گلپایگانی، نوری همدانی، جوادی آملی، سبحانی، مظاهری، مکارم شیرازی: نمازهایی که خوانده صحیح است.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: اگر وقتش باقی است با وضوی جدید اعاده نماید و نمازهایی که وقتش گذشته قضا کند.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: اگر وقتش باقی است با وضوی جدید اعاده نماید و بنابراحتیاط نمازهایی که وقتش گذشته را قضا کند.
آیات عظام: خوئی، تبریزی: اگر وقتش باقی است با وضوی جدید اعاده نماید و قضای نمازهایی که وقتش گذشته واجب نیست.
(۵) باید صورت از بالا به پائین شسته شود و اگر از پایین به بالا بشوید وضو باطل است و دستها را باید از مرفق به طرف سر انگشتان بشوید.
آیات عظام: خوئی، گلپایگانی، مکارم شیرازی، تبریزی، صافی گلپایگانی، شبیری زنجانی، نوری همدانی، مظاهری، سبحانی: باید صورت و دستها را از بالا به پایین شست و اگر از پایین به بالا بشوید، وضو باطل است.
آیةالله العظمی سیستانی: باید دستها و همچنین صورت را بنابراحتیاط لازم از بالا به پایین شست و اگر از پایین به بالا بشوید، وضو باطل است.
آیةالله العظمی بهجت: باید صورت و دستها را از بالا به پایین شست و اگر از پایین به بالا بشوید و به همان شستن اکتفا کند، بلکه مطلقاً در بعضی موارد، وضو باطل است. و احتیاط واجب آن است که در هر عضو، ابتدا قسمتهای بالاتر و سپس قسمت های پایین تر را بشوید و رعایت ترتیب عرفی کافی است.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: باید دستها را از بالا به پایین شست، و اگر از پایین به بالا بشوید باطل است، و همچنین صورت را بنابراحتیاط واجب.
(۶) لازم نیست آب وضو بر دست جاری شود، بنابراین؛ اگر دست را تر کند و به صورت و دستها بکشد، و تری دست به قدری باشد که به واسطه کشیدن دست، آب کمی بر آنها جاری شود کافی است.
آیةالله العظمی مکارم شیرازی: اگر تری به قدری باشد که به آن شستن گفته شود کافی است.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: اگر تری دست به قدری باشد که بگویند صورت و دستها را شسته است کافی است.
آیةالله العظمی سیستانی: اگر تری دست به قدری باشد که به واسطه کشیدن دست، آب، آنها را فراگیرد کافی است. و لازم نیست که بر آنها جاری شود.
آیةالله العظمی بهجت: باید بنابر احتیاط تری دست به قدری باشد که به واسطه کشیدن دست، کمی آب بر آنها جاری شود.
(۳) نکات شستن دست ها:
(۱) بعد از شستن صورت باید دست راست و بعد از آن دست چپ را از آرنج تا سر انگشتها بشوید. {به طوری که دستها کاملاً شسته شود.}.
(۲) برای آنکه یقین کند آرنج را کاملاً شسته باید مقداری بالاتر از آرنج را هم بشوید.
آیةالله العظمی سیستانی: اگر انسان یقین نکند آرنج را کاملاً شسته، باید برای تحصیل یقین، مقداری بالاتر از آرنج را هم بشوید.
(۳) معمولاً پیش از شستن صورت، - استحباباً یا عادتاً - دستها را تا مچ می شویند لذا هنگام وضو نباید به آن اکتفا کند؛ بنابراین، موقع شستن وضوئی دست، باید دست را تا سر انگشتان بشوید و اگر فقط تا مچ بشوید وضویش باطل است.
(۴) فتاوای مراجع عظام در باره حُکم شستن وضوئی مرتبه اول و دوم و سوم هنگام وضو:
آیات عظام: امام خمینی، اراکی، امام خامنه ای، شبیری زنجانی، جوادی آملی، فاضل لنکرانی، مظاهری، سبحانی: در وضو، شستن صورت و دستها مرتبه اوّل واجب و مرتبه دوم جایز و مرتبه سوم و بیشتر از آن، حرام می باشد.
آیات عظام: خوئی، اراکی، گلپایگانی، بهجت، صافی گلپایگانی، سیستانی، وحید خراسانی: در وضو، شستن صورت و دستها مرتبه اوّل واجب و مرتبه دوم مستحب و مرتبه سوم و بیشتر از آن، حرام می باشد.
آیةالله العظمی تبریزی: در وضو، شستن صورت و دستها مرتبه اوّل واجب و مرتبه دوم مستحب است بنابر مشهور، ولی احتیاط واجب در دست چپ، ترک مرتبه دوم است.
آیةالله العظمی مکارم شیرازی: براى وضو، شستن صورت و دستها مرتبه اوّل واجب است و احتياط واجب، ترک مرتبه دوم است و امّا سوم و بيشتر حرام است.
منظور از شستن صورت و دستها؛ مرتبه اوّل، مرتبه دوم و مرتبه سوم چیست؟
آیات عظام: امام خمینی، فاضل لنکرانی: منظور از مرتبه اوّل آن است که تمام عضو را بشويد خواه با يک مشت آب باشد يا چندين مشت، وقتى که تمام شد يک مرتبه حساب مى شود
آیات عظام: خوئی، اراکی، گلپایگانی، صافی گلپایگانی: این که کدام شستن، اوّل یا دوم یا سوم است مربوط به قصد کسی است که وضو می گیرد، پس اگر به قصد شستن مرتبه اوّل مثلاً ده مرتبه آب به صورت بریزد، اشکال ندارد و همه آنها شستن اوّل حساب می شود و اگر به قصد این که سه مرتبه بشوید، سه مرتبه آب بریزد، مرتبه سوم آن حرام است.
آیةالله العظمی تبریزی: این که کدام شستن، اوّل یا دوم یا سوم است مربوط به قصد کسی است که وضو می گیرد، پس اگر به قصد وضو آب به صورت بریزد که تمام آن را فرابگیرد مرتبه اوّل حساب می شود ولو با چند مرتبه آب ریختن باشد.
آیةالله العظمی امام خامنه ای: ملاک برای تعیین هر بار، قصد انسان است، پس اگر به قصد بار اولِ شستن چند مرتبه آب بریزد اشکال ندارد.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: این که کدام شستن، اول یا دوم و یا سوم است مربوط به این است که شستن عضو به قصد وضو باشد، مثلاً اگر سه مرتبه آب به صورت بریزد و به مرتبه سوم قصد شستن برای وضو نماید، اشکال ندارد و مرتبه سوم شستن اول شمرده می شود، ولی اگر سه مرتبه آب به صورت بریزید و به هر یک قصد شستن برای وضو نماید مرتبه سوم حرام است.
آیةالله العظمی جوادی آملی: اگر با مقداری آب که به قصد وضو می ریزد تمام عضو شسته شود یک بار شمرده می‌شود چه یک بار را قصد کند یا قصد نکند
آیةالله العظمی بهجت: مقصود از هر مرتبه، شستن تمام عضو است.
آیةالله العظمی سیستانی: شستن مرتبهٔ اوّل وقتی تمام می شود که به قصد وضو آن مقدار آب به صورت یا دست بریزد که آب تمام آن را فرا بگیرد و دیگر جایی برای احتیاط باقی نماند، پس اگر به قصد شسشتن مرتبهٔ اوّل مثلاً ده مرتبه آب به صورت بریزد تا اینکه آب همه آن را فرا بگیرد، اشکال ندارد. و تا وقتی که قصد وضو و شستن صورت مثلاً نکند شستن اوّل محقّق نمی شود، پس می تواند چند مرتبه همه صورت را بشوید و در آخرین مرتبه که آب می ریزد قصد شستن وضویی نماید، ولی اعتبار قصد در شستن دوم خالی از اشکال نیست و احتیاط لازم آن است که بیش از یک مرتبه بعد از مرتبه اول صورت و یا دستها را نشوید اگرچه به قصد وضو هم نباشد.
آیةالله العظمی نوری: این که کدام شستن، اول یا دوم یا سوم است، بستگی به قصد گیرنده وضو دارد، نه به تعداد دفعاتی که آب به صورت می ریزد.
آیةالله العظمی سبحانی: منظور از مرتبه اول آن است که تمام عضو را بشوید؛ خواه با یک مشت آب باشد یا چندین مشت، وقتی که تمام شد یک مرتبه حساب می شود.
آیةالله العظمی مظاهری: این که کدام شستن، اول یا دوم یا سوم است مربوط به قصد کسی است که وضو می گیرد، پس اگر به قصد شستن مرتبه اول مثلاً ده مرتبه آب بریزد اشکال ندارد و همۀ آنها شستن اول حساب می شود.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: این که کدام شستن، اول یا دوم یا سوم است مربوط به شستن تمام عضو همراه با قصد وضو می باشد، پس اگر به قصد وضو عضوی دو بار به طور کامل شست، شستن بعدی حرام است و اگر به قصد وضو چند بار آب بریزد، هرگاه آب به تمام دست و صورت رسید، یک مرتبه حساب می شود و مازاد برآن، مرتبه بعد به حساب می آید هرچند قصد مرتبه اول داشته باشد.
آیةالله العظمی مکارم شیرازی: منظور از مرتبه اوّل آن است که تمام عضو را بشوید خواه با یک مشت آب باشد یا چندین مشت، وقتی که تمام شد یک مرتبه حساب می شود.
(۴) مسائل مسح:
مسح سر
بعد از شستن وضوئی هر دو دست، باید جلوی سر را با تری آب وضو که در دست مانده مسح کرد.
آیا مسح سر باید با دست راست بشد؟
آیات عظام: امام خمینی، فاضل لنکرانی، جوادی آملی: لازم نیست مسح با دست راست باشد.
آیةالله العظمی خوئی: احتیاط واجب آن است که با کف دست راست مسح نماید.
آیات عظام: گلپایگانی، اراکی، امام خامنه ای، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی: احتیاط واجب آن است که با دست راست مسح نماید.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: احتیاط واجب آن است که مسح با کف دست راست باشد.
آیةالله العظمی سیستانی: احتیاط مستحبّ آن است که با کف دست راست مسح نماید.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: احتیاط آن است که با داخل دست راست مسح نماید.
آیةالله العظمی بهجت: مسح کردن با دست راست بهتر است.
آیةالله العظمی تبریزی: احتیاط واجب آن است که با دست راست مسح نماید.
آیا مسح سر باید از بالا به پایین باشد؟
آیات عظام: امام خمینی، اراکی، فاضل لنکرانی، امام خامنه ای، نوری همدانی: لازم نیست مسح یا از بالا به پایین مسح نماید. (آیةالله اراکی: هر چند موافق احتیاط است.)
آیات عظام: گلپایگانی، صافی گلپایگانی: احتیاط آن است که مسح از بالا به پایین باشد اگر چه أقوی جواز مسح از پایین به بالا است.
آیات عظام: خوئی، سیستانی، شبیری زنجانی: مسح را از بالا به پایین انجام دهد.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: بنابراحتیاط مستحبّ مسح را از بالا به پایین انجام دهد.
آیةالله العظمی جوادی آملی: به احتیاط از بالا به پایین مسح کند.
آیةالله العظمی بهجت: احتیاط واجب در مسح سر از بالا به پایین است.
آیةالله العظمی مکارم: بهتر این است که از بالا به پایین دست بکشد، ولی عکس آن یعنی از پایین به بالا نیز اشکال ندارد.
(۵) مقدار مسح سر:
یک قسمت از چهار قسمت سر که مقابل پیشانی است جای مسح می باشد و هر جای این قسمت را به هر اندازه مسح کند کافی است.
آیات عظام: امام خمینی، خوئی، گلپایگانی، تبریزی، فاضل لنکرانی، سیستانی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی، جوادی آملی، مظاهری: اگر چه احتیاط مستحب آن است که از درازا به اندازه درازای یک انگشت و از پهنا به اندازه پهنای سه انگشت بسته، مسح نماید.
آیةالله العظمی اراکی: اگر چه احتیاط مستحب آن است که از درازا به اندازه درازای یک انگشت و از پهنا به اندازه پهنای سه انگشت بسته، مسح نماید.
آیةالله العظمی سبحانی: احتیاط لازم آن است که از درازا به اندازه درازای یک انگشت و از پهنا به اندازه پهنای سه انگشت بسته مسح نماید.
آیةالله العظمی بهجت: و واجب است در صورت امکان، مسح با کف دست باشد نه با پشت آن.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: اگر چه مستحبّ است که اندازه مسح از پهنا به اندازۀ پهنای سه انگشت بسته باشد. و بهتر است از درازا به اندازۀ درازای یک انگشت بسته باشد.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: بنابراحتیاط از پهنا به اندازۀ پهنای سه انگشت به هم چسبیده مسح نماید و احتیاط مستحبّ آن است که از درازا به اندازۀ درازای یک انگشت مسح کند.
آیةالله العظمی مکارم شیرازی: ولی احتیاط مستحبّ آن است که از درازا به اندازه درازای یک انگشت، از پهنا به اندازه پهنای سه انگشت مسح نماید.
(۶) مسح سر بر مو یا پوست سر
همه مراجع: لازم نیست مسح سر بر پوست آن باشد بلکه بر موی جلوی سر هم صحیح است.
آیةالله العظمی مکارم شیرازی: جایز است مسح سر را بر پوست سر یا بر موهایی که بر آن روئیده است بکشند.
حکم مسح خانم ها و کسانی که موهای جلوی سرشان بلند است.
همه ی مراجع: کسی که موی جلوی سر او به اندازه ای بلند است که اگر مثلاً شانه کند به صورتش می ریزد، یا به جاهای دیگر سر می رسد، باید بیخ موها را مسح کند یا فرق سر را باز کرده پوست سر را مسح نماید.
آیةالله العظمی سیستانی : کسی که موی جلوی سر او به اندازه ای بلند است که اگر مثلاً شانه کند به صورتش می ریزد، یا به جاهای دیگر سر می رسد، باید بیخ موها را مسح کند. {بهتر است که قبل از وضو، فرق سر را باز کند تا پس از شستن دست چپ، بن موها یا پوست سر را به راحتی مسح نماید.}
حکم مسح بر موهای بلند جلوی سر
آیا اگر به موهایی که به صورت و به پیشانی می ریزد یا به جاهای دیگر سر می رسد و جلوی سر جمع شده یا به موی جاهای دیگر سر، که جلوی سر آمده مسح کند چنین مسحی صحیح است؟
همه ی مراجع: چنین مسحی باطل است.
(۷) حدّ و حدود مسح پاها {از نظر طول = درازا}
بعد از مسح سر باید پاها را مسح کرد.
آیات عظام: امام خمینی، خوئی، تبریزی، فاضل لنکرانی، نوری همدانی: روی پاها را از سر یکی از انگشتها تا برآمدگی روی پا مسح کند. (آیات عظام: خوئی، تبریزی: و احتیاط واجب آن است که تا مفصل مسح نماید. (آیةالله العظمی خوئی: کما این که احتیاط واجب آن است که) پای راست را با دست راست و سپس پای چپ را با دست چپ مسح نماید.
آیات عظام: گلپایگانی، اراکی، بهجت، صافی گلپایگانی: روی پاها را از سر یکی از انگشتها تا برآمدگی روی پا مسح کند و احتیاط واجب (آیةالله العظمی بهجت: احتیاط مستحب) آن است که تا مفصل را هم مسح نماید.
آیةالله العظمی امام خامنه ای: محل مسح پا، عبارت است از روی پا از سر یکی از انگشتان تا مفصل ساق، و استحباب مسح پایین انگشتان پا (یعنی جایی که موقع راه رفتن با زمین تماس پیدا می‌کند) ثابت نشده است.
آیةالله العظمی مکارم شیرازی: روی پاها را از سر یکی از انگشتها غیر از انگشت کوچک که به تنهایی اشکال دارد تا برآمدگی روی پا مسح کند و بنابراحتیاط مستحبّ تا مفصل پا مسح نماید.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: روی پاها را از سر یکی از انگشتها تا برآمدگی روی پا مسح کند و احتیاط آن است که تا مفصل را هم مسح نماید.
آیةالله العظمی جوادی آملی: روی پاها را از سر یکی از انگشتها تا برآمدگی روی پا و به احتیاط تا مفصل، مسح کند.
آیةالله العظمی مظاهری: روی پاها را از سر یکی از انگشتها تا برآمدگی روی پا مسح کند و بهتر آن است که تا آخر پا را مسح نماید.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: اندازۀ واجب آن از سریکی از انگشتها تا برآمدگی روی پا است، و احتیاط مستحبّ آن است که تا مفصل مسح نماید. و احتیاط واجب آن است که پای راست را مقدّم بر پای چپ بدارد، و همچنین پای راست را با دست راست و پای چپ را با دست چپ مسح نماید.
آیةالله العظمی سیستانی: روی پاها را از سر یکی از انگشتها تا مفصل مسح نماید و بناراحتیاط واجب مسح تا برآمدگی روی پا کافی نیست. و احتیاط مستحب آن است که پای راست را با دست راست، و پای چپ را با دست چپ مسح نماید.
آیةالله العظمی سبحانی: روی پاها را از سر یکی از انگشتها تا مفصل مسح نماید.
(۸) حدّ و حدود مسح پاها {از نظر عرض = پهنا}
پهنای مسح پا هر اندازه باشد کافی است. (م ۲۵۳)
آیات عظام: امام خمینی، جوادی آملی: ولی بهتر، بلکه احوط آن است با تمام کف دست، روی پا را مسح کند.
آیات عظام: اراکی، گلپایگانی، نوری همدانی، بهجت، صافی گلپایگانی، تبریزی، مظاهری: بهتر آن است که به اندازه پهنای سه انگشت بسته مسح نماید و بهتر از آن، مسح تمام روی پا (آیات عظام: اراکی، تبریزی: با تمام کف دست) است.
آیات عظام: خوئی، سیستانی: بهتر آن است که به اندازه پهنای سه انگشت بسته بلکه تمام روی پا را با تمام دست مسح نماید.
آیةالله العظمی امام خامنه ای: پهنای مسح پا هر اندازه باشد کافی است {دفتر: ولو یک انگشت}.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: افضل آن است که تمام روی پا را با تمام کف دست مسح نماید.
آیةالله العظمی فاضل لنکرانی: احتیاط مستحب آن است که با تمام کف دست روی پا را مسح کند.
آیةالله العظمی مکارم شیرازی: از نظر عرض، کافی است به اندازه یک انگشت مسح کند، ولی بهتر است که به اندازه پهنای سه انگشت بسته باشد و بهتر از آن مسح کردن تمام پشت پا با تمام کف دست است.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: احتیاط آن است که مسح پا به اندازه پهنای سه انگشت بسته باشد و بهتر آن است که تمام روی پا را با تمام داخل دست مسح نماید.
آیةالله العظمی سبحانی: احتیاط لازم آن است که به اندازه پهنای سه انگشت بسته مسح نماید، و بهتر از آن مسح تمام روی پا و دو برآمدگی در دو طرف است.
(۹) شیوه و چگونگی قرار دان دست روی پاها برای مسح پاها
آیا اگر در مسح پا، همه دست را روی پا بگذارد و کمی بکشد مسح صحیح است؟ (م ۲۵۴)
آیات عظام: امام خمینی، اراکی، بهجت، جوادی آملی، مظاهری، نوری همدانی، مکارم شیرازی: صحیح است.
آیةالله العظمی گلپایگانی: احتیاط واجب آن است که در مسح پا، دست را بر سر انگشتها بگذارد و بعد به روی پا بکشد نه آنکه تمام دست را روی پا بگذارد و کمی بکشد.
آیةالله العظمی صافی گلپایگانی: احتیاط آن است که در مسح پا، دست را بر سر انگشتها بگذارد و بعد به روی پا بکشد هر چند اکتفا به این که تمام دست را روی پا بگذارد و کمی بکشد جایز است.
آیات عظام: خوئی، شبیری زنجانی، تبریزی: احتیاط واجب (شبیری زنجانی: احتیاط) آن است که در مسح پا، دست را بر سر انگشتها بگذارد و بعد به پشت پا (شبیری زنجانی: به روی پا) بکشد یا آنکه دست را به مفصل گذاشته و تا سر انگشتها بکشد نه آنکه تمام دست را روی پا بگذارد و کمی بکشد.
آیةالله العظمی فاضل لنکرانی: بنابراحتیاط واجب باید در مسح پا، دست را بر سر انگشتها بگذارد و روی پا را به تدریج مسح کند و اگر همه دست را روی پا بگذارد و کمی بکشد صحیح نمی باشد.
آیةالله العظمی سیستانی: لازم نیست در مسح پا دست را بر سر انگشتها بگذارد و بعد به پشت پا بکشد، بلکه می تواند تمام دست را روی پا بگذارد و کمی بکشد.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: احتیاط واجب آن است که در مسح پا دست را بر سر انگشتها بگذارد و بعد به پشت پا بکشد، یا آنکه دست را بر برآمدگی روی پا یا مفصل گذاشته و تا سر انگشتها بکشد، نه آن که تمام دست را روی پا بگذارد و کمی بکشد.
آیةالله العظمی سبحانی: اگر در مسح پا همۀ دست را روی پا بگذارد و کمی بکشد، کافی نیست بلکه باید دستها را تا مفصل بکشد.
(۱۰) مسائل کلّی مسح سر و پاها:
لزوم ثابت نگهداشتن محل مسح هنگام مسح. (م ۲۵۵)
همه آیات عظام: هنگام مسح نمودن، باید سر یا پاها ثابت نگه داشته شوند و دست روی سر و پاها کشیده شود، نه بالعکس در غیر این صورت وضو (مکارم شیرازی: بنابراحتیاط واجب) باطل است.
لزوم خشک بودن محل مسح در سر و پاها. (م ۲۵۶)
همه آیات عظام: جای مسح نباید تر باشد و باید خشک باشد و اگر به قدری تر باشد که رطوبت کف دست به آن اثر نکند مسح باطل است.
ولی اگر {جای مسح نمناک باشد و نم و} تری آن به قدری کم باشد که رطوبتی که بعد از مسح در آن دیده می شود عرفاً بگویند از تری کف دست است، وضو اشکال ندارد.
حکم خشک شدن رطوبت دست برای مسح. (م ۲۵۷)
اگر رطوبت دست برای مسح خشک شود و برای مسح، رطوبتی در کف دست نمانده باشد نمی تواند دست را با آب خارج، تر کند بلکه:
آیات عظام: امام خمینی، اراکی، گلپایگانی، فاضل لنکرانی، نوری همدانی، جوادی آملی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، مظاهری، سبحانی: باید از اعضای دیگر وضو رطوبت بگیرد و با آن مسح نماید.
آیةالله العظمی بهجت: بهتر است اوّل از تری موی ریش و ابرو کمک بگیرد، و اگر در آنها تری نبود از دستها رطوبت می گیرد.
آیات عظام: خوئی، تبریزی، شبیری زنجانی، وحیدخراسانی: باید (شبیری زنجانی: بنابراحتیاط) از ریش خود (وحیدخراسانی: که داخل در حدّ صورت است) رطوبت بگیرد، و گرفتن رطوبت از غیر ریش و مسح نمودن با آن محلّ اشکال است.
آیةالله العظمی امام خامنه ای: مسح سر و پاها باید با رطوبتی که از آب وضو در دستها مانده، کشیده شود و اگر رطوبتی باقی نمانده نمی‌تواند دست را با آب تر کند، بلکه باید دست را با رطوبتی که در ریش یا ابرو هست مرطوب کند و مسح نماید.
آیةالله العظمی سیستانی: اگر برای مسح، رطوبتی در دست نمانده باشد به گونه‌‌ای که از آرنج تا سر انگشتانِ هر دو دست خشک شده باشد نمی‌تواند دست را با آب خارج تر کند، بلکه باید از ریش خود رطوبت بگیرد و با آن مسح نماید، و گرفتن رطوبت از غیر ریش و مسح نمودن با آن محلّ اشکال است.
نکته:
آیات عظام: بهجت، جوادی آملی: هرگاه به سبب گرمی هوا یا جهات دیگر، هیچ رطوبتی در اعضاء برای مسح باقی نمی ماند، بنابر احتیاط واجب هم با آب خارج مسح کند و هم بعد از وضو تیمّم کند.
(۱۱) حکم کافی بودن رطوبت کف دست فقط برای مسح سر. (م ۲۵۸)
حکم این که اگر رطوبت کف دست فقط به اندازه مسح سر باشد.
آیات عظام: امام خمینی، اراکی، گلپایگانی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی، فاضل لنکرانی، جوادی آملی، مکارم شیرازی، مظاهری، سبحانی: می تواند (گلپایگانی، صافی: به احتیاط واجب) سر را با همان رطوبت مسح کند و برای مسح پاها از اعضاء دیگر وضو رطوبت بگیرد.
آیةالله العظمی بهجت: احتیاط واجب آن است که سر را با همان رطوبت مسح کند و برای مسح پاها از اعضای دیگر رطوبت بگیرد و بنا بر احتیاط واجب باید اول از تری موی ریش و ابرو کمک بگیرد و اگر در آنها تری نبود از دستها رطوبت بگیرد.
آیةالله العظمی امام خامنه ای: اگر رطوبتی باقی نمانده نمی‌تواند دست را با آب تر کند، بلکه باید دست را با رطوبتی که در ریش یا ابرو هست مرطوب کند و مسح نماید.
آیات عظام: خوئی، تبریزی: سر را با همان رطوبت مسح کند و برای مسح پاها از ریش خود رطوبت بگیرد.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: سر را با همان رطوبت مسح کند و برای مسح پاها از ریش خود که داخل در حدّ صورت است رطوبت بگیرد.
آیةالله العظمی سیستانی: احتیاط واجب آن است که سر را با همان رطوبت مسح کند و برای مسح پاها از ریش خود رطوبت بگیرد.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: احتیاط آن است که سر را با همان رطوبت مسح کند و برای مسح پاها از ریش خود رطوبت بگیرد.
(۱۲) حکم مسح کردن از روی جوراب و کفش. (م ۲۵۹)
مسح کردن از روی جوراب و کفش باطل است.
آیات عظام: امام خمینی، اراکی، گلپایگانی، بهجت، فاضل لنکرانی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی، مظاهری: ولی اگر به واسطه سرمای شدید یا ترس از دزد و درنده و مانند اینها نتواند کفش یا جوراب را بیرون آورد، مسح کردن بر آنها اشکال ندارد و اگر روی کفش نجس باشد، باید چیز پاکی بر آن بیندازد و بر آن چیز مسح کند، گلپایگانی، صافی: و احتیاط واجب آن است که تیمّم هم بنماید. بهجت: و احتیاطاً تیمّم هم بنماید.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: ولی اگر به واسطه سرمای شدید یا ترس از دزد و درنده و مانند اینها نتواند کفش یا جوراب را بیرون آورد، مسح کردن بر آنها اشکال ندارد و احتیاط مستحب آن است که تیمّم نیز بنماید و اگر روی کفش نجس باشد، باید بنابر احتیاط چیز پاکی بر آن بیندازد و بر آن چیز مسح کند.
آیةالله العظمی خوئی: ولی اگر به واسطه سرمای شدید یا ترس از دزد و درنده و مانند اینها نتواند کفش یا جوراب را بیرون آورد، تیمّم نماید؛ و اگر تقیّه در بین باشد، مسح بر جوراب و کفش نموده و تیمّم نیز بنماید.
آیةالله العظمی تبریزی: ولی اگر به واسطه سرمای شدید یا ترس از دزد و درنده و مانند اینها نتواند کفش یا جوراب را بیرون آورد، تیمّم نماید؛ و اگر تقیّه در بین باشد، بر روی جوراب و کفش مسح شود و بنابراحتیاط مستحبّ تیمّم هم بنماید.
آیةالله العظمی سیستانی: ولی اگر به واسطه سرمای شدید یا ترس از دزد و درنده و مانند اینها نتواند کفش یا جوراب را بیرون آورد، احتیاط واجب آن است که مسح بر جوراب و کفش نموده و تیمّم نیز نماید؛و اگر تقیّه در بین باشد مسح برجوراب و کفش کفایت می کند.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: ولی اگر به واسطه سرمای شدید یا ترس از دزد و درنده و مانند اینها نتواند کفش یا جوراب را بیرون آورد، بنابراحتیاط واجب بر کفش و جوراب مسح نماید و تیمّم هم بنماید.
آیةالله العظمی سبحانی: ولی اگر به واسطه سرمای شدید یا ترس از دزد و درنده و مانند اینها نتواند کفش یا جوراب را بیرون آورد، بر آنها مسح کند و تیمم نیز بنماید.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: ولی اگر به واسطه سرمای شدید یا ترس از دزد و درنده و مانند اینها نتواند کفش یا جوراب را بیرون آورد، مسح کردن بر آنها اشکال ندارد و احتیاط مستحب آن است که تیمّم نیز بنماید و اگر روی کفش نجس باشد، بنابر احتیاط باید چیز پاکی بر آن بیندازد و بر آن چیز مسح کند و تیمّم هم بنماید.
آیةالله العظمی مکارم شیرازی: مسح باید روی پوست پا باشد و مسح کردن روی جوراب و کفش فایده ندارد، مگر در حال تقیّه. و اگر به واسطه سرمای شدید یا ترس از دزد و درنده و مانند آن نتواند کفش یا جوراب را بیرون آورد کافی است روی آنها مسح کند و اگر روی کفش نجس باشد، باید چیز پاکی بر آن بیندازد و بر آن چیز مسح کند.
(۱۳) حکم نجس بودن پا هنگام مسح. (م ۲۶۰)
همه ی مراجع: اگر روی پا نجس باشد و نتواند برای مسح، آن را آب بکشد باید تیمّم نماید.
آیةالله العظمی بهجت: اگر جبیره ممکن نباشد، باید تیمّم نماید و اگر جبیره ممکن بود، باید هم وضوی جبیره ای بگیرد و هم تیمّم کند بنا بر احوط.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: بنابر احتیاط باید چیز پاکی روی آن بیندازد و بر آن مسح کند و بعد تیمّم نماید.
آیةالله العظمی مکارم شیرازی: بنابر احتیاط واجب باید چیز پاکی روی آن بیندازد و بر آن مسح کند و بعد تیمّم نماید.
(۱۴) حکم تکرار کردن مسح.
آیات عظام: بهجت، جوادی آملی: تکرار مسح موجب بطلان وضو نیست خصوصاً اگر برای رعایت احتیاط باشد ، مگر آن که از روی تشریع یا وسوسه باشد. {مسأله اختصاصی}
مشاهده منبع؛ توضیح المسائل مراجع
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
