در باره تیمم

بسم الله الرحمن الرحیم

در باره تیمم

قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ اَلْبَاقِرُ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ: إِذَا دَخَلَ اَلْوَقْتُ وَجَبَ اَلطَّهُورُ وَ اَلصَّلاَةُ وَ لاَ صَلاَةَ إِلاَّ بِطَهُورٍ.

آقا امام باقر (عليه السلام) فرمود: هنگامى كه وقت نماز داخل شود طهارت واجب مى‌شود، و هيچ نمازى صحيح نيست مگر با طهارت.

من لايحضره الفقيه

فهرست مطالب:

(۱) تیمم چیست؟

(۲) در چه مواردی بـه جای وضو یا غسل باید تیمم کرد؟

(۳) برخی از چیزهایی که تیمم بر آن صحیح است.

(۴) آیا لازم است چیزی که بر آن تیمم می کند گرد و خاک داشته باشد؟

(۵) آیا بعد از زدن دست بر چیزی که تیمم به آن صحیح است، تکاندن دست واجب است؟

(۶) کیفیت انجام تیمم

(۷) شرایط  صحیح بودن تیمم:

(۸) آیا اعضای تیمم {پیشانی و کف دستها و پشت دستها} باید پاک باشند؟

(۹) آیا فرقی بین تیمّم بدل از وضو و غسل است؟

(۱) تیمّم چیست؟

تَیَمُّم عملی عبادی است که در مواردی به جای وضو یا غُسل، انجام آن به قصد قُربت و با آدابی خاص که در رساله‌های مراجع تقلید آمده است واجب می‌شود.

(۲) در چه مواردی بـه جای وضو یا غسل باید تیمم کرد؟

(۱) آب نباشد.

(۲) آب باشد ولی دسترسی به آن نباشد .

(۳) آب باشد ولی برای سلامتی مضر باشد.

(۴) آب باشد ولی اگر با آب وضو بگیرد یا غسل کند، خود یا کسانش که حفظ جانش بر او واجب است تشنه می مانند.

(۵) آب باشد ولی اگر با آب وضو بگیرد یا غسل کند، بدن یا لباسش نجس می ماند.

(۶) آب باشد ولی استفاده از آب یا تصرّف در ظرف آب بر او حرام باشد، چون غصبی است.

(۷) آب باشد ولی چون وقت نماز تنگ است انجام وضو و غسل موجب شود که همه‌ی نماز یا قسمتی از آن در خارج وقت واقع شود.

(۳) برخی از چیزهایی که به اتّفاق مراجع عظام تیمّم بر آنها صحیح است:

تمام مراجع عظام بجز آیات عظام: شبیری زنجانی و سبحانی: تیمّم به خاک و ریگ و کلوخ و سنگ صحیح است.

آیةالله العظمی شبیری زنجانی: در حال اختیار تیمّم باید به خاک یا چیزهایی که از زمین بوده و پودر شده؛ مانند سنگ پودر شده و گچ پودر شده صورت گیرد.

آیةالله العظمی سبحانی: تا انجا که ممکن است باید به خاک کرد، و اگر خاک نباشد می توان بر ریگ و شن و کلوخ و سنگ، در صورتی که به هنگام تیمّم گردی از آنها بر دست بنشیند، تیمّم کرد.

(۴) آیا باید چیزی که بر آن تیمم می کند گرد و خاک داشته باشد؟

آیات عظام: امام خمینی، اراکی، گلپایگانی، فاضل لنکرانی، بهجت، امام خامنه ای، صافی گلپایگانی، جوادی آملی، نوری همدانی، مظاهری: مستحبّ است چیزی که بر آن تیمّم می کند گردی داشته باشد که به دست بماند.

آیةالله العظمی مكارم شیرازی: بهتر است تا آنجا که امکان دارد چیزی که بر آن تیمّم می کند گردی داشته باشد که بردست بماند.

آیات عظام: خوئی، تبریزی: بنابراحتیاط در صورت امکان باید گردی داشته باشد که به دست بماند.

آیةالله العظمی شبیری زنجانی: بنابراحتیاط واجب در صورت امکان باید گردی داشته باشد که به دست بماند.

آیةالله العظمی سیستانی: بنابراحتیاط لازم باید گردی داشته باشد که به دست بماند.

آیةالله العظمی وحیدخراسانی: بنابراحتیاط واجب چیزی که بر آن تیمّم می کند ، در صورت امکان باید گردی داشته باشد که به دست بماند.

آیةالله العظمی سبحانی: واجب است چیزی را که بر آن تیمم می کند گردی داشته باشد که به دست بماند.

(۵) آیا بعد از زدن دست بر چیزی که تیمم به آن صحیح است، تکاندن دست اشکال ندارد؟

آیات عظام: امام خمینی، اراکی، گلپایگانی، فاضل لنکرانی، بهجت، امام خامنه ای، صافی گلپایگانی، نوری همدانی، مظاهری: مستحب است دست را بتکاند که گرد آن بریزد.

آیةالله العظمی جوادی آملی: مستحب است دست را بتكاند كه مقداری از گرد آن بريزد.

آیةالله العظمی مكارم شیرازی: مستحبّ است دست را بتکاند که گرد و خاک اضافی آن بریزد.

آیةالله العظمی خوئی: بعد از زدن دست بر آن، دست را بتکاند که گرد آن بریزید.

آیةالله العظمی تبریزی: بنابراحتیاط مستحب، دست را بتکاند که گرد آن بریزید.

آیةالله العظمی شبیری زنجانی: مستحبّ است دست را بتکاند که بیشتر گرد آن بریزد.

آیةالله العظمی سیستانی: نباید دست را به شدت بتکاند که همه گرد آن بریزد.

آیةالله العظمی وحیدخراسانی: مستحب است دست را بتکاند.

آیةالله العظمی سبحانی: واجب است چیزی را که بر آن تیمم می کند گردی داشته باشد که به دست بماند.

(۶) کیفیت انجام تیمم:

(۱) نیت کردن.

(۲) زدن کف دو دست بر چیزی که تیمم بر آن صحیح است.

(۳) کشیدن کف هر دو دست به تمام پیشانی و دو طرف آن، از جایی که موی سر می‌روید تا ابروها و بالای بینی.

(۴) کشیدن کف دست چپ بر تمام پشت دست راست و کشیدن کف دست راست بر تمام پشت دست چپ.

(۷) شرایط  صحیح بودن چیزی که بر آن تیمم می شود:

(۱) پاک بودن. (نجس نبودن)

(۲) مباح بودن. (غصبی نبودن).

(۳) نبودن مانع در اعضای تیمم.     

(۴) تیمم کردن پیشانی و دستها از بالا به پایین.

(۵) رعایت ترتیب.  (اول پیشانی، سپس دست راست و سپس دست چپ).

(۶) رعایت موالات. (انجام دادن تیمم پشت سر هم).

(۷) بدون مباشرت. (انجام دادن تیمم در حال اختیار توسط خود تیمم کننده).

(۸) آیا اعضای تیمم {پیشانی و کف دستها و پشت دستها} باید پاک باشند؟

آیات عظام: امام خمینی، اراکی، گلپایگانی، بهجت، فاضل لنکرانی، جوادی آملی، نوری همدانی، سبحانی، مظاهری: باید پیشانی و کف دستها و پشت دستها پاک باشند.

آیةالله العظمی صافی گلپایگانی: بنابراحتیاط باید پیشانی و کف دستها و پشت دستها پاک باشند.

آیةالله العظمی مکارم شیرازی: بنابراحتیاط واجب باید اعضای تیمّم و کف دستها پاک باشند.

آیات عظام: خوئی،شبیری زنجانی: بنابراحتیاط استحبابی باید پیشانی وکف دستها وپشت دستها درصورت تمکن پاک باشند.

آیات عظام: تبریزی، وحید خراسانی: بنابراحتیاط استحبابی باید کف دستها و پشت دستها در صورت تمکن پاک باشند.

آیةالله العظمی سیستانی: لازم نیست پیشانی و کف دستها و پشت دستها پاک باشند، اگر چه بهتر است.

آیةالله العظمی امام خامنه ای: لازم نیست اعضای تیمم (پیشانی و پشت دستها) پاک باشند، گر چه موافق احتیاط است.

(۹) آیا فرقی بین تیمّم بدل از وضو و غسل است؟

آیات عظام: امام خمینی، اراکی، جوادی آملی، نوری همدانی، مظاهری: تیمّم بدل از غسل و بدل از وضو با هم فرقی ندارند.

آیات عظام: خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید خراسانی، شبیری زنجانی: احتیاط مستحبّ آن است که تیمّم را چه بدل از وضو باشد چه بدل از غسل، به این ترتیب بجا آورد: یک مرتبه دستها را به زمین بزند و به پیشانی و پشت دستها بکشد و یک مرتبه دیگر به زمین بزند و پشت دستها را مسح نماید (شبیری زنجانی: واز این بهتر آن است که دو مرتبه دستها را به زمین بزند وبه پيشاني و پشت دستها بکشد و سپس دو مرتبه دیگر به زمین بزند و پشت دستها را مسح کند).

آیات عظام: گلپایگانی، صافی گلپایگانی: احتیاط مستحبّ آن است که تیمّم بدل از غسل را با دو ضرب انجام دهد و به این نحو که: یک مرتبه دستها را به زمین بزند و به پیشانی بکشد و مرتبه دیگر دستها را به زمین بزند و به پشت دستها بکشد. بلکه احتیاط مستحب آن است که تیمّم را - چه بدل از وضو باشد چه بدل از غسل - به ترتیب زیر بجا آورد: یک مرتبه دستها را به زمین بزند و به پیشانی و پشت دستها بکشد و یک مرتبه دیگر به زمین بزند و پشت دستها را مسح نماید.

آیةالله العظمی فاضل لنکرانی: احتیاط مستحبّ آن است که تیمّم بدل از غسل را با دو ضرب انجام دهد و به این نحو که: یک مرتبه دستها را به زمین بزند و به پیشانی بکشد و مرتبه دیگر دستها را به زمین بزند و به پشت دستها بکشد، بلکه احتیاط مستحب آن است که تیمّم بدل از وضو را هم با دو ضرب انجام دهد بلکه بهتر آن است که تیمّم را با سه ضرب انجام دهد: دو مرتبه پشت سر هم دستها را به زمین بزند و بر پیشانی بکشد و یک مرتبه دیگر به زمین بزند و بر پشت دستها بکشد.

آیةالله العظمی بهجت: احتیاط مستحب آن است که در تیمّم بدل از غسل، بلکه در هر تیمّمی، بعد از مسح پیشانی یک بار دیگر کف دستها را به زمین بزند و پشت دستها را به همان صورتی که گفته شد با کف دست دیگر مسح نماید.

آیةالله العظمی مکارم شیرازی: احتیاط مستحب آن است که در تیمّم بدل از غسل یک بار دیگر دستها را بر زمین زند و مجدداً با آن، پشت دست راست و سپس پشت دست چپ را مسح کند.

آیةالله العظمی امام خامنه ای: تيمم {بدل از وضو یا غسل} بدين ترتيب است: ابتدا بايد نيت نمايد و سپس کف هر دو دست را بر چيزى که تيمم بر آن صحيح است بزند و آن را به تمام پيشانى و دو طرف آن از جايى که موى سر مى‏رويد تا ابروها و بالاى بينى بکشد، و سپس کف دست چپ را بر تمام پشت دست راست و کف دست راست را بر تمام پشت دست چپ، بکشد و احتياط واجب اين است که بار ديگر دستها را به زمين بزند و سپس کف دست چپ را بر پشت دست راست وکف دست راست را بر پشت دست چپ بکشد. اين ترتيب در تيمم بدل از وضو و بدل از غسل يکسان است.

آیةالله العظمی سبحانی: در تیمّم بدل از وضو و غسل یک مرتبه دست ها را به زمین بزند و به پیشانی و پشت دست ها بکشد و یک مرتبه دیگر به زمین بزند و فقط پشت دست ها را مسح کند.

مـنـابـع:

من لا یحضره الفقیه.

توضیح المسائل مراجع، مسائل، 684 و  701 و 706.

اجوبةالإستفتائات آیةالله العظمی امام خامنه ای: س 209. و شفاهی از دفتر معظم له.

رساله‌ی آموزشی آیةالله العظمی امام خامنه ای: درس 25 و 26، صفحه97.

توضیح المسائل آیةالله العظمی جوادی آملی، مسأله 739 و 744.