وقت نماز

سؤال 345. دليل مذهب شيعه در مورد وقت نمازهاى روزانه چيست؟ همان گونه که مى دانيد اهل سنت، با داخل شدن وقت نماز عشا، نماز مغرب را قضا مى دانند و همچنين در مورد نماز ظهر و عصر هم به همين ترتيب است. لذا معتقدند که وقتى وقت نماز عشا داخل شد و امام جماعت براى خواندن آن بپاخاست، مأموم نمى تواند همراه او، نماز مغرب را بخواند و نماز مغرب و عشا را در يک زمان به جا آورد.

  جواب: دليل شيعه، اطلاق آيات قرآنى و سنّت شريف است، به اضافه رواياتى که به خصوص دلالت بر جواز جمع دارند. نزد اهل سنت هم رواياتى وجود دارد که دلالت بر جواز جمع بين دو نماز در وقت يکى از آن دو مى کند.

سؤال 346. با توجه به اين که آخر وقت نماز عصر، مغرب است و آخر وقت نماز ظهر نزديک مغرب است به مقدارى که براى خواندن نماز عصر به آن نياز است، مى خواهم سؤال کنم که منظور از مغرب چيست؟ آيا مراد زمان غروب خورشيد است يا زمانى که اذان مغرب طبق افق هر مکانى گفته مى شود؟

  جواب: وقت نماز عصر تا غروب آفتاب است.

سؤال 347. فاصله زمانى بين غروب خورشيد و اذان مغرب چند دقيقه است؟

  جواب: ظاهر اين است که با اختلاف فصل هاى سال تفاوت مى کند.

سؤال 348. من تا دير وقت سر کارم هستم، به طورى که ساعت يازده شب به منزل بر مى گردم و در هنگام کارهم به خاطر کثرت مراجعه کنندگان وقت خواندن نماز مغرب و عشا را ندارم. آيا خواندن نماز مغرب و عشا بعد از ساعت يازده شب صحيح است؟

  جواب: اگر از نصف شب به تأخير نيفتد، اشکال ندارد، ولى تلاش کنيد که از ساعت يازده شب به تأخير نيفتد بلکه تا مى توانيد نماز را در اول وقت آن بخوانيد.

سؤال 349. چه مقدار از نماز اگر در وقت ادا واقع شود، نيت ادا صحيح است؟ در صورت شک در اين که اين مقدار، داخل وقت واقع شده يا خير، وظيفه چيست؟

  جواب: وقوع يک رکعت نماز در داخل وقت براى اين که نماز، ادا محسوب شود، کافى است و در صورت شک در اين که وقت لااقل به مقدار يک رکعت باقى است يا خير، نماز را به قصد مافى الذمّه بخوانيد.

سؤال 350. سفارتخانه ها و کنسولگرى هاى جمهورى اسلامى ايران در خارج، جدول هاى زمانى براى تعيين اوقات شرعى پايتخت ها و شهرهاى بزرگ تهيه مى کنند. سؤال اين است که تا چه مقدار مى توان به اين جدولها اعتماد کرد؟

  جواب: معيار در احراز دخول وقت، حصول اطمينان براى مکلّف است، و اگر براى او اطمينان به مطابقت اين جدولها با واقع حاصل نشود، بايد احتياط نموده و صبر کند تا يقين به داخل شدن وقت شرعى نمايد.

سؤال 351. نظر شما درباره فجر صادق و کاذب چيست؟ و نمازگزار در اين مورد چه تکليفى دارد؟

  جواب: معيار شرعى در مورد وقت نماز و روزه، فجر صادق است و احراز آن موکول به تشخيص مکلّف است.

سؤال 352. مسئولين يکى از دبيرستان هاى تمام وقت، نماز جماعت ظهر و عصر را ساعت دو بعد از ظهر، کمى قبل از شروع درسهاى شيفت عصر اقامه مى کنند. علت تأخير، اين است که درسهاى شيفت صبح، چهل و پنج دقيقه قبل از ظهر شرعى تعطيل مى شود و نگهداشتن دانش آموزان تا ظهر شرعى مشکل است. با توجه به اهميت اقامه نماز در اول وقت، نظر شريف خود را در اين باره بيان فرماييد.

  جواب: تأخير نماز جماعت براى اين که نمازگزاران در نماز حاضر شوند، با اين فرض که در اول وقت در مدرسه نيستند، اشکال ندارد.

سؤال 353. آيا بايد نماز ظهر بعد از اذان ظهر و نماز عصر بعد از دخول وقت آن خوانده شود؟ و همچنين آيا نماز مغرب و عشا هم بايد هر کدام در وقت خود خوانده شوند؟

  جواب: بعد از داخل شدن وقت دو نماز، مکلّف در خواندن هر دو نماز پشت سر هم به صورت جمع و يا خواندن هر يک در وقت فضيلت خود مخيّر است.

سؤال 354. با توجه به اين که امروزه با فراوانى ساعت، يقين به طلوع فجر ممکن است، آيا بايد در شب هاى مهتابى براى خواندن نماز صبح به مدت پانزده تا بيست دقيقه صبر کرد؟

  جواب: فرقى بين شب هاى مهتابى و غير مهتابى در طلوع فجر، وقت فريضه صبح و وجوب امساک براى روزه گرفتن نيست، هرچند احتياط در اين زمينه خوب است.

سؤال 355. آيا مقدار اختلاف اوقات شرعى ميان استان ها که بر اثر اختلاف افقهاى آن ها به وجود مى آيد، در اوقات سه گانه نمازهاى يوميه به يک اندازه است؟ مثلاً بين دو استان در وقت ظهر بيست وپنج دقيقه تفاوت است، آيا در بقيه وقت هاى نماز هم اين اختلاف وجود دارد و به همين مقدار است؟ يا اين که مقدار آن در وقت نماز صبح و مغرب و عشا تفاوت مى کند؟

  جواب: مجرّد يکى بودن مقدار تفاوت بين دو منطقه در طلوع فجر يا زوال آفتاب يا غروب خورشيد، مستلزم اتحاد در ساير اوقات نيست، بلکه غالباً مقدار اختلاف بين شهرها در اوقات سه گانه با هم تفاوت دارد.

سؤال 356. اهل سنّت نماز مغرب را قبل از مغرب شرعى مى خوانند، آيا جايز است در ايام حجّ و غير آن به آن ها اقتدا کرده و به همان نماز اکتفا کنيم؟

  جواب: معلوم نيست که نماز آن ها قبل ازداخل شدن وقت باشد و شرکت در نماز جماعت آن ها و اقتدا به آنان اشکال ندارد و مجزى است، ولى درک وقت نماز ضرورى است، مگر اين که خود وقت هم از موارد تقيه باشد.

سؤال 357. خورشيد در دانمارک و نروژ در تابستان ساعت چهار صبح طلوع نموده و ساعت 23غروب می کند، و با رعایت ذهاب حمره مشرقیه و بین الطلوعین، باید حدود 22 ساعت روزه گرفته شود، تکليف من درباره نماز و روزه چيست؟

  جواب: مکلف بايد در مورد اوقات نمازهاى يوميه و روزه همان افق محل سکونت خود را رعايت کند، ولى اگر روزه گرفتن بر اثر طولانى بودن روز، غير مقدور يا حرجى باشد، اداى آن ساقط و قضاى آن واجب است.

سؤال 358. رسيدن نور خورشيد به زمين تقريباً هفت دقيقه طول مى کشد. آيا ملاک پايان وقت نماز صبح، طلوع خورشيد است يا رسيدن نور آن به زمين؟

  جواب: ملاک طلوع خورشيد، ديدن آن در افق مکان نمازگزار است.

سؤال 359. رسانه هاى گروهى اوقات شرعى هر روز را يک روز قبل از آن اعلام مى کنند، آيا اعتماد بر آن و بنا گذاشتن بر دخول وقت نماز بعد از پخش اذان از راديو و تلويزيون جايز است؟

  جواب: اگر براى مکلّف اطمينان به دخول وقت از طريق مذکور حاصل شود، مى تواند بر آن اعتماد کند.

سؤال 360. آيا وقت نماز به مجرد شروع اذان آغاز مى شود؟ يا اين که بايد صبر نمود تا اذان تمام شود و سپس شروع به خواندن نماز کرد؟ آيا روزه دار جايز است به مجرد شروع اذان افطار نمايد يا اين که بايد صبر کند تا اذان تمام شود؟

  جواب: اگر اطمينان حاصل شود که اذان از هنگام داخل شدن وقت شروع شده، صبر کردن تا پايان اذان لازم نيست.

سؤال 361. آيا نماز کسى که نماز دوم را بر اوّلى مقدّم داشته، مثلاً نماز عشا را جلوتر از مغرب خوانده، صحيح است؟

  جواب: اگر بر اثر اشتباه يا غفلت نماز دوم را مقدّم داشته و بعد از تمام شدن نماز متوجه شده، نماز او صحيح است. ولى اگر عمدى بوده، باطل است.

سؤال 362. با عرض سلام و تحيت، در آستانه ماه شريف و مبارک رمضان و با توجه به توسعه شهرها وعدم امکان تشخيص دقيق لحظه طلوع فجر، خواهشمند است نظر شريف خود را در مورد زمان امساک براى روزه و اقامه نماز صبح اعلام فرماييد.

  جواب: مقتضى است که مؤمنين محترم ـ ايّدهم الله تعالى ـ جهت رعايت احتياط در مورد امساک روزه و وقت نماز صبح، همزمان با شروع اذان صبح از رسانه ها براى روزه امساک نمايند و حدود پنج الى شش دقيقه بعد از اذان، شروع به اداى فريضه صبح نمايند.

سؤال 363. وقت نماز عصر تا اذان مغرب است يا تا هنگام غروب آفتاب؟ نيمه شب شرعى براى نماز عشا و بيتوته در منى چه وقت است؟

  جواب: آخر وقت نماز عصر تا غروب آفتاب است، و براى محاسبه نيمه  شب، شب را از اول غروب تا اذان صبح حساب کنند، بنابر اين تقريباً يازده ساعت و يک ربع بعد از ظهر شرعى آخر وقت نماز مغرب و عشا است.

سؤال 364. اگر کسى در بين نماز عصر متوجه شود که نماز ظهر را نخوانده است، چه تکليفى دارد؟

  جواب: اگر به خيال اين که نماز ظهر را خوانده است به نيت نماز عصر مشغول نماز شود و در بين نماز بفهمد که قبلاً نماز ظهر را نخوانده است، در صورتى که در وقت مشترک نماز ظهر و عصر است، بايد بلافاصله نيت خود را به نماز ظهر برگرداند و نماز را تمام کند و پس از آن، نماز عصر را به جا آورد، و اگر اين اتفاق در وقت مخصوص به نماز ظهر [1] افتاده باشد، احتياط واجب آن است که نيت را به نماز ظهر برگرداند و نماز را تمام کند ولى بعداً هر دو نماز (ظهر و عصر) را به ترتيب به جا آورد، و همين تکليف در مورد نماز مغرب و عشا نيز هست.

استفتائات جدید

سؤال:براساس تقويم رصدخانه كشور سوئد فجر تا طلوع خورشيد در طول سال در سوئد بين حدود 45 الى 90 دقيقه در نوسان مى‌باشد (زمستان حدود 45 و تابستان حدود 90 دقيقه). آيا مى‌شود از اين مسئله استفاده كرد و براى بدست آوردن فجر مقدار اين زمان را از وقت طلوع خورشيد كم كرد؟

جواب:اعتماد بر تقويم رصدخانه كشور محل سكونت اگر موجب حصول اطمينان شود اشكال ندارد.

سؤال:اگر وقت اداى نماز كم باشد و نياز به رفع حاجت هم باشد تكليف شرعى چيست؟

جواب: اگر بتواند در آن وقتِ کم با اکتفاى به واجبات نماز و حذف مستحبات، به وظيفه خود عمل کند، بايد نماز را با همين حال بخواند و اگر جلوگيرى از خروج حدث به هيچ وجه ممکن نباشد، چنانچه بتواند در وقت کم رفع حاجت کند و مقدارى از نماز را در وقت درک کند، بايد انجام دهد، در غير اين صورت لازم نيست.

سؤال:من در روز سفر نماز صبح را در فرودگاه كراچى خواندم و سپس در همان روز قبل از فجر، در قاهره فرود آمدم. آيا بايد دوباره نماز صبح را در فرودگاه قاهره بخوانم.

جواب:واجب نيست.

سؤال:اگر کسى عمداً وقت نماز خود را به تأخير اندازد آيا حرام است؟ آيا عقاب اخروى دارد؟

جواب:اگر عمداً تأخير بيندازد تا قضا شود، گناه کرده و بايد قضاى آن نماز را بجا آورد و از گناهش توبه کند.

سؤال:شخصى در کانادا زندگى مى‏کند، و با اين‏که از قطب شمال فاصله زيادى دارد، امّا در زمستان، هنگام ظهر، که سايه‏ى شاخص به کوتاه‏ترين طول خود مى‏رسد باز هم طولش نسبتاً بلند است و بيش از طول خود شاخص است. در نتيجه در هيچ زمانى از روز سايه‏ى شاخص به دو هفتم يا چهار هفتم يا خود طول شاخص نمى‏رسد. با اين فرض، هنگام فضيلت نوافل عصر و خود نماز عصر را چگونه تعيين کند؟

جواب:مراد از دو هفتم يا چهار هفتم شاخص اين نيست که تمام سايه‌ى شاخص را در نظر بگيريم، بلکه مقدار سايه‌اى که پس از نهايت کوتاه شدن، شروع به بلند شدن کرده است در نظر گرفته مى‌شود لذا در فرض سؤال هم، تعيين زمان نماز عصر و فضيلت آن ممكن است.

سؤال:دوستم در اروپاى شمالى كار مى‌كند كه شش ماه روز و شش ماه شب است، حكم شرعى عبادات او چيست؟

جواب:نمازها را در وقت، به همان افق محل سكونت ـ كه صبح را در صبح آنجا و ظهر و عصر را، به همان وقت آنجا، و نماز مغرب و عشاء را در بعد از مغرب همانجا ـ‌ بايد بخواند. و روزه، به حساب اينكه روز خيلى طولانى است و تمكن از روزه ندارد، ساقط است.

سؤال:اگر شخصى به اشتباه گمان برد که وقت نماز صبح تمام شده و نماز خود را به نيّت قضا بخواند و هنگام نماز ظهر بفهمد که نماز صبح قضا نشده بود، حکم نمازى که خوانده چيست؟

جواب:اگر به قصد وظيفه فعليه و آنچه بر عهده او مى‌باشد نماز را خوانده، صحيح است.

سؤال:آيا در پايان وقت شرعى نيمه شب، نماز عشا قضا مى‌‌شود؟

جواب:واجب است نماز عشا را تا قبل از نيمه شب شرعى بخوانند و بعد از آن به قصد قربت بجا آورده و نيت ادا و قضا نكنند.

سؤال:اگر در هنگام نماز صبح ندانى که آفتاب طلوع کرده يا نه به چه نيتى بايد نماز را خواند؟

جواب:تا يقين نکرده‌ايد که آفتاب طلوع کرده باشد، نماز ادا است و در هر صورت مى‌توانيد به قصد وظيفه فعلى نماز را بجا آوريد.