|
احکام قبر و قبرستان (آیت الله العظمی بهجت)
لزوم رضایت مالک زمین براى تبدیل به قبرستان
سؤال1413. در بین قبرستان زمینى است که راه عبور عدّهاى است و به آنها اختصاص دارد. مىخواهند آن زمین را جزو قبرستان کنند و راه عبور آنها را از جاى دیگر قرار دهند، امّا یکى از آنها راضى نمىشود؛ حکم شرعى را بیان نمایید.
پاسخ:حق او باقى است و تا او را راضى نکنند، نمىتوانند آن را جزو قبرستان کنند.
تزیین قبور
سؤال1414. در سالهاى اخیر تزیین قبور در گورستانها به یک امر تشریفاتى تبدیل شده و قبرها با سنگها و مدلهاى گوناگون منقّش مىگردند، این عمل از نظر شرعى چه حکمى دارد؟
پاسخ:مانعى ندارد ولى مکروه است.
دفن در قبرهاى قدیمى
سؤال1415. معمولاً در قبرستانهاى قدیمى مردهها در قبرهایى دفن مىشوند که قبلاً قبر دیگرى بوده و مقدارى استخوان در آنجا یافت مىشود، با توجه به این که ممکن است قبر قدیمى توسط اولیاى میّت خریده شده باشد، آیا دفن در آن صحیح است؟
پاسخ:قبرهایى را که خریدهاند، ملک خریدارها است و در قبور دیگر هم نبش قبر قبل از پوسیدگى کامل جایز نیست.
حک کردن آیات قرآن روى قبور
سؤال1416. حک کردن آیات قرآن و اسماى متبرکه بر روى قبرها چه حکمى دارد؟ و در صورت علم به راه رفتن عابرین از روى آنها، آیا مسؤولین قبرستان مىتوانند بدون اجازه از اولیاى میّت، آن اسماء را محو نمایند؟
پاسخ:اگر در محلى است که معرضیّت نوعیه براى هتک دارد، جایز نیست و مسؤول قبرستان با اجازه، رفع هتک مىنماید و اگر دسترسى ندارد مسیر عبور را تغییر مىدهد و مادامى که در معرض هتک بالفعل مستمر نیست، تصرّف در آن نمىکند.
قبرستانهاى قدیمى
سؤال1417. قبرستانهاى قدیمى که امروزه کسى در آن دفن نمىشود و موجب جمع زباله یا تجمع افراد لا ابالى گردیده است، آیا مىشود تبدیل به فضاى سبز و یا بازار و... شود؟ آیا موقوفه بودن یا نبودن زمین براى قبرستان در حکم فوق تأثیر دارد؟
پاسخ:در جاهایى که موقوفه باشد، تبدیل آن به غیر قبرستان جایز نیست و در غیر موقوفه هم اگر مالک دارد، هر گونه تصرف در آن مربوط به مالک آن است و در غیر مملوکه هم امر آن راجع به حاکم شرع جامع شرایط است.
زیارتگاههاى غیر مستند
سؤال1418. زیارت، نذر و پول ریختن براى امامزادگانى که شجرهنامه مشخص و سند معتبرى از آنان در دست نیست، چه حکمى دارد؟ آیا لازم است مردم را از رفتن و زیارت به چنین مکانهایى نهى کرد؟
پاسخ:نهى مردم در این امور جا ندارد و زیارت و نذورات هم به قصد رجا مانعى ندارد.
بازارچه احداث شده در قبرستان
سؤال1419. قبرستان قدیمى ـ که به گفته مطّلعین محل، دفن بسیارى از علما و بزرگان بوده است ـ تخریب و تبدیل به بازار و پاساژ گردیده است، آیا خرید و فروش جنس و سایر تصرّفات در آن و نیز اجاره و خرید مغازههاى چنین بازارى جایز است؟
پاسخ:اگر به حاکم شرع مراجعه و اجاره پرداخت کنند؛ با فرض خروج از حیّز انتفاع در خصوص دفن و عدم امکان عود و بازگرداندن به قبرستان مانعى ندارد.
خاک بقیع
سؤال1420. کسانى که به قبور ائمه بقیع مشرف مىشوند مقدارى از خاک آنجا را براى تبرّک آورده و گاهى بر آن نماز مىگذراند، با توجه به وقف بودن بقیع جهت قبرستان، آنها نسبت به این مقدار خاک ضامن هستند و آیا نمازهاى آنان که بر این خاک خواندهاند باطل است؟
پاسخ:ظاهرا گرفتن و برداشتن تربت از قبور سایر معصومین ـ علیهمالسّلام ـ با تربت امام حسین ـ علیهالسّلام ـ تفاوتى ندارد که اشاره به آن در مسأله 2112 رساله آمده است.
خرید و فروش قبر
سؤال1421. زمینهاى قبرستان موقوفهاى که سازمان اوقاف آن را به صاحبانش مىفروشد، آیا ملک آنان محسوب مىشود؟ و در صورت دفن فرد دیگر در آن قبر، بدون اجازه اولیاى میّت اوّل قبر غصبى به شمار مىرود؟
پاسخ:زمین موقوفه قابل معامله و خرید و فروش نیست و در بعضى موارد اختصاص دادن حق از طرف متولّى شرعى ممکن است، مثل این که داراى نوعى بنا است که احکام شرعى هم بر آن مترتب است.
حک و راه رفتن روى اسماى متبرکه قبور
سؤال1422. حک و یا راه رفتن بر قبرهایى که نام صاحبان آن عبداللّه، عبدالرضا، عبدالرحمن و غلامرضا، غلامحسین و... است اشکال دارد؟
پاسخ:بلى، مضاف الیه (اللّه، الرضا، الرحمن، رضا و...) نباید هتک شود.
زیارت اهل قبور در شب
سؤال1423. رفتن به قبرستان در شب چه حکمى دارد؟
پاسخ:ظاهرا کراهت دارد.
نبش قبر
سؤال1424. آیا اگر میتى را بدون غسل دفن کرده باشند، نبش قبر او جایز است؟
پاسخ:جایز است، ولى احوط این است که اگر موجب هتک و بىاحترامى میّت شود نبش قبر نشود.
ملاک نبش قبر
سؤال1425. ملاک در حرمت نبش قبر چیست؟
پاسخ:ملاک آن هتک حرمت و بىاحترامى میّت است که در این صورت اگرچه طفل یا دیوانه باشد، نبش قبر حرام است.
نبش قبر براى تعیین قاتل و نجات متّهم
سؤال1426. آیا نبش قبر مسلمان براى تشریح بدن وى، جهت تعیین کیفیّت قتل و نجات فرد متّهم به قتل، چه حکمى دارد؟
پاسخ:در مورد ضرورت جایز است.
نبش قبر براى استفاده از جسد و استخوان در آموزش
سؤال1427. 1) آیا مىتوان براى تشریح، جهت آموزش، به علت کمبود جسد و استخوان (که بدون آنها آموزش امکانپذیر نیست) اقدام به نبش قبر غیر مسلمان نمود؟
پاسخ:جایى که نبش قبر مسلمان حرام است، نبش قبر غیر مسلمانى که در ذمّه اسلام است نیز حرام است. در غیر آنها با توقّف آموزش بر نبش قبر و عدم محذور دیگر، جواز بعید نیست.
2) در فرض فوق اگر دانسته نشود این قبر متعلق به مسلمان یا غیر مسلمان است، نبش قبر مجاز است؟
پاسخ:با امارات (نشانههاى معتبر) که تفحص از آنها مىشود، تعیین مىشود که اینها محکوم به حکم مسلماناند یا نه (امارات مثل شهر اسلام و محلّهى مسلمین و امثال آن). در صورت عدم اماره با شروط ذکر شده جوازش دور نیست.
استفاده از استخوانهاى پیدا شده براى آموزش
سؤال1428. در صورت کمبود جسد و استخوان، آیا مىتوان استخوانهایى را که در بیابانها و قبرستانها مىیابیم و یا به وسیلهى عملیات حفارى شهردارىها در سطح خاک ظاهر مىشوند، (چه متعلق به مسلمانان و چه غیر مسلمانان) مدتى جهت آموزش استفاده کرده و بعد از اتمام کار، به یک مرکز آموزشى هدیه یا دفن کرد؟
پاسخ:در صورتى که امارهاى بر اسلام پیدا شود، در حکم مسلمانها هستند، چه اسلام حقیقى چه اسلام حکمى، در غیر اینصورت با شروط ذکر شده اشکالى ندارد.
نبش قبر با آبگرفتگى قبر
سؤال1429. فردى پدر خود را در ملک شخصى خود دفن نموده است. اکنون با گذشت ده سال از این قضیه متوجه شدهاند که قبر را آب فرا گرفته است. آیا مىتوانند نبش قبر کنند و در قبرستان دفن نمایند؟
پاسخ:اگر سدّ آب و منع ورود آن به قبر ممکن است، همان را انجام دهند و اگر ممکن نیست و هتک میّت نباشد، نبش قبر و انتقال آن به مکان مناسبتر، مانعى ندارد.
کیفیّت نبش قبر در قبرهاى چند طبقه
سؤال1430. قبرهایى که سه طبقه است، اگر جنازه پایینى با کفن مغصوب دفن شده باشد یا به جهتى ضرورت نبش قبر جنازه پایینى پدید آید، شرعا چه باید کرد؟
پاسخ:اگر ممکن باشد با صاحب کفن مصالحه کنند و قبرها را نبش نکنند و اگر ممکن نشد یا براى جهات دیگر بخواهند نبش کنند، باید به گونهاى از کنار بشکافند که قبرهاى رویى نبش نشود.
ساخت پایههاى حسینیّه در قبرستان
سؤال1431. حسینیهاى را در کنار قبرستان موقوفهاى ساختهاند؛ پایههاى حسینیه در قبرستان بر بدنه قبرها ساخته شده است، حکم شرعى چیست؟
پاسخ:باید آن پایهها را درآورند، این گونه تصرف در قبرستان جایز نیست؛ ولى تصرف در فضا اشکال ندارد، زیرا مزاحمت با دفن ندارد و لذا جایز است پایهها را در خارج از آن زمین قرار دهند هر چند قسمتى از بناى حسینیه در فضاى آن واقع شود.
عدم جواز فروش زمین قبرستان موقوفه
سؤال1432. زمینى وقف قبرستان بوده و در آن، میّت دفن کردهاند ولى فعلاً اهل محلّ به دفن اموات در آن رغبت ندارند و در محلّ دیگرى دفن مىکنند، آیا مىتوان آن را به فروش رساند و در مسجد مصرف نمود؟
پاسخ:با ثبوت وقفیّت، فروش آن جایز نیست، مگر اینکه بهرهورى از آن مقدور نباشد.
تبدیل قبرستان عمومى خریدارى شده به ملک بهتر
سؤال1433. ملکى براى قبرستان عمومى خریدارى شده و دو نفر در آن جا دفن شدهاند، چون این ملک در زمین شیب قرار گرفته، اهالى حاضر نشدهاند اموات خود را در آن جا دفن کنند، آیا اجازه مىفرمایید هیأت امنا، این زمین را بفروشند و در کنار قبرستان قدیمى، زمینى را خریدارى نمایند؟
پاسخ:در صورتى که از حیّز انتفاع خارج شده باشد و قابل استفاده نباشد و هتک به آن دو میّت نباشد، با محافظت از آن، بعید نیست جایز باشد.
دفن اموات در زمین موقوفه امام حسین ـ علیهالسّلام ـ
سؤال1434. قبرستان قدیمى وقف امام حسین ـ علیهالسّلام ـ بوده و اهالى آن منطقه، به خاطر عدم آگاهى از حکم شرع، اموات خود را در زمین وقف امام حسین ـ علیهالسّلام ـ دفن نمودهاند، حال متوجّه شدهاند که در طول صد سال کار اشتباهى انجام دادهاند، آیا مىتوانند از متولّى، زمین را پنجاه سال اجاره کنند و اجاره زمین را براى امام حسین ـ علیهالسّلام ـ مصرف نمایند؟
پاسخ:در صورتى که مصرف خاصّى براى زمین تعیین نشده باشد، مىتوانند به بالاترین قیمت اجاره نمایند و اجاره را به مصرف امام حسین ـ علیهالسّلام ـ برسانند.
پس گرفتن زمینى که وقف قبرستان شده
سؤال1435. اشخاصى زمینى را جهت قبرستان هبه کردهاند به شرط این که در این زمین میّت دفن شود؛ حال با توجه به این که اهالى آن محلّ راضى نمىشوند اموات خود را در آن جا دفن کنند، آیا واهب (فرد بخشنده زمین) مىتواند زمین خود را پس بگیرد؟
پاسخ:در صورتى که وقف شده باشد و تحویل گرفتن متناسب با وقف صورت گرفته باشد، حقّ رجوع ندارند امّا در صورتى که مورد استفاده براى اموات قرار نگرفته باشد و واگذارى ابتدایى بوده، مانعى ندارد.
فرض جواز دفن مسلمان در کنار قبور کفار
سؤال1436. عدهاى از مسلمانان در یکى از کشورهاى بیگانه، یک قسمت از قبرستان کفّار را خریدهاند که آن جا را قبرستان مسلمین قرار دهند، با اینکه در آن جا چند قبر از کافران هم هست. آیا این کار اشکال دارد؟ آیا این زمین قابل فروش مىباشد؟
پاسخ:اشکالى ندارد، زیرا دیگر مقبرهى کفّار بر آن صادق نیست و اگر آن جا را وقف قبرستان کردند، دیگر قابل فروش نیست؛ مگر بناهاى آن را بفروشند.
حکم زمین قبرستانى که تبدیل به بازار شده است
سؤال1437. زمینى سابقا وقف قبرستان بوده ولى فعلاً از عنوان قبرستان خارج شده و بخشى از آن تبدیل به بازار و غیره شدهاست. تکلیف یست؟
پاسخ:اگر تبدیل آن به قبرستان ممکن نیست، باید متصرّفین در آن اجرةالمثل زمین را بپردازند تا صرف در خیرات شود، در غیر این صورت غاصب زمین هستند و هنگامى که دفن میّت در آن ممکن شد، باید براى دفن اموات از آن استفاده شود.
تخریب آرامگاه خانوادگى بدون اذن مالکان
سؤال1438. عدهّاى آرامگاه و مقبرهى خانوادگى خریدهاند. آیا مىتوان آن را تخریب کرد؟
پاسخ:بدون اذن آنها نمىتوان تخریب کرد، چه اینکه آن قبور ملک آنها باشد یا وقف باشد، زیرا تخریب وقف هم مجوّز مىخواهد.
خراب کردن دیوار قبرستان
سؤال1439. قبرستانى در مرکز شهر و کنار پارک واقع شده و متأسفانه محل تجمّع اراذل و اوباش وسلب آسایش همسایگان گردیده است. آیا جایز است دیوارهاى اطراف و اطاقکهاى متروکه حاشیه قبرستان را به گونهاى که آسیبى به قبرستان وارد نشود، تخریب نمود تا از حالت امن بودن براى افراد خاطى، خارج شود؟
پاسخ:تا ممکن است تصرّفات غیر مرضیّه واقف یا مالک نشود، واللّه العالم.
خرید قبر از قبرستان وقفى
سؤال1440. قبرهایى در قبرستانى وجود دارد که به وسیله اداره اوقاف و امور خیریه به فروش مىرسد. اداره مذکور اظهار مىدارد این قبرها حداقل 50 و حداکثر 100 سال از آخرین دفن آن مىگذرد و در زمان دفن هم چون قبرستان وقف بوده، پولى بابت قبر دریافت نمىشده است. و در حال حاضر مدّعى و صاحبى ندارد؛ آیا خرید آن قبرها اشکال دارد؟
پاسخ:با فرض آنکه زمین وقف براى دفن است، خرید و فروش آن جایز نیست. بلى اگر نبش قبر صدق نکند و بخواهید براى رفع منع از دفن مبلغى با رضایت بدهید، مانع ندارد.
ساخت و ساز در موقوفه براى دفن
سؤال1441. قطعه زمینى ـ که هم اکنون در مقابل صحن مطهر حضرت معصومه ـ علیهاالسّلام ـ به عنوان میدان آستانه مشهور است ـ طبق اسناد تاریخى از حدود 1200 سال قبل به دفن اموات مسلمین اختصاص داشته است که به تدریج در زمان طاغوت به پارک، پاساژ، ساختمان شهردارى و آتش نشانى و فرماندارى تبدیل شده است و غیر از قطعه کوچکى که به قبرستان شیخان مشهور است، کلاً از عنوان قبرستان بودن خارج شده است و در دو سال اخیر جهت طرح بهسازى حرم مطهر حضرت معصومه ـ علیهاالسّلام ـ توسط شهردارى، بخش عمدهاى از آن تبدیل به بازار سه طبقه شده و مبالغى سنگین هزینه گردیده است. طبق احکام دادگاههاى صالحه جمهورى اسلامى ایران حکم به وقفیّت کل زمین و ابطال اسناد مالکیت صادر شده است. از سوى دیگر قانون گورستانها و مقررات بهداشتى حکومتى، مانع دفن اموات در مرکز شهر بوده و هست.
نظر به تبدیل و تبدّل عنوان از زمان غصب و عدم امکان اعاده آن به صورت قبرستان و اینکه از آن زمان تاکنون محل مورد نظر به صورت پاساژ و واحدهاى تجارى درآمده و مورد استفاده قرار مىگیرد، متصرّفین تحت چه عنوان فقهى از دِیْن خارج و برىءالذمّه مىگردند؟ آیا اداره اوقاف مىتواند مبناى اخذ وجه را به قیمت زمان تصرف (زمان سابق)، با قیمت کارشناسى قرار داده و احقاق حق موقوفه نماید.
پاسخ:اجرةالمثل زمین را تا وقتى که قابل دفن نیست، باید بپردازند.
عدم جواز تصرف در وقف براى قبرستان زرتشتیان
سؤال1442. اینجانبان شاغل در یکى از نهادها و ساکن در منازل سازمانى آن نهاد مىباشیم. اخیرا مطلع شدهایم زمینهایى که این نهاد در آن، منازل سازمانى ساختهاست، قبل از انقلاب متعلّق به زرتشتیان بوده و این زمینها جهت قبرستان به انجمن زرتشتیان ایران وقف شده است، لیکن نهاد، آنها را تصاحب نموده است.پس از شکایت انجمن زرتشتیان، قرار شد آنها را راضى و اجاره آنها را پرداخت نماید. ولى چندى است اجارهاى پرداخت نمىشود و دو تن از اعضاى انجمن در صحبتى که با کارگران خود (که مسلمان و ساکنان منطقه هستند) داشتهاند اکیدا عدم رضایت خود را از این عمل نهاد مذکور اعلام کردهاند. اینک با عنایت به مسایل فوق حکم موارد ذیل را بفرمایید.
1) سکونت در آن منطقه چه حکمى دارد؟
2) ادامه کار، تردد و انجام فرایض دینى در آن منطقه جایز است؟
3) حکم نمازهایى که تاکنون در آن منطقه خواندهایم چیست؟
پاسخ:سکونت در آن منطقه جایز نیست و تصرّفاتى که تاکنون کردهاند به آنها اعلام کنند که مربوط به ما نبوده و نمازهایى که سابقا خواندهاند صحیح بوده و قضا ندارد، واللّه العالم.
زمین مجهولالهویّه
سؤال1443. زمینى است که سالها در آن آجرپزى مىشده و به همین نام معروف است. در همین زمین اطفال میّت نیز دفن مىشدهاند، بدون اینکه نام قبرستان برآن گذاشته باشند. این زمین همجوار قبرستان است و الآن مدّتى است ـ شاید نزدیک به 10 ـ 15 سال یا بیشتر ـ که دیگر در آن، طفل میّتى دفن نشده است، با اینکه افرادى داعیهى ملکیّت آن را دارند، قسمتى از آن براى شرکت نفت روستا زیربنا رفته و قسمتى هم براى نانوایى و قسمتى هم به عنوان مغازه در نظر گرفته شده و قسمت قابل توجهى هم باقى مانده است، آیا مىتوانیم آن قسمت اخیر را که باقىمانده، براى مصارف عامّ المنفعة چون خانه روحانى یا سایر مصارف تصرّف کنیم، یا اگر شخصى حاضر شود آن را بخرد و پولش را اهالى روستا صرف امور عامّالمنفعه بنمایند، این کار را انجام دهیم؟ البته در صورتى که مدّعیان ملکیت هم راضى باشند یا نتواند مدّعاى خود را ثابت کنند.
پاسخ:وقفیّت به صِرف دفن ثابت نمىشود، پس هزینه نمودن آن ـ بعد از فراغ از آن چه مربوط به مدّعى مالکیت است ـ براى امور مذکور اشکال ندارد.
تبدیل زمین وقف براى قبرستان
سؤال1444. شخصى زمین بایرى که در اطراف قبرستان قدیمى بوده خریدارى کرده و وقف قبرستان نموده است. و پس از مدتى، واقف فوت کرده است چند نفر از اهالى تصمیم گرفتهاند آن زمین را تبدیل به زمین زراعى نمایند تا مقدارى از سود حاصله را صرف مسجد کنند. حکم شرعى را مرقوم فرمایید.
پاسخ:در صورتى که وقف براى قبرستان شده است، جایز نیست.
وقف براى قبرستان و عدم احتیاج به آن
سؤال1445. شخصى مدّت بیست سال است یک جریب زمین توتونکارى واقع در روستاى... را وقف مؤبّد و حبس مخلّد نموده است که قبرستان شود. ولى تاکنون براى قبرستان از آن زمین مذکور استفاده نکردهاند چون فعلاً نیازى به قبرستان ندارند حال مىشود با تعهّد، زمین نامبرده را با شرایطى اجاره داد که از آن استفاده شود و هر وقت نیاز شد، خلع ید شود یا خیر؟
پاسخ:مادامى که مورد نیاز دفن اموات نباشد با نظر متولّى اشکال ندارد و درآمد باید صرف قبرستان شود.
حصار کشیدن در قبرستان
سؤال1446. آیا مىتوان دور قبرستان عمومى را حصار کشید به نحوى که حصار در زمین قبرستان واقع مىشود؟
پاسخ:اگر قبرستان وقف باشد و حصار مانع دفن اموات ـ ولو در مقدارى که حصار دارد ـ جایز نیست
|
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
