علم قاضی-راههای اثبات جرم

١ – مستندات معتبر در علم قاضی

سؤال: چنان چه مستند علم قاضى یکى از امور ذیل باشد، آیا از نظر شرعى حجّت است؟

1ـ اقرار یا شهادت کمتر از حدّ نصاب نزد قاضى.

2ـ گفتگوى غیر رسمى متخاصمین در دادگاه، تحقیقات محلّى و مانند آن.

3ـ محتویات و قرائن موجود در پرونده.

4ـ نظریّه پزشکى قانونى، کارشناس انگشت نگارى و مانند آن.

5ـ وجود عکس و فیلم از اشخاص در حین ارتکاب جرم، یا نوار ضبط شده از مکالمات افراد که مشتمل بر برخى اقرارها و اعترافات باشد.

6ـ استفاده از روشهاى نوین در کشف جرم، یا به کارگیرى علومى مانند هیپنوتیزم.

جواب:ما معتقدیم که اگر علم قاضى ناشى از امور حسیّه یا قریب به حس باشد، معتبر است.

٢ – تعارض علم قاضی با اقرار و بینه

سؤال: در هنگام تعارض علم قاضى با اقرار و بیّنه کدام مقدّم است؟

جواب:علم قاضى، در صورتى که از مبادى حسیّه یا قریب به حس حاصل شده باشد، مقدّم است.

٣ – حصول علم برای قاضی از طریق شهادت زن

سؤال: اگر قاضی از طریق شهادت زن علم حاصل کند می تواند به علم خود عمل کند؟ در صورت مثبت بودن پاسخ آیا علم او در تمام مواردی که از این منشأ حاصل می شود (دعاوی جزایی، مالی، حق الله و حق الناس) حجت است؟

جواب:در صورتی که قاضی از این طریق یقین حاصل کند علم او حجت است.

٤ – علم قاضی در اثبات روابط نامشروع

سؤال: همان گونه که از اخبار و احادیث معصومین(علیهم السلام) استفاده مى شود شارع مقدّس در روابط نامشروع بنابر افشا و رسوایى زن و مرد ندارد. لذا طریقه اثبات اعمال منافى عفّت را چهار بار اقرار، یا شهادت چهار شاهد عادل قرار داده است; به همین جهت برخى از محاکم در این گونه جرائم بنا بر تفتیش و اثبات جرم ندارند. وظیفه محاکم هنگامى که پاى شاکى خصوصى در میان است چیست؟ آیا در این گونه موارد بر قاضى واجب است به علم خود عمل کند، یا مى تواند به علم خود عمل کند؟

جواب:شاکى حقّ شکایت دارد، و چنانچه بتواند ادّعاى خود را با دلیل شرعى اثبات نماید، حاکم باید طبق موازین شرع مقدّس به وظیفه خود عمل کند، و قاضى در این گونه موارد تحقیقات لازم را جهت احقاق حقّ شاکى انجام مى دهد، و چنانچه از مقدّمات حسّى، یا قریب به حسّ، براى او علم حاصل شود، علم او حجّت است.

٥ – یقین به وقوع قتل با شهادت یک نفر

سؤال: اگر قتلى تنها در حضور یک مرد، یا یک زن واقع شود، و بر اثر شهادت وى براى قاضى در خصوص وقوع قتل عمد یقین حاصل شود، آیا مى تواند به استناد این علم حکم صادر کند، و یا قتل فقط از طرق خاص، مانند بیّنه، اقرار و قسامه ثابت مى شود؟

جواب:احتیاط آن است که بر دیه صلح کنند. مگر آن که اولیاى مقتول راضى به کمتر از آن شوند.

٦ – استناد قاضی به نظر کارشناس با وجود شاهد و مدارک دیگر

سؤال: آیا استناد قاضی به نظر کارشناس، به عنوان مثال در جعل امضا و چشم پوشی از شهادت شاهد و اسناد و مدارک مبنی بر وقوع جرم جایز است؟

جواب:با وجود شهادت شهود و اسناد و مدارک بر طبق آن نظر کارشناس قابل قبول نیست.

٧ – اعتبار اسناد تهيه شده توسط دستگاه هاي مدرن

سؤال: الف. نظر اسلام را پيرامون اعتبار اسنادي که توسط دستگاه هاي مدرن تهيه مي‏شود بيان فرماييد. (مانند فکس، فيلم، عکس، نوار ضبط، تلفنگرام، زيراکس، پرينتر، اسکنر، کامپيوتر و ...). ب. کدام يک مي‏تواند مستند حکم قاضي قرار گيرد و به عنوان مؤيد تا چه حد قابل استناد است؟

جواب:معيار، حصول علم از اين اسباب براي قاضي است.

٨ – صدور حکم قصاص با نظر کارشناسی زنان متخصص

سؤال: آیا نظر کارشناسى زنان متخصّص، مى تواند در خصوص قتل عمد، مستند صدور حکم قصاص شود؟ مثلا دو نفر با دو وسیله قتّاله به زنى ضربه زده اند که یکى از ضربه ها موجب قتل شده است، حال با توجّه به حرمت معاینه جسد زن توسّط مرد، موضوع به متخصّصین زن ارجاع شده، و آنها ضربه اى را که موجب قتل شده مشخّص کرده اند. آیا بر اساس این نظر، فرد ضارب را مى توان قصاص کرد؟

جواب:در صورتى که از اخبار آنها علم حاصل شود مى توان قصاص کرد.

٩ – تعارض علم قاضی با اقرار و بینه

سؤال: در هنگام تعارض علم قاضى با اقرار و بیّنه کدام مقدّم است؟

جواب:علم قاضى، در صورتى که از مبادى حسیّه یا قریب به حس حاصل شده باشد، مقدّم است.

١٠ – شرایط حجیت علم قاضی

سؤال: لطفاً در مورد علم قاضى به سؤالات زیر پاسخ دهید:

الف) آیا قاضى مى تواند در مقام قضاوت به علم خود عمل کند؟

ب) در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا علم قاضى در تمام موارد حجّت است؟ (دعاوى جزایى، مدنى، حقّ الله، حقّ الناس، جرایم جنسى و غیر جنسى).

ج) آیا منظور از قاضى، قاضى مجتهد است، یا قضات مأذون غیر مجتهد را نیز شامل مى شود؟

د) آیا بین حصول علم قاضى، قبل از تصدّى امر قضا، و بعد از آن از نظر حجیّت، تفاوتى وجود دارد؟

جواب:الف تا د: علم قاضى حجّت است، مشروط بر این که از طریق حس یا مبادى قریب به حس، مانند آنچه در قضاوتهاى حضرت على(علیه السلام) آمده، باشد.

١٢ – علم قاضی در اثبات روابط نامشروع

١٣ – مبنای علم قاضی در حدود

سؤال: علم قاضى که از اقاریر متّهم و کیفیّت اظهارات متخاصمین و محتویات پرونده و امارات و قراین موجود در آن حاصل مى شود، آیا حجّت شرعى است و قاضى مى تواند استناداً به چنین علمى حکم حدود و قصاص و سایر حقوق شرعى را صادر نماید؟

جواب:هرگاه علم قاضى از مبادى حسّیّه یا قریب به حسّ حاصل شود حجّت است.

١٤ – استناد قاضی به نظر کارشناس با وجود شاهد و مدارک دیگر

جواب:با وجود شهادت شهود و اسناد و مدارک بر طبق آن نظر کارشناس قابل قبول نیست.