۱ - خوردن وآشامیدن-چیزهایی که روزه را باطل می کند:

مسأله 1572- نه چيز1 روزه را باطل مي كند2: اول : خوردن و آشاميدن ، دوم: جماع، سوم: استمناء3، و استمناء آن است كه انسان با خود4 كاري كند كه مني از او بيرون آيد5. چهارم: دروغ بستن به خدا و پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم و جانشينان پيغمبر عليهم السلام6. پنجم: رساندن غبار غليظ به حلق7. ششم: فرو بردن تمام سر در آب8. هفتم: باقي ماندن بر جنابت و حيض و نفاس تا اذان صبح . هشتم: اماله كردن با چيزهاي روان ، نهم: قي كردن9 و احكام اينها در مسائل آينده گفته مي شود.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- سيستاني: هشت چيز...

2- وحید: هر چند بطلان در بعضی آنها بنابراحتیاط است...

مكارم: كارهايي كه روزه را باطل مي كند، بنابراحتياط نه چيز است...

3- گلپايگاني، صافي، مكارم: [پايان مورد سوم].

4- خوئي،وحید، تبريزي: با خود يا ديگري غير از جماع...

5- سيستاني: سوم: استمناء: و استمناء آن است كه مرد با خود يا به وسيله ديگري بدون جماع، كاري كند كه مني از او بيرون آيد، و تحقق آن درزن به نحوي است كه در مسأله [346] بيان شد...

سبحانی: سوم: استمناء، و استمناء آن است که انسان از غیر طریق نزدیکی کاری کند که منی از او بیرون آید...

6- سيستاني: بنابراحتياط واجب...

بهجت: چهارم: دروغ بستن به خدا و پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم و جانشينان پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم و معصومين عليهم السلام...

وحید: چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم و ائمّه معصومین علیهم السلام...

7- اراكي، خوئي، بهجت، تبريزي: پنجم: رساندن غبار به حلق ...

سیستانی، وحید: پنجم: رساندن غبار به حلق بنابراحتیاط واجب...

8- گلپايگاني، صافي: كه حرام است و بنابراحتياط لازم روزه را هم باطل مي كند...

[مورد ششم در رساله آیت الله سیستانی نیست.]

9- سیستانی، مکارم: عمدا قی کردن...

*****

امام خامنه ای: مسأله ۸۱۷- نُه چیز روزه را باطل می کند: ۱. خوردن و آشامیدن؛ ۲. آمیزش جنسی؛ ۳. کاری که موجب خروج منی شود (استمنا)؛ ۴. باقی ماندن بر جنابت یا حیض یا نفاس تا اذان صبح؛ ۵. اماله با چیزهای روان و مایع؛ ۶. قی کردن؛ ۷. دروغ بستن به خدا و پیامبر و ائمه «علیهم السلام» (بنابر احتیاط واجب)؛ ۸. رساندن غبار غلیظ به حلق (بنابر احتیاط واجب)؛ ۹. فرو بردن تمام سر در آب (بنابر احتیاط واجب).

زنجاني: مسأله ۱۵۸۱- هفت چیز روزه را باطل می کند: اول: خوردن و آشامیدن. دوم: جماع. سوم: استمناء. چهارم: دروغ بستن بر خدا و پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم یا یکی از امامان علیه السلام. پنجم: باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح. ششم: اماله کردن. هفتم: قي كردن، بجز اين هفت چيز، بر روزه دار حرام است سر را در آب فرو برد ولي ظاهراً روزه را باطل نمي كند و احتياط مستحب آن است كه از رساندن غبار به حلق خودداري كند. احكام اينها در مسائل آينده گفته مي شود.

جوادی آملی: مسأله ۱۶۵۸- چند چیز روزه را باطل میکند: ۱و۲. خوردن و آشامیدن. ۳. آمیزش. ۴. استمناء. ۵. دروغ بستن به خدا و پیامبر(ص) و ائمه(ع)، همچنین پیامبران و حضرت فاطمه زهرا (س). ۶. رسانیدن غبار غلیظ به حلق. ۷. فرو بردن سر در آب. ۸. بقای عمدی بر جنابت. ۹. اِماله كردن. ۱۰. قی نمودن عمدی.

1- خوردن وآشاميدن

مسأله 1573- اگر روزه دار1 عمداً چيزي بخورد يا بياشامد، روزه او باطل مي شود، چه خوردن و آشاميدن آن چيز معمول باشد مثل نان و آب، چه معمول نباشد مثل خاك و شيره درخت و چه كم باشد يا زياد2، حتي اگر مسواك را از دهان بيرون آورد 3و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد روزه او باطل مي شود4 مگر آن كه 5 رطوبت مسواك در آب دهان 6به طوري از بين برود كه رطوبت خارج به آن گفته نشود7.

1- خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید: اگر روزه دار با التفات به اين كه روزه دارد...

2- تبريزي، بهجت: [پايان مسأله]

فاضل: حتي اگر كسي نخ را با آب دهانش تر كند و دوباره به دهانش ببرد و رطوبت آن را فرو برد روزه او باطل مي شود، و همين طور رطوبت مسواك، مگر اينکه رطوبت آنها بطوري در آب دهان از بين برود كه رطوبت خارج به آن گفته نشود.و همين طور با فرو رفتن بقاياي غذايي كه از بين دندانها بيرون مي آيد روزه باطل مي شود.

3- وحید: حتی اگر رطوبتی از دهان بیرون آورد ...

4- زنجاني: مگر آن كه رطوبت مسواك در دهان بسیار كم باشد و منظور از كلمه «عمدا» در اين مسأله و مسائل بعدي آن است كه انسان با توجه به روزه داربودن خود، كاري انجام دهد.

5- گلپايگاني، صافي، نوري: بلكه اگر...

6- وحید: رطوبت در آب دهان ...

7- گلپايگاني، صافي، نوري: ولي بداند كه در دهان باقي است (نوري: و با آب دهان مخلوط شده است) بنابراحتياط لازم نبايد آن را فرو برد.

*****

جوادی آملی: مسأله 1659- اگر روزه‌دار عمداً چیزی بخورد یا بیاشامد، روزهٔ او باطل میشود؛ چه آن چیز خوراکی باشد؛ یا غیرخوراكی ـ مثل خاک ـ و چه كم باشد یا بسیار؛ حتی اگر از راه غیر متعارف به حلق برسد ـ مثل شرب از راه بینی یا دیگر منافذ سَر ـ روزه را باطل میكند. معیار، صدق اكل و شرب است، به گونه‌ای كه به بخش پایانی حلق كه وصل به جوف است، برسد. {و} اگر روزه‌دار مسواک آغشته به آب دهان را بیرون بیاورد و دوباره در دهان بگذارد و رطوبتش در آب دهان مستهلک شود، روزه او صحیح است؛ ولی اگر در آب دهان مستهلک نشود و آن را فرو ببرد، روزه را باطل میكند.

امام خامنه ای: مسأله ۸۱۸- اگر روزه دار عمداً و آگاهانه چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه او باطل می شود، خواه از خوراکی ها و آشامیدنی های معمول باشد یا غیرخوراکی؛ مانند کاغذ، پارچه و امثال آن، و خواه زیاد باشد یا کم، مانند قطره های کوچک آب یا خرده کوچکی از نان.

مسائل اختصاصی

جوادی آملی: مسأله 1665 - با جویدن آدامس، اگر ذرات آن در آب دهان متفرق و مخلوط شود و همراه با آب دهان به حلق فرو رود، روزه باطل میشود.

امام خامنه ای: مسأله ۸۲۵- خوردن قرص و مانند آن درصورتیکه برای درمان بیماری ضرورت داشته باشد، اشکال ندارد ولی روزه باطل می شود و باید قضای آن را بگیرد.

مسأله ۸۲۶- اگر هنگام استفاده از قرصهای زیر زبانی، آب دهان با آن آغشته شده باشد، در صورت بیرون ریختن آن، روزه صحیح است.

مسأله 1574- اگر موقعي كه مشغول غذا خوردن است بفهمد صبح شده، بايد لقمه را از دهان بيرون آورد و چنانچه عمداً فرو بردروزه اش باطل است1 و به دستوري كه بعداً2 گفته خواهد شد كفّاره هم بر او واجب مي شود.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- مظاهری: و کفّاره هم بر او واجب می شود.

امام خامنه ای ۸۲۷: {پایان مسأله}

2- زنجانی: در مسأله [1660]...

جوادی آملی: رجوع کنید به ذیل مسأله [1660]

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۸۲۸- خون آمدن از دهان، روزه را باطل نمی کند ولی واجب است از رسیدن آن به حلق جلوگیری شود.

امام خامنه ای: مسأله ۸۲۹- خون لثه و دندان چنانچه در آب دهان مستهلک شود (از بین برود) محکوم به طهارت است و فرو بردن آن، روزه را باطل نمیکند. همچنین اگر به وجود خون در آب دهان شک داشته باشد، فرو بردن آن اشکال ندارد و روزه صحیح است.

مسأله 1575- اگر روزه دار سهواً۱ چيزي بخورد يا بياشامد، روزه اش باطل نمي شود۲.

۱- مظاهری: یا جهلا ...

امام خامنه ای: مسأله ۸۱۹- خواه روزه واجب باشد یا مستحب.

*****

مکارم: مسأله 1338- خوردن و آشامیدن از روی سهو و فراموشی روزه را باطل نمی کند.

جوادی آملی: مسأله 1666- اگر روزه‌دار فراموش کند که روزه است و چیزی بخورد، روزه او باطل نمیشود.

مسأله ۱۵۷۶- احتياط واجب آن است كه روزه دار۱ از استعمال آمپولي كه بجاي غذا به كار مي رود خودداري كند۲، ولي تزريق آمپولي كه عضو را بي حس مي كند۳ يا به جاي دوا استعمال مي شود اشكال ندارد۴.

۱- فاضل: بايد روزه دار...

نوري: احتياط مستحب آن است كه روزه دار...

۲- بهجت: بلكه اجتناب خالي از وجه نيست....

۳- بهجت: يا به جهت ديگر استعمال مي شود، اشكال ندارد و اجتناب از آمپولي كه معلوم نيست از قسم اول باشد يا نه، لازم نيست.

۴- نوري: و تزريق هيچ نوع آمپول ها روزه را باطل نمي كند.

*****

اراكي: مسأله- استعمال آمپولهايي كه تزريق مي شود، تقويتي باشد يا غيرتقويتي، و نيز سرم غذايي و تقويتي – چون در موارد مذكور أكل و شرب صادق نيست- اشكال ندارد. (استفتائات ص ۵۱)

گلپايگاني، صافي: مسأله ۱۵۸۵- احتياط مستحب آن است كه روزه دار از استعمال آمپول خوداري كند و فرق بين آمپولها نيست، و اگر لازم شد و تزريق كرد، روزه او باطل نمي شود.

امام خامنه ای: مسأله ۸۲۳- احتیاط واجب آن است که روزه دار از استعمال آمپول های تقویتی و آمپول هایی که به رگ تزریق می شود و همچنین انواع سِرُم ها خودداری کند ولی تزریق آمپول غیر تقویتی در عضله؛ مانند آنتی بیوتیک یا مسکن یا آمپول بی حسی و نیز دارویی که روی زخم ها و جراحت ها گذاشته می شود، اشکال ندارد.

زنجانی: مسأله ۱۵۸۵- روزه دار باید از استعمال سرم و آمپولي كه بجاي غذا به كار مي رود خودداري كند ولي تزريق آمپول دوائي و آمپولی که عضو را بي حس مي كند اشكال ندارد.

خوئي، تبريزي: مسأله ۱۵۸۵- آمپولي كه عضو را بي حس مي كند يا به جهت ديگر استعمال مي شود، براي روزه دار اشكال ندارد و بهترآن است كه از استعمال آمپولي كه بجاي دواء و غذا به كارمي برند، خودداري كنند.

سيستاني: مسأله ۱۵۵۵- آمپول و سرم روزه را باطل نمي كند هرچند آمپول تقويتي يا سرم قندي نمكي باشد و همچنين اسپري كه براي تنگي نفس استعمال مي شود اگر دارو را فقط وارد ريه كند روزه را باطل نمي كند و همچنين دارو در چشم و گوش ريختن روزه را باطل نمي كند اگر چه مزه آن به گلو برسد و اگر دارو را در بيني بريزد و به حلق نرسد نیز روزه را باطل نمي كند.

وحید: مسأله ۱۵۸۴- تزریق آمپولی که به جای دوا بکار می رود یا عضور ا بی حس می کند اشکال ندارد. و احتیاط مستحب آن است که روزه دار از استعمال آمپولی که به جای آب و غذا بکار می رود خودداری کند.

مكارم: مسأله ۱۳۳۹- تمام انواع آمپولها دارويي يا تقويتي كه به صورت عضلاني تزريق مي شوند و همچنين تزريق عضلاني واكسن براي افراد روزه دار اشكالي ندارد. ولي تزريق آمپولها و سرمهاي وريدي(که در رگ تزریق می شود) جايز نيست.همچنین تزریق خون بنابراحتیاط واجب روزه را باطل می کند اما باید تا اخر روز از کارهای که روزه را باطل می کند خودداری نماید و بنابراحتیاط واجب قضای آن روز را نیز بجا اورد.

مظاهری: مسأله ۱۲۱۹- تزریق آمپولی که عضو را بی حس می کند یا به جای دارو استعمال می شود اشکال ندارد ولی بهتر است که روزه دار از استعمال آمپول یا سرمی که به جای غذا بکار می رود خودداری کند.

سؤال از آیةالله العظمی جوادی آملی

در باب صوم به چه دلیل أکل و شُرب غیر مُعتاد هم مُبطِل است؟

پاسخ: ۱- در صورتی که أکل و شُرب از طریق معتاد یا دهان باشد روزه باطل می شود هر چند مأکول و مشروب معتاد - یعنی خوراکی - نباشد و دلیل آن اطلاق أدلّه است.

۲- چنانچه أکل و شُرب از طریق غیرمعتاد مثلاً تزریق باشد و کاملاً اثر تغذیه را داشته باشد - مانند سُرُم - مشمول اطلاق دلیل خواهد بود هرچند برخی این ادعا را مطرح کرده‌اند که ادلّه ابطال أکل و شُرب از این صورت انصراف دارد. {توضیح المسائل همراه با استفتائات ص ۴۶۱}.

بسم الله الرحمن الرحیم

دسته بندی حکم شرعی استعمال سِرُم در حال روزه مطابق با فتاوای ۱۷ مرجع معظّم تقلید:

برخی از مراجع استعمال سِرُم را مبطل روزه دانسته اند مانند:

آیةالله العظمی فاضل لنکرانی: بايد روزه دار از استعمال آمپولي كه بجاي غذا به كار مي رود خودداري كند.

آیةالله العظمی مكارم شیرازی: تزريق سرمهاي وريدي (که در رگ تزریق می شود) جايز نيست همچنین تزریق خون روزه را باطل می کند اما باید تا آخر روز از کارهایی که روزه را باطل می کند خودداری نماید و احتیاطا قضای آن را نیر بجا آورد.

آیةالله العظمی جوادی آملی: در صورتی که أکل و شُرب از طریق معتاد یا دهان باشد روزه باطل می شود هر چند مأکول و مشروب معتاد - یعنی خوراکی - نباشد و دلیل آن اطلاق أدلّه است. {و} چنانچه أکل و شُرب از طریق غیرمعتاد مثلاً تزریق باشد و کاملاً اثر تغذیه را داشته باشد - مانند سُرُم - مشمول اطلاق دلیل خواهد بود هرچند برخی این ادعا را مطرح کرده‌اند که ادلّه ابطال أکل و شُرب از این صورت انصراف دارد.

برخی از مراجع استعمال سِرُم را مبطل روزه ندانسته اند مانند:

آیةالله العظمی اراكي: استعمال سرم غذايي و تقويتي – چون در موارد مذكور أكل و شرب صادق نيست- اشكال ندارد.

آیات عظام: خوئي، تبريزي: بهتراست {روزه دار} از استعمال آمپولي كه بجاي دواء و غذا به كارمي برند، خودداري كنند.

آیات عظام: گلپايگاني، صافي گلپایگانی: احتياط مستحب آن است كه روزه دار از استعمال آمپول خوداري كند و فرق بين آمپولها نيست، و اگر لازم شد و تزريق كرد، روزه او باطل نمي شود.

آیةالله العظمی سيستاني: سرم روزه را باطل نمی كند هرچند سرم قندی نمكی باشد.

آیات عظام: وحید خراسانی، نوری همدانی: احتیاط مستحب آن است که روزه دار از استعمال آمپولی که به جای آب و غذا بکار می رود خودداری کند.

آیةالله العظمی مظاهری: بهتر است که روزه دار از استعمال آمپول یا سرمی که به جای غذا بکار می رود خودداری کند.

برخی از مراجع استعمال سِرُم را احتیاطاً مبطل روزه دانسته اند مانند:

آیات عظام: امام، شبیری زنجانی، سبحانی: احتياط واجب آن است كه روزه دار از استعمال آمپولي كه بجاي غذا به كار مي رود خودداري كند.

آیةالله العظمی بهجت: احتياط واجب آن است كه روزه دار از استعمال آمپولي كه بجاي غذا به كار مي رود خودداري كند بلكه اجتناب خالي از وجه نيست.

آیةالله العظمی امام خامنه ای: - احتیاط واجب آن است که روزه دار از استعمال ... انواع سِرُم ها خودداری کند.

دسته بندی حکم شرعی تزریق آمپول در حال روزه مطابق با فتاوای ۱۷ مرجع معظّم تقلید:

برخی از مراجع تزریق آمپول را مبطل روزه ندانسته اند مانند:

آیات عظام: امام، خوئی، تبریزی، فاضل، وحید، زنجانی، سبحانی، مظاهری: تزريق آمپولي كه عضو را بي حس مي كند يا به جاي دوا استعمال مي شود اشكال ندارد.

آیةالله العظمی اراكي: استعمال آمپولهايي كه تزريق مي شود، تقويتي باشد يا غيرتقويتي، -چون در موارد مذكور أكل و شرب صادق نيست- اشكال ندارد.

آیات عظام: گلپايگاني، صافي: احتياط مستحب آن است كه روزه دار از استعمال آمپول خوداري كند و فرق بين آمپولها نيست، و اگر لازم شد و تزريق كرد، روزه او باطل نمي شود.

آیةالله العظمی بهجت: تزريق آمپولي كه عضو را بي حس مي كند يا به جهت ديگر استعمال مي شود، اشكال ندارد و اجتناب از آمپولي كه معلوم نيست {بجای غذا} باشد يا نه، لازم نيست.

آیةالله العظمی امام خامنه ای: تزریق آمپول غیر تقویتی در عضله؛ مانند آنتی بیوتیک یا مسکن یا آمپول بی حسی و نیز دارویی که روی زخم ها و جراحت ها گذاشته می شود، اشکال ندارد.

آیةالله العظمی سيستاني: آمپول روزه را باطل نمي كند هرچند آمپول تقويتي باشد.

آیةالله العظمی مكارم: تمام انواع آمپولها دارويي يا تقويتي كه به صورت عضلاني تزريق مي شوند و همچنين تزريق عضلاني واكسن براي افراد روزه دار اشكالي ندارد.

آیةالله العظمی نوري: تزريق هيچ نوع آمپول ها روزه را باطل نمي كند.

برخی از مراجع تزریق آمپول را احتیاطاً مبطل روزه دانسته اند مانند:

آیةالله العظمی امام خامنه ای: احتیاط واجب آن است که روزه دار از استعمال آمپول های تقویتی و آمپول هایی که به رگ تزریق می شود خودداری کند.

مسأله ۱۵۷۷- اگر روزه دار چيزي را كه لاي دندان مانده است۱ عمداً فرو ببرد، روزه اش باطل مي شود۲.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

۱- وحید: با التفات به اینکه روزه دارد...

۲- زنجانی: مگر آن‌که به قدری اندک باشد که به فرو بردن آن عرفاً، خوردن گفته نشود.

فاضل: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1573.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1578.

*****

جوادی آملی: مسأله 1660- اگر روزه‌دار چیزی را كه لای دندان مانده است، با علم و عمد فرو برد، روزه‌اش باطل میشود؛ ولی اگر بی اختیار یا از روی فراموشی به حلق فرو رود، روزه باطل نمیشود.

امام خامنه ای: مسأله ۸۲۰- اگر روزه دار غذایی را که لای دندان مانده است عمداً فرو ببرد، روزه اش باطل می شود، اما اگر نداند غذا لای دندانها است و یا فرو بردن آن عمدی و با توجه نباشد، روزه باطل نمی شود.

مسأله 1578- كسي كه مي خواهد روزه بگيرد لازم نيست پيش از اذان دندانهايش را خلال كند، ولي اگر بداند 1غذايي كه لاي دندان مانده در روز فرو مي رود2 چنانچه خلال نكند و چيزي از آن فرو رود، روزه اش باطل مي شود3 بلكه اگر هم فرو نرود بنابراحتياط واجب بايد قضاي آن روز را بگيرد.

این مسأله در رساله آیات عظام: امام خامنه ای و سبحانی نیست.

1-وحید: یا اطمینان داشته باشد...

2- زنجاني: چنانچه عمداً خرده های غذا را بیرون نیاورد روزه اش باطل می باشد هر چند در روز فرو نرود. اما چنانچه توجه نداشته باشد که این کار روزه را باطل می کند با خلال نکردن روزه اش باطل نمی شود مگر در روز خرده های غذا فرو رود.

بهجت: بايد خلال كند...

سيستاني: بايد خلال كند. [پايان مسأله]

3- اراكي، خوئي، وحید، مظاهری: [پایان مسأله]

بهجت: و اگر هم فرو نرود، باز اخلال به نيّت كرده ولي اگر نمي داند كه غذا فرو خواهد رفت يا نه، مستحب است خلال كند و اگر هم اتّفاقاً و سهواً فرو برد، روزه باطل نيست.

گلپايگاني، تبريزي، صافي، فاضل: چنانچه خلال نكند، روزه اش باطل مي شود (گلپايگاني، صافي، فاضل: خواه چيزي از آن فرو رود يا فرو نرود.)

*****

مكارم: مسأله 1340- كسي كه مي خواهد روزه بگيرد بهتر است پيش از اذان صبح دندانهايش را بشويد و خلال كند و اگر بداند غذايي كه لاي دندان مانده در روز فرو مي رود احتياط واجب آن است كه قبلاً آن را بشويد و خلال كند و اگر نكند و غذا فرو رود، روزه را تمام كند و بعد قضا نمايد.

جوادی آملی: مسأله 1661- كسی كه میخواهد روزه بگیرد، لازم نیست پیش از اذان صبح دندان‌هایش را خلال كند؛ ولی اگر بداند غذای لایدندان در روز بیرون می آید و به حلق فرو میرود، خلال كردن آن واجب است و اگر عمداً به این واجب عمل نكرد و در بین روز به حلق فرو رفت، روزه باطل میشود و قضا دارد؛ ولی کفّاره ندارد؛ همچنین اگر به حلق فرو نرود، روزه او باطل است و قضا دارد، چون اخلال به نیت کرده است.

مسأله 1579- فرو بردن آب دهان، اگر چه بواسطه خيال كردن ترشي و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمي كند.

اين مسأله دررساله آيات عظام بهجت و سبحانی نيست.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۸۲۱- فرو بردن آب دهان، روزه را باطل نمی کند.

جوادی آملی: مسأله 1662- فرو بردن آب دهانی كه با اختیار یا بی اختیار در دهان جمع شده، گرچه بسیار و ترش مزه باشد، روزه را باطل نمیكند، اگرچه احتیاط در اجتناب از فرو بردن آن است.

مسأله 1580- فرو بردن اخلاط سر و سينه، تا به فضاي دهان نرسيده اشكال ندارد1، ولي اگر داخل فضاي دهان شود، احتياط واجب 2 آن است كه آن را فرو نبرد3.

اين مسأله دررساله آيت الله سبحانی نيست.

۱- امام خامنه ای ۸۲۲: روزه را باطل نمی کند...

سیستانی: بلکه اگر داخل فضای دهان شود و آن را فرو ببرد، هم روزه‌‌اش باطل نمی‌شود؛ هرچند احتیاط مستحب است که آن را فرو نبرد.

2- زنجاني: احتياط مستحب..

مظاهری: بهتر...

3- اراكي: نبايد آن را فرو برد.

*****

بهجت: مسأله 1287- جواز فرو بردن اخلاط سر و سينه، در صورتي كه در غير حال روزه امري عادي باشد و به فضاي دهان نرسيده باشد خالي از وجه نيست، و اگر به فضاي دهان رسيد و آن را فرو برد، بنابراحتياط واجب روزه را باطل مي كند.

جوادی آملی: مسأله 1663- بلعیدن خلط سر و سینه برای روزه‌دار، تا وقتی كه به فضای دهان نرسد، روزه را باطل نمیكند و احتیاط واجب، آن است زمانی که به فضای دهان رسید، از فرو بردن آن به حلق خودداری کند؛ ولی چون مُبطل بودن آن قطعی نیست، اگر فرو رود، روزه او صحیح است.

مسأله 1581- اگر روزه دار به قدري تشنه شود كه بترسد از تشنگي بميرد1 مي تواند2 به اندازه اي كه ازمردن نجات پيدا كند3 آب بياشامد ولي روزه او باطل مي شود4 و اگر ماه رمضان باشد، بايد در بقيه روز از بجا آوردن كاري كه روزه را باطل مي كند خودداري نمايد5.

این مسأله در رساله امام خامنه ای نیست.

1- تبريزي: يا به مرض مبتلا شود...

2- گلپايگاني، صافي، وحید: واجب است...

3- تبريزي: به اندازه اي كه از خوف، نجات پيدا كند...

4- بهجت: اما در ماه رمضان تا مغرب از ساير مفطرات اجتناب كند.

مظاهری: اگر روزه دار به قدری تشنه شود که تحمّل آن طاقت فرسا باشد و یا خوف ضرر بدهد می تواند به اندازه رفع ضرورت آب بیاشامد ولی روزه او باطل می شود...

5- فاضل: و قضاي آن را هم بگيرد.

وحید: و همچنین اگر بترسد که از نخوردن آب به او ضرر معتنابهی برسد یا آب نخوردن برای او موجب حرج باشد که عرفا قابل تحمّل نباشد که در این دو صورت می تواند به اندازه رفع ضرر و حرج آب بیاشامد.

*****

زنجاني: مسأله 1590- اگر روزه‌دار در روزه واجب اتفاقاً به قدری تشنه شود که از ادامۀ روزه بر جان خود بترسد یا روزه بر او حرجی یا ضرری باشد، میتواند به مقدار ضرورت، آب بیاشامد - و بنابراحتیاط بیش از آن آب نیاشامد - و باید در بقیۀ روز از کاری که روزه را باطل می‌کند، خودداری کند؛ و چنانچه قضای آن در صورت بطلان لازم است مانند روزۀ ماه رمضان بنابر احتیاط آن را قضا هم بنماید.

سيستاني: مسأله 1560- اگر روزه دار بقدري تشنه شود كه بترسد از تشنگي بميرد، يا به او ضرري برسد يا آن كه به سختي بيفتد كه نمي تواند آن را تحمّل كند، مي تواند به اندازه اي كه ترس از اين امور بر طرف شود آب بياشامد، بلكه در فرض ترس از مرگ و مانند آن، واجب است ولي روزه او باطل مي شود و اگر ماه رمضان باشد، بايد بنابراحتياط لازم بيشتر از آن نياشامد و در بقيه روز از انجام كاري كه روزه را باطل مي كند خودداري نمايد.

مكارم: مسأله 1343- اگر روزه دار به اندازه اي تشنه شود كه طاقت تحمّل آن را ندارد و يا ترس بيماري و تلف داشته باشد، مي تواند به اندازه ضرورت، آب بنوشد ولي روزه او باطل مي شود و اگر ماه رمضان باشد،بايد بقيه روز را امساك كند.

سبحانی: مسأله 1256- اگر روزه دار به قدری تشنه شود که تحمّل آن با خوف تلف همراه باشد در این صورت برای حفظ جان به مقدار ضرورت آب بیاشامد و تا آخر روز امساک کند و احتیاطاً بعداً قضا کند.

جوادی آملی: مسأله 1757- روزه‌دار نباید برای تشنگی سخت، روزه را بخورد، بلکه باید آن را تحمّل كند؛ ولی اگر به قدری تشنه شود که قابل تحمّل نباشد، نسبت به حكم روزه چند فرض دارد: 1. این تشنگی، به گونه‌ای است كه اگر مایعی ننوشد، خوف تلف یا ضرر خیلی مهم دارد، پس واجب است به اندازهٔ ضرورت ـ نه بیش از آن ـ مایعی بنوشد. 2. روزه‌گرفتن برای او حرجی باشد؛ یعنی سختی بیش از حدّ متعارف دارد، پس جایز است به اندازهٔ ضرورت و رفع حرج ـ نه بیش از آن ـ مایعی بنوشد و در هر دو صورت، روزهٔ او باطل میشود و اگر ماه رمضان است، در بقیّهٔ روز باید به رسم ادب، امساک كند و برای هر روز، یک چارک طعام، فدیه پرداخت كند و روزه را قضا نماید.

مسأله 1582- جويدن غذا براي بچه يا پرنده و چشيدن غذا و مانند اينها كه معمولاً به حلق نمي رسد،1 اگر چه اتّفاقاً به حلق برسد، روزه راباطل نمي كند2، ولي اگر انسان از اول بداند كه به حلق مي رسد چنانچه فرو رود، روزه اش باطل مي شود3 و بايد قضاي آن رابگيرد و كفّاره هم بر او واجب است4.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- مظاهری: جویدن و چشیدن غذا که معمولا به حلق نمی رسد...

2- بهجت: و احتياط مستحب است كه اين امور را در صورت عدم حاجت و ضرورت ترك كنند.

وحید: ولی اگر انسان از اول بداند یا اطمینان داشته باشد که به حلق می رسد روزه اش باطل می شود و باید قضای آن را بگیرد و در صورت رسیدن به حلق کفّاره بر او واجب است.

3- خوئی، تبریزی: اگر انسان از اوّل بداند که به حلق می‏رسد و این کار را عمداً انجام دهد، روزه‌اش باطل می‌شود...

سیستانی: اگر انسان از اوّل بداند که به حلق می‏رسد، روزه‌اش باطل می‌شود...

امام خامنه ای: {پایان مسأله}

4- گلپايگاني، صافي: اگر انسان از اول بداند كه به حلق مي رسد، روزه اش باطل مي شود هر چند به حلق نرسد و بايدقضاي آن را بگيرد و اگر به حلق رسيده، كفّاره هم بر او واجب است.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۸۳۰- جویدن غذا برای کودک و چشیدن غذا و مانند آن، که معمولاً به حلق نمی رسد، روزه را باطل نمی کند، هر چند اتفاقی و بیاختیار به حلق برسد و فرو رود؛ ولی اگر از اول بداند که به حلق می رسد، در صورت فرو رفتن، روزه باطل می شود.

زنجاني: مسأله 1591- جويدن غذا براي بچه يا پرنده و چشيدن غذا و مانند اينها كه معمولاً فرو نمي رود، اگر چه اتّفاقاً فرو رود روزه راباطل نمي كند، ولي در روزه ماه رمضان اگر انسان از اول بداند كه فرو مي رود و روزه باطل مي شود، اگر قصد كند كه اين كار را انجام دهد، روزه اش باطل است؛ هرچند آن را انجام ندهد و اگر در اثر انجام اين كار غذا فرو رود، كفّاره نيز دارد.

جوادی آملی: مسأله 1752- روزه‌دار میتواند برای ادراک مزهٔ غذا، آن را مزمزه كند و سپس بیرون بریزد و اگر سهواً آن را بخورد، روزه‌اش صحیح است.

مكارم: مسأله 1342- جويدن غذا براي بچه و همچنين چشيدن غذا و مانند آن، و شستشوي دهان با آب يا دارو اگر چيزي از آن فرو نرود، روزه را باطل نمي كند، و اگر بدون اراده به حلق برسد، اشكالي ندارد ولي اگر از اول بداند بي اختيار به حلق مي رسد روزه اش باطل است و قضا و كفّاره دارد.

مسأله 1583- انسان نمي تواند براي ضعف، روزه را بخورد، ولي اگر ضعف او به قدري است كه معمولاً نمي شود آن را تحمّل كرد1، خوردن روزه اشكال ندارد2.

1- بهجت: كه مشقّت شديدي داشته، به طوري كه معمولاً نمي شود آن را تحمّل كرد...

۲- امام خامنه ای ۸۳۱: میتواند روزه را افطار کند و سپس قضای آن را بگیرد.

زنجاني: بلي، بعضي از اشخاص مانند پیرمردها و پیرزنان مي توانند به جهت مشقّت، روزه را بخورند.

بهجت: ولي اگر تا سال ديگر خوب شد بايد قضاي آن را بگيرد.

وحید: اگر ضعف به قدری باشد که برای روزه دار عرفا قابل تحمّل نباشد خوردن روزه اشکال ندارد.

مكارم: اگر به قدري ضعف پيدا كند كه تحمّل آن بسيار مشكل شود. مي تواند روزه را بخورد، و همچنين اگر خوف بيماري داشته باشد.

*****

سیستانی: مسأله 1562- ضعف به تنهایی مجوز روزه خواری در ماه رمضان نیست هرچند شدید باشد، مگر این که موجب مشقت (سختی زیاد که معمولاً قابل تحمل نیست) باشد که در این صورت، خوردن یا آشامیدن ـ بنا بر احتیاط واجب ـ فقط به مقدار ضرورت جایز است و بقیه روز را امساک نماید همچنین باید بعد از ماه مبارک رمضان، آن روز را قضا نماید ولی کفاره بر او واجب نیست.

جوادی آملی: مسأله 1756- اگر كسی با روزه گرفتن احساس ضعف كند، نباید افطار كند، گرچه ضعفش زیاد باشد؛ ولی اگر روزه برای او طاقت‌فرسا و غیر قابل تحمل شد، میتواند افطار كند و باید قضای آن را بگیرد.

مسأله اختصاصی

سبحانی: مسأله 1258- تریاک کشیدن حرام است و اشخاصی که معتاد به کشیدن تریاک هستند باید کوشش کنند در روز ماه رمضان تریاک نکشند و اگر ترک آن سبب خوف تلف باشد به مقدار ضرورت مصرف می کند و امساک را ادامه می دهد و در صورت امکان قضا می کند.