انهار
انهار
مطالب خواندنی

(۱۳۱) آیات و احادیث تکبر

بزرگ نمایی کوچک نمایی
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
السَّلاَمُ عَلَى مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِمِ.
وَ اَلسَّلاَمُ عَلَى عِبَادِ اَللَّهِ اَلصَّالِحِين وَ رَحمَةُ الله
آیات و احادیث تکبّر
    
لزوم خانه تکانی دل از مفاسد و رذائل اخلاقی به ویژه تکبّر.
ریشه ی تمام رذایل تکبر و غرور است. اولین معصیتی با تکبّر انجام گرفته است.
ابلیس بخاطر تکبّرش از امر خدا سرپیچی کرد و به حضرت آدم سجده نکرد.
ریشه ی خود کامگی ها، خودمحوری ها و جنگ ها تکبر است.
تکبّر باعث می شود مملکت ها از هم پاشیده شود.
متکبّر خود را از همه برتر میداند و معتقد است تمام کره ی زمین باید مطیعش باشند.
شیطان بخاطر یک لحظه تکبر، شش هزاز سال عبادتش از بین رفت.
آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می فرماید: حکم خدا بر اهل آسمان و زمین و همه ی زمان ها واحد است. خداوند همه ی متکبرین را عقوبت می کند.
وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ تَرَى الَّذِينَ كَذَبُوا عَلَى اللَّهِ وُجُوهُهُمْ مُسْوَدَّةٌ ۚ أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِلْمُتَكَبِّرِينَ؟
و روز قیامت کسانی را که بر خدا دروغ بستند می‌بینی که صورتهایشان سیاه است؛ آیا در جهنّم جایگاهی برای متکبّران نیست؟!
سوره زمر آیه ۶۰.
بنابراین داشتن تکبّر حتی کمی از آن هم خطرناک است و باعث می شود که انسان بهشت نشود.
    
فهرست احادیث:
{*} معنای کبر و شناخت متکبّر:
{*} کبریایی مخصوص خداست:
{۱} کبر موجب کفر می شود:
{۲} تکبر موجب نافرمانی خدا می شود:
{۳} گاهی پوشیدن عبا موجب تکبر می شود:
{۴} تکبر موجب نافرمانی ابلیس:
{۵} بدترین بنده متکبّر:
{۶} کبر بزرگترین گناه و نکوهیده ترین عیب:
{۷} کبر خُلقی زشت:
{۸} عبرت گرفتن از کار خدا با ابلیس متکبّر:
    
توضیحات محتوا و احادیث:
{*} معنای کبر و شناخت متکبّر:
عَن أبی ذر: دَخلتُ ذاتَ يَومٍ فيصدرِ نَهارِهِ على رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله في مَسجدِهِ ...
فقلتُ: يا رَسولَ اللّه ِ، بأبي أنتَ واُمي، أوصِني بِوَصيَّةٍ يَنفَعُني اللّه ُ بِها،
فقالَ : ... يا أبا ذَرٍّ، مَن ماتَ وفي قَلبِهِ مِثقالُ ذَرَّةٍ مِن كِبرٍ لم يَجِدْ رائحَةَ الجَنَّةِ إلّا أن يَتوبَ قبلَ ذلكَ،
فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ، إني لَيُعجِبُني الجَمالُ حتّى وَدِدتُ أنَّ عِلاقَةَ سَوطي وقِبالَ نَعلي حَسَنٌ، فَهل يُرهَبُ على ذلكَ ؟
قالَ: كيفَ تَجِدُ قَلبَكَ؟
قالَ: أجِدُهُ عارِفا للحَقِّ مُطمَئنّا إلَيهِ،
قالَ: ليسَ ذلكَ بالكِبرِ، ولكنَّ الكِبرَ:
{۱} أن تَترُكَ الحَقَّ وتَتَجاوَزَهُ إلى غيرِهِ،
{۲} وتَنظُرَ إلَى النّاسِ ولا تَرى أنَّ أحَدا عِرضُهُ كَعِرضِكَ ولا دَمُهُ كَدَمِكَ .
به نقل از ابوذر: زمانى در آغاز روز در مسجد خدمت پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلّم) رسيدم و گفتم:
اى رسول خدا! پدر و مادرم به فداى شما! مرا يك سفارشى كنيد كه خداوند مرا بدان نفعى رساند،
حضرت فرمود: اى ابوذر! هر كس بميرد و در دلش ذرّه اى تكبّر باشد، بوى بهشت را استشمام نمى كند مگر اين كه پيشتر توبه كند.
عرض كرد: اى رسول خدا! من زيبايى را دوست دارم، حتى دوست دارم بند تازيانه ام و دوال كفشم زيبا باشد. آيا از اين حالت، بيمِ كبر و خود پسندى مى رود؟
فرمود: دلت را چگونه مى يابى؟
عرض كرد: آن را شناساى حق و آرام گرفته بدو مى يابم.
فرمود: پس اين حالت، كِبر نيست. بلكه كبر، آن است كه:
{۱} حق را فروگذارى و به ناحق روى آورى،
{۲} و به مردم با اين ديد نگاه كنى كه هيچ كس آبرويش چون آبروى تو وخونش چون خون تو نيست.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۱۴ ح۱۷۳۵۱،
از بحارالأنوار: ۷۴ / ۷۷ ح.
{*} کبریایی مخصوص خداست:
هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ ۚ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ.
اوست خدای یکتایی که غیر او خدایی نیست، سلطان مقتدر عالم، پاک از هر نقص و آلایش، منزّه از هر عیب و ناشایست، ایمنی بخش دلهای هراسان، نگهبان جهان و جهانیان، غالب و قاهر بر همه خلقان، با جبروت و عظمت، بزرگوار و برتر (از حدّ فکرت)، زهی منزّه و پاک خدای یکتا که از هر چه بر او شریک پندارند منزّه و (از آنچه در وهم و خیال و عقل اندیشند) مبرّ است.
سوره حشر آیه ۲۳.
{*} کبر ردای خداست با خدا کشمکش نکن:
قال الصّادقُ (عليه السلام): الكِبرُ رِداءُ اللّه ِ، فَمَن نازَعَ اللّه َ شيئا مِن ذلكَ أكَبَّهُ اللّه ُ في النّارِ.
كِبر، رداى خداست.پس هر كه بر سر چيزى از آن با خدا كشمكش كند، خداوند او را در آتش سرنگون سازد.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۱۳ ح۱۷۳۵۰،
از بحارالأنوار، ج ۵، ص ۲۱۵، ح ۷۳.
{۱} کبر موجب کفر می شود:
فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ ﴿٧٢﴾
فَسَجَدَ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ ﴿٧٣﴾
إِلَّا إِبْلِيسَ اسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ ﴿٧٤﴾
قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَنْ تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيَّ ۖ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْعَالِينَ ﴿٧٥﴾
قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ ۖ خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ ﴿٧٦﴾
قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ ﴿٧٧﴾
وَإِنَّ عَلَيْكَ لَعْنَتِي إِلَىٰ يَوْمِ الدِّينِ ﴿٧٨﴾
قَالَ رَبِّ فَأَنْظِرْنِي إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ ﴿٧٩﴾
قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرِينَ ﴿٨٠﴾
إِلَىٰ يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ ﴿٨١﴾
قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ﴿٨٢﴾
إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ ﴿٨٣﴾
پس زمانی که اندامش را درست و نیکو نمودم و از روح خود در او دمیدم، برای او سجده کنید. (۷۲)
پس فرشتگان همه با هم سجده کردند؛ (۷۳)
مگر ابلیس که تکبّر ورزید و از کافران شد. (۷۴)
[خدا] فرمود: ای ابلیس! تو را چه چیزی از سجده کردن بر آنچه که با دستان قدرت خود آفریدم، بازداشت؟ آیا تکبّر کردی یا از بلند مرتبه گانی؟ (۷۵)
گفت: من از او بهترم، مرا از آتش آفریدی و او را از گل ساختی. (۷۶)
[خدا] گفت: از آن [جایگاه] بیرون رو که بی‌تردید تو رانده شده‌ای؛ (۷۷)
و حتماً لعنت من تا روز قیامت بر تو باد. (۷۸)
گفت: پروردگارا! مرا تا روزی که مردم برانگیخته می‌‌‌‌‌‌شوند، مهلت ده. (۷۹)
[خدا] گفت: تو از مهلت یافتگانی، (۸۰)
تا زمانی معین و معلوم. (۸۱)
گفت: به عزتت سوگند همه آنان را گمراه می‌‌‌‌‌‌کنم، (۸۲)
مگر بندگان خالص شده ‌‌‌‌‌‌را. (۸۳)
سوره ص آیات ۷۲ الی ۸۳.
{۲} تکبر موجب نافرمانی خدا می شود:
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): إيّاكُم و الكِبرَ؛ فإنّ إبليسَ حَمَلَهُ الكِبرُ على أن لا يَسجُدَ لآدمَ.
از تكبّر دورى كنيد؛ زيرا ابليس را تكبّر وا داشت، كه براى آدم سجده نكند.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۸ ح۱۷۳۲۳،
از کنز العمال ح ۷۷۳۴.
{۳} تکبر موجب نافرمانی ابلیس:
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): اجتَنِبُوا الكِبرَ ، فإنَّ العَبدَ لا يَزالُ يَتكَبَّرُ حتّى يقولَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ : اُكتُبُوا عَبدي هذا في الجَبّارِينَ.
از تكبّر دورى كنيد؛ زيرا كه بنده پيوسته تكبّر مى ورزد، تا جايى كه خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: نام اين بنده مرا در ميان متكبّران بنويسيد.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۸ ح۱۷۳۲۵،
از کنز العمال ح ۷۷۲۹.
{۴} گاهی پوشیدن عبا موجب تکبر می شود:
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): إيّاكُم و الكِبرَ ؛ فإنّ الكِبرَ يكونُ في الرَّجُلِ و أنَّ علَيهِ العَباءَةَ.
از تكبّر بپرهيزيد؛زيرا گاهى با پوشيدن يك ردا، به انسان كبر دست مى دهد..
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۸ ح۱۷۳۲۴،
از کنز العمال ح ۷۷۳۵.
{۵} بدترین بنده متکبّر:
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): بِئْسَ‏ الْعَبْدُ عَبْدٌ تَجَبَّرَ وَ اخْتَالَ وَ نَسِيَ الْكَبِيرَ الْمُتَعَال‏.
چه بد بنده اى است، آن بنده اى كه تكبّر و غرور ورزد و خداى بزرگِ بلند مرتبه را از ياد ببرد.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۹ ح۱۷۳۲۵،
از النوادر راوندی: ۲۲؛
عنه البحار: ۶۹ / ۲۰۱ ح۳۱.
{۶} کبر بزرگترین گناه و نکوهیده ترین عیب:
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): إيّاكَ و الكِبرَ ؛ فإنّهُ أعظَمُ الذُّنوبِ و ألأَمُ العُيوبِ ، و هُو حِليَةُ إبليسَ.
زنهار از تكبّر كه آن بزرگترين گناه و نكوهيده ترين عيبهاست و زيور ابليس است.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۹ ح۱۷۳۲۵،
از غرر الحکم، ۲۶۵۲.
{۷} کبر خُلقی زشت:
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): أقبَحُ الخُلقِ التَّكَبُّرُ.
زشت ترين خوى، تكبّر است.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۹ ح۱۷۳۲۵،
از غرر الحکم، ۲۸۹۸.
{۸} عبرت گرفتن از کار خدا با ابلیس متکبّر:
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): وَ لَوْ أَرَادَ اللَّهُ أَنْ يَخْلُقَ آدَمَ مِنْ نُورٍ يَخْطَفُ الْأَبْصَارَ ضِيَاؤُهُ وَ يَبْهَرُ الْعُقُولَ رُوَاؤُهُ وَ طِيبٍ يَأْخُذُ الْأَنْفَاسَ عَرْفُهُ، لَفَعَلَ، وَ لَوْ فَعَلَ لَظَلَّتْ لَهُ الْأَعْنَاقُ خَاضِعَةً وَ لَخَفَّتِ الْبَلْوَى فِيهِ عَلَى الْمَلَائِكَةِ، وَ لَكِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ يَبْتَلِي خَلْقَهُ بِبَعْضِ مَا يَجْهَلُونَ أَصْلَهُ، تَمْيِيزاً بِالاخْتِبَارِ لَهُمْ وَ نَفْياً لِلِاسْتِكْبَارِ عَنْهُمْ وَ إِبْعَاداً لِلْخُيَلَاءِ مِنْهُمْ‏.
فَاعْتَبِرُوا بِمَا كَانَ مِنْ فِعْلِ اللَّهِ بِإِبْلِيسَ إِذْ أَحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّوِيلَ وَ جَهْدَهُ الْجَهِيدَ -وَ كَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ لَا يُدْرَى أَ مِنْ سِنِي الدُّنْيَا أَمْ مِنْ سِنِي الْآخِرَةِ- عَنْ كِبْرِ سَاعَةٍ وَاحِدَةٍ؛ فَمَنْ ذَا بَعْدَ إِبْلِيسَ يَسْلَمُ عَلَى اللَّهِ بِمِثْلِ مَعْصِيَتِهِ، كَلَّا مَا كَانَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لِيُدْخِلَ الْجَنَّةَ بَشَراً بِأَمْرٍ أَخْرَجَ بِهِ مِنْهَا مَلَكاً، إِنَّ حُكْمَهُ فِي أَهْلِ السَّمَاءِ وَ أَهْلِ الْأَرْضِ لَوَاحِدٌ، وَ مَا بَيْنَ اللَّهِ وَ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ هَوَادَةٌ فِي إِبَاحَةِ حِمًى حَرَّمَهُ عَلَى الْعَالَمِينَ.
اگر خداى تعالى مى خواست كه آدم را از نورى بيافريند كه پرتوش ديده ها را خيره سازد و زيباييش بر خردها چيره شود و بوى خوشش دماغ جانها را معطر سازد، مى توانست.
اگر چنين كرده بود، گردن همگان در برابر او به خضوع خم مى گرديد و كار آزمايش بر ملايكه هم آسان مى شد. ولى خداى سبحان، آفريدگان خود را به بعضى چيزهايى، كه از اصل آن بى خبرند، مى آزمايد، تا فرمانبرداران از نافرمانان جدا شوند و آنان را از لوث خودكامگى و گردنكشى پاك دارد و تكبر و خودپسندى را از آنان دور گرداند.
پس، از آن معاملت كه خداوند با ابليس كرد عبرت گيريد. آن همه اعمال نيكويش را باطل گردانيد و آن همه سعى و كوشش او را بى ثمر ساخت. ابليس شش هزار سال خدا را عبادت كرد، حال از سالهاى دنيا بود يا سالهاى آخرت كس نداند، ولى يك ساعت تكبر ورزيد.
بعد از ابليس چه كسى ممكن است كه از اين گونه نافرمانيها در برابر ذات احديت در امان ماند. هرگز خداوند انسانى را به بهشت نمى برد كه مرتكب عملى شده باشد كه ملكى را به سبب آن از بهشت رانده است. حكم او بر اهل آسمانها و مردم روى زمين يكسان است. و ميان خدا و هيچيك از بندگانش مصالحه اى نيست كه چيزى را كه بر همه جهانيان حرام كرده بر آن بنده مباح نموده باشد..
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۹ ح۱۷۳۲۵،
نهج البلاغه خطبه ۱۹۲.
{۹} متکبرانه راه نرو!
وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا ۖ إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا.
و هرگز در زمین به کبر و ناز مرو و غرور و نخوت مفروش، که به نیرو زمین را نتوانی شکافت و به کوه در سربلندی نخواهی رسید.
سوره اسرا، آیه ۳۷.
{۱۰} به تکبر رخ متاب!
وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا ۖ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ.
و هرگز به تکبّر و ناز از مردم (اهل نیاز) رخ متاب و در زمین با غرور و تبختر قدم بر مدار، که خدا هرگز مردم متکبر خودستا را دوست نمی‌دارد.
سوره لقمان، آیه ۱۸.
{۱۱} متواضعانه راه برو!
وَعِبَادُ الرَّحْمَٰنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا.
و بندگان خاص خدای رحمان آنان هستند که بر روی زمین به تواضع و فروتنی راه روند و هرگاه مردم جاهل به آنها خطاب (و عتابی) کنند با سلامت نفس (و زبان خوش) جواب دهند.
سوره فرقان، آیه ۶۳.
{۱۲} با همسرت شاد و متواضع باش
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): إنّ اللّه َ يُبغِضُ ابنَ سَبعينَ في أهلِهِ ، ابنَ عِشرِينَ في مِشيَتِهِ و مَنظَرِهِ .
خداوند، دشمن دارد كسى را كه براى همسرش [مانند مرد ]هفتاد ساله است و در راه رفتن و قيافه اش [مانند جوان ]بيست ساله.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۲۱ ح ۱۷۳۶۵،
از کنزالعمال ۷۷۳۱.
{۱۳} مانند سالمندان با وقار باش
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): إنّ اللّه َ تعالى يُحِبُّ ابنَ عِشرينَ إذا كانَ شِبهَ ابنِ ثَمانينَ ، و يُبغِضُ ابنَ سِتِّينَ إذا كانَ شِبهَ ابنِ عِشرينَ .
خداوند متعال، بيست ساله اى را كه شبيه هشتاد ساله رفتار كند دوست دارد و از شصت ساله اى كه رفتارى چون جوان بيست ساله داشته باشد، نفرت دارد..
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۲۱ ح ۱۷۳۶۵،
از کنزالعمال ۷۷۳۲.
{۱۴} متکبّر منفور است
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): أمقَتُ النّاسِ المُتَكبِّرُ.
منفورترین مردم متکبّر  است.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۲۲ ح ۱۷۳۶۹،
از بحارالأنوار، ج ۷۳، ص ۲۳۱، ح ۲۳.
{۱۵} متکبّر از رسولخدا (ص) دور است
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): إنّ أبعَدَکُم یَومَ القِیامَةِ مِنّی الثَّرثارُونَ وَ هُمُ المُستَکبِرُونَ.
دورترین شما به جایگاه من در روز قیامت، مستکبرین هستند.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۲۲ ح ۱۷۳۷۰،
از بحارالأنوار، ج ۷۳، ص ۲۳۲، ح ۲۵.
{۱۶} متکبّر مبغوض و دور از اهل البیت (ع) است
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): إنّ أبغَضَکُم إلَینا وَ أبعَدَکُم مِنّا فِی الآخِرَةِ الثَّرثارُونَ المُتَشَدِّقُونَ المُتَفَیهِقُونَ.
قالوا یا رَسولَ الله قَد عَلِمنا الثَّرثارُونَ المُتَشَدِّقُونَ، فَمَن المُتَفَیهِقُونَ؟ قال: المتکبّرون.
منفورترین شما نزد ما و دورترین تان از ما در آخرت: (۱) پُرگویان (۲) ژاژخای {= بیهوده گو} (۳) متفیهق اند.
عرض کردند ای رسول خدا معنای پر گویان ژاژخای را میدانیم، اما متفیهقان چه کسانی هستند؟ فرمود: متکبران.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۲۲ ح ۱۷۳۶۹،
از المحجةالبیضاء، ج ۶، ص ۲۲، ح ۱۷۳۷۱.
{۱۷} از چنین کسانی، تکبّر عجیب است
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): عَجِبتُ لابنِ آدمَ ؛ أوَّلُهُ نُطفَةٌ و آخِرُهُ جِيفَةٌ ، و هو قائمٌ بينَهُما وِعاءٌ للغائطِ، ثُمّ يَتَكبَّرُ !.
امام على عليه السلام : در شگفتم از آدميزاد،كه آغازش نطفه اى است و فرجامش لاشه اى و در اين ميان انبار غائط است و با اين همه تكبّر مى ورزد!
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۲۲ ح ۱۷۳۷۴،
از بحارالأنوار، ج ۷۳، ص ۲۳۴۵، ح ۳۳.
{۱۸} علّت دفع؛ تحقیر متکبّر است
قال الصّادقُ (عليه السلام): سَأَلَ اَلصَّادِقَ (عَلَيْهِ السَّلاَمُ) عَنِ اَلْغَائِطِ فَقَالَ تَصْغِيرٌ لاِبْنِ آدَمَ لِكَيْ لاَ يَتَكَبَّرَ وَ هُوَ يَحْمِلُ غَائِطَهُ مَعَهُ !
از امام صادق (عَلَيْهِ السَّلاَمُ) راجع به حکمت دفع مدفوع سؤال شد حضرت فرمود: برای تحقیر آدمی زاد است، تا او که با خود مدفوعش را حمل میکند، تکبّر نورزد!
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۲۲ ح ۱۷۳۷۴،
از بحارالأنوار، ج ۷۳، ص ۲۳۴۵، ح ۳۳.
علّت تکبّر
پستی
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): ما تَكَبَّرَ إلّا وَضيعٌ.
تكبّرنورزد، مگر كسى كه پست است. .!
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۲۵ ح ۱۷۳۸۱ ، از غرر الحکم، ۹۴۶۷.
پستی و بی نام و نشانی
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): لا يَتَكَبَّرُ إلاّ وَضيعٌ خامِلٌ.
تكبّر نورزد، مگر شخص فرومايه بى نام و نشان.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۲۵ ح ۱۷۳۸۲ ، از غرر الحکم، ۱۰۸۰۸.
تکبّر از خواری نفس است
قال الصادق (عَلَيْهِ السَّلاَمُ): ما مِن رَجُلٍ تَكَبَّرَ أو تَجَبَّرَ إلا لِذِلَّةٍ وَجَدَها في نفسِهِ.
هيچ مردى تكبّر يا گردن فرازى نكرد، مگر به سبب احساس خوارى و حقارتى كه در خود يافت.!
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۲۵ ح ۱۷۳۸۳ ، از الکافی، ج ۲، ص ۳۱۲، ح ۱۷.
پیشگیری و درمان کبر
پی بردن به بزرگی و رفعت مقام خدا
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): لا يَنبَغي لِمَن عَرَفَ عَظَمَةَ اللّه ِ أن يَتَعَظَّمَ ؛ فإنّ رِفعَةَ الّذينَ يَعلَمونَ ما عَظَمَتُهُ أن يَتَواضَعُوا لَهُ.
سزاوار نيست كسى كه بزرگى خدا را مى شناسد خود را بزرگ شمارد؛ زيرا رفعت كسانى كه عظمت خدا را مى شناسند در اين است كه در برابر او فروتن باشند.!
نهج البلاغه، خطبه ۱۴۷.
انجام عبادات: مانند نماز، دادن زکات، جهاد، روزه و...
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): فَاللَّهَ اللَّهَ فِي عَاجِلِ الْبَغْيِ وَ آجِلِ وَخَامَةِ الظُّلْمِ وَ سُوءِ عَاقِبَةِ الْكِبْرِ، فَإِنَّهَا مَصْيَدَةُ إِبْلِيسَ الْعُظْمَى وَ مَكِيدَتُهُ الْكُبْرَى الَّتِي تُسَاوِرُ قُلُوبَ الرِّجَالِ مُسَاوَرَةَ السُّمُومِ الْقَاتِلَةِ، فَمَا تُكْدِي أَبَداً وَ لَا تُشْوِي أَحَداً لَا عَالِماً لِعِلْمِهِ وَ لَا مُقِلًّا فِي طِمْرِهِ، وَ عَنْ ذَلِكَ مَا حَرَسَ اللَّهُ عِبَادَهُ الْمُؤْمِنِينَ بِالصَّلَوَاتِ وَ الزَّكَوَاتِ وَ مُجَاهَدَةِ الصِّيَامِ فِي الْأَيَّامِ الْمَفْرُوضَاتِ تَسْكِيناً لِأَطْرَافِهِمْ وَ تَخْشِيعاً لِأَبْصَارِهِمْ وَ تَذْلِيلًا لِنُفُوسِهِمْ وَ تَخْفِيضاً لِقُلُوبِهِمْ وَ إِذْهَاباً لِلْخُيَلَاءِ عَنْهُمْ، وَ لِمَا فِي ذَلِكَ مِنْ تَعْفِيرِ عِتَاقِ الْوُجُوهِ بِالتُّرَابِ تَوَاضُعاً وَ الْتِصَاقِ كَرَائِمِ الْجَوَارِحِ بِالْأَرْضِ تَصَاغُراً وَ لُحُوقِ الْبُطُونِ بِالْمُتُونِ مِنَ الصِّيَامِ تَذَلُّلًا، مَعَ مَا فِي الزَّكَاةِ مِنْ صَرْفِ ثَمَرَاتِ الْأَرْضِ وَ غَيْرِ ذَلِكَ إِلَى أَهْلِ الْمَسْكَنَةِ وَ الْفَقْرِ؛‏ انْظُرُوا إِلَى مَا فِي هَذِهِ الْأَفْعَالِ مِنْ قَمْعِ نَوَاجِمِ الْفَخْرِ وَ قَدْعِ طَوَالِعِ الْكِبْرِ.
خدا را خدا را! از کيفر سريع سرکشى و سرانجام وخيم ظلم و ستم و سوء عاقبت تکبّر بر حذر باشيد، زيرا اين امور دام بزرگ ابليس و نيرنگ عظيم اوست که همچون زهرهاى کشنده در قلوب مردان نفوذ مى کند. هرگز از تأثير فرو نمى ماند و کسى از هلاکتش جان سالم به در نمى برد، نه عالم به جهت علم و دانشش و نه فقير به سبب لباس کهنه اش.
و به همين جهت خداوند بندگان با ايمان خود را با نمازها و زکاتها و مجاهدتها به وسيله روزه هاى واجب (از بغى و ظلم و کبر) حراست فرموده، تا اعضا و جوارحشان آرام شود، چشمانشان خاضع و نفوس آنان رام گردد، قلبهايشان خضوع پذيرد و تکبّر را از آنان بزدايد. و به همين دليل ساييدن پيشانيها که بهترين جاى صورت است بر خاک، موجب تواضع و فروتنى است و گذاردن اعضاى پر ارزش بدن بر زمين دليل بر کوچکى و چسبيدن شکمها به پشت به هنگام روزه مايه تواضع است و نيز پرداخت زکات موجب صرف ثمرات و درآمدهاى زمين و غير آن براى نيازمندان و مستمندان مى گردد (و همه اين امور بندگان را از آفت کبر و غرور باز مى دارد و به تواضع و فرتنى دعوت مى کند) به آثار اين اعمال بنگريد که چگونه شاخه هاى درخت تفاخر را درهم مى شکند و از جوانه زدن کبر و خودپسندى (در دلها) جلوگيرى مى کند.
نهج البلاغة، خطبه ۱۹۲.
نماز، موجب پاکی از کبر
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): فَرَضَ آللّهُ آلاِْیمانَ تَطْهِیراً مِنَ الشِّرْکِ، وَالصَّلاَةَ تَنْزِیهاً عَنِ آلْکِبْرِ... .
خدا ایمان را براى تطهیر دل از شرک، واجب کرده است، و نماز را براى پاک شدن از کبر و غرور... .!
نهج البلاغه، خطبه ۲۵۲.
با دست خود برای خانواده ات بخر
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): إنّهُ لَيُعجِبُني أن يَحمِلَ الرَّجُلُ الشَّيءَ في يَدِهِ يكونُ مُهنِئا. حديث لأهلِهِ يَدفَعُ بهِ الكِبرَ عَن نفسِهِ.
براستى كه خوش دارم مرد با خوشحالى و افتخار چيزى را با دست خودش براى خانواده اش ببرد و بدين وسيله كبر را از خود دور كند..
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۲۹ ح ۱۷۳۹۲ از تنبیه الخواطر، ج ۱، ص ۲۰۱.
حمل مایحتاج برای خانواده ات
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): مَن حَمَلَ بِضاعَتَهُ فَقَد أمِنَ مِن الكِبرِ.
هر كس خودش بار و كالايش را حمل كند، از تكبّر در امان است..
میزان الحکمة ج ۱۰، ص۲۸ ح ۱۷۳۹۳ از کنزالعمّال، ۷۷۹۴.
اجازه ندید افراد پشت سرتان باشند
إنّ النبیّ خَرَجَ إلَی البَقیعِ فَتَبِعَهُ أصحابُهُ فَوَقَفَ وَ أمَرَهُم أن یَتَقَدَّمُوا ثُمَّ مَشی خَلفَهُم فَسُئِلَ عَن ذلکَ فَقالَ: إنّی سَمِعتُ خَفقَ نِعالِکُم فَأشفَقتُ أن یَقَعَ فی نفسی شیء مِنَ الکِبرِ.
روز پیامبر (صلى الله عليه و آله و سلّم) به طرف بقیع رهسپار شد اصحاب حضرت در پی او به راه افتادند پیامبر (صلى الله عليه و آله و سلّم) ایستاد و به آنها دستور داد جلو بروند و آنگاه خود در پی آنها حرکت کرد علت را پرسیدند فرمود من صدای کفشهای شما را شنیدم و ترسیدم چیزی از تکبّر به وجودم راه یابد.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۳۰ ح ۱۷۳۹۷ از کنزالعمّال، ۸۸۷۸.
پیامد تکبّر
فرو رفتن در گناه
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): الحِرصُ و الكِبرُ و الحَسَدُ دَواعٍ إلى التَقَحُّمِ في الذُّنوبِ.
آزمندى و تكبّر و حسادت ، انگيزه هاى فرو رفتن در گناهان است .
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۳۲ ح ۱۷۴۰۱ از نهج البلاغة، حکمت ۳۷۱.
ناسزا گفتن و شنیدن
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): ثَمَرَةُ التَّواضُعِ المَحَبّةُ ، ثَمَرَهُ الكِبرِ المَسَبَّةُ .
ثمره فروتنى دوستى است، ثمره تكبر ناسزا [شنيدن] است ..
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۳۲ ح ۱۷۴۰۲ از غرر الحکم، ۴۶۱۴.
سقوط از رفعت
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): التَّكبُّرُ يَضَعُ الرَّفيعَ.
تكبّر، آدم بلند مرتبه را پست مى گرداند.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۳۲ ح ۱۷۴۰۳ از غرر الحکم، ۳۱۱.
آشکار شدن رذیلت
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): التَّكبُّرُ يُظهِرُ الرَّذيلَةَ.
تكبّر، پستى و فرومايگى را آشكار مى سازد.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۳۲ ح ۱۷۴۰۴ از غرر الحکم، ۵۲۳.
عالم نشدن
قال أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام): لا يَتَعَلَّمُ مَن يَتَكَبَّرُ.
كسى كه تكبّر داشته باشد، عالم نمى شود.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۳۲ ح ۱۷۴۰۹ از غرر الحکم، ۱۰۵۸۶.
هر کس تکبّر کند خدا او را پست کند
دو فرشته آسمانی متکبران را پست میکنند
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): إنّ في السماءِ مَلَكَينِ مُوكَّلَينِ بالعِبادِ ، فَمَن تَجَبَّرَ وَضَعاهُ .
همانا در آسمان دو فرشته اند كه بر بندگان گماشته شده اند، تا هر كس تكبّر و گردن فرازى كند او را پست گردانند.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۳۲ ح ۱۷۴۱۲ از المحاسن، ج ۱، ۲۱۳/ ۳۸۸.
خدا متکبر را زمین میزند
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): مَن يَستَكبِرْ يَضَعْهُ اللّه ُ.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : كسى كه استكبار ورزد، خداوند او را پست گرداند.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۳۲ ح ۱۷۴۱۱ از الإمالی للصدوق، ۵۷۷/ ۷۸۸.
همواره فرشته ای لگام متکبر را در دست دارد و خوارش کند
قال الصادق (علیه السلام): ما مِن عَبدٍ إلاّ و في رأسِهِ حَكَمَةٌ و مَلَكٌ يُمسِكُها ، فإذا تكَبَّرَ قالَ لَهُ : اتَّضِعْ وَضَعَكَ اللّه ُ ! فلا يَزالُ أعظَمَ النّاسِ في نفسِهِ و أصغَرَ النّاسِ في أعيُنِ النّاسِ . و إذا تواضَعَ رَفَعَهُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ . ثُمّ قالَ لَهُ : انتَعِشْ نَعشَكَ اللّه ُ ، فلا يَزالُ أصغَرَ النّاسِ في نفسِهِ و أرفَعَ النّاسِ في أعيُنِ النّاسِ.
هيچ بنده اى نيست، مگر اين كه بر سرش لگامى است كه فرشته اى آن را نگه داشته، پس هر گاه آن بنده تكبّر كند، فرشته به او گويد: خوار شو، خدايت پست كناد! از آن پس، پيوسته در نظر خود، بزرگترين مردمان و در چشم مردم كوچكترين افراد باشد و هر گاه فروتنى كند، خداوند عزّ و جلّ او را بلند مرتبه گرداند و فرشته به او گويد: سرت را بالا بگير، خدايت سر فراز كناد! از آن پس، همواره در نظر خود كمترين مردم و در چشم مردم، بلند مرتبه ترين افراد باشد..
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۳۴ ح ۱۷۴۱۷ از الکافی، ج ۲، ص ۳۱۲، ح ۱۶.
جایگاه متکبّران
بدترین جایگاه جهنم جای متکبران
قِيلَ ادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا ۖ فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ.
به آنان گفته می‌شود: «از درهای جهنّم وارد شوید، جاودانه در آن بمانید؛ چه بد جایگاهی است جایگاه متکبّران!»
سوره زمر آیه ۷۲.
با ذلّت وارد دوزخ شوند
وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ.
پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانید تا (دعای) شما را بپذیرم! کسانی که از عبادت من تکبّر می‌ورزند به زودی با ذلّت وارد دوزخ می‌شوند!»
سوره غافر آیه ۶۰.
به شکل مورچه محشور شوند
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): يُحشَرُ المُتَكبِّرُونَ الجَبّارُونَ يَومَ القِيامَةِ في صُوَرِ الذَّرِّ ، يَطَؤهُم النّاسُ لِهَوانِهِم علَى اللّه ِ عزّ و جلّ .
گردنكشانِ متكبّر در روز قيامت به صورت مورچه محشور مى شوند و مردم آنان را، به خاطر بى اعتنايى شان به خداوند عزّ و جلّ، لگدمال مى كنند.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۳۵ ح ۱۷۴۱۹ از الترغیب و الترهیب، ج ۳، ص ۵۶۲/ ح ۱۶.
در کاخی در بسته گرفتارند
قال رسولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله و سلّم): إنّ في النّارِ قَصرا يُجعَلُ فيهِ المُتَكبِّرونَ و يُطبَقُ علَيهِم.
در آتش كاخى است كه متكبّران در آن قرار داده مى شوند و درهايش به رويشان بسته مى شود.
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۳۶ ح ۱۷۴۲۴ از المحجة البیضاء ج ۶، ص ۲۱۵.
داغ ترین حرارت برای متکبران
قال الصادق (علیه السلام): إنّ في جَهنّمَ لَوادِيا للمُتَكبِّرينَ يُقالُ لَه : سَقَرُ ، شَكا إلى اللّه ِ عزّ و جلّ شِدّةَ حَرّهِ ، و سَألَهُ أنْ يأذَنَ لَه أنْ يَتَنفّسَ ، فتَنَفّسَ فأحْرَقَ جَهنّمَ !
در جهنم براى متكبران درّه اى است به نام سقر. آن درّه از شدّت حرارتِ خود به خداوند عزّ و جلّ شكايت بُرد و خواهش كرد اجازه اش دهد تا نفسى بكشد. پس، نفسى كشيد كه دوزخ را سوزاند!
میزان الحکمة ج ۱۰، ص ۳۶ ح ۱۷۴۲۵ از الکافی، ج ۲، ص ۳۱۰، ح ۱۰.
    

  

 
پاسخ به احکام شرعی
 
موتور جستجوی سایت

تابلو اعلانات

ویژه نامه ماه مبارک رمضان




پیوندها

حدیث روز
بسم الله الرحمن الرحیم
چهار پناهگاه در قرآن
   
أَبَانُ بْنُ عُثْمَانَ وَ هِشَامُ بْنُ سَالِمٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ حُمْرَانَ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ:
عَجِبْتُ لِمَنْ فَزِعَ مِنْ أَرْبَعٍ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى أَرْبَعٍ
(۱) عَجِبْتُ لِمَنْ خَافَ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ
(۲) وَ عَجِبْتُ لِمَنِ اغْتَمَّ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ
(۳) وَ عَجِبْتُ لِمَنْ مُكِرَ بِهِ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- فَوَقاهُ اللَّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا
(۴) وَ عَجِبْتُ لِمَنْ أَرَادَ الدُّنْيَا وَ زِينَتَهَا كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- إِنْ تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنْكَ مالًا وَ وَلَداً. فَعَسى‏ رَبِّي أَنْ يُؤْتِيَنِ خَيْراً مِنْ جَنَّتِكَ وَ عَسَى مُوجِبَةٌ
    
آقا امام صادق (عليه السّلام) فرمود: در شگفتم از كسى كه از چهار چيز مى‌هراسد چرا بچهار چيز پناهنده نميشود:
(۱) شگفتم از آنكه ميترسد چرا پناه نمى‌برد بفرمودۀ خداى عز و جل« حَسْبُنَا اَللّٰهُ‌ وَ نِعْمَ‌ اَلْوَكِيلُ‌ » خداوند ما را بس است و چه وكيل خوبى است زيرا شنيدم خداى جل جلاله بدنبال آن ميفرمايد:بواسطۀ نعمت و فضلى كه از طرف خداوند شامل حالشان گرديد باز گشتند و هيچ بدى بآنان نرسيد.
(۲) و شگفتم در كسى كه اندوهناك است چرا پناه نمى‌برد بفرمودۀ خداى عز و جل:« لاٰ إِلٰهَ‌ إِلاّٰ أَنْتَ‌ سُبْحٰانَكَ‌ إِنِّي كُنْتُ‌ مِنَ‌ اَلظّٰالِمِينَ‌ » زيرا شنيدم خداى عز و جل بدنبال آن ميفرمايد در خواستش را برآورديم و از اندوه نجاتش داديم و مؤمنين را هم چنين ميرهانيم.
(۳) و در شگفتم از كسى كه حيله‌اى در بارۀ او بكار رفته چرا بفرمودۀ خداى تعالى پناه نمى‌برد« وَ أُفَوِّضُ‌ أَمْرِي إِلَى اَللّٰهِ‌ إِنَّ‌ اَللّٰهَ‌ بَصِيرٌ بِالْعِبٰادِ »:كار خود را بخدا واگذار ميكنيم كه خداوند بحال بندگان بينا است)زيرا شنيدم خداى بزرگ و پاك بدنبالش مى‌فرمايد خداوند او را از بديهائى كه در بارۀ او بحيله انجام داده بودند نگه داشت.
(۴) و در شگفتم از كسى كه خواستار دنيا و آرايش آن است چرا پناهنده نميشود بفرمايش خداى تبارك و تعالى(« مٰا شٰاءَ اَللّٰهُ‌ لاٰ قُوَّةَ‌ إِلاّٰ بِاللّٰهِ‌ »)(آنچه خدا خواست همان است و نيروئى جز به يارى خداوند نيست)زيرا شنيدم خداى عز اسمه بدنبال آن ميفرمايد اگر چه مرا در مال و فرزند از خودت كمتر مى‌بينى ولى اميد هست كه پروردگار من بهتر از باغ تو مرا نصيب فرمايد (و كلمۀ:عسى در اين آيه بمعناى اميد تنها نيست بلكه بمعناى اثبات و تحقق يافتن است).
من لا يحضره الفقيه، ج‏۴، ص: ۳۹۲؛
الأمالي( للصدوق)، ص: ۶؛
الخصال، ج‏۱، ص: ۲۱۸.


کلیه حقوق مادی و معنوی این پورتال محفوظ و متعلق به حجت الاسلام و المسلمین سید محمدحسن بنی هاشمی خمینی میباشد.

طراحی و پیاده سازی: FARTECH/فرتک - فکور رایانه توسعه کویر -