سؤال 7 - چه مىفرمائيد در اين مسأله زيد و پسرش با عمرو دعوا كردند در پيش چند نفر زن و مرد و آنها شهادت مىدهند كه پسر زيد يك ضربتى به عمرو وارد نموده و عمرو در همين حال به حال اغماء رفته و زمين خورده بى هوش شده و در همين حال مراجعه به دكتر نمودند ولى نتيجه بخش نشده و عمرو مرده و دكتر گواهى سكته داده و دادستان روى همين گواهى ضارب را قاتل نشناخته و از مقتول دو تا دختر مانده يكى صغيره و يكى كبيره كه وارثند در اين صورت با بودن شاهد عينى گواهى دكتر معتبر است يا نه؟
جواب: در فرض سئوال اگر معلوم باشد سبب فوت ضربه وارده بالاستقلال بوده يا ضربه سبب حدوث سكته قلبى يا مغزى شده قتل مستند به ضارب است و مجرد نظر دكتر اثرى ندارد و بنابر اين اگر ضارب به قصد قتل زده قتل عمد است و ورثه حق قصاص دارند و اگر قصد قتل نداشته و لكن با چيزى ضربه زده كه بر حسب متعارف موجب قتل مىشده قتل عمد است و اگر ضربه با چيزى بوده كه بر حسب متعارف موجب قتل نمىشده قتل شبه عمد است و ديه بر عهده قاتل است و در صورت اختلاف موضوعى محتاج به مرافعه شرعيه است.
سؤال 8 - پاسدارى در محلى مشغول پاسدارى بوده شخص مسلح ناشناسى رسيده و مىگويد مرا با ماشين شخصى خودت به منزل برسان پاسدار مذكور چون در حين انجام وظيفه بوده و مأموريت پاسدارى داشته قبول نمىكند و اظهار مىدارد كه ماشين سپاه آن طرف ايستاده با او برو، شخص نامبرده مىگويد حتما تو بايد مرا برسانى و الا تو را مىكشم طبق اظهار قاتل مشاجره بوجود آمده و شخص ناشناس با شليك گلوله پاسدار نامبرده را بقتل مىرساند. در پرونده حاكم شرع مشاجره‌اى بين آنها به ثبوت رسيده آيا از نظر شريعت مطهره اسلام اين قتل عمد است يا غير عمد؟
جواب: در فرض سئوال اگر تير هوائى بوده و قصد زدن نداشته و تصادفا به مقتول خورده قتل خطا است و ديه بر عهده عاقله قاتل است و اگر قصد زدن به مقتول را داشته قتل عمد است واولياء مقتول حق قصاص دارند و در اختلاف موضوعى مرافعه و شرعيه لازم است.
سؤال 9 - راننده‌اى يك نفر را بر حسب تقاضاى خودش به رايگان و از راه احسان سوار ماشين خود نموده است اتومبيل سر پيچ برگشته و مشار اليه فوت كرده آيا راننده ضامن است يا نه و سرعت سير و يا سرعت عادى مدخليتى در حكم آن دارد يا نه و فرق بين عمد و خطا چيست؟
جواب: اگر سرعت سير خلاف متعارف بوده كه برگشتن ماشين مستند به آن باشد راننده مقصر و ضامن است و الا ضامن نيست و با فرض عمد حكم آن قصاص است و با عدم تعمد و فرض خطا حكم آن ديه است كه بايد عاقله بدهد و در شبه عمد ديه بر قاتل است و در نزاع موضوعى مرافعه شرعيه لازم است.
سؤال 10 - شخصى از مالك و صاحب مال حمايت مىكند كه جلو غاصب گرفته شود پسران غاصب وبستگانش حمايت كننده را به زور و حيله در ميان تاكسى مىبرند و تا مىتوانند مىزنند و به سر و بدنش جراحت وارد كرده وحتى موى سرش را مىتراشند، حكمش را بيان فرمائيد.
دوم اين كه همان پسران غاصب وبستگانش دو مرتبه با ماشين سر راه حمايت كننده را سد نموده و حمله شديد مىكنند كه مضروب براى دفاع از جانش و ايمنى از هلاكت و به منظور تهديد دست به اسلحه مىزند در حال مشاجره تيرى رها شده يكى از ضاربين كشته مىشود حكم آن و توابع آن از ديه و غيره را بيان فرمائيد.
سوم كسى مال مردم را به زور و قلدرى مىخواهد بگيرد براى جلوگيرى از او خساراتى ببار آورده شود به عهده كيست بيان فرمائيد.
جواب: 1 - در فرض سئوال از بين بردن موى سر بطورى كه ديگر موى نرويد ديه كامله دارد ولى چنانچه طورى باشد كه مجددا موى سر برويد بايد ارش بدهد، و جراحت وارده بر بدن و سر ديه دارد و خصوصيات جراحات وارده بر بدن را بنويسيد تا ديه هر يك از آنها بيان شود.
جواب: 2 - راجع به قتلى كه واقع شده و كسى كه اسلحه بدست گرفته اگر دفاع از جان خودش موقوف بر آن بوده چيزى بر او نيست و اگر دفاع از جانش موقوف بر استعمال اسلحه نبوده و قصد تير اندازى و قتل داشته قاتل عمدى است و ورثه مقتول حق قصاص دارند و اگر قصد قتل آنها را نداشته و تصادفا قتل واقع شده قتل شبه عمد بوده و ديه بر عهده قاتل است.
جواب:3 - كسى كه خسارت و ضرر وارد كرده ضامن است و بايد از عهده آن بر آيد.
سؤال 11 - بنده راننده مىباشم و چندى پيش هنگامى كه سوار ماشين بودم و برادرم هم در كنارم بود ماشين را روشن نموده به حركت در آوردم همين كه ماشين به راه افتاد ديدم كه ترمز ندارد و چون سراشيبى بود ماشين دور برداشت و به هيچ وجه نتوانستم آن را كنترل نمايم و قبل از اين كه ماشين سرعت بيشترى بگيرد، به برادرم گفتم كه پياده شود و او پياده نشد بعد از اين كه ماشين سرعت گرفته و به چهار راه رسيدم به خاطر اين كه وارد چهار راه نشوم و عده‌اى بى گناه را نكشم ماشين را به ساختمان زدم و برادرم در اين حادثه كشته شد و خودم هم مدتى در بيمارستان بسترى شدم بفرمائيد حكم اين مسأله چيست، آيا بايد ديه بدهم يا نه و اگر بايد ديه بدهم چه مقدار بايد بپردازم؟
جواب: در فرض سئوال اگر قبل از حركت و راه انداختن ماشين آنچه از حيث نقص و سلامت لازم بوده مراعات نموده‌ايد و اتفاقا بعد از حركت اين نقص حاصل شده قتل خطاء است و ديه بر عاقله است و اگر مسامحه و تقصير در مراعات امور لازمه بوده قتل شبيه به عمد است و ديه بر عهده خود شما است و ديه قتل نفس به پول طلا هزار مثقال شرعى هيجده نخودى طلاى مسكوك است يا چيزهاى ديگر كه در رسائل عمليه ذكر شده و عاقله يعنى مردهاى خويشان پدرى قاتل مثل برادر و عمو و اولاد آنها به شرط آن كه فقير نباشند.
سؤال 12 - شخصى مرض فشار خون داشته و دكترها دستور داده‌اند كه به اين شخص خبر ناراحت كننده نرسانند در حين كسالت بين دو دسته از فاميل و غير فاميل اختلاف واقع شده وزد و خورد صورت گرفته پسر و پسر برادر شخص مريض مجروح و مضروب شده‌اند لكن پسر ديگرش با اطلاع قبلى از وضع پدر قضيه را به پدر اطلاع مىدهد كه برادرم و پسر عمويم كشته شدند پدر با شنيدن اين خبر فوت مىكند حاليه فرزندانش از طايفه مخالف ادعاى ديه پدر مىنمايند خواهشمند است مرقوم فرمائيد آيا پسر كه اين خبر را به پدرش رسانده و پدر بر اثر آن خبر فوت كرده ضامن است و يا طايفه مخالف ضامن هستند؟
جواب: در مورد سئوال كه فرض شده اخبار پسر، سبب فوت پدر بوده طايفه مخالف ضامن ديه شخص متوفى نيستند و چنانچه در نظر پسر سبب بودن اخبار وى براى فوت پدر معلوم نباشد بعيد نيست در فرض مزبور ديه بر عاقله او باشد و چنانچه اختلاف موضوعى باشد محتاج به مرافعه شرعيه است.
سؤال 13 - اگر راننده در اثر عدم رعايت مقررات راهنمائى سبب وقوع قتلى شود حكمش چيست؟
جواب: با علم و قصد راننده قتل عمدى است و حكم آن قصاص است و هم چنين است حكم با عدم قصد اگر اين نحو عدم رعايت غالبا كشنده باشد و در صورت عدم غلبه كه گاهى منجر بقتل بشود شبه عمد است و ديه از مال قاتل بايد پرداخت شود و با جهل راننده به مقررات و عدم قصد قتل، قتل خطاء است و ديه بر عاقله است.
سؤال 14 - اگر رعايت مقررات را نموده ولى نقص فنى اتومبيل كه قابل پيش بينى و پيشگيرى بوده سبب اين قتل شده تكليف چيست؟
جواب: تفصيل مذكور در اين قسم نيز جارى است.
سؤال 15 - اگر رعايت مقررات را نموده ونقص فنى هم اصلا قابل پيش بينى نبوده و يا سبب ديگرى كه اصلا ربطى به تقصير راننده ندارد باعث اين قتل شده چه حكمى خواهد داشت؟
جواب: اگر نقص فنى داشته تفصيل اول در آن جاريست و اگر نداشته و راننده هم هيچ تقصيرى ننموده و مستند به امرى بوده كه مربوط به راننده نبوده ضامن نيست.
سؤال 16 - راننده‌اى، بر اثر تخلفات از قوانين راهنمائى و رانندگى با پياده‌اى تصادف نمود و پياده كشته شد، چه نوع قتلى مىباشد؟
جواب: اگر نمىدانسته تصادف مىكند ولى غالبا اين نحو تخلف، موجب بر خورد مىگردد، بعيد نيست كه شبه عمد باشد و ديه بر خود راننده واجب مىشود.
سؤال 17 - اگر لاستيك ماشينى كه در حال حركت است تركيد و بر اثر چپ شدن ماشين، بعضى از مسافرينش كشته شدند و هم چنين بر خورد به پياده‌اى نمود و او را مجروح و يا مقتول كرد آيا راننده ضامن است يا خير؟
جواب: اگر لاستيك ماشين مستعمل بوده و بر حسب عادت، ايمن از تركيدن نبوده، راننده در اين صورت ضامن مىباشد و بعيد نيست شبه عمد باشد.
سؤال 18 - غالب درگيرى و قتل امروزى با اسلحه و تفنگ مىباشد اما از سر و سينه غالبا كشنده است نه از هر جاى بدن انسان، علاوه بر اين كه بيشتر اوقات هجوم از دو طرف و هر كس مدعى دفاع با تير هوائى از جان و ناموس خود مىباشد و غالب تير اندازى از اين طرف به آن طرف و بالعكس مىباشد اگر اتفاقا با اين كه شخصى مورد نظر نبوده و به تير افتاده و مرده آيا اين قتل با اين احتمالات قتل عمدى حساب مىشود يا نه؟
جواب: چنانچه تير هوائى يا زمينى به قصد ارعاب بوده و اتفاقا خطا رفته و موجب قتل شده باشد اين قتل خطائى است و اگر تير به محلى شليك شده عادة كشنده نيست و اتفاقا طرف كشته شده اين قتل شبه عمد است و اما در صورتى كه به جائى كه عادة كشنده است شليك كرده ولو قصد كشتن نداشته باشد قتل عمد است ولى ادعاى اين كه براى دفاع بوده در حالى كه ورثه مقتول منكر باشند محتاج به اثبات است و اگر ورثه مقتول منكر نيستند و ترديد دارند اثرى بر اين دعوى مترتب نمىشود. بلى اگر ورثه مقتول يقين به دفاع ندارند ولى نسبت به متهم سوء ظن دارند مىتوانند او را قسم بدهند و متهم براى رفع اتهام قسم مىخورد و چنانچه نكول كند دعوى ثابت مىشود.
سؤال 19 - موضوع تصادفات و حوادث ماشين و رانندگى صور گوناگونى دارد كه به بعضى از آنها در قانون نامه‌هاى عرفى و دولتى اشاره شده ولى حكم آن از نظر شرع كاملا روشن نيست، تقاضا مىشود حضرتعالى تمام شقوق را مشروحا مرقوم بداريد مزيد تشكر خواهد بود. راننده عمدا يا سهوا يا به علت خواب يا اضطرار و يا در اثر بريدن ترمز و يا پرش حيوانى يا غير ذلك از مسير خود منحرف مىشود و با ماشين راننده ديگرى تصادف مىكند و تلفات و خساراتى وارد مىآيد حكم شرعى آن را بيان فرمائيد و چنانچه عابرى را زير گرفت و قتلى واقع شد كه محتمل است مستند به هر دوى راننده و عابر باشد يا به يكى و در هر سه صورت عابر هم ممكن است عامد باشد يا شبه عامد يا خاطى چنانچه در راننده هم اين فروض هست و ظاهرا خطا هم تصوير دارد، آيا در اين صور نبايد ديه با عاقله آن راننده باشد و در هر حال آيا فرق نمىكند حكم بين آن كه عابر در پياده رو بوده و اين اتفاق افتاده يا در خيابان يا در بيابان و چه در خطوط عبور خيابان باشد چه نباشد چه به عقب ماشين تصادف كند و چه به جلو إلى غير ذلك من القيود والشروط و در صورت صدق عمد آيا قصاص هم جارى است يا نه و چنانچه راننده با تمام آن قيود از مسير خارج شده و سقوط نمايد و تلفات و خساراتى ببار آورد آيا آنها مطلقا متوجه راننده است چه راننده خود هم تلف شود چه نشود كه در صورت توجه به راننده در فرض خطاء ديه با عاقله او خواهد بود و هم چنين اگر چنانچه راننده از مسير تخلف ننمود ولى در اثر جهتى از جهات مزبور وغيرها سقوط نموده و حادثه ببار آورد و چنانچه علت سقوط و انحراف و تصادف عدم انضباط ميكانيك در مستحكم نمودن امور ماشين بوده آيا در اين صورت سبب اقوى از مباشر نيست إلى غير ذلك؟
جواب: در خسارت مالى اگر به نظر عرف فعل راننده سبب اتلاف مال يا حدوث عيب در آن باشد راننده ضامن است خواه عمد باشد يا غفلت يا خواب يا اضطرار، و فرار از محذور مقررات و قوانين رانندگى هم ممكن است در بعض موارد موجب صدق سبب شود، عليهذا در مواردى كه عرفا صدق كند راننده بوسيله ماشين خود به ماشين ديگر خسارتى وارد كرده ضامن است اگر چه ماشين ديگر مثلا در مكان غير مجاز توقف كرده باشد مگر در موردى كه صدق كند راننده دومى سبب تصادف است و گاهى ممكن است اتلاف يا اضرار به هر دو راننده مستند باشد كه در اين صورت هر كدام ضامن نصف خسارتى است كه به ماشين ديگر وارد شده و در قتل نفس و جرح حكم عمد آن معلوم است و اما در غير عمد اگر تقصير و عدم مراعات جهات لازمة المراعاة راننده موجب تصادف و سبب قتل يا جرح باشد مثل سرعت زياد يا رانندگى با خواب آلودگى يا رسيدگى نكردن به ادوات ماشين از حيث نقص و سلامت در بعض موارد رفتار بر خلاف مقررات رانندگى شبه عمد است و ديه قتل يا جرح بر عهده خود او است و اگر تمام جهات لازمه را مراعات نموده و لكن اتفاقا مثلا ترمز بريده يا عيب ديگر حادث شده و موجب قتل گرديده خطائى است و در قتل خطائى ديه بر عاقله است ولى در جرح خطائى نسبت به موضحه و بالاتر از آن ديه بر عاقله و از موضحه به پائين ديه بر خود جانى است عليهذا اگر راننده براى احتراز از تصادف با ماشين يا انسان به طرف مخالف برود و آن طرف معرض عبور ماشين يا انسان باشد و با ماشين يا عابر تصادف كند شبه عمد است اگر چه او نيز كشته شود و اگر طرف مخالف معرض نبوده خطا است و ديه بر عاقله است و هم چنين در مورد سقوط ماشين اگر تمام جهات لازمه را كه اهل خبره در رانندگى رعايتش را لازم مىدانند رعايت كرده و اتفاقا سقوط كرده قتل خطا است و اگر مراعات نكرده شبه عمد است و عابر مصدوم اگر خود را در وقتى جلو ماشين بيندازد كه به هيچ وجه جلو گيرى از تصادف ممكن نباشد در اين صورت سبب قتل، خود عابر است خواه عامد باشد يا غافل يا مضطر، نظير صورتى كه مثلا موتور سيكلت سوار بواسطه سرعت زياد باعث تصادف با ماشين گردد يا از راه فرعى به سرعت وارد راه اصلى شود و با بدنه ماشين تصادف كند و به قتل برسد. بلى اگر كسى را ماشين يا شخصى پرتاب كند جلو ماشين ديگرى در وقتى كه احتراز از تصادف ممكن نباشد و بواسطه تصادف با ماشين دوم كشته شود در اين صورت آن شخص يا راننده ماشين اولى قاتل او است و سبب اقوى از مباشر است و در صورتى كه منشأ تصادف تقصير مكانيك و آهنگر باشد و راننده را مغرور كنند ضمان بر عهده غار است و در مواردى كه ذكر شد اگر خصوصيات قتل معلوم باشد حكم بر آن مترتب مىشود و در موارد مشكوكه احتياطا به مصالحه و مراضات عمل شود اگر چه برائت ذمه در بعضى موارد جارى است مثل قتل كه مردد بين دو نفر يا بين شبه عمد و خطا باشد كه در اين صورت ديه بر بيت المال است.
سؤال 20 - زنى بچه خود را در گهواره ونحو آن گذاشته و خود زن به خواب رفته و ناگهان بچه از بين رفته، ديه دارد يا خير و بر فرض داشتن ديه به كه بايد بدهد تا ابراء ذمه بشود؟ حكمش را بيان فرمائيد.
جواب: در فرض سئوال اگر بچه به حوادث و بلاهاى آسمانى تلف شود چيزى بر مادر نيست و هم چنين اگر مثلا در معرض سقوط و افتادن نبوده و سقوط طفل مستند به خواب و غفلت مادر نباشد چيزى بر مادر نيست ولى اگر طفل در گهواره در معرض سقوط و محتاج به مراقبت و نگهدارى بوده و مادر رعايت نكرده و طفل تلف شده حكم قتل شبه عمد را دارد و ديه بر عهده مادر است كه بايد به ورثه بچه بدهد و در اين مورد خود مادر از آن ارث نمىبرد.
سؤال 21 - شخص موتور سوارى با رفيقش سوار مىشوند و در سر چهار راهى با ماشين تصادف مىكند رفيق اين شخص كشته مىشود، اينك خواهشمند است سؤالات زير را پاسخ فرمائيد: 1 - آيا چنين قتلى خطا است يا عمد؟ 2 - در فرض خطا بودن و يا عمدى بودن ديه با خود شخص است يا بر عاقله؟ 3 - در فرض ثبوت ديه بر عاقله - عاقله كيست؟ 4 - اگر عاقله نداشته باشد تكليف چيست؟ 5 - اقرار شخص به اين كه من راننده موتور بودم و عدم اقرارش تفاوت دارد يا نه؟
جواب: 1 و 2 - در فرض سئوال اگر موتور سوار سرعت و مسير و ساير جهات لازمه را مراعات نموده و در اثر اشتباه تصادف با ماشين نموده قتل خطاء است و ديه بر عاقله راننده است و اگر تصادف از جهت عدم مراعات جهات لازمه مثل سرعت بيش از حد غير قابل كنترل كه غالبا موجب تصادف است باشد قتل شبه عمد است و ديه بر عهده خود راننده است و اگر ماشين با موتور سواران تصادف نموده حكم راننده آن مثل راننده موتور است.
جواب: 3 - عاقله اقارب پدرى قاتل است مثل برادر و عمو و اولاد آنها و پدر نيز عاقله است.
ج 4 - با نداشتن عاقله احتياط اين است كه اگر خودش مال دارد بر خود جانى است و اگر مال ندارد از بيت المال پرداخت مىشود.
ج 5 - با اقرار شخص بقتل خطائى ديه بر خود قاتل است و اگر قتل خطائى به بينه ثابت شود با عاقله است.
سؤال 22 - جوان تقريبا شانزده ساله‌اى با تفنگ بادى با اخطار قبلى زده چشم جوان 15 ساله‌اى را از روشنائى ساقط و كور كرده است و محل تير اندازى خانه فرد كور شده بوده و ضارب از خانه ديگر آمده آيا ضارب شرعا بالغ حساب مىشود يا خير و ورود بدون اذن و اجازه نامبرده به محل حادثه شرعا درست بوده يا خير؟ بازپرس رسيدگى كننده نظر مىدهد كه ضارب بيش از يك سال زندان مجازات ديگر ندارد و پدرش نيز نبايد جريمه بدهد، آيا اين نظر باز پرس شرعى است يا خير؟
جواب: در فرض سئوال پسرى كه پانزده سال تمام دارد بالغ است و در صورتى كه عمدا به طرف تير اندازى كرده حق قصاص دارد و اگر قصد زدن به مضروب را نداشته و لكن بر حسب عادت تير انداختن به داخل خانه معرض بر خورد به شخص ساكن خانه باشد عمد است و مضروب، حق قصاص دارد و اگر معرض نبوده و تصادفا به مضروب خورده خطا است و ديه بر عهده عاقله است و ديه كور كردن چشم پانصد مثقال شرعى (هجده نخود) طلاى مسكوك است.
سؤال 23 - اگر شخصى كه رانندگى مىكند در ميان ماشين خوابش ببرد و ماشينش تصادف كرده يك نفر را بكشد در اين صورت حكمش حكم قتل خطائى است يا خير؟ و بر فرض اول، چنانچه اداره بيمه ديه آن مقتول را به اوليائش بپردازد ذمه راننده برئ مىشود يا خير؟
جواب: بعيد نيست مفروض سؤال خطاى شبيه به عمد باشد و ديه بر عهده خود راننده است و اگر اداره بيمه به قصد اداء ديه از طرف قاتل بدهد به مقدارى كه داده است ذمه قاتل از ديه برئ مىشود.
سؤال 24 - شخص در عالم خواب بواسطه غلطيدن و حركت دادن دست و پا، بچه را مىكشد ديه او را مرقوم فرمائيد.
جواب: در مفروض سئوال، قتل خطائى است و ديه بر عاقله است.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
