مواردى از عايدات زائد بر مؤنه

سؤال 119 - ضبط صوتى را كه بعضى از مؤمنين، خريدارى مىكنند كه مطالب منبرى و يا دعاء كميل و امثال آنها را در آن ضبط نموده و در منزلشان از آن استفاده كنند از مؤنه، محسوب است و يا بايد تخميس نمايند؟.

جواب:  خمس ندارد.

سؤال 120 - زمينى كه بواسطه تقسيم اراضى، بدست زارعين رسيده و مبلغى پول از زارعين بعنوان قسط ملك، در هر سالى مىگيرند و از طرفى هم معلوم نيست كه زمين را به زارعين بدهند و ملك آنان بنمايند بلكه فقط لسانا مىگويند قسط ملك است آيا آن مبلغى را كه زارعين بعنوان قسط ملك مىپردازند خمس دارد يا نه؟.

جواب:  بلى پول مزبور، از عوائد سال، محسوب و زائد بر مؤنه است بايد خمس آن را داد.

سؤال 121 - بعضى از اشياء جزئى مثلا مهر نماز كه از كربلا مىآورند اگر سال بر آنها بگذرد متعلق خمس مىشود يا نه؟.

جواب:  اگر از ارباح، خريده شده و يا هديه باشد و در سال، مورد حاجت نشده خمس آن را بپردازند.

سؤال 122 - زمينهائى كه بعنوان تقسيم اراضى بدست زارعين رسيده سه نحو است اول اين كه مالكين، مستقيما زمين خود را با رضايت يا بدون رضايت، به دولت فروخته‌اند و يك جا پول زمين را گرفته‌اند و بر زارعين هم حلال كرده و يا حلال نكرده‌اند و دولت هم مبلغى پول در هر سال به عنوان قسط ملك از زارعين مىگيرد فرض دوم اين كه مالكين، زمين خود را با رضايت يا بدون رضايت به زارعين فروخته‌اند و در هر سال، دولت، مبلغى بعنوان قسط مالك مالكين از زارعين مىگيرد و فرض سوم اين كه مالكين، زمين خود را به زارعين اجاره داده‌اند آن هم با رضايت يا بدون رضايت و مبلغى در هر سال، مالكين خودشان و يا دولت از زارعين بعنوان مال الاجاره مىگيرند مستدعى است بيان فرمائيد در تمام اين فرضها آن مبلغى كه از زارعين مىگيرند خمس دارد و يا ندارد؟ و اگر خمس دارد زارعين بايد بدهند يا مالكين؟.

جواب:  پولى كه در اين گونه موارد بعنوان قيمت ملك صرف مىشود مؤنه نيست زيرا اگر معامله، بوجه شرعى واقع شده باشد سرمايه، حساب مىشود و در صورتى كه بدون وجه شرعى باشد مال خود را اتلاف نموده پس در هر دو صورت خمس دارد و اگر پول را بعنوان مال الاجاره پرداخته در صورتى كه بوجه شرعى باشد بر زارع چيزى نيست و اگر به غير وجه شرعى باشد زارع بايد خمس آن را بدهد.

سؤال 123 - شخصى كارمند اداره است و از آن اداره، مبلغ بيست هزار تومان بعنوان وام به او مىدهند كه در مدت بيست سال، از حقوق او كسر كنند و ربحى هم از او نمىگيرند آيا به اين مبلغ مذكور، خمس تعلق مىگيرد يا نه؟ و در صورت تعلق، آيا بايد خمس همه پول را يك دفعه بدهد و يا در مدت بيست سال كه سر سال، خمس هر چه از حقوق او بابت اين فرض داده شده است بدهد؟.

جواب:  در فرض مسأله، خمس دفعة به مجموع بيست هزار تومان تعلق نمىگيرد بلى چنانچه اين پول را صرف در مؤنه ننمايد در هر سالى هر مقدار از قرض، اداء شد خمس آن را بدهد.

سؤال 124 - در اين قريه آب آشاميدنى وجود ندارد مردم در خانه خود يك آب انبار درست كرده و در زمستان آب باران جهت مصرفى سال ذخيره مىكنند گاهى كسر مىآيد لذا با تانكر، آب خريدارى نموده و در آن آب انبار مىريزند آيا اضافى اين آب هم در پايان سال بايد قيمت شود و خمس آن را بدهند يا خير؟.

جواب:  اگر فعلا كه در حوض ريخته شده ماليت داشته باشد كه قابل فروش باشد خمس دارد ولى معلوم نيست مال محسوب شود هر چند مورد حاجت باشد و لذا بعيد نيست خمس نداشته باشد.

سؤال 125 - جمعى از مؤمنين وجوهى را بعنوان مخارج زيارت اعتاب مقدسه، در شبهاى جمعه، جمع آورى نموده‌اند و در آخر سال، مبلغى از آن يا همه آن به مصرف نرسيده آيا لازم است خمس آن مبلغ داده شود يا اين سفرها اگر چه در سالهاى بعد هم واقع شود به منزله احتياجات بين سال است؟

جواب:  در فرض مسأله اگر وجهى كه داده شده، در نظر عرف، پس گرفتن آن ركيك است كه في الحقيقه جزء مخارج سال گذشته به شمار مىرود خمس ندارد و اگر بعنوان امانت است كه هر وقت صاحب مال مىخواهد پس بگيرد مانعى ندارد و مرسوم است كه هر كس بخواهد پس مىگيرد خمس آن واجب است.

سؤال 126 - شخصى قبر آماده، براى خود مىخرد كه پس از فوت، در آنجا دفن شود، آيا به اين قبر، خمس تعلق مىگيرد يا نه؟.
جواب:  احتياط لازم آنست كه خمس قبر مزبور را بدهد، مگر آن كه خريدار، در سال خريد، فوت نمايد كه در اين صورت، عدم وجوب خمس، بعيد نيست.

سؤال 127 - كسى كه خانه مسكونى داشته ولى در اثر ضيق مكان، خانه ديگرى نسيه خريدارى كرده و خانه اول را به مبلغ سى هزار تومان فروخته و پس از اداء دين خانه دومى، مبلغ پنج هزار تومان زياد آمده آيا بر اين زياده، خمس، تعلق مىگيرد يا نه؟.

جواب:  در فرض سؤال، شخص مذكور مبلغ پنج هزار تومان زائد بر مؤنه دارد و بايد خمس آن را بدهد.

سؤال 128 - اگر كسى پولى را براى تهيه لوازم زندگى در اختيار ديگرى گذارده و وكيل، چيزهاى مورد لزوم را پيدا نكند تا براى موكل بخرد و هنوز سال بر آن پول نگذشته و چيز ديگرى غير از آنهائى كه موكل خواسته بوده يا نوع ديگر از آن جنس مورد لزوم را خريدارى كند تا بعد تبديل كرده شيء مورد نظر را تهيه نمايد در اين حال، سال آن فرا برسد آيا خمس به آن تعلق مىگيرد يا نه؟.

جواب:  در فرض سؤال اگر به مصرف خريد چيزى كه از مؤنه است در بين سال رسيده باشد خمس ندارد و اگر در آن سال صرف در مؤنه نشده است خمس دارد.

سؤال 129 - شخصى كه وقت حساب الش اول تير ماه است در خرداد ماه، يك تخته قالى مىخرد و به منزل مىبرد و چون پسند واقع نمىشود آن را پس مىدهد فروشنده وعده مىدهد كه قالى ديگر براى او بخرد و پس از پنج ماه، يك تخته قالى به او تحويل مىدهد كه در هنگام تحويل قالى، چهار ماه بعد از تير ماه يعنى وقت حساب سال او است اكنون اين گونه معامله كه پول آن پيش از سال حساب پرداخت شده و جنس آن بعد از سال حساب، تحويل داده شده چگونه است؟ آيا پول قالى خمس دارد يا نه؟.
جواب:  در فرض سؤال، خمس پول را بايد بدهد.

سؤال 130 - اگر دولت ايران به دانشجوى مقيم خارج ماهانه مبلغى پرداخت نمايد و شرط كند كه بعد از اتمام تحصيل (الف) معادل همان مبلغ را به آنها برگرداند (ب) دو برابر مدت سالهاى دريافت پول، براى آنها كار كند (ج) فقط به ايران بازگردد و كار كند. آيا به چنين پولى، خمس تعلق مىگيرد يا نه؟ و رفتن به حج با آن چگونه است؟.

جواب:  در فرض سؤال اگر وجوهى كه دولت مىپردازد بعنوان وام باشد و شرائط مذكوره كلا يا بعضا در خود وام شرط گردد ربا و حرام است و گيرنده مالك آن نمىشود تا احيانا خمس يا حج واجب گردد و اگر بعنوان تمليك به شرط بدهد به اين نحو كه دولت بگويد اين پول را به دانشجو مىدهم يعنى تمليك مىكنم يا مثلا مخارج او را متكفل مىشوم به شرط بند الف و ب و ج، كلا يا بعضا در اين صورت چنانچه وجوه مأخوذه تا بعد از وفاء به شروط مصرف شود خمس به آن تعلق نمىگيرد و استطاعت هم حاصل نمىشود و اگر تا بعد از وفاء به شروط باقى بماند خمس تعلق مىگيرد و چنانچه مىتواند با آن به حج برود و برگردد و امور معاش او مختل نمىشود در آن سال مستطيع شده و حج واجب است.

سؤال 131 - شخصى سال محاسبه خمسش را مشخص نموده و يك ماه قبل از حساب سالش مقدارى گندم از زراعت خود عايدش مىشود تكليف خمس آن چه مىشود؟.

جواب:  در صورتى كه براى تمام در آمد خود يك سال دارد و اين گندم تا آخر سال به مصرف مؤنه نرسد بايد خمس آن را بدهد و مىتواند براى زراعت خود سال جداگانه قرار دهد.

سؤال 132 - از لباس بچه كه كهنه شده بود كيسه درست كردم و بعد از گذشت سال فروختم آيا خمس دارد يا خير؟

جواب:  بلى خمس دوخت كيسه‌ها را بدهيد ولى پارچه آن خمس ندارد.

سؤال 133 - شخصى به زيارت حج بيت الله الحرام مشرف شده، و اجناسى را از مكه معظمه يا مدينه منوره خريدارى و با خود آورده است، از طرفى دوستان و آشنايان هم براى او اشيائى به عنوان (كادو) آورده‌اند، جنس‌هائى كه خريده و آورده بعضى براى خود و خانواده‌اش مىباشد و بعضى به عنوان سوغات براى ديگران، ضمنا اول سال شرعى او اول محرم الحرام مىباشد، قبل از اين كه اجناس سوغاتى را به صاحبانش بدهد و يا چيزهايى كه براى خود و خانواده‌اش آورده، از قبيل لباس و غيره بدوزد و يا استفاده كند و همچنين قبل از استفاده از اجناسى كه براى او (كادو) آورده‌اند، سال شرعى او رسيده است، آيا به اين اجناس خمس تعلق مىگيرد، يا اين كه آنهائى كه سوغات است مال صاحبانش هست و به آنها داده مىشود و اجناسى هم كه براى خودش آورده، و يا براى او ديدنى آورده‌اند، اگر يك سال بر آنها گذشت و استفاده نكرد آن وقت بايد خمس بدهد؟ وظيفه‌اش چيست؟.

جواب:  در فرض سؤال خمس آنها را بايد بدهد.