بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
السَّلاَمُ عَلَى مَهْدِيِّ الْأُمَمِ
وَ جَامِعِ الْكَلِمِ.
وَٱلسَّلَامُ عَلی عِبادِاللهِ الصالِحینَ
وَ رَحْمَةُ ٱللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ
(۹۸) احادیث خوش عهدی و خوش قولی
در زندگی انسانها کمتر مسئلهای مانندخوش قولی و وفای بعهد مورد توجه قرار دارد
کسانیکه در صغر سنّ از اولیای خود آموختهاند که عهد و پیمان خود را نشکنند و زیر پا نگذارند، مسلماً در بزرگی بهتر میتوانند در روابط اجتماعی و معاشرت خود با مردم به عهد و وفای خود پایبند باشند و در نتیجه چنین افرادی مورد توجه و احترام و علاقه واقع می شوند.
{۱} نزدیک ترین افراد به پیامبر خدا خوش قولها هستند
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم): اَقرَبُكُم غَدا مِنّى فِى المَوقِفِ اَصدَقُكُم لِلحَديثِ و َاَدَّاكُم لِلاَمانَةِ و َاوفاكُم بِالعَهدِ و َاَحسَنُكُم خُلقا وَ اَقرَبُكُم مِن النّاسِ.
نزديك ترين شما به من در قيامت، راستگوترين، امانتدارترين، وفادارترين به عهد، خوش اخلاق ترين و نزديك ترين شما به مردم است.
امالی(طوسی) ص۲۲۹- بحارالأنوار، ج۷۲، ص۹۴، ح۱۲.
{۲} خوش قولی علامت ایمان به خدا و قیامت
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم): مَن كانَ يُؤمِنُ بِاللّه و َاليَومِ الآخِر فَليَفِ اِذا وَعَدَ.
هر كس به خدا و روز قيامت ايمان دارد، هرگاه وعده مى دهد بايد وفا كند.
الكافى ج۲، ص۳۶۴، ح۲.
{۳} خوش قولها جوانمرد و عادل هستند
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم): مَن عامَلَ النّاسَ فَلَم يَظلِمهُم و َحَدَّثَهُم فَلَم يَكذِبهُم وَ وَعَدَهُم فَلَم يَخلفهُم فَهُوَ مِمَّن كَمُلَت مُرُوَّتُهُ و َظَهَرَت عَدالَتُهُ و َوَجَبَت اُخُوَّتُهُ وَ حَرُمَت غيبَتُهُ.
هر كس در معاشرت با مردم به آنان ظلم نكند، دروغ نگويد، خلف وعده ننمايد، جوانمرديش كامل، عدالتش آشكار، برادرى با او واجب و غيبتش حرام است.
عیون اخبار الرضا ج۲ ، ص۳۰ - نهج الفصاحه ص۷۲۵ ، ح۲۷۶۲.
{۴} بدقولی جایز نیست حتی به کافر
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم): ثَلاثٌ لَيسَ لاَحَدِ النّاسِ فيهِ رُخصَةٌ: بِرُّ الوالِدَينِ مُسلِما كانَ اَؤ كافِرا وَ الوَفاءُ بِالعَهدِ لِمُسلِمٍ اَو كافِرا وُ الاَمانَةُ اِلى مُسلِمٍ كانَ اَؤ كافِرا.
سه چيز است كه ترك آن براى هيچ كس جايز نيست: نيكى به پدر و مادر مسلمان باشند يا كافر، وفاى به عهد با مسلمان يا كافر و اداى امانت به مسلمان يا كافر.
نهج الفصاحه ص۴۱۶،ح۱۲۶۴.
{۵} همه ی مردم بر خوش قولی اتفاق نظر دارند
قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): لَيسَ مِن فَرائِضِ اللّه شَىءٌ اَلنّاسُ اَشَدُّ عَلَيهِ اجتِماعا مَعَ تَفَرُّقِ اَهوائِهِم وَ تَشَتُّتِ آرائِهِم مِن تَعظيمِ الوَفاءِ بِالعُهودِ.
هيچ يك از فرائض الهى همانند وفاى به عهد نيست كه مردم با همه خواسته هاى گوناگون و ديدگاه هاى مختلف، بيشتر بر آن اتّفاق نظر داشته باشند.
نهج البلاغه (صبحی صالح) نامه ۵۳، ص۴۴۲.
{۶} بدقول منافق است
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم): ثَلاثٌ مَن كُنَّ فيهِ فَهُوَ مُنافِقٌ وَ اِن صامَ وَ صَلّى وَحَجَّ وَ اعتَمَرَ و َقالَ «اِنّى مُسلِمٌ» مَن اِذا حَدَّثَ كَذِبَ وَ اِذا وَعَدَ اَخلَفَ وَ اِذَا ائتُمِنَ خانَ.
سه چيز است كه در هر كس باشد منافق است اگر چه روزه دارد و نماز بخواند و حج و عمره كند و بگويد من مسلمانم، كسى كه هنگام سخن گفتن دروغ بگويد و وقتى كه وعده دهد تخلف نمايد و چون امانت بگيرد، خيانت نمايد.
نهج الفصاحه ص۴۲۲، ح ۱۲۸۰.
{۷} از خُلف وعده بپرهیز
قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): وَ إيّاكَ ... اَن تَعِدَهُم فَتُتبِعَ مَوعِدَكَ بِخُلفِكَ... الخُلفَ يوجبُ المَقتَ عِندَ اللّه وَ النّاسِ.
بپرهيز از خلف وعده كه آن موجب نفرت خدا و مردم از تو مى شود.
نهج البلاغه(صبحی صالح) نامه ۵۳، ص۴۴۴.
{۸} بهترین پایان خوش قولی است
قال على بن الحسین (عليه السلام): خَيرُ مَفاتيحِ الاُمورِ الصِّدقُ وَ خَيرُ خَواتيمِهَا الوَفاءُ.
بهترين شروع كارها صداقت و راستگويى و بهترين پايان آنها وفا است.
بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۱۶۱- نزهة الناظر و تنبيه الخاطر ص ۹۳ ،ح۲۱.
{۹} وعده ای نده که به انجامش اطمینان نداری
قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): لا تَعِدَنَّ عِدَةً لاتَثِقُ مِن نَفسِكَ بِانجازِها.
وعده اى نده كه از وفاى به آن اطمينان ندارى.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۲۵۳، ح ۵۳۱۶.
{۱۰} به بدعهد اعتماد نکن
قال أمیرالمؤمنین على (عليه السلام): لا تَعتَمِد عَلى مَوَدَّةِ مَن لا يوفِى بِعَهدِهِ.
به دوستى كه به عهد خود وفا نمى كند اعتماد نكن.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۱۸، ح ۹۵۶۲.
{۱۱} آثار بدقولی به خودش بر میگردد
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم): ثَلاثٌ مَن كُنَّ فيهِ فَهِىَ راجِعَةٌ عَلى صاحِبِها: اَلبَغىُ و َالمَكرُ وَ النَّكثُ.
سه خصلت است كه در هر كس باشد (آثارش) به خود او بر مى گردد: ظلم كردن، فريب دادن و تخلّف از وعده.
نهج الفصاحه ص۴۲۲، ح ۱۲۸۱.
{۱۲} خوش قولی از دستورهای دین است
قال على بن الحسین (عليه السلام): قُلتُ لِعَلِىّ بنِ الحُسَينِ عليه السلام : اَخبِرنى بِجَميعِ شَرايِعِ الدّينِ قالَ عليه السلام : قَولُ الحَقِّ و َالحُكمُ بِالعَدلِ و َالوَفاءُ بِالعَهدِ.
به امام سجّاد عليه السلام عرض كردم: مرا از تمام دستورهاى دين آگاه كنيد امام عليه السلام فرمودند: حقگويى، قضاوت عادلانه و وفاى به عهد.
خصال ص ۱۱۳، ح ۹۰.
{۱۳} مردم خوش عهد باشید
قال الصادق (عليه السلام): فَهَلُمَّ اَيُّهَا النّاسُ اِلَى التَّعاوُنِ عَلى طاعَةِ اللّه عَز َّوَ جَلَّ وَ القيامِ بِعَدلِهِ وَ الوَفاءِ بِعَهدِهِ وَ الانصافِ لَهُ فى جَميعِ حَقِّهِ فَاِنَّهُ لَيسَ العِبادُ اِلى شَى ءٍ اَحوَجَ مِنهُم اِلَى التَّناصُحِ فى ذلِكَ وَ حُسنِ التَّعاوُنِ عَلَيهِ.
اى مردم! بيايید يكديگر را بر اطاعت خدا يارى كنيد و عدالتش را بپاداريد و به عهدش (در عبوديت او و ترك طاعت شيطان) وفا كنيد و در تمامى حقوق الهى منصفانه رفتار كنيد، زيرا كه بندگان خدا به چيزى نيازمندتر از اين نيستند كه در اين امور يكديگر را نصيحت و خوب يارى كنند.
الكافى، ج ۸، ص ۳۴۵، ح ۵۵۰.
{۱۴} اگر به کودک قول دادید عمل کنید
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم): اَحِبُّوا الصِّبيانَ وَ ارحَمُوهُم ، وَ اِذا وَ عَدتُموهُم شَيئا فَفُوا لَهُم ، فَاِنَّهُم لا يَدرونَ اِلاّ اَ نَّـكُم تَرزُقونَهُم.
كودكان را دوست بداريد و با آنان مهربان باشيد و هرگاه به آنان وعده داديد ، به آن وفا كنيد ، زيرا آنان ، روزى دهنده خود را كسى غير از شما نمى دانند.
الكافى، ج ۶، ص ۴۹، ح ۳.
{۱۵} ضامن کسی هستم که خوش قول است
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلّم): اِضمَنوا لى سِتّا مِن اَنفُسِكُم اَضمَن لَكُمُ الجَنَّةَ اُصدُقُوا اِذا حَدَّثتُم و َأوفُوا اِذا وَعَدتُم و َاَدُّوا اِذا ائتُمِنتُم و َاحفَظوا فُروجَكُم و َغُضّوا اَبصارَكُم وَ كُفّوا اَيديَكُم.
شش چيز را براى من ضمانت كنيد تا من بهشت را براى شما ضمانت كنم، راستى در گفتار، وفاى به عهد، بر گرداندن امانت، پاكدامنى، چشم بستن از گناه و نگه داشتن دست (از غير حلال).
نهج الفصاحه ص۲۱۶، ح ۳۲۱.
{۱۶} وعده دادن قبول مسؤولیت است
قال الحسن المجتبی (عليه السلام): المَسؤولُ حُرّ حَتی یَعِد ، وَ مُستَرِقُ المَسئولِ حَتی یَنجَز.
انسان تا وعده نداده ، آزاد است . اما وقتی وعده میدهد زیر بار مسؤولیت میرود، و تا به وعده اش عمل نکند رها نخواهد شد.
بحار الانوار، ج۷۵، ص۱۱۳.
{۱۷} قولی نده که عمل نکنی
قال الصادق (عليه السلام): لا تَعِدَنَّ أخاكَ وَعداً لَيسَ في يَدِكَ وَفاؤُهُ.
به برادرت وعده اى مده كه وفاى به آن در توان تو نباشد.
بحارالأنوا،رج ۷۵ ، ص ۲۵۰ - تحف العقول ص۳۶۷.