فتاوای آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله)-موسیقی و غنا

سؤال ۱۱۲۸. ملاک تمييز موسيقى حلال از حرام چيست؟ و آيا موسيقى کلاسيک حلال است؟ بسيار مناسب است که معيار آن را بيان فرماييد.
جواب: هر موسيقى که به نظر عرف موسيقى لهوى مضلّ عن سبیل اللّه که مناسب با مجالس عيش و نوش است باشد، موسيقى حرام محسوب مى شود و فرقى نمى کند که موسيقى کلاسيک باشد يا غير کلاسيک. تشخيص موضوع هم موکول به نظر عرفى مکلّف است و اگر موسيقى اين گونه نباشد به خودى خود اشکال ندارد.

سؤال ۱۱۲۹. گوش دادن به نوارهايى که توسط سازمان تبليغات اسلامى و يا مؤسسه اسلامى ديگر مجاز اعلام شده اند، چه حکمى دارد؟ و استفاده از آلات موسيقى مثل کمان، وِيولون و نَى چه حکمى دارد؟
جواب: جواز گوش دادن به نوارها منوط به تشخيص خود مکلّف است که اگر تشخيص دهد مشتمل بر غنا و موسيقى لهوى مضلّ عن سبیل اللّه و مناسب با مجالس عيش و نوش و خوش گذرانى و همچنين مطالب باطل نيست، گوش دادن به آن اشکال ندارد بنا بر اين تجويز آن توسط سازمان تبليغات اسلامى و يا هر مؤسسه اسلامى ديگر به تنهايى دليل شرعى براى مباح بودن آن نيست و به کارگيرى آلات موسيقى در موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه جايز نمى باشد، ولى استفاده حلال از آن ها براى اهداف عقلايى اشکال ندارد و تشخيص مصاديق هم موکول به نظر خود مکلّف است.

سؤال ۱۱۳۰. منظور از موسيقى لهوى چيست؟ و راه تشخيص موسيقى لهوى از غير آن چيست؟

جواب: موسيقى لهوى مضلّ عن سبیل اللّه آن است که به سبب ويژگى هايى که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقى دور نموده و به سمت بى بندوبارى و گناه سوق دهد و مرجع تشخيص موضوع عُرف است.

سؤال 1131. آيا شخصيت نوازنده و محل نواختن و يا غرض و هدف از آن در حکم موسيقى تأثير دارد؟

جواب: موسيقى حرام، موسيقى لهوى مضلّ عن سبیل اللّه و مناسب با مجالس لهو و گناه است و گاهى شخصيت نوازنده يا کلام همراه آهنگ يا مکان و يا ساير شرايط در اين که موسيقى تحت عنوان موسيقى لهوى مضلّ عن سبیل اللّه و حرام و يا عنوان حرام ديگر قرار بگيرد مؤثر است مانند اين که بر اثر آن امور، منجر به ترتّب فساد شود.

سؤال 1132. آيا معيار حرمت موسيقى فقط لهوى بودن آن است يا اين که ميزان تحريک و تهييج آن هم تأثير دارد؟ و اگر باعث حزن و گريه شنونده شود، چه حکمى دارد؟ خواندن و شنيدن غزلهايى که به صورت سه ضرب و همراه با موسيقى خوانده مى شوند، چه حکمى دارد؟
جواب: ملاک آن ملاحظه کيفيت نواختن موسيقى با در نظر گرفتن همه خصوصيات و ويژگى هاى آن است و اين که از نوع موسيقى لهوى مضلّ عن سبیل اللّه و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، هر موسيقى که به حسب طبيعت خود از نوع موسيقى لهوى باشد، حرام است اعم از اين که مهيّج باشد يا خير و موجب ايجاد حزن و اندوه و حالات ديگر در شنونده بشود يا خير و هرگاه غزل هايى که همراه با موسيقى خوانده مى شوند به صورت غنا و آواز لهوى مناسب مجالس لهو و لعب در آيند، خواندن و شنيدن آن ها حرام است.

سؤال 1133. غنا چيست؟ آيا غنا فقط شامل صداى انسان است يا اين که شامل صداهاى حاصل از آلات موسيقى هم مى شود؟
جواب: غنا عبارت است از صداى انسان در صورتى که با ترجيع همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد که خواندن به اين صورت و گوش دادن به آن حرام است.

سؤال 1134. آيا زدن بر ظرف ها و ساير وسايلى که جزء آلات موسيقى نيستند، در عروسى ها توسط زنان جايز است؟ اگر صدا به بيرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوند چه حکمى دارد؟
جواب: جواز اين عمل بستگى به کيفيت نواختن دارد. اگر به شيوه متداول در عروسى هاى سنّتى باشد و لهو محسوب نشود و فسادى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد.

سؤال 1135. دف زدن توسط زنان در عروسى ها چه حکمى دارد؟
جواب: استفاده از آلات موسيقى براى نواختن موسيقى لهوى مضلّ عن سبيل الله جايز نيست.

سؤال 1136. آيا گوش دادن به غنا در خانه جايز است؟ اگر در فردى تأثير نداشته باشد چه حکمى دارد؟
جواب: گوش دادن به غنا به طور مطلق حرام است، چه در خانه به تنهايى شنيده شود و يا در حضور ديگران و چه در او تأثير بگذارد يا خير.

سؤال 1137. بعضى از جوانان که تازه به سن بلوغ رسيده اند از مراجعى تقليد مى کنند که فتوا به حرمت موسيقى به طور مطلق داده اند هرچند از راديو و تلويزيون دولت اسلامى پخش شود، حکم اين مسأله چيست؟ و آيا اگر ولىّ فقيه گوش دادن به موسيقى حلال را اجازه داده باشد، آيا تجويز او به خاطر احکام حکومتى براى جواز آن کافى است يا اين که آنان بايد به فتواى مرجع تقليد خود عمل کنند؟
جواب: فتوا به جواز يا عدم جواز گوش دادن به موسيقى از احکام حکومتى نيست، بلکه حکم شرعى فقهى است و بر هر مکلّفى واجب است در اعمالش به فتواى مرجع تقليد خود مراجعه کند. ولى موسيقى اگر مناسب با مجالس لهو و گناه نباشد و مفسده اى هم بر آن مترتّب نگردد، دليلى بر حرمت آن وجود ندارد.

سؤال 1138. مقصود از موسيقى و غنا چيست؟
جواب: غنا يعنى ترجيع صدا به نحوى که مناسب با مجالس لهو باشد که از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است. ولى موسيقى، نواختن آلات آن است که اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد، هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است. و اگر به آن نحو نباشد، فى نفسه جايز است و اشکال ندارد.

سؤال 1139. من در مکانى کار مى کنم که صاحب آن هميشه به نوارهاى غنا گوش مى دهد و من هم مجبور به شنيدن آن هستم، آيا اين کار براى من جايز است ياخير؟
جواب: اگر نوارها در بردارنده غنا يا موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت باشند، گوش دادن آن جايز نيست. ولى اگر مجبور به حضور در آن مکان هستيد، رفتن به آن جا و کارکردن در آن براى شما اشکال ندارد ولى واجب است به غنا گوش ندهيد هرچند به گوش شما بخورد و آن را بشنويد.

سؤال 1140. موسيقى که از راديو و تلويزيون جمهورى اسلامى پخش مى شود، چه حکمى دارد؟ آيا اين گفته که حضرت امام(قدّس سرّه) موسيقى را به طور مطلق حلال اعلام کرده اند، صحيح است؟
جواب: نسبت حلال دانستن موسيقى به طور مطلق به راحل عظيم الشأن حضرت امام خمينى(قدّس سرّه) کذب و افتراء است. امام(قدّس سرّه ) معتقد به حرمت موسيقى مناسب با مجالس معصيت بودند و نظر ما هم همين است، ولى اختلاف در ديدگاه ها از تشخيص موضوع نشأت مى گيرد زيرا تشخيص موضوع موکول به نظر خود مکلّف است. گاهى نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پيدا مى کند که در اين صورت موسيقى که به تشخيص مکلّف لهو و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش دادن به آن حرام مى باشد و امّا صداهاى مشکوک محکوم به حليّت هستند و پخش از راديو و تلويزيون به تنهايى دليل شرعى بر مباح و حلال بودن آن ها محسوب نمى شود.

سؤال 1141. گاهى از راديو و تلويزيون آهنگ هايى پخش مى شود که به نظر من مناسب با مجالس لهو و فسق هستند، آيا بر من واجب است که از گوش دادن به آن ها خوددارى نموده و ديگران را هم از آن منع کنم؟
جواب: اگر آن ها را از نوع موسيقى لهوى مضلّ عن سبیل اللّه و مناسب با مجالس لهو مى دانيد، جايز نيست به آن ها گوش دهيد، ولى نهى ديگران از باب نهى از منکر منوط به اين است که احراز نماييد که آنان هم آهنگ هاى مزبور را از نوع موسيقى حرام مى دانند.

سؤال 1142. گوش دادن و توزيع غنا و موسيقى لهوى که محصول کشورهاى غربى است، چه حکمى دارد؟
جواب: در عدم جواز گوش دادن به موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و باطل، فرقى بين زبان ها و کشورهاى محل توليد وجود ندارد. بنا بر اين خريد و فروش و گوش دادن و توزيع اين نوارها در صورتى که محتوى غنا يا موسيقى لهوى حرام باشند جايز نيست.

سؤال 1143. خواندن به صورت غنا توسط هر يک از مرد يا زن چه از طريق نوار کاست باشد و يا از طريق راديو و چه همراه موسيقى باشد و يا نباشد، چه حکمى دارد؟
جواب: غنا حرام است و خواندن به صورت غنا و گوش دادن به آن جايز نيست اعم از اين که توسط مرد باشد يا زن و به طور مستقيم باشد يا از طريق نوار و همراه با نواختن آلات لهو باشد يا نه.

سؤال 1144. نواختن موسيقى به منظور اهداف و اغراض عقلايى و حلال در مکان مقدّسى مانند مسجد چه حکمى دارد؟
جواب: نواختن موسيقى لهوى مضلّ عن سبیل اللّه و مناسب با مجالس لهو و گناه به طور مطلق جايز نيست حتّى اگر در غير مسجد و براى غرض عقلايى حلالى باشد، ولى اجراى سرودهاى انقلابى و مانند آن همراه با نغمه هاى موسيقى در مکان مقدس و در مناسبت هايى که آن را اقتضا مى کند، اشکال ندارد مشروط بر اين که با احترام آن مکان منافات نداشته باشد و در مکان هايى مثل مسجد براى نمازگزاران مزاحمت ايجاد نکند.

سؤال 1145. آيا آموختن موسيقى به خصوص سنتور جايزاست؟ ترغيب و تشويق ديگران به آن چه حکمى دارد؟
جواب: به کارگيرى آلات موسيقى براى نواختن موسيقى غيرلهوى، اگر براى اجراى سرودهاى انقلابى يا دينى و يا براى اجراى برنامه هاى فرهنگى مفيد و برنامه هاى ديگر با غرض عقلايى مباح باشد، اشکال ندارد به شرط اين که مستلزم مفاسد ديگرى نباشد و همچنين آموختن و ياد دادن نوازندگى براى امر فوق فى نفسه اشکال ندارد. ولى ترويج موسيقى با اهداف عاليه نظام مقدس اسلامى سازگار نيست.

سؤال 1146. گوش دادن به صداى زن هنگامى که شعر و غير آن را به صورت دکلمه مى خواند اعم از اين که شنونده، جوان باشد يا خير، مذکر باشد يا مؤنث، چه حکمى دارد؟ و اگر آن زن از محارم باشد، حکم آن چيست؟
جواب: اگر صداى زن به صورت غنا نباشد و گوش دادن به صداى او هم به قصد لذت و ريبه نباشد و مفسده اى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد و فرقى بين موارد فوق نيست.

سؤال 1147. آيا موسيقى سنّتى که ميراث ملى ايران مى باشد، حرام است يا خير؟
جواب: چيزى که از نظر عرف، موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت محسوب شود، به طور مطلق حرام است و در اين مورد فرقى بين موسيقى ايرانى و غير ايرانى و موسيقى سنتى و غير آن نيست.

سؤال 1148. گاهى از راديوهاى عربى بعضى از آهنگ هاى موسيقى پخش مى شود، آيا گوش دادن به آن ها به خاطر علاقه به شنيدن زبان عربى جايز است؟
جواب: گوش دادن به موسيقى لهوى متناسب با مجالس لهو و معصيت به طور مطلق حرام است و علاقه به شنيدن زبان عربى مجوّز شرعى براى آن محسوب نمى شود.

سؤال 1149. آيا تکرار اشعارى که به صورت آواز و بدون موسيقى خوانده مى شوند جايز است؟
جواب: غنا حرام است هرچند همراه بانواختن آلات موسيقى نباشد و منظور از غنا ترجيع صدا به نحوى است که مناسب با مجالس لهو مضلّ عن سبیل اللّه و فسق باشد، ولى صِرف تکرار شعر اشکال ندارد.

سؤال 1150. خريد و فروش آلات موسيقى چه حکمى دارد؟ و حدود استفاده از آن ها کدام است؟
جواب: خريد و فروش آلات مشترک براى نواختن موسيقى غير لهوى اشکال ندارد.

سؤال 1151. آيا غنا در مثل قرآن و دعا و اذان جايز است؟
جواب: غنا صوتى است که با ترجيع همراه بوده و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد که به طور مطلق حرام است حتّى اگر در دعا و قرآن و اذان و مرثيه و غيره باشد.

سؤال 1152. امروزه موسيقى براى معالجه بعضى از بيمارى هاى روانى مانند افسردگى، اضطراب، مشکلات جنسى و سرد مزاجى زنان به کار مى رود، حکم آن چيست؟
جواب: اگر احراز شود که نظر پزشک متخصص و امين اين است که معالجه متوقف بر استفاده از موسيقى است، به کارگيرى آن به مقدارى که معالجه بيمار اقتضا مى کند اشکال ندارد.

سؤال 1153. گوش دادن به غنا اگر باعث تمايل بيشتر انسان به همسرش شود، چه حکمى دارد؟
جواب: مجرّد افزايش تمايل به همسر مجوّز شرعى براى گوش دادن به غنا محسوب نمى شود.

سؤال 1154. اجراى کنسرت توسط زن براى زنان با علم به اين که گروه نوازندگان نيز زن هستند، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر اجراى کنسرت به صورت ترجيع لهوى (غنا) باشد و یا موسيقى که نواخته مى شود از نوع لهوى مضلّ عن سبیل اللّه و مناسب مجالس گناه باشد حرام است.

سؤال 1155. اگر معيار حرمت موسيقى، لهو بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است، پس آوازها و سرودهايى که باعث ايجاد طرب در بعضى از مردم حتّى کودک غير مميّز مى شوند، چه حکمى دارند؟ و آيا گوش دادن به نوارهاى مبتذلى که در آن ها زنان به صورت غنا مى خوانند ولى طرب آور نيستند جايز است؟ همچنين مسافرينى که سوار اتوبوس هاى عمومى که غالباً از اين نوارها استفاده مى کنند مى شوند، چه تکليفى دارند؟
جواب: چنانچه موسيقى يا آوازى که با ترجيع همراه است از لحاظ کيفيت يا مضمون يا حالت خاص شخص نوازنده يا خواننده در خلال نواختن يا خواندن از نوع غنا يا موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت باشد، گوش کردن به آن حرام است حتّى براى کسى که او را تحريک نکند و اگر در اتوبوس ها و ماشين هاى ديگر نوار غنا يا موسيقى لهوى پخش شود، مسافرين بايد از گوش دادن به آن خوددارى نموده و نهى از منکر کنند.

سؤال 1156. آيا جايز است مردى غناى زن اجنبيه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند؟ آيا غناى زن براى شوهر و برعکس جايز است؟ و آيا اين گفته صحيح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحريم غنا ناشى از تحريم آن مجالس است؟
جواب: گوش دادن به غنا که عبارت است از ترجيع صدا به نحوى که مضلّ عن سبیل اللّه و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، مطلقاً حرام است، حتّى غناى زن براى شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر، استماع غنا را مباح نمى کند و حرمت غنا و مانند آن، با تعبّد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقه شيعه محسوب مى شود و دائر مدار ملاکات فرضى و آثار روانى و اجتماعى نمى باشد، بلکه تا زمانى که اين عنوان حرام بر آن صدق کند، حکم آن حرمت و وجوب اجتناب به طور مطلق است.

سؤال 1157. دانشجويان دانشکده علوم تربيتى بايد در مرحله دروس اختصاصى در درس سرودها و آوازهاى انقلابى شرکت کنند زيرا در آن جا قطعه هاى موسيقى را آموخته و به طور اجمالى با آن ها آشنا مى شوند. وسيله اصلى فراگيرى اين درس ارگ است، آموختن اين درس که جزء واحدهاى اجبارى است چه حکمى دارد؟ خريد و استفاده از وسيله مذکور براى ما چه حکمى دارد؟ و به خصوص خواهران نسبت به اجراى تمرين در برابر مردها چه وظيفه اى دارند؟
جواب: استفاده از آلات موسيقى فى نفسه براى اجراى سرودهاى انقلابى و برنامه هاى دينى و فعاليت هاى فرهنگى و تربيتى مفيد، اشکال ندارد و خريد و فروش آلات نوازندگى و ياددادن و فراگيرى آن براى استفاده در امور مذکور اشکال ندارد و خواهران مى توانند با رعايت حجاب واجب و ضوابط شرعى در کلاس درس حاضر شوند.

سؤال 1158. بعضى از ترانه ها در ظاهر انقلابى هستند و عرف هم آن ها را انقلابى مى داند ولى نمى دانيم که آيا خواننده، قصد خواندن يک ترانه انقلابى را داشته يا يک ترانه طرب آور و لهو را، با توجه به اين که خواننده مسلمان نيست ولى ترانه هاى او ملّى و متضمّن جملاتى برضد اشغال و همچنين تحريک مردم به مقاومت است، گوش دادن به اين ترانه ها چه حکمى دارد؟
جواب: اگر کيفيت آن ها از نظر شنونده عرفاً، لهوى مضلّ عن سبيل الله نباشد، گوش دادن به آن ها اشکال ندارد و قصد و نيّت خواننده و مضمون چيزى که مى خواند در اين باره تأثيرى ندارد.

سؤال 1159. جوانى به عنوان مربّى و داور بين المللىِ بعضى از ورزش ها به کار اشتغال دارد. شغل او اقتضا مى کند که به بعضى از باشگاه هايى وارد شود که غنا و موسيقى حرام در آن ها پخش مى شود، با توجه به اين که اين کار مقدارى از هزينه هاى زندگى او را تأمين مى کند و فرصت هاى شغلى هم در محل زندگى او کم است، آيا اين کار براى او جايز است؟
جواب: اين شغل براى او اشکال ندارد هرچند گوش دادن به غنا و موسيقى لهوى براى او حرام است امّا در موارد اضطرارى جايز است داخل مجلس غنا و موسيقى حرام شود، ولى بايد از گوش دادن به آن اجتناب کند و آن چه که بدون اختيار به گوش او مى خورد، اشکال ندارد.

سؤال 1160. آيا فقط گوش دادن به موسيقى، حرام است يا اين که شنيدن آن هم حرام است؟
جواب: شنيدن غنا يا موسيقى لهوى حکم گوش دادن را ندارد مگر در بعضى از موارد که شنيدن از نظر عرف گوش دادن محسوب مى شود.

سؤال 1161. آيا نواختن موسيقى همراه قرائت قرآن با غير از آلاتى که استفاده از آن ها در مجالس لهو و لعب معمول است، جايز است؟
جواب: تلاوت قرآن کريم با صداى زيبا و صوت مناسب با شأنِ قرآن کريم اشکال ندارد، بلکه امر راجحى است مشروط براين که به حدّ غناى حرام نرسد، ولى نواختن موسيقى با آن، وجه شرعى ندارد.

سؤال 1162. طبل زدن در جشن هاى ميلاد و غير آن چه حکمى دارد؟
جواب: استفاده از آلات نوازندگى و موسيقى به نحو لهوى و مناسب با مجالس لهو و گناه به طور مطلق حرام است.

سؤال 1163. آلات موسيقى که دانش آموزان مدارس عضو گروه هاى سرود آموزش و پرورش از آن ها استفاده مى کنند چه حکمى دارند؟
جواب: آن دسته از آلات موسيقى که در نظر عرف از آلات مشترک قابل استفاده براى کارهاى حلال محسوب مى شوند، جايز است به طور غير لهوى براى مقاصد حلال به کار گرفته شوند ولى آلاتى که عرفاً از آلات مخصوص لهو محسوب مى شوند جايز نيست مورد استفاده قرار گيرند.

سؤال 1164. آيا ساخت سنتور که از آلات موسيقى محسوب مى شود و کسب درآمد با آن به عنوان شغل جايز است؟ آيا بهره گيرى از اموال و کمک به ساخت سنتور به منظور توسعه و تکميل صنعت سنتورسازى و تشويق نوازندگان به نواختن آن جايز است؟ و آيا آموزش موسيقى سنتى ايرانى به قصد نشر و احياى موسيقى اصيل جايز است؟
جواب: استفاده از آلات نوازندگى موسيقى براى اجراى سرودهاى ملّى يا انقلابى يا هر امر حلال و مفيدى تا زمانى که به حد لهو مضلّ عن سبیل اللّه و مناسب با مجالس معصيت نرسيده است اشکال ندارد. همچنين موسيقى و تعليم و يادگرفتن و ساختن آلات آن براى اهداف مذکور فى نفسه اشکال ندارد.

سؤال 1165. چه آلاتى لهو محسوب مى شوند و استفاده از آن ها به هيچ وجه جايز نيست؟
جواب: آلاتى که نوعا در لهو و لعب به کار مى روند و منفعت حلالى دربرندارند.

سؤال 1166. آيا گرفتن اجرت براى تکثير نوارهاى صوتى که محتوى امور حرامى هستند جايز است؟
جواب: هر نوار صوتى که گوش دادن به آن حرام است، تکثير و گرفتن اجرت براى آن هم جايز نيست.

ولله الحمد