انهار
انهار
امکانات سایت
مطالب خواندنی

3- تبیین معارف در کلاس دعا

بزرگ نمایی کوچک نمایی
یکى از دیگر شیوه هاى تبلیغى و مبارزاتى امام سجاد علیه السلام تبیین معارف اسلام در قالب دعا بود. مى دانیم که دعا پیوندى است معنوى میان انسان و پروردگار که اثر تربیتى و سازندگى مهمى دارد، از این نظر دعا از نظر اسلام جایگاه خاصى دارد و اگر دعاهاى رسیده از پیامبر اسلام ص و امامان معصوم یک جا گرد آورى شود، مجموعه بزرگى خواهد شد. این دعاها مکتب تربیتى بزرگى است که در سازندگى و رشد روحى انسانها نقش مهمى دارد
صحیفه سجادیه
از آنجا که در زمان امام چهارم شرائط اختناق آمیزى حکمفرما بود، امام بسیارى از اهداف و مقاصد خود را در قالب دعا و مناجات بیان مى کرد. مجموع دعاهاى امام سجاد به نام «صحیفه سجادیه» معروف است که پس از قرآن مجید و نهج البلاغه، بزرگترین و مهمترین گنجینه گرانبهاى حقایق و معارف الهى به شمار مى رود، به طورى که از ادوار پیشین از طرف دانشمندان برجسته ما «اخت القران»، «انجیل اهل بیت ع» و «زبور آل محمد ص» لقب گرفته است.
صحیفه سجادیه تنها شامل راز و نیاز با خدا و بیان حاجت در پیشگاه وى نیست، بلکه دریاى بیکرانى از علوم و معارف اسلامى است که طى آن مسائل عقیدتى، فرهنگى، اجتماعى، سیاسى و پاره اى از قوانین طبیعى و احکام شرعى در قالب دعا مطرح شده است.
در سال 1353 ه'.ق، مرجع فقید، مرحوم آیت الله العظمى نجفى مرعشى قدس سره، نسخه اى از صحیفه سجادیه را براى علامه معاصر مولف تفسیر طنطاوى مفتى اسکندریه به «قاهره» فرستاد. وى پس از تشکر از دریافت این هدیه گرانبها و ستایش فراوان از آن، در پاسخ چنین نوشت:
«این از بد بختى ماست که تاکنون بر این اثر گرانبهاى جاوید که از مواریث نبوت است، دست نیافته بودیم، من هر چه در آن مى نگرم، آن را از گفتار مخلوق برتر و از کلام خالق پایینتر مى یابم.»
به خاطر اهمیت و اعتبار کم نظیر صحیفه سجادیه، در تاریخ اسلام شرحهاى بسیارى به زبان عربى و فارسى بر این کتاب نوشته شده است.
مرحوم علامه «شیخ آغا بزرگ تهرانى» در کتاب پرارج «الذریعه» در حدود پنجاه شرح - غیر از ترجمه ها - بر صحیفه سجادیه را نام برده است.
علاوه بر این شرحها، گروهى از دانشمندان گذشته و معاصر، ترجمه هاى متعددى بر صحیفه نگاشته اند که تعدادى از آنها در سالهاى اخیر چاپ و منتشر شده است
صحیفه سجادیه شامل 54 دعا است که فهرست عناوین آنها بدین قرار است:
1- ستایش خدا.
2- درود بر محمد ص و خاندان او.
3- درود بر فرشتگان حامل عرش.
4- درخواست رحمت براى پیروى پیامبران.
5- دعاى آن حضرت براى خود و دوستانش.
6-دعا هنگام صبح و شام
7-دعاى آن حضرت هنگامى که پیشامدها و حوادث مهم پیش مى آمد و نیز به هنگام اندوه
8-در پناه جستن به خدا از ناملایمات و اخلاق ناپسند و کارهاى زشت
9-در اشتیاق به طلب آمرزش
10-در پناه بردن به درگاه خداوند
11-درطلب فرجام نیک
12-در اعتراف به گناه و طلب توبه
13-در درخواست حوائج
14-در شکایت از ستمگران، هنگامى که مورد ستم واقع مى شد یا از ستمگران کارى که خوش نمى داشت، مى دید
15-هنگام بیمارى و پیش آمدن اندوه یا گرفتارى
16- درخواست عفو از گناهان و عیبها
17- درخواست دفع شر شیطان و پناه بردن به خداوند از دشمنى و مکر او
18- دعا پس از رفع خطر و پس از برآورده شدن سریع حاجت
19- در طلب باران پس از قحطى و خشکسالى
20- در طلب اخلاق ستوده و رفتار پسندیده
21- دعا هنگام حزن و اندوه
22- دعا هنگام سختى و مشقت و مشکلات
23- در طلب عافیت و شکر و سپاس بر آن
24- دعاى آن حضرت براى پدر و مادرش
25- دعا درباره فرزندان خود
26- درباره همسایگان و دوستان
27- دعا براى مرزداران کشور اسلامى
28- در پناه بردن به خدا
29- دعا هنگام تنگ شدن روزى
30- در طلب یارى از خدا براى پرداخت قرض
31- در ذکر توبه و طلب آن
32- دعا پس از نماز شب
33- در طلب خیر
34- دعا هنگام گرفتارى و هنگام دیدن کسى که به رسوایى گناه گرفتار شده بود
35- دعا در مقام رضا هنگام دیدن دنیاداران
36- دعا هنگام شنیدن صداى رعد و دیدن ابر و برق
37- دعا در اعتربف به اینکه از عهده شکر نعمتهاى خدا نمى توان بر آمد
38- درعذر خواهى از کوتاهى در اداى حقوق بندگان خدا
39- در طلب عفو و رحمت
40- دعا هنگامى که از مرگ کسى با خبر مى شد، یا از مرگ یاد مى کرد
41- ئر طلب پرده پوشى و نگهدارى از گناه
42- هنگام ختم قرآن پایان قرائت آن
43- هنگام نگاه کردن به ماه نو و رویت هلال
44- دعاى اول ماه رمضان
45- دعا در وداع ماه رمضان
46- دعاى روزهاى عید فطر و جمعه
47- دعا در روز عرفهنهم ذیحجه
48- دعا در روزهاى عید قربان و جمعه
49- دعا براى دفع مکر دشمنان
50- در ترس از خدا
51- در تضرع و زارى
52- اصرار در خواهش از خدا
53- در مقام کوچکى در پیشگاه الهى
54- در طلب رفع اندوهها 58
ابعاد سیاسى صحیفه سجادیه
چنانکه اشاره کردیم، صحیفه سجادیه تنها شامل راز و نیاز و مناجات و عرض حاجت در پیشگاه خدا نیست، بلکه ابعاد سیاسى و اجتماعى و فرهنگى و عقیدتى نیز دارد. امام سجاد در ضمن دعاهاى خود در چندین مورد، مباحث سیاسى بویژه مسئله «امامت» و رهبرى جامعه اسلامى را مطرح کرده است که ذیلاً نمونه هایى از آنها را مى آوریم:
1-امام در دعاى بیستم دعاى مکارم الاخلاق چنین مى گوید:
«خدایا بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا بر آن که بر من ستم کند، دستى نیرویى، وبر آن که با من ستیزه جوید زبانى برهانى، و بر کسى که با من دشمنى و عناد ورزد پیروزى عطا کن، و در برابر آن کس که نسبت به من، به حیله گرى و بد اندیشى بپردازد، راه و تدبیر، و در برابر آن که بر من فشار و آزار رساند، نیرو ده و در خطر تهدید دشمنان، به من امنیت عنایت فرما...»
آیا چه کسانى جز کارگزاران عبدالملک نظیر «هشام بن اسماعیل مخزومى» حاکم مدینه بودند که امام مورد ستم، ستیزه جویى،عناد، بد اندیشى، فشار، آزار و تهدید آنان قرار داشت؟ بنابراین در واقع این دعاى امام شکوائیه اى در برابر زورگوییهاى حکومت وقت بوده و از این نظر بار سیاسى داشته است
2-در دعائى که امام روز عید قربان و روز جمعه مى خوانده چنین آمده است:
«... خدایا این مقام خلافت و رهبرى امت اسلامى که اقامه نماز در روز عید قربان و روز جمعه وایراد خطبه از شئون آن است مخصوص جانشینان و برگزیدگان تو، و این پایگاهها، از آن امناى تو است که آنان را در رتبه والایى قرار داده اى، ولى ستمگران همچون خلفاى ستمگر اموى آن را بزور، غصب و تصاحب کرده اند $ تا آنجا که برگزیدگان و خلفاى تو مغلوب و مقهور گشته اند، در حالى که مى بینند احکام تو تغییر یافته، کتاب تو از صحنه عمل دور افتاده، فرائض و واجباتت دستخوش تحریف گشته، و سنت راه و رسم پیامبرت متروک گشته است
خدایا دشمنان بندگان برگزیده ات از اولین و آخرین و همچنین اتباع و پیروانشان و همه کسانى را که به کارهاى آنان راضى هستند، لعنت کن و از رحمت خود دور ساز...»
در این دعا امام با صراحت از مسئله امامت و رهبرى امت، که اختصاص به خاندان پیامبر دارد، و غصب شدن آن توسط ستمگران یاد مى کند و بدین ترتیب مشروعیت حکومت بنى امیه را نفى مى کند
-امام در دعاى عرفه چنین مى گوید:
«پروردگارا! درود فرست به پاکترین افراد خاندان پیامبر که آنان را براى رهبرى امت و اجراى اوامر خود برگزیده اى، و آنان را خزانه داران علمت، نگهبانان دینت، جانشینان خود در زمین، و حجتهاى خویش بر بندگانت قرار داده اى و به خواست خود، آنان را از هر گونه پلیدى یکباره پاک کرده اى و آنان را وسیله ارتباط با خود و راه بهشت خویش قرارداده اى خدایا،تو در هر زمان دین خود را به وسیله امامى تأیید فرموده اى که او را براى بندگانت رهبر و پرچمدار، و در گیتى مشعل هدایت قرار داده اى، پس از آنکه او را با ارتباط غیبى، با خود مرتبط ساخته اى و او را وسیله خشنودى خود قرار داده اى و پیروى از او را واجب کرده اى، و مقرر داشته اى که هیچ کس از او سبقت نگیرد، و هیچ کس از پیروى او پس نماند...»
حضرت در این دعا نیز از نقش و موقعیت ویژه رهبران الهى و امامان از خاندان نبوت و امتیازهاى آنان سخن مى گوید، و این، دقیقاً به معناى نفى مشروعیت حکومت زمامداران وقت بود
منبع: سیره پیشوایان،  مهدی پیشوایی
  

 
پاسخ به احکام شرعی
 
موتور جستجوی سایت

تابلو اعلانات

 




پیوندها

حدیث روز
بسم الله الرحمن الرحیم
چهار پناهگاه در قرآن
   
أَبَانُ بْنُ عُثْمَانَ وَ هِشَامُ بْنُ سَالِمٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ حُمْرَانَ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ:
عَجِبْتُ لِمَنْ فَزِعَ مِنْ أَرْبَعٍ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى أَرْبَعٍ
(۱) عَجِبْتُ لِمَنْ خَافَ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ
(۲) وَ عَجِبْتُ لِمَنِ اغْتَمَّ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ
(۳) وَ عَجِبْتُ لِمَنْ مُكِرَ بِهِ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- فَوَقاهُ اللَّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا
(۴) وَ عَجِبْتُ لِمَنْ أَرَادَ الدُّنْيَا وَ زِينَتَهَا كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- إِنْ تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنْكَ مالًا وَ وَلَداً. فَعَسى‏ رَبِّي أَنْ يُؤْتِيَنِ خَيْراً مِنْ جَنَّتِكَ وَ عَسَى مُوجِبَةٌ
    
آقا امام صادق (عليه السّلام) فرمود: در شگفتم از كسى كه از چهار چيز مى‌هراسد چرا بچهار چيز پناهنده نميشود:
(۱) شگفتم از آنكه ميترسد چرا پناه نمى‌برد بفرمودۀ خداى عز و جل« حَسْبُنَا اَللّٰهُ‌ وَ نِعْمَ‌ اَلْوَكِيلُ‌ » خداوند ما را بس است و چه وكيل خوبى است زيرا شنيدم خداى جل جلاله بدنبال آن ميفرمايد:بواسطۀ نعمت و فضلى كه از طرف خداوند شامل حالشان گرديد باز گشتند و هيچ بدى بآنان نرسيد.
(۲) و شگفتم در كسى كه اندوهناك است چرا پناه نمى‌برد بفرمودۀ خداى عز و جل:« لاٰ إِلٰهَ‌ إِلاّٰ أَنْتَ‌ سُبْحٰانَكَ‌ إِنِّي كُنْتُ‌ مِنَ‌ اَلظّٰالِمِينَ‌ » زيرا شنيدم خداى عز و جل بدنبال آن ميفرمايد در خواستش را برآورديم و از اندوه نجاتش داديم و مؤمنين را هم چنين ميرهانيم.
(۳) و در شگفتم از كسى كه حيله‌اى در بارۀ او بكار رفته چرا بفرمودۀ خداى تعالى پناه نمى‌برد« وَ أُفَوِّضُ‌ أَمْرِي إِلَى اَللّٰهِ‌ إِنَّ‌ اَللّٰهَ‌ بَصِيرٌ بِالْعِبٰادِ »:كار خود را بخدا واگذار ميكنيم كه خداوند بحال بندگان بينا است)زيرا شنيدم خداى بزرگ و پاك بدنبالش مى‌فرمايد خداوند او را از بديهائى كه در بارۀ او بحيله انجام داده بودند نگه داشت.
(۴) و در شگفتم از كسى كه خواستار دنيا و آرايش آن است چرا پناهنده نميشود بفرمايش خداى تبارك و تعالى(« مٰا شٰاءَ اَللّٰهُ‌ لاٰ قُوَّةَ‌ إِلاّٰ بِاللّٰهِ‌ »)(آنچه خدا خواست همان است و نيروئى جز به يارى خداوند نيست)زيرا شنيدم خداى عز اسمه بدنبال آن ميفرمايد اگر چه مرا در مال و فرزند از خودت كمتر مى‌بينى ولى اميد هست كه پروردگار من بهتر از باغ تو مرا نصيب فرمايد (و كلمۀ:عسى در اين آيه بمعناى اميد تنها نيست بلكه بمعناى اثبات و تحقق يافتن است).
من لا يحضره الفقيه، ج‏۴، ص: ۳۹۲؛
الأمالي( للصدوق)، ص: ۶؛
الخصال، ج‏۱، ص: ۲۱۸.

کلیه حقوق مادی و معنوی این پورتال محفوظ و متعلق به حجت الاسلام و المسلمین سید محمدحسن بنی هاشمی خمینی میباشد.

طراحی و پیاده سازی: FARTECH/فرتک - فکور رایانه توسعه کویر -