انهار
انهار
مطالب خواندنی

(۶) برخی از آثار اعتکاف

بزرگ نمایی کوچک نمایی
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
السَّلاَمُ عَلَى مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِمِ.
وَ اَلسَّلاَمُ عَلَى عِبَادِ اَللَّهِ اَلصَّالِحِين وَ رَحمَةُ الله
برخی از آثار اعتکاف
    
اعتکاف، یکی از عبادت های اثرگذار در زندگی فردی و اجتماعی است.
برخلاف برخی از عبادت ها که به زندگی فردی شخص سامان می بخشد، اعتکاف تأثیر فراوانی در سامان بخشیدن به جنبه اجتماعی زندگی شخص نیز دارد، و موجب می شود او روابط اجتماعی درستی داشته باشد.
اعتکاف از عبادت هایی است که نماز، روزه، دعا و تلاوت قرآن را یک جا در خود دارد و در حقیقت، رمز اصلی اثرگذاری شگفت اعتکاف را باید در همین زمینه سازی آن برای انواع عبادت های دیگر جویا شد.
اعتکاف، فرصتی شایسته برای خانه تکانی دل است تا در اثر آن، دل معتکف به طور کامل غبارروبی شود و چون آیینه ای صیقل یافته، آماده تجلی جمال پروردگار گردد؛ زیرا همان گونه که بزرگان گفته اند نخست باید دل را چون آیینه کرد، آن گاه جویای جمال پروردگار شد؛ چنان که نخست باید خانه را غبارروبی کرد، آن گاه میهمان به خانه دعوت نمود.
به تعبیر زیبای صائب تبریزی:
آیینه شو وصال پری طلعتان طلب
اول بروب خانه، دگر میهمان طلب
اعتکاف، فرصتی معنوی، ولی زودگذر است. کسی که این فرصت را از دست بدهد، در حقیقت فضیلت های بسیاری را از دست داده است که دستیابی به آنها، در غیر زمان اعتکاف بسی دشوار تر از وقت اعتکاف است. آنچه در این نوشتار می آید، نگاهی است به فضیلت ها و برکات فردی و اجتماعی که می توان با شکار فرصتی که اعتکاف در اختیار شخص قرار می دهد، بدانها دست یافت.
برخی از آثار معنوی اعتکاف:
{۱} آثار اخروی
الف) آمرزش گناهان:
توبه در حال اعتکاف موجب جلب رضا و غفران الهی و ورود در صف نیکان است؛ زیرا "قُل یا عِبادِی الذّینَ اسرِفُوا عَلی اَنفُسَهِم لا تَقنَطوا مِن رَحمَةَ اللهَ اِنّ اللهَ یغفُرُ الذُنّوبَ جَمیعاً اِنّهُ هُوَ الغَفوُر الرّحیم"؛ بگو ای بندگان من، ای کسانی که بر نفسهای خویش اسراف نمودید مأیوس از رحمت خدا نشوید. به راستی که خداوند همه گناهان را می بخشاید و به راستی که او غفور و رحیم است (زمر:53)
قرآن کریم می گوید: "یا اَیهّا الذّینَ آمَنُوا تُوبوُا اِلَی اللهِ توبَةً نَصوحاً؛ ای کسانی که ایمان آورده اید به سوی خدا توبه کنید، توبه ایی که بعد از آن به گناه باز نگردید (تحریم8)."
"غافِرُ الذَنبِ وَ قابِلُ التَوبِ شَدیدُ العِقاب. (مؤمن:3) خداوند بخشاینده گناه و پذیرنده توبه و کیفر دهنده ای سخت است.
اعتکاف فرصت مناسبی است برای بررسی و محاسبه نفس. "حاسَبُوا قَبلَ اَن تُحاسَبوا؛ به حساب اعمالتان رسیدگی کنید قبل از آنکه، خداوند به آنها رسیدگی کند.
«در اینجا نکاتی درباره توبه ذکر می شود:
حقیقت توبه:
آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) حقیقت توبه را این گونه معرفی می فرماید:
التُوبَةُ نَدَمٌ بِالقَلبِ وَ استِغفارٌ بِاللّسانِ وَ تَرکٌ بِالجَوارِحِ وَ اضارُ الاّ یعُودَ.
حقیقت توبه چهار چیز است:
1.ندامت قلبی؛
2.بیان ندامت به وسیله اذکاری که در خصوص استغفار آمده است؛
3. ترک گناهان؛
4. تصمیم بر ترک گناه در آینده.
بنابراین تکرار لفظ استغفر الله، بدون در نظر گرفتن مراتب دیگر، توبه واقعی نیست.
توبه در همه گناهان به یک صورت انجام نمی پذیرد: از آنجا که نوع گناه مختلف است، توبه از آنها نیز با هم فرق می کند پس کسانی که در حال محاسبه نفس هستند، مثل معتکفین، برای رسیدن به مقام توابین باید از نوع گناه و توبه آن غفلت نورزند. انواع پشیمانی عبارت اند از:
۱. پشیمانی و بازگشت: در جایی که گناه در مورد حقوق الله باشد و در کنار او چیزی مثل نماز و روزه و ضایع نشده باشد.
۲. ندامت به همراه تدارک: در جایی که در کنار گناه، چیز دیگری مثل نماز و روزه ضایع شود که در این صورت توبه عبارت است از، ندامت به همراه جبران آنچه ضایع شده است.
۳. ندامت به همراه رضایت: و آن در جایی است که حقوق دیگران را ضایع کرده باشد که در این صورت، به همراه ندامت باید رضایت صاحب حق را جلب کند.
آداب توبه:
برای توبه آدابی است مانند سایر اعمال، اگر بخواهد از اعتکاف خود بهره کامل ببرد و موفق به توبه واقعی شود، رعایت آن آداب، بسیار مفید است از جمله آداب توبه موارد زیر است:
۱. توبه در هنگام سحر؛
۲. خواندن دعای ندبه؛
۳.غسل؛
۴. نماز توبه؛
۵. روزه گرفتن؛
۶. تکرار لفظ استغفار؛ و ...
مهدی مؤیدی، اعتکاف عبادتی فراگیر و گامی به سوی مسجد شناسی، ص۸۱.
ب) نزدیکی به خدا:
اعتکاف، موجب نیل به قرب الهی است؛ یعنی همان فلاح و رستگاری که انسان به وسیله عبادت آن را می جوید. در حدیث معراج، خداوند از پیامبر خود سؤال می کند: "ای احمد آیا می دانی در چه هنگام بنده به قرب من نایل می شود" و بعد در جوابش می گوید: "زمانی که گرسنه یا در حال سجده باشد". در جایی دیگر در همین حدیث شریف می پرسد: "آیا از آثار گرسنگی و سکوت و خلوت مطلع هستی؟" سپس جواب می دهد که، "یکی از آثار آن، تقرب بنده به سوی من (خدا) است."گرسنگی، سجده ، سکوت از غیر کلام خدا و خلوت، همگی در اعتکاف جمع هستند و با این اعمال به خدای سبحان تقرب می جویند.
ج) جلب محبت خدا
یکی از آثار برجسته اعتکاف، حبّ خداوند تبارک تعالی است
وَ الذّینَ امَنُوا اَشَّدُ حُبّاً لِلّه.
آنان که ایمان آورده اند شدیداً دوست دار خدا هستند.
سوره بقره آیه ۱۶۵.
د) تحصیل بهشت الهی:
از جمله آثار عبادت، رسیدن به بهشت و بهره مندی از نعمتهای آن است.
وَالذّینَ هُم عَلی صَلواتِهِم یحافظون اوُلئِکَ هُم الوارِثونَ الذّینَ یرِثُونَ الفِردوُسَ هُم فیها خالِدوُن.
آنان که از نمازهایشان محافظت می کنند آنان وارثان اند آنانی که بهشت را به ارث می برند و در آن جاودانند.
سوره مؤمنون آیات ۹ - ۱۱.
بی شک اگر معتکف، بتواند در ایام اعتکاف، آن طور که باید و شاید رفتار نماید و رضایت حق تعالی را جلب کند؛ به درجاتی که برای مؤمنان، در نظر گرفته شده، خواهد رسید.
خداوند در قرآن می فرماید:
وَ وَعَدَ اللهَ المُؤمِنینَ وَ المُؤمِناتِ جَنّاتٍ تَجری مِن تَحتِها الاَنهارَ خالدینَ فیها وَ مَساکِنَ طَیبّة فی جَناتٍ عَدنٍ وَ رِضوانٍ مِن اللهِ اکبرُ ذلِکَ هُو الفَوزُ العَظیمُ.
خدا به مؤمنین و مؤمنات وعده بهشتی را داد که در زیر آن نهرها جاری است. آنان خالد اند در بهشت و در خانه های پاک در بهشت عدن، رضوان و رضایت خدا بالاتر از بهشت است و آن فوز عظیم است.
سوره توبه آیه ۷۲.
همانطور که در آیه آمده، علاوه بر بهشت و نعمات الهی؛ رضوان خدا که بالاترین نعمتهاست نصیب مؤمن خواهد شد
{۲} آثار دنیوی
الف) تقویت اراده
از آثار حتمی اعتکاف در زندگی فردی انسان، تقویت اراده آدمی است. کسی که مدتی، بر خلاف خواست درونی خویش، خود را در محلی حبس و از بسیاری از امور چون حرف زدن در غیر امور عبادی که به طور طبیعی، تمایل به آنها دارد، پرهیز نماید، خود به خود تمرینی است برای اجتناب از بسیاری خواهشهای نفسانی دیگر، برخورداری انسان از اراده قوی نه تنها در مسائل اخلاقی و دینی بسیار مهم است؛ بلکه نقش آن در امور روزمره هم بر کسی پوشیده نیست. اراده قوی یکی از عوامل مهم در رسیدن به مال و مقام و شهرت و آبروست که در اعتکاف تقویت می شود.
ب ) انس با معنویات
با توجه به تداوم حضور جمعی در مسجد اقامه نماز جماعت در اوقات پنجگانه از بهترین عبادات برای معتکف به شمار می رود.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم  درباره جایگاه نماز جماعت، می فرماید: "صَلاةُ الرَجُلِ فی جَماعَةٍ خَیرٌ مِن صَلاتِهِ فی بَیتِهِ اَربَعینَ سَنَهٍ" نماز انسان به صورت جماعت بهتر از نمازی است که در خانه خود به مدت چهل سال می خواند.
توفیق یافتن معتکف به خواندن نماز شب که از برجسته ترین و با فضیلت ترین عبادات در اسلام است، از محسنات اعتکاف است. در آیات و روایات تأکید فراوانی روی این عمل صورت گرفته تا آنجا که خداوند نماز شب را بر بنده محبوبش حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم  واجب ساخته و چنین می فرماید: "وَ مِنَ اللّیلِ فَتَهَجّد بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسی أَن یبعَثَکَ رَبُّک مَقاماً مَحموُداً؛ قسمی از شب را به نماز بایست؛ خدای تو، دوست دارد که تو را به مقام محمد برساند (اسراء 79)."
همچنین قرآن از کسانی که در شب به راز و نیاز با خدای خود می پردازند تمجید نموده است:
"وَ الذّینَ یبیتُونَ لِرَبّهِم سُجّداً وَ قِیاماً آنان که در دل شب در حال سجده و قیام می باشند." (فرقان:164)
بنابراین در پرتو اعتکاف، کم کم ارتباط روانی خاصی بین انسان و مسجد، قرآن، نماز، نماز شب و ادعیه به وجود می آید. به نحوی که انسان مشتاق ارتباط با این امور شده دوری از آنها برایش سخت می گردد.
ب) دوری از غفلت
اعتکاف عبادتی چون نماز و به قول قرآن ذکر الله "اَقِمِ الصّلاةَ لِذِکری" (طه:14) را در بردارد. ذکر همان دوری از غفلت است،غفلتی که اگر به ذکر مبدل نگردد موجبات سقوط آدمی را فراهم می آورد."اِقتَرَبَ لِلنّاسِ حِسابُهُم وَ هُم فِی غِفلَةٍ مُعرِضونَ؛ رسیدگی به حساب انسانها نزدیک و مردم در غفلت به سر می برند (انبیاء :1).
ج) تواضع و فروتنی:
اگر انسان بتواند در طول اعتکاف خود را به دروازه های معرفت الهی برساند و خود را در دایره بیکران هستی، کوچک ببیند، استکبار و غرور از او رخت بر می بندد. دیگر در مقابل هم نوع خود تکبر نمی ورزد بلکه فروتنی را پیشه خود خواهد ساخت.
د) کاهش جرم و فساد:
به عقیده جرم شناسان اجتماعی، بسط و گسترش مسایل معنوی، باعث کم شدن جرم و فساد در جوامع می گردد. اعتکاف در این میدان می تواند نقش مهمی ایفا کند؛ زیرا مشتمل بر چند عبادت است و آثار معنوی ویژه ای حتی بر افراد غیر معتکف بر جای می گذارد.
اعتکاف فرصتی برای بازگشت به خویشتن و خدای خویش است است تا کسانی که از هیاهو و جنجال های زندگی مادی خسته می شوند بتوانند چند صباحی با خدای خود خلوت کنند و جان و روح خود را با خالق هستی ارتباط دهند.
این سنت پسندیده شرایطی را فراهم می آورد تا انسان ها با توشه معنوی و اعتقادی راسخ و ایمان و امیدی بیشتر، به زندگی خود ادامه دهند و همیشه با یاد خداوند قادر تلاش کرده و خود را در محضر او ببینند از نافرمانی او بپرهیزند و به سوی سعادت دنیا و آخرت گام بردارند.

  

 
پاسخ به احکام شرعی
 
موتور جستجوی سایت

تابلو اعلانات

ویژه نامه ماه مبارک رمضان




پیوندها

حدیث روز
بسم الله الرحمن الرحیم
چهار پناهگاه در قرآن
   
أَبَانُ بْنُ عُثْمَانَ وَ هِشَامُ بْنُ سَالِمٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ حُمْرَانَ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ:
عَجِبْتُ لِمَنْ فَزِعَ مِنْ أَرْبَعٍ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى أَرْبَعٍ
(۱) عَجِبْتُ لِمَنْ خَافَ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ
(۲) وَ عَجِبْتُ لِمَنِ اغْتَمَّ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ
(۳) وَ عَجِبْتُ لِمَنْ مُكِرَ بِهِ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- فَوَقاهُ اللَّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا
(۴) وَ عَجِبْتُ لِمَنْ أَرَادَ الدُّنْيَا وَ زِينَتَهَا كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- إِنْ تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنْكَ مالًا وَ وَلَداً. فَعَسى‏ رَبِّي أَنْ يُؤْتِيَنِ خَيْراً مِنْ جَنَّتِكَ وَ عَسَى مُوجِبَةٌ
    
آقا امام صادق (عليه السّلام) فرمود: در شگفتم از كسى كه از چهار چيز مى‌هراسد چرا بچهار چيز پناهنده نميشود:
(۱) شگفتم از آنكه ميترسد چرا پناه نمى‌برد بفرمودۀ خداى عز و جل« حَسْبُنَا اَللّٰهُ‌ وَ نِعْمَ‌ اَلْوَكِيلُ‌ » خداوند ما را بس است و چه وكيل خوبى است زيرا شنيدم خداى جل جلاله بدنبال آن ميفرمايد:بواسطۀ نعمت و فضلى كه از طرف خداوند شامل حالشان گرديد باز گشتند و هيچ بدى بآنان نرسيد.
(۲) و شگفتم در كسى كه اندوهناك است چرا پناه نمى‌برد بفرمودۀ خداى عز و جل:« لاٰ إِلٰهَ‌ إِلاّٰ أَنْتَ‌ سُبْحٰانَكَ‌ إِنِّي كُنْتُ‌ مِنَ‌ اَلظّٰالِمِينَ‌ » زيرا شنيدم خداى عز و جل بدنبال آن ميفرمايد در خواستش را برآورديم و از اندوه نجاتش داديم و مؤمنين را هم چنين ميرهانيم.
(۳) و در شگفتم از كسى كه حيله‌اى در بارۀ او بكار رفته چرا بفرمودۀ خداى تعالى پناه نمى‌برد« وَ أُفَوِّضُ‌ أَمْرِي إِلَى اَللّٰهِ‌ إِنَّ‌ اَللّٰهَ‌ بَصِيرٌ بِالْعِبٰادِ »:كار خود را بخدا واگذار ميكنيم كه خداوند بحال بندگان بينا است)زيرا شنيدم خداى بزرگ و پاك بدنبالش مى‌فرمايد خداوند او را از بديهائى كه در بارۀ او بحيله انجام داده بودند نگه داشت.
(۴) و در شگفتم از كسى كه خواستار دنيا و آرايش آن است چرا پناهنده نميشود بفرمايش خداى تبارك و تعالى(« مٰا شٰاءَ اَللّٰهُ‌ لاٰ قُوَّةَ‌ إِلاّٰ بِاللّٰهِ‌ »)(آنچه خدا خواست همان است و نيروئى جز به يارى خداوند نيست)زيرا شنيدم خداى عز اسمه بدنبال آن ميفرمايد اگر چه مرا در مال و فرزند از خودت كمتر مى‌بينى ولى اميد هست كه پروردگار من بهتر از باغ تو مرا نصيب فرمايد (و كلمۀ:عسى در اين آيه بمعناى اميد تنها نيست بلكه بمعناى اثبات و تحقق يافتن است).
من لا يحضره الفقيه، ج‏۴، ص: ۳۹۲؛
الأمالي( للصدوق)، ص: ۶؛
الخصال، ج‏۱، ص: ۲۱۸.


کلیه حقوق مادی و معنوی این پورتال محفوظ و متعلق به حجت الاسلام و المسلمین سید محمدحسن بنی هاشمی خمینی میباشد.

طراحی و پیاده سازی: FARTECH/فرتک - فکور رایانه توسعه کویر -