شرایط نائب

1- اجیر گرفتن کسی که قرائتش صحیح نیست

سؤال: کسى که نماز او چندان کامل نیست اگر براى خود یا به نیابت از کسى به حج برود آیا در انجام نماز طواف مى تواند دیگرى را نایب کند؟

پاسخ: در مورد حجّ خودش باید به اندازه اى که توانایى دارد انجام دهد و کوشش کند تا آن جا که مى تواند قرائت نماز را اصلاح کند ولى اگر قرائتش صحیح نیست نایب شدن او براى دیگران مشکل است.

2- انجام اعمال حج قبل از وقوفین

سؤال: اگر زنى که نیابت را پذیرفته، نیز خوف حیض یا مرض داشته باشد آیا مى تواند اعمال حج را بر وقوفین و اعمال منى مقدّم بدارد؟

پاسخ: مى تواند.

3- نائب شدن واجب الحج

سؤال: من خودم به واسطه سهم الارث واجب الحج شده بودم اما پول خود را صرف خرید خانه کردم .دو سال پیش به نیابت از خواهرم که فوت شده اند ثبت نام حج کردم. آیا این حج صحیح است و میتوانم به نیابت از ایشان بروم یا خیر؟ در حا ل حاضر برای ثبت نام خودم موجودی ندارم.

پاسخ: حج بر شما در اولین فرصت واجب است ولی با این حال نیابت از دیگری صحیح است و برای او محسوب می شود نه برای شما.

4- کسی که نمازش صحیح نیست

سؤال: کسى که بى سواد است و نماز او چندان کامل نیست یعنى خوب یاد نگرفته، در عین حال الآن به نیابت از پدر مرحومش به حج مى رود آیا حج او درست است؟

پاسخ: در صورتى که بتواند در خلال این مدّت تا موقع نماز طواف، نمازش را کامل کند مانعى ندارد، ولى در غیر این صورت نیابت او مشکل است.

5- نیابت دختر و همسر

سؤال: مردى براى انجام حج وصیّت کرده است، آیا دختر و یا همسر او هم مى توانند به نیابت از او حج بجا آورند؟

پاسخ: اگر شخص معیّنى را در وصیّتنامه قید نکرده باشد دختر و یا همسر او هم مى توانند نیابت کنند.

6- خدمه کاروان شدن نائب

سؤال: اگر شخصى قبل از درست شدن خدمه گرى به نیابت از کسى به انجام حج پذیرفته شده باشد و بعداً مسأله خدمه گرى درست شود حج را براى چه کسى انجام دهد؟ همچنین کسى که مستطیع نیست ولى به عنوان کمک کار کسى به حج مى رود؟

پاسخ: کسى که قبلا اجیر براى نیابت از کسى شده چنانچه بعداً مسأله خدمه گرى او درست شود باید حج را فقط به قصد نیابت انجام دهد ولى اگر اجیر نشده در حکم مستطیع است و حج او حجّ واجب محسوب مى شود.

7- نیابت صرورة

سؤال: آیا صرورة (یعنى کسى که تا کنون به حجّ مشرف نشده است) مى تواند نایب شود، مرد باشد یا زن از طرف مرد باشد یا از طرف زن؟

پاسخ: نیابت صرورة چه مرد باشد و چه زن جایز است، خواه از طرف مرد باشد یا از طرف زن، بله نیابت زن مخصوصاً اگر منوبٌ عنه مرد باشد کراهت دارد.

8- نیابت غیر بالغ

سؤال: آیا شخص غیر بالغى که چندین بار به مکّه مشرّف شده، و به تمام مناسک و احکام حج آگاهى دارد، و نزدیک سنّ بلوغ است، مى تواند نیابت کند و به جاى مرحوم پدرش یا شخص دیگرى حج بجا آورد؟ نیابت غیر بالغ در بقیّه عبادات چه حکمى دارد؟

پاسخ: اشکال دارد.

9- نیابت مجنون ادواری

سؤال: آیا همان گونه که جنون دائم مانع نیابت در حجّ است، جنون ادوارى (جنون گاهگاهى) نیز مانع است؟ یعنى حتّى در زمان عقل نیز نمى تواند نیابت کند؟

پاسخ: اگر در تمام مدّت حج عاقل باشد مانعى ندارد.

10- شیعه بودن نائب

سؤال: آیا شیعه بودن در نایب شرط است؟

پاسخ: بنابر احتیاط واجب شرط است.

11- نیابت مستطیع از دیگری در عمره تمتع

سؤال: شخصى که خود مستطیع بوده در میقات به نیابت از دیگرى محرم شده، و عمره تمتّع را از طرف آن شخص انجام داده است، اکنون وظیفه او چیست؟

پاسخ: نیابتش صحیح است; هر چند گناه کرده است.

12- وصیت برای انجام حج به کسی که خودش مستطیع است

سؤال: مرحوم پدرم وصیّت کرده که پسر بزرگش به نیابت او به مکّه برود. من که پسر بزرگ او هستم به وسیله ارث مستطیع شده ام، امّا تا کنون نتوانسته ام سهم خود را به پول تبدیل کنم. آیا با این حال مى توانم به نیابت از پدر حج بجا آورم؟

پاسخ: اگر امکان فروش سهم ارث، و صرف قیمت آن در حج وجود دارد، شما مستطیع هستید، و باید اوّل براى خودتان حج بجا آورید، بعد براى پدر، مگر این که پدر در حال حیات خود پولى بدهد و شما را موظّف به انجام حج سازد، در این صورت حجّ پدر مقدّم است.

13- انجام حج پدر توسط پسری که استطاعت مالی دارد

سؤال: شخصى طبق وصیّت پدر، که پول به حساب سازمان حج واریز کرده، به نیابت از وى به مکّه آمده است، در حالى که خود نیز از نظر مالى مستطیع بوده، ولى نام نویسى نکرده است. وظیفه او چیست؟ حجّ پدر را انجام دهد، یا حجّ خود را بجا آورد؟

پاسخ: اگر راه براى پسر باز نبوده، و به خاطر نیابت از پدر موفّق به زیارت خانه خدا شده، باید حجّ پدر را انجام دهد.

14- نیابت توسط کسی که برای حج مستحبی مُحرم شده

سؤال: هرگاه شخصى بعد از احرام حج بیمار شود و قادر بر اعمال و مناسک حج نباشد، آیا کسى که براى انجام عمره تمتّع مستحبّى محرم شده، و عمره را انجام داده، مى تواند نایب او در حج شود؟

پاسخ: کسى که به نیّت خودش براى عمره تمتّع محرم شده (هر چند مستحبّى باشد) باید اعمال خود را به اتمام برساند، و نمى تواند نایب دیگرى شود، ولى اگر شخص مریض فقط قادر بر انجام طواف و سعى نباشد و بتواند وقوف عرفات و مشعر را درک کند، جایز است دیگرى را براى طواف و سعى و اعمال دیگر نایب قرار دهد، هر چند نایب براى خودش هم اعمال حج و عمره را بجا مى آورد.

15- نیابت کسی که قبلا با وجوه شرعیه حج را انجام داده

سؤال: شخصى حجّ واجب را بجا آورده، ولى امرار معاش او از وجوه شرعیّه بوده، سپس در حالى که استطاعت قطعى از غیر وجوه شرعیه پیدا کرده، به نیابت از دیگرى حج بجا آورده است. آیا حجّ نیابتى او صحیح است، یا باید پس از انجام حجّ واجب خودش، حجّ نیابتى را تکرار کند؟

پاسخ: حجّ اوّل صحیح بوده، و حجّ نیابتى او نیز صحیح است، و استطاعت از امرار معاش با وجوهات شرعیه حاصل مى شود.

16- نیابت از پدر توسط پسر مستطیعی که در ثبت نام کوتاهی کرده

سؤال: شخصى پس از استطاعت مالى ثبت نام نموده، و بعد از دو سال نوبتش فرا مى رسد، ولى چند ماه قبل از حرکت به سوى مکّه فوت مى کند. وى پسرش را نایب کرده که حجّ او را انجام دهد، در حالى که پسر استطاعت مالى دارد، امّا در ثبت نام کوتاهى کرده است، در صورتى که اگر ثبت نام مى کرد شاید در همان سال اوّل، قرعه به نامش اصابت مى نمود. اکنون این پسر به عنوان نیابت حجّ بلدى از پدر به مدینه آمده، و هنوز محرم نشده است، وظیفه اش چیست؟

پاسخ: نیابت او صحیح، و استطاعت خودش حاصل نشده است، هر چند به خاطر کوتاهى کردن در اسم نویسى گناه کرده است.

17- نیابت توسط وصی که خودش مستطیع بوده

سؤال: خانمى که واجب الحج بوده وصیّت کرده، وصیّش از اموال او برایش حجّ بلدى انجام دهد. اکنون وصى از هر جهت مستطیع است، فقط به خاطر عدم ثبت نام استطاعت طریقى ندارد. آیا مى تواند به نیابت از آن مرحومه حج بجا آورد؟

پاسخ: اگر از نوبت آن زن استفاده مى کند، باید براى او حج بجا آورد.

18- انجام حج پدر و مادر به نیابت خود

سؤال: پدر یا مادرى براى حج ثبت نام کرده و قبل از فرا رسیدن نوبت، فوت نموده، و نسبت به انجام حجّ خویش وصیّتى نکرده است. با وافق ورثه یکى از فرزندان براى انجام حجّ نیابتى انتخاب مى شود، در حالى که این فرزند تمام شرایط استطاعت، غیر از استطاعت طریقى، را دارد (یعنى ثبت نام نکرده، و باید از فیش پدر یا مادر استفاده کند) لطفاً بفرمائید:

الف) این فرزند براى خود حج بجا آورد، یا براى آنها؟

ب) چنانچه تخلّف کند و بدون هماهنگى با ورثه به نیّت خود حج بجا آورد، آیا حجّ او صحیح است؟

باید براى پدر یا مادر که از فیش آنها استفاده مى کند حج بجا آورد; مگر این که با ورثه توافق کند که براى پدر یا مادر حجّ میقاتى خریدارى کند، و براى خود حجّ واجب بجا آورد.

پاسخ: حجّ او صحیح و کفایت از حجّ واجب مى کند، ولى اوّلا گناه کرده، و ثانیاً باید تمام پول فیش را به قیمت روز برگرداند، تا ورثه درباره حجّ پدر یا مادر تصمیم بگیرند.

19- کسی که پس از قرارداد نیابت خدمه کاروان شود

سؤال: اگر شخصى قرار داد نیابت حج را ببندد، بعد به او پیشنهاد شود که به عنوان خدمه به حج مشرّف شود، حج را براى چه کسى باید انجام دهد؟ براى خودش، یا به عنوان نیابت؟

پاسخ: باید حج را فقط به قصد نیابت انجام دهد، ولى اگر اجیر نشده در حکم مستطیع است و حجّ او حجّ واجب محسوب مى شود.

20- نیابت کسی که یک پای او قطع شده

سؤال: شخصى که یک پاى او قطع شده به نیابت از دیگرى به حج آمده است، آیا نیابت او صحیح است؟

پاسخ: نیابت او مانعى ندارد

21- نیابت نائب معذور

سؤال: آیا نایبِ معذورِ در انجام برخى اعمال حج، مى تواند در آن اعمال دیگرى را اجیر کند؟ آیا مى تواند پول نیابت را به دیگرى بدهد که اصل حج را بجا آورد؟

پاسخ: نیابت معذور بنابر احتیاط واجب صحیح نیست، و باید پول را به صاحبش برگرداند، مگر این که از طرف صاحب پول مجاز در نایب گرفتن باشد که در این صورت مى تواند شخص دیگرى را در تمام عمل حج نایب کند، و در صورتى که بدون اجازه، نیابت را به دیگرى واگذار کند، و او عمل را انجام دهد، حج از طرف منوب عنه انجام مى شود، ولى نایب اوّل باید پول را به صاحبش برگرداند (مگر این که صاحبش راضى گردد) و صاحب پول ضامن چیزى نیست، و نایب اوّل باید اجرت نایب دوّم را بپردازد.

22- نیابت خدمه ای که نیمه شب از مشعر به منی می رود

سؤال: برخى از خدمه کاروانهاى حج، قبول نیابت مى کنند، ولى ناچارند براى انجام کارهاى لازم در منى، یا جهت همراهى با افراد عاجز و ناتوان، نیمه شب از مشعر به منى بروند، آیا نیابت آنها صحیح است؟

پاسخ: نیابت آنها صحیح است.

23- نیابت کسانی که بعد از وقوف اضطراری مشعر به منی می روند

سؤال: کسانى که مجاز هستند در شب عید قربان بعد از درک وقوف اضطرارى مشعر به منى بروند، آیا همه آنها از معذورین مى باشند که نیابت آنها، هر چند به صورت مجّانى، مورد اشکال است، یا چنین عذرى مضرّ به نیابت نیست؟

پاسخ: نیابت در این گونه موارد صحیح است.

24- شرط گرفتن نائب توسط نائب

سؤال: آیا نایب مى تواند شرط کند که مثلا براى طواف نساء یا عمل دیگرى که نیابت بردار است، نایب بگیرد؟ آیا این شرط نافذ است؟

پاسخ: اگر عذر دارد نمى تواند قبول کند; بلى در قربانى مى تواند دیگرى را نایب کند و شرط لازم نیست.

25- نیابت کسی که احتمال می دهد حج تمتع را تبدیل به افراد کند

سؤال: کسى که احتمال مى دهد نتواند اعمال حج را به نحو عادى انجام دهد، و ممکن است حجّ تمتّع را مبدّل به حجّ افراد کند، آیا مى تواند از حجّ واجب نیابت کند؟

پاسخ: مى تواند نیابت کند، ولى اگر وظیفه او عدول به حجّ اِفراد شد، احتیاط آن است که منوب عنه به آن حج اکتفا نکند، مگر این که از عذرهایى باشد که در حج احیاناً پیش مى آید.

26- نیابت کسی که در اثناء حج معذور می شود

سؤال: کسانى که در حال اجیر شدن از معذورین نبوده، ولى بعداً و در اثناء عمل عذرى براى آنها حاصل شده، و طبق وظیفه معذورین عمل کرده اند، آیا نیابتشان صحیح است، و مستحقّ تمام اجرت مى باشند؟

پاسخ: اشکال ندارد.

27- نیابت کسی که از قرائت صحیح معذور است

سؤال: کسى که نماز او صحیح نیست، آیا نیابت او براى حج صحیح است؟

پاسخ: اگر از قرائت صحیح معذور است، نیابت و احرام او بنابر احتیاط واجب باطل است، و اگر معذور نیست صحیح است، ولى باید قرائت خود را درست کند; یعنى در صورتى که بتواند در خلال این مدّت تا موقع نماز طواف، نمازش را کامل کند اجیر شدن او مانعى ندارد.

28- نائب تبرعی که از قرائت صحیح معذور است

سؤال: آیا کسى که قرائتش درست نیست، مى تواند تبرّعاً و به طور مجّانى، از طرف کسى که حجّ واجب بر عهده دارد نیابت کند؟ یا براى نیابت در حج یا عمره اجیر شود؟

پاسخ: نیابت چنین شخصى، هر چند تبرّعى باشد، بنابر احتیاط واجب صحیح نیست; مگر آن که بتواند قرائت خود را تصحیح کند.

29- علم منوب عنه به معذور بودن نائب

سؤال: اگر کسى که دیگرى را نایب کرده، یا منوب عنه، به هنگام نیابت بداند که نایب جزء معذورین است، لطفاً بفرمائید:

الف) آیا اخذ اجرت براى نایب حلال است؟

ب) آیا حجّ نیابتى او صحیح و از منوب عنه کفایت مى کند؟

پاسخ: اگر نایب نمى دانسته که حجّ نیابتى معذور صحیح نیست، و منوب عنه مى دانسته، باید اجرة المثل او را بپردازد، ولى این حج از منوب عنه کفایت نمى کند.

30- منظور از معذور در حج

سؤال: معذور به چه کسى گفته مى شود؟ آیا کسى که نمى تواند نماز طواف را صحیح بخواند، یا نمى تواند خودش رمى جمرات کند، یا نمى تواند قربانى نماید، و یا نمى تواند یکى دیگر از واجبات حج، اعم از ارکان و غیر ارکان، را انجام دهد معذور شمرده مى شود؟

پاسخ: هر کس نتواند اعمال اختیارى حج را انجام دهد معذور است، و نمى تواند نایب شود; البتّه عذرهایى که در اثناء حج پیش مى آید مانع صحّت نیابت نیست. همچنین اقدام شخص حاجى به قربانى در حال اختیار نیز شرط نیابت نمى باشد.

31- حج تبرعی نائب معذور

سؤال: شخصى معذور است، ولى عذرش به گونه اى است که ضررى به حج و عمره خودش نمى زند. آیا چنین شخصى حق دارد به شکل تبرّعى (مجّانى) از سوى پدر یا مادر یا همسر یا یکى از اموات، یا حضرات معصومین(علیهم السلام) عمره یا حجّ نیابتى بجا آورد؟

پاسخ: اشکالى ندارد.

32- انجام حج میقاتی توسط کسی که حج نرفته

سؤال: آیا کسی که به حج نرفته است می تواند حج میقات کسی را بجا آورد؟

پاسخ: شخصی که حج نرفته می تواند نایب در حج شود هر چند بهتر آن است که شخصی که قبلاً حج رفته حج را بجا آورد

33- نایب شدن کسی که قرائت نمازش صحیح نیست

سؤال: کسی که قرائت نمازش درست نیست آیا می تواند برای حج یا عمره نایب شود؟ چه برای واجب و چه مستحب؟

پاسخ: اشکال دارد.

ولی نیابت کسانی که اگر تا پایان عمر هم تعلیم ببینند نمی تواند قرائت صحیح را یاد بگیرند (مثلا غیر المغضوب را گیر المغضوب می گوید) مانعی ندارد.

34- انتخاب نائبی که قرائتش مشکل دارد از سوی وراث

سؤال: شخصی به نیابت از پدرش به عمره آمده، و قرائتش مشکل دارد و درست شدنی هم نیست، چه کند؟ (ورثه فیش پدر را داده اند و او را فرستاده اند).

پاسخ: در صورتی که عذرش به هیچ وجه بر طرف نشود هم خودش نماز طواف را بخواند وهم به کسی نیابت بدهد تا نماز طواف را بخواند.