احکام قربانی

1- محل قربانی

سؤال: خواهشمندم نظر مبارک را در خصوص محل فعلی قربانی که خارج از منی است بیان فرمایید. در صورت صلاحدید مبنا و دلیل فقهی خویش را هم مرقوم فرمایید.

پاسخ: شکی نسیت که قربانگاههای فعلی همه خارج از منی است و استفاده از آنها از باب قاعده "الأقرب فالآقرب" است ولی ما اجازه می دهیم که در شرایط کنونی قربانی را در وطن خود انجام دهند و گوشت آنرا به مصرافی که کاملاً صحیح است برسانند

2- قربانی کردن در وطن

سؤال: در چه صورتى حاجى موظّف است در وطنش قربانى کند؟

پاسخ: در شرایط فعلى قربانى سه حالت دارد:

الف) در صورتى که بتواند در آن جا قربانى کند و در آن جا قربانى را به مصرف برساند این مقدّم بر هر چیز است.

ب) در صورتى که آن جا قابل مصرف نباشد امّا مسلمین بتوانند آن را بسته بندى کرده به خارج منى و بلد دیگر بفرستند تا مصرف نیازمندان شود. در صورت عدم امکان روش اوّل، روش دوّم واجب است.

ج) این که هیچ کدام از آن دو صورت ممکن نباشد و قربانى ضایع مى شود و از بین مى رود پول آن را کنار بگذارند و در ماه ذى الحجّه هنگام بازگشت قربانى کرده و در مصارف آن مصرف کنند هیچ اشکالى براى حج آنها نخواهد داشت و اگر نمى توانند پول قربانى را کنار بگذارند بر ذمّه بگیرند.

3- ذبح در خارج منی

سؤال: دولت سعودى چندین محلّ ذبح،در خارج از منى تعیین کرده، وظیفه حجّاج را بیان فرمایید؟

پاسخ: غالب قربانگاههاى امروز خارج منى است ولى ذبح در آنها در شرایط فعلى اشکالى ندارد.

4- قربانی در منی با اقدامات جدید

سؤال: با توجّه به این که سازمان حج تأکید مى کند که با تلاشهایى که صورت گرفته، طبق تعهّد مسلّم مسؤولین سعودى، امسال گوشتهاى قربانى مطلقاً تلف نمى شود، بلکه تمام آن بسته بندى شده و صرف فقرا مى گردد، و حتّى پوست و روده آن نیز مصرف مى شود، آیا در این شرایط، مقلّدین حضرتعالى مى توانند قربانى خود را در آنجا ذبح کنند؟

پاسخ: سازمان محترم حج نیز در نامه اى همین مطلب را از ما سؤال کرده اند و در پاسخ عرض کرده ایم: در شرایط جدید، مادام که گوشتهاى قربانى کاملا مصرف مى گردد، بهتر است در آن جا ذبح شود; (هر چند قربانگاه ها خارج از منى است.) خدا را شکر مى گوییم که فتواى مزبور تأثیر خود را گذاشت، و یکى از مشکلات مهمّ حج، یعنى اسراف عظیم و اتلاف گوشتهاى قربانى، فعلا حل شده است. بدیهى است شرایط تغییر کرده، و فتوا تغییر نکرده است. لذا هرگاه وضع برگردد و گوشت ها تلف شود، قربانى در آن جا جایز نیست.

5- تاخیر قربانی از روز عید بدون عذر

سؤال: اگر شخصى قربانى را بدون عذر از روز عید تأخیر بیندازد، چه حکمى دارد؟

پاسخ: تأخیر تا روز سیزدهم جایز است; ولى ذبح در شب اشکال دارد.

6- زمان قربانی کسی که در وطن قربانی می کند

سؤال: حجّاج محترمى که قربانى را در وطن انجام مى دهند (بنابر فتواى حضرتعالى که در شرایط فعلى مخیّر هستند) آیا روز عید قربان ایران را ملاک قرار دهند، یا عید قربان مکّه را؟

پاسخ: معیار روز عید قربان مکّه است; ولى اگر ممکن است طورى هماهنگ کنند که قربانى بعد از رمى جمره عقبه، و قبل از حلق باشد.

7- ذبح قربانی با کاردهای استیل

سؤال: ذبح با کاردهاى استیل، که معلوم نیست از آهن است یا فلزّات دیگر، چه حکمى دارد؟

پاسخ: ذبح در حج و غیر حج با هر فلز برنده اى صحیح است.

8- شرایط لزوم انجام قربانی در وطن

سؤال: در چه صورتى حاجى موظّف است در وطنش قربانى کند؟

پاسخ: هرگاه گوشتهاى قربانى را نتوانند جمع کنند و ناچار به دفن کردن یا سوزاندن آنها شوند (همان گونه که در سابق معمول بود) قربانى کردن در منى جایز نیست و باید در جایى دیگر مانند وطنشان قربانى کنند که گوشت آن مصرف شود، یعنى پول قربانى را کنار بگذارند و بعد از بازگشت در ماه ذى الحجه قربانى کنند و یا با کسان خود در وطن هماهنگ کنند که در همان روز عید مکّه قبل از تقصیر براى آنان قربانى کنند. و اگر گوشتهاى قربانى را جمع مى کنند و به مراکزى براى مصرف کردن مى فرستند (آنگونه که در سالهاى اخیر معمول شده)، حجاج مخیّرند بین این که قربانى را در همان جا ذبح کنند و یا در محل خود، زیرا تمام قربانگاههاى فعلى خارج از منى است.

9- وکالت گرفتن از فقیر برای قربانی

سؤال: هرگاه در منى فقیر یافت نشود و گوشت قربانى تلف شود، آیا لازم است قبل از سفر از یک فقیر وکالت بگیریم که بعد از ذبح سهمى براى او در نظر بگیریم، سپس آن را در همان جا رها کنیم؟

پاسخ: در این صورت ـ که گوشت ها تلف مى شود ـ قربانى کردن در آنجا، چه با اخذ وکالت از فقیر و چه بدون آن، جایز نیست، و باید به روشى که در مسأله قبل گفته شد عمل گردد.

10- جدا کردن سر حیوان قبل از مرگ کامل آن

سؤال: هرگاه پس از بریدن رگهاى چهارگانه، و در حالى که حیوان هنوز زنده است، گردن او را قطع کنیم، چه صورتى دارد؟

پاسخ: این کار حرام نیست; ولى بهتر است بگذارید روح از بدن حیوان برود، بعد سر او را جدا کنید.

11- پشت به قبله شدن حیوان پس از قطع رگهای چهارگانه

سؤال: هرگاه پس از قطع رگهاى چهارگانه حیوان را رها کنند، و خود به خود پشت به قبله شود و جان دهد، یا بعد از قطع رگهایى مذکور و قبل از جان دادن، حیوان را روى بقیّه اجساد حیوانات ذبح شده رها کنند، و در اثر این کار حیوان از قبله منحرف شود و در آن حال جان دهد، حکمش چیست؟

پاسخ: رو به قبله بودن در حال قطع رگهاى چهارگانه کافى است، و پس از آن لازم نیست.

12- قربانی نکردن با علم به تلف شدن گوشت قربانی

سؤال: شخصى با این عقیده که: «گوشت قربانى تلف مى گردد، و مورد استفاده قرار نمى گیرد» قربانى را ترک نموده، سپس تقصیر کرده، و به دنبال آن بقیّه اعمال حج را انجام داده است. اکنون وظیفه اش چیست؟

پاسخ: حجّ او صحیح است; ولى اگر قربانى در منى از بین مى رود و قابل استفاده نیست، باید پول آن را کنار بگذارد و در ماه ذى الحجّه همان سال، و اگر نتوانست در سال بعد در ایّام تشریق (دهم و یازدهم و دوازدهم ذى الحجّه) در شهر خودش قربانى کند.

13- حلق و تقصیر کسی که قربانی را تاخیر انداخته

سؤال: جنابعالى در مسأله 290 مناسک حج فرموده اید: «اگر به خاطر عذرى، و یا بدون عذر و از روى عمد، قربانى را به تأخیر انداخت تا در وطن قربانى کند، واجب است تا آخر ماه ذى الحجّه انجام دهد». در این صورت، آیا حاجى مى تواند حلق یا تقصیر را در همان روز عید انجام دهد، یا باید آن را بعد از ذبح قربانى بجا آورد؟

پاسخ: رعایت ترتیب در اینجا لازم نیست.

14- حلق و تقصیر کسی که در وطن قربانی می کند

سؤال: طبق فتواى حضرت عالى مقلّدین پس از رمى جمرات مى توانند در منى قربانى نکنند، و آن را پس از بازگشت به وطنشان بجا آورند، آیا چنین اشخاصى مى توانند در همان روز عید حلق یا تقصیر نموده، و از احرام خارج شوند؟

پاسخ: آرى پول قربانى را در آنجا، یا در محلّ خود کنار مى گذارند، و حلق یا تقصیر مى کنند، و از احرام بیرون مى آیند.

15- اگر حاجی پس از قربانی و تقصیر بفهمد نائب رمی نکرده

سؤال: شخصى که معذور از رمى جمره عقبه بوده به کسى نیابت داده، سپس به اعتماد نایبش ذبح کرده، و پس از آن تقصیر نموده است. سپس معلوم شده که نایب رمى نکرده است. آیا قربانى و تقصیر او صحیح است؟

پاسخ: آرى صحیح است.

16- تطهیر لباس احرام کسی که به نیابت از دیگران قربانی می کند

سؤال: گاه لباس احرام به هنگام ذبح قربانى آلوده به خون مى شود، آیا مى توانیم تا هنگامى که به نیابت از دیگران ذبح مى کنیم در این لباس نجس بمانیم؟

پاسخ: در صورت امکان باید لباس احرامتان را تطهیر کنید، و اگر مشکل است به بعد موکول مى کنید.

17- قربانی برای دیگری بدون اخذ وکالت

سؤال: شخصى بدون آن که صریحاً وکالت بگیرد از سوى همسر یا دوستش قربانى مى کند، ولى مطمئن است که اگر به آنها بگوید راضى هستند، و خوشحال مى شوند. آیا این مقدار اذن فحوى کافى است؟

پاسخ: کافى نیست; مگر این که او را وکیل کرده باشند.

18- پول قربانی که بدون اخذ رضایت از دیگری ذبح شده

سؤال: بعضى از حجّاج محترم بدون اخذ وکالت از دوستانشان، براى آنها قربانى مى کنند. آیا این قربانى کافى است؟ اگر کافى نیست، پول قربانى بر عهده کیست؟

پاسخ: کفایت نمى کند، و پول بر عهده کسى است که آن را هزینه کرده است; مگر این که کسى او را فریب داده باشد که از فریب دهنده مى گیرد.

19- اگر نائب قربانی کردن را فراموش کند

سؤال: هرگاه شخصى بر اثر عذرى نتواند خودش قربانى کند، و دیگرى را مامور این کار نماید و نایب فراموش کند و در مدینه یا ایران یادش بیاید که قربانى نکرده، وظیفه اش چیست؟

پاسخ: حجّ او اشکالى ندارد، ولى قربانى بر ذمّه اش مى ماند. اگر ماه ذى الحجّه تمام نشده، در وطنش قربانى مى کند. در غیر این صورت، در سال آینده در ماه ذى الحجّه قربانى مى نماید.

20- قربانی کردن گوسفندی که پول آن پرداخت نشده

سؤال: شخصى ده رأس گوسفند براى خود و نُه نفر دیگر خریده و قربانى کرده است. پس از انجام کار، یقین مى کند که فقط پول نُه گوسفند را پرداخته، وظیفه اش نسبت به پول گوسفند دیگر چیست؟ اگر صاحب گوسفند را نیابد چه کند؟ و معیار در پرداخت قیمت آن گوسفند در ایران، ارز کدام کشور است؟

پاسخ: هرگاه امیدى به یافتن صاحبش نداشته باشد، پول آن را از طرف صاحب اصلى به فقیرى صدقه مى دهد، و معیار ریال عربستان، و قیمت ارز آزاد است.